Минералды заттар.Тағам өнімдерінің гигенасы

Минералды тұздар .
Майдың қажеттілігі.
Тұздың пайдасы мен зияны
Адамның тұзға деген қажеттілігі
Тұзды артық тұтыну
Ұтымды тамақтану
Тамақ өнiмдерiнің, материалдар мен бұйымдардың айналымы
Қолданылған әдебиеттер

Минералды тұздар - адам қоректенетін астық құрамында болуга тиісті: фосфор мен магний мен бұлшық еттердегі химиялық зат алмасуының дұрыс жүруі, темір-қан құрамындағы гемоглобин мен бұлшық еттердегі миоглобинді түзету, кальций-фосфор және т.б. минералды заттар белоктарды сіңіру, хлорлы натрий-осмотикалық қысымды қалпында және тәнде суды үстау үшін керек химиялық заттар.
Майдың қажеттілігі.
Ағзада май тек энергиялық қор рөлін ғана атқар-майды, ол сонымен қатар ағзаның барлық талшықтарының құрамдық бөлігі де болып табылады. Осыған байланысты оларды екі дәрежеге бөлу қалыптасқан: резервтік майлар (олар денеде май ткані шоғырланатын «май депосында» жиналады) және протоплаз-малық майлар (олар талшық құрылысының құрамына кіреді). Резервтік майлар өзінің қажеттілігіне орай энергия көзі есебінде қолданылады. Майдың жоғары калория лығы ағзаның бірнеше аптаға созылатын аштығында «май депосын» пайдалну арқылы тіршілік етуіне мүмкіндік береді. Егер ағза ең ақырғы жүдеу сатысына жетіп, адам аштықтан өлседағы оның денесінде бәрібір белгілі бір мөлшерде май және май тәрізді (2 пайызға жуық) заттар сақталады. Бұл май талшық құрылысымен ты-ғыз байланысты және ол физиологиялық қызмет атқару үшін өте қажет. Протоплазмалық майлар және май тәріздес заттар белоктармен қосылып комплексті қосылыс түзеді және осы күйінде клетка (талшық) қабығының (мембранасының) және субклеткалық құрылымының құрамына енеді. Олар денедегі судың, тұздардың, амин қышқылдарының, қанттың клетка ішіне енуін және одан зат алмасуда пайда болатын қалдықтарды шы-ғаруды реттеуге көмектеседі.
Дені сау адамның күнделікті тағамының жалпы калориясының 30 пайызы майдан құралуы тиіс. Басқаша айтқанда, адам күніне 80-100 грамм май жеуге тиіс. 100 грамм сиыр етінде 20 грамға дейін, қаз етінде – 27, шұжықта – 17, ірімшікте – 30, қаймақта – 25, сүтте – 3 грамға дейін май бар.

Тұздың пайдасы мен зияны
Минералды заттар – тамақтың өте қажетті құрамдас бөліктері. Тамақта олардың жетімсіздігі әр түрлі аурулар туғызады. Егер жануарларды минералды заттардан әдейі айырса, олар көп ұзамай өледі. Өсімдіктер тұздарды топырақтан алады. Натрий, калий, хлор тәрізді макроэлементтердің ең маңызды қызметтерінің бірі – олар қандағы тұз құра-мы мен осмостық қысымын тұрақты деңгейде қалыпты ұстап тұрады, ал қан мен талшықтарда сақталатын судың мөлшері едеуір мөлшерде осыған байланысты. Ағзада су алмасуы минералды тұздардың алмасуымен тығыз байланысып, қабысып жатады. Ағзада су – тұз алмасуына жүйке және гор- мон жүйелері әсер етеді. Дені сау ересек адамның ағзасына тамақпен келетін тұздардың мөлшері негізінен несеп пен тер арқылы ағзадан шығатын тұздардың мөлшерімен дәлме-дәл тең-десіп отырады.

Қолданылған әдебиеттер:
1. Гигиена детей и подростков. Учебник для студентов медицинских вузов . Под ред. В.Р. Кучма Москва « Медицина» 2001 г.
2. Жасқа сай физиология жєне мектеп гигиенасы. Авторы К.Дуйсембин, З. Алиакбарова Алматы 2002 ж.