Мал шаруашылығының шикізат өнімдерінің негізгі көздері
Жоспар
I. Кіріспе
II. Негізгі бөлім
1. Ет және одан алынатын негізгі өнімдер
2. Жүн және жүн өнімдері
3. Сүт. Сүттен алынатын негізгі өнім көздері
III. Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
I. Кіріспе
II. Негізгі бөлім
1. Ет және одан алынатын негізгі өнімдер
2. Жүн және жүн өнімдері
3. Сүт. Сүттен алынатын негізгі өнім көздері
III. Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Мал шаруашылығы ауыл шаруашылығының маңызды саласы, ол халқымызды әртүрлі тағамдармен, жеңіл өнеркәсіпті құнды шикізат өнімдерімен қамтамасыз етеді. Ет, сүт, жұмыртқа және олардан өңделген өнімдер жоғары биологиялық аса құнды азық болып ерекшеленеді.Малдың бірнеше түрін өсіру арқылы әртүрлі қажетті тағам мен шикізат өнімдерін қамтамасыз етуге болады.
Ғылымның ғарыштап дамуына байланысты мал шаруашылығы ғылымы да көптеген нәтижелерге жетті. Мал шаруашылығы ғылымының негізін зоотехния құрайтынын біз білеміз.
Ауыл шаруашылығының негізгі мал шаруашылығына қой, ешкі, сиыр, жылқы, түйе, шошқа, құс жатады.Жүн, түбіт, тері, елтірілер, киім, аяқ киім және т.б. өнеркәсіп тауарларындайындауға қажетті шикізат көзі болып табылады.
Ал енді осы айтылып отырғандай, мал шаруашылығының шикізат өнімдерінің негізгі көздері жайында сөз қоспасқа болмас.
Мал шаруашылығы ауыл шаруашылығының маңызды саласы, ол халқымызды әртүрлі тағамдармен, жеңіл өнеркәсіпті құнды шикізат өнімдерімен қамтамасыз етеді. Ет, сүт, жұмыртқа және олардан өңделген өнімдер жоғары биологиялық аса құнды азық болып ерекшеленеді.Малдың бірнеше түрін өсіру арқылы әртүрлі қажетті тағам мен шикізат өнімдерін қамтамасыз етуге болады.
Ғылымның ғарыштап дамуына байланысты мал шаруашылығы ғылымы да көптеген нәтижелерге жетті. Мал шаруашылығы ғылымының негізін зоотехния құрайтынын біз білеміз.
Ауыл шаруашылығының негізгі мал шаруашылығына қой, ешкі, сиыр, жылқы, түйе, шошқа, құс жатады.Жүн, түбіт, тері, елтірілер, киім, аяқ киім және т.б. өнеркәсіп тауарларындайындауға қажетті шикізат көзі болып табылады.
Ал енді осы айтылып отырғандай, мал шаруашылығының шикізат өнімдерінің негізгі көздері жайында сөз қоспасқа болмас.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Негізгі әдебиеттер:
1. НұрғазыҚ.Ш Малшаруашылығы: оқулық – АлматыДәуір 2012
2. Омархожаев Н Қолдан мал өсіру: Алматы Қайнар 2015
3. Сқақпаев Б.И Ірі қара шаруашылығы: Алматы 2006
Қосымша әдебиеттер:
1. Нұрғазы Қ.Ш Мал шаруашылығы нгегіздері практикумы: Алматы 2008
Негізгі әдебиеттер:
1. НұрғазыҚ.Ш Малшаруашылығы: оқулық – АлматыДәуір 2012
2. Омархожаев Н Қолдан мал өсіру: Алматы Қайнар 2015
3. Сқақпаев Б.И Ірі қара шаруашылығы: Алматы 2006
Қосымша әдебиеттер:
1. Нұрғазы Қ.Ш Мал шаруашылығы нгегіздері практикумы: Алматы 2008
Қазақстан Республикасының білім және ғылым
министірлігі Семей қаласының Шәкәрім атындағы
мемлекеттік университеті
СӨЖ
Тақырыбы: Мал шаруашылығының шикізат өнімдерінің негізгі көздері.
Тексерген: Татенов А.Б
Орындаған:Нұрдәуітов.Р.Қ
Семей - 2015
Жоспар
I. Кіріспе
II. Негізгі бөлім
1. Ет және одан алынатын негізгі өнімдер
2. Жүн және жүн өнімдері
3. Сүт. Сүттен алынатын негізгі өнім көздері
I. Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Мал шаруашылығы ауыл шаруашылығының маңызды саласы, ол халқымызды әртүрлі тағамдармен, жеңіл өнеркәсіпті құнды шикізат өнімдерімен қамтамасыз етеді. Ет, сүт, жұмыртқа және олардан өңделген өнімдер жоғары биологиялық аса құнды азық болып ерекшеленеді.Малдың бірнеше түрін өсіру арқылы әртүрлі қажетті тағам мен шикізат өнімдерін қамтамасыз етуге болады.
Ғылымның ғарыштап дамуына байланысты мал шаруашылығы ғылымы да көптеген нәтижелерге жетті. Мал шаруашылығы ғылымының негізін зоотехния құрайтынын біз білеміз.
Ауыл шаруашылығының негізгі мал шаруашылығына қой, ешкі, сиыр, жылқы, түйе, шошқа, құс жатады.Жүн, түбіт, тері, елтірілер, киім, аяқ киім және т.б. өнеркәсіп тауарларындайындауға қажетті шикізат көзі болып табылады.
Ал енді осы айтылып отырғандай, мал шаруашылығының шикізат өнімдерінің негізгі көздері жайында сөз қоспасқа болмас.
Ет және одан алынатын негізгі өнімдер.
Еттің құрамында орташа мөлшерде В тобындағы дәрумендер және өте аз мөлшерде А және С дәрумендері бар. Ол, сондай-ақ ағзаға жақсы сіңетін макроэлементтердің (калийдің, фосфордың, натрийдің, магнийдің, кальцийдің, күкірттің және басқалардың) және микроэлементтердің (темір, мырыш, мыс және басқалардың,) көзі болып табылады. Еттің құрамында темір өте аз мөлшерде (1,3-3,3 %), бірақ өсімдік өнімдеріндегі темірмен салыстырғанда, оның сіңуі үшін биологиялық қолайлылығы жоғарылау. Темірдің көзі ретінде ет және ет өнімдерінің айрықша құндылығы осыған байланысты. Темір, сондай-ақ мырыш, мыс және селен, әсіресе бауырда көп.Ет - тамақтық және биологиялық құндылығы жоғары азық болып табылады. Оның құрамында құнды ақуыздар, майлар, В1, В2, В6, РР, В12 дәрумендері, минералды элементтер - фосфор, темір, калий, натрий, күкірт, мырыш, мыс, экстрактивті заттар бар.
Тек осы еттің ақуыздары есебінен құнды ақуыздардың адамға барлық қажеттілігі дерлік қамтамасыз етіледі. Бұл кезде есте болатыны, еттің құрамына кіретін әр түрлі тіндердің - ет тіндерінің, дәнекер тін ақуыздарының өзінің биологиялық құндылығы бойынша, бір-бірінен айырмашылықтары болады. Ет тіндері ақуыздарының - миозин, миоген, актин және глобулин Х-тің құрамында барлық амин қышқылдарының қолайлы жиынтығы бар, ал дәнекер тіндердің ақуыздарында, коллагенде және эластинда триптофан және цистин болмайды. Сондықтан, құрамында дәнекер тіндері көп, соған сәйкес коллагеннің үлес салмағы, жоғары арық еттің тамақтық құндылығы семіз етке қарағанда, төмен болады.
Әр түрлі жануарлардың етінде ақуыздардың мөлшері бірдей емес: қой етінде - 15,6-19,8 %, сиыр етінде - 18,6-20 %, жылқы етінде - 19,5-20,9 %, шошқа етінде - 11,7-17 %. Сорпалық өнімде (субпродукты) ақуыздардың мөлшері осыларға жақын - 9,5-25,2 % аралықта ауытқиды, бірақ егер 1-санатты сорпалық өнімдердегі - бауырдағы, тілдегі, жүректегі, бүйректердегі - ақуыздар жоғары биологиялық құндылығымен ерекшеленеді, ал екінші санатты сорпалық өнімдердің (ми, өкпе, көкбауыр, құйыршық) құрамына кіретін ақуыздардың құндылығы төмендеу, бірқатар алмастырылмайтын амин қышқылдары жеткіліксіз.
Еттің құрамында басқа да азотты қосылыстар - карнозин, креатин, ансерин, пурин негіздері, т.б. бар, олар етке және еттің сорпасына дәм және хош иіс береді және ас қорыту бездерінің сөл бөлінуін жақсартады. Бұл қосылыстар азотты экстрактивті заттар деп аталады. Белсенділігі төмендеу, бірақ осыған ұқсас қасиеттерге, азотсыз экстрактивті заттар - гликоген, глюкоза, сүт қышқылы ие. Құрамында экстрактивті заттары ең көбі, шошқа еті, ең азы қой еті. Етті қайнатқан кезде, экстрактивті заттары сорпаға өтеді, осыған байланысты суға қайнатып пісірген еттің құрамында экстрактивті заттары аз болады, сондықтан ас қорыту мүшелерін химиялық заттардың әсерінен қорғауды қажет ететін аурулар (гастрит, панкреатит, асқазан жарасы, т.б.) кезінде емдәмге ұсынылады. Керісінше, ет сорпасының калориясы аз болғанмен де, адамның тағамға тәбетін және ас қорытатын сөл бөлінуін күшейтетін қасиетіне байланысты, әлсізденген аурулардың, туберкулезбен ауырғандардың, т.б. емдік тағамында кеңінен қолданылады.
Еттің майы, сары маймен және басқа да сүт өнімдерінің майларымен қатар, адамға жануар текті майлардың негізгі қажеттілігін қамтамасыз етеді. Еттегі майлардың мөлшері, тікелей оның семіздігіне байланысты. Қойдың етінде, олар- 9,6-16,3 %, сиыр етінде - 9,8-16,0 %, жылқы етінде - 4,1-9,9 %. Шошқа етінде майы өте көп - 33,3-49,3 %.Еттің көмірсулары, негізнен гликоген түрінде болады, мөлшері 1%-дан азырақ.
Құндылығы жоғары өнім - құс еті. Тамақтануға тауықтың, күрке тауықтың, суда жүзетін құстардың, жабайы құстардың еті қолданылады. Құс етінің ақуызы құнды ақуызға жатады, оның ақуызының мөлшері, еттегі ақуыздың мөлшеріне жақын. Мысалы, тауықтың және күрке тауықтың етіндегі ақуыздың мөлшері 18-20 %, қаз бен үйректің етінде шамалы азырақ - 15-17 %. Құс етінің айырмашылығы, құрамында ағзаның өсуіне жағдай жасайтын (амин қышқылдары) - триптофан, лизин, аргинин, экстрактивті заттары көп, сондай-ақ тауықтың және күрке тауықтың етінде дәнекер тіндері аз және жұмсақ болады. Құс етінің емдік және балалар тағамына кеңінен қолданылу себебі, осы сапаларына және тауық пен күрке тауық етінде майдың мөлшері аз (5-22 %), бірақ оның құрамында, жануарлардың етімен салыстырғанда, КҚМҚ көбірек болуына байланысты. Үйрек пен қаздың еті емдік тағамға ұсынылмайды, себебі, құрамында майы көп (24-39 %). Құс етіндегі минералды заттар мен дәрумендердің мөлшері мен құрамы жануарлардың етіне жақын.Адамның тамақтануына еттен жасалған өнімдер кеңінен қолданылады, оларға жататындар- шұжық өнімдері, жартылай дайын өнімдер, консервілер, шикі күйінде тұздалған және ысталған өнімдер (азықтар) - шошқаның қол немесе сан еті, ысталған (қақталған) төс еті және басқалар. Шұжық өнімдерінің дәмділік сапасы ұнамды, тәбетті қоздырады, ұзақ уақыттық аспаздық өңдеуді қажет етпейді, ақуыздардың, майлардың және минералды заттардың елеулі көздері болып табылады. Олардың құрамындағы ақуыздары, еттің құрамындағы сияқты 10 %-дан 24 % дейін. Ет және ет өнімдері адамда, табиғаты микробтық және микробтық емес тамақтан уланулар, гельминтоздар және жұқпалы аурулар дамуының себебі болуы мүмкін. Табиғаты микробтық тамақтан уланулардың дамуына малды сою, ет және ет өнімдерін тасымалдау және сақтау ережелерінің дүрыс сақталмауы, дайын тағамдарды үлестіру және сақтау мерзімінің бұзылуы әкеп соғады. Ет- микробтардың дамуы үшін өте жақсы орта, сондықтан микробтармен тез ластанады
Мал еті тамақтан уланулардан басқа жұқпалы аурулар - сібір жарасы (күйдіргі), аусыл, сарып, туберкулез, сальмонелез және басқалар берілетін фактор болуы мүмкін. Сібір жарасы анықталған жағдайда, барлық талаптар сақталып ұша тез арада жойылады, ол жерде дезинфекциялық шаралар жүргізіледі, карантин орнатылады. Сондай-ақ, сойған кезде, оларда таралып кеткен немесе милиарлы туберкулез анықталған жануарлардың ұшасы да жоюға жатады. Жергілікті зақымдануы кезінде туберкулез ошағы анықталған мүшелер мен тіндер жойылады, ал ұшаның зақымданбаған бөлігін тағам үшін қолдануға рұқсат етіледі.
Инфекция берілетін фактор ретінде құс етінің де маңызды ролі бар. Адамның сальмонеллезді, туберкулезді, листериозды, орнитозды және басқа да жұқпалы ауруларды жұқтырып алу қаупі осымен байланысты. Соңғы жылдарда, адам үшін құс тұмауы деп аталатын ауру айрықша қауіпті болып отыр.
Шошқа және сиыр цепеньдерінің финдері мен трихинеллез личинкаларынан өзге етте басқа да паразиттер, атап айтқанда, гельминттердің лтичинкалық түрі: Echinоcoccus multilоcuralis - альвеококкоздардың қоздырғыштары, Echinоcoccus granulosis - эхинококкоз қоздырғыштары анықталуы мүмкін. Олардың адамға жұғуы, ет және ет өнімдерін тағамға қолданған кезде емес, ағзасында гельминттің жұмыртқа бөлетін, жыныстық жетілген түрі бар ет қоректі жануарлармен (ит, мысық, қасқыр) байланыста болған кезде жүреді. Адамға ит, мысықты баққан кезде, терілерін өңдеу кезінде, жұмыртқаларымен ластанған шөптерді, жемістерді немесе суды тағамға қолданған кезде жұғуы мүмкін. Етте кездесетін личинкалық түрі адам үшін қауіпсіз, бірақ тамақтану үшін еттің зақымданбаған бөлігін қабылдауға рұқсат етіледі. Егер, бауыр немесе өкпе түгелімен зақымдалған болса, онда оларды түгелімен жарамсыз деп табады.
Жүн және жүн өнімдері.
Жүн деп маталар дайындауда колданылатын малдың түк жабындыларын айтамыз. Малдың табиғи жүнінен жасалған заттардың түрі өте әдемі, мықты болады және өте жоғары жылу өткізгіштілігі қасиетімен сипатталады. Қой жүні өзінің теңдесі жоқ қасиетімен және басқа да материалдармен сәйкестендіріледі, қолдан және синтетикалық жолмен алынған талшықтарды өндірісте көп өндіру кезеңінде болса да, оларды артқа қалдырады, болашақта тігін өнеркәсібінің таптырмайтын қоры болып қызмет жасайды. Барлық малдың түрінің ішінен негізгі көлемді жүнді қойдан алады. Жылқының және ірі караның жүн түгі мал өлген немесе сойылған кезінде алынса, ол тек лайықты техникалық заттар (киіз) жасау үшін жүнді кайта өңдейтін өндірісте пайдаланылады, бұл шикізаттың техникалық қасиеті жоғары емес.
Жүн талшығы терінің қасаңданып түзілуі болып табылады және барлық ерекшеліктері: жүннің физикалық және техникалық қасиеті терінің тіршілік әректімен және оның қоректенуімен тығыз байланысты.
Жаңа туған қозының жақсы немесе шағын дамыған жүн жамылғысы болады. Теріде жүн түгінің түзілуі ұрықтың жатырда даму кезеңінде басталады. Әр тұқымға жататын қой тұқымын құрсақтағы дамуының әр кезеңін зерттегенде, алғашқы түктің салына басталуы эмбрион өмірінің 50-70 күн аралығында болады.
Сыртқы бейнесіне, гистологиялық құрылысына, техни- калық қасиетіне байланысты жүнді мынадай келесі түрлерге бөледі: түбіт, қылшық, аралық, өлі, құрғақ қайратты талшық және песига.
Түбіт - өте жұқа және иірімді жүн талшығы, өзегі жоқ болғандықтан өте бағалы талшыққа жатады, олардың көбінің қалыңдығы 15-тен 25-аралғындағы мкм ауытқиды.
Қылшық - иірімі аз, кейде жүн талшығы тіптен түзу болатын, қалың, ожар талшық, көбісі түбіттен де ұзын, сондықтан да көрініп тұратын жүн түгінің жоғары көрініп тұратын қабаты, өзегі өте жақсы дамыған. Техникалық қасиеті жағынан қылшық түбіттен көп төмен, сондықтан да селекциялық маңыздылығы болмайды. Талшықтың қалыңдығы тым әртүрлі 20-35 -тен 100-120 мкм.
Аралық талшық - бұл түбіт пен қылышық аралығы болып табылады. Ол түбіттен қалың, бірақ қылшықтан жұқа. Техникалық қасиеті бойынша аралық талшық қылшықтан айтарлықтай жақсы, неғұрлым қалыңдығы бойынша түбіттен аз айырмашылықта болады, соғұрлым сапасы жағынан оған жақын. Ұзындығы бойынша көп өзгереді: жүннің көп түрінде оны түбіттен айыру қиын.
Өлі талшық - өте ожар және үзілгіш қылшық талшығы. Оны аздап тартып көргенде, ол үзіліп кетеді. Оның жабағы жүнде болуы, жүннің бағалылығын көп төмендетеді. Бұл да селекциялық белгілерге жатпайды.
Құрғақ талшық - ожар қылшық, сыртқы талшық ұштарының үлкен қаттылығымен сипатталады. Техникалық жағынан алғанда, құрғақ талшық қылшықпен өлі талшық арасындағы аралық жағдайда болады.
Қатты, қайратты талшық -- түзу, өте қатты, жылтыры күшті түк. Қалыңдығы және құрылысы бойынша қылшыққа жақындау. Басқа жүн талшықтарынан айырмашылықтары өте қысқа, шамамен ұзындығы 3-5 см. болады. Көптеген жағдайларда ол сұр (ақ) және жабағы жүнде ақ түске боялған. Қайратты қатты түктер тек құлақтың ұшында, кейбір қойлардың аяқтарында, бастарында, кейде құйрығында кездеседі.
Песига немесе қозы түгі - биязы жүнді және биязы жүнділеу қозылардың жүн жабындыларында үлкен ұзындықта және қалыңдығы мен иірімділігі аз болып бөлектеніп тұратын бөлек жүн талшығы. Ары қарай жасы өскен сайын өмірінің алғашқы ағымында олар биязы және жартылай биязы жүнді қойларға тән типтік кәдімгі талшықтармен алмасады.
Май және тері бездерінен бөлінген секреттер терінің жоғары қабатында араласады да, химиялық реакцияға түсетіндіктен жаңа ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
министірлігі Семей қаласының Шәкәрім атындағы
мемлекеттік университеті
СӨЖ
Тақырыбы: Мал шаруашылығының шикізат өнімдерінің негізгі көздері.
Тексерген: Татенов А.Б
Орындаған:Нұрдәуітов.Р.Қ
Семей - 2015
Жоспар
I. Кіріспе
II. Негізгі бөлім
1. Ет және одан алынатын негізгі өнімдер
2. Жүн және жүн өнімдері
3. Сүт. Сүттен алынатын негізгі өнім көздері
I. Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Мал шаруашылығы ауыл шаруашылығының маңызды саласы, ол халқымызды әртүрлі тағамдармен, жеңіл өнеркәсіпті құнды шикізат өнімдерімен қамтамасыз етеді. Ет, сүт, жұмыртқа және олардан өңделген өнімдер жоғары биологиялық аса құнды азық болып ерекшеленеді.Малдың бірнеше түрін өсіру арқылы әртүрлі қажетті тағам мен шикізат өнімдерін қамтамасыз етуге болады.
Ғылымның ғарыштап дамуына байланысты мал шаруашылығы ғылымы да көптеген нәтижелерге жетті. Мал шаруашылығы ғылымының негізін зоотехния құрайтынын біз білеміз.
Ауыл шаруашылығының негізгі мал шаруашылығына қой, ешкі, сиыр, жылқы, түйе, шошқа, құс жатады.Жүн, түбіт, тері, елтірілер, киім, аяқ киім және т.б. өнеркәсіп тауарларындайындауға қажетті шикізат көзі болып табылады.
Ал енді осы айтылып отырғандай, мал шаруашылығының шикізат өнімдерінің негізгі көздері жайында сөз қоспасқа болмас.
Ет және одан алынатын негізгі өнімдер.
Еттің құрамында орташа мөлшерде В тобындағы дәрумендер және өте аз мөлшерде А және С дәрумендері бар. Ол, сондай-ақ ағзаға жақсы сіңетін макроэлементтердің (калийдің, фосфордың, натрийдің, магнийдің, кальцийдің, күкірттің және басқалардың) және микроэлементтердің (темір, мырыш, мыс және басқалардың,) көзі болып табылады. Еттің құрамында темір өте аз мөлшерде (1,3-3,3 %), бірақ өсімдік өнімдеріндегі темірмен салыстырғанда, оның сіңуі үшін биологиялық қолайлылығы жоғарылау. Темірдің көзі ретінде ет және ет өнімдерінің айрықша құндылығы осыған байланысты. Темір, сондай-ақ мырыш, мыс және селен, әсіресе бауырда көп.Ет - тамақтық және биологиялық құндылығы жоғары азық болып табылады. Оның құрамында құнды ақуыздар, майлар, В1, В2, В6, РР, В12 дәрумендері, минералды элементтер - фосфор, темір, калий, натрий, күкірт, мырыш, мыс, экстрактивті заттар бар.
Тек осы еттің ақуыздары есебінен құнды ақуыздардың адамға барлық қажеттілігі дерлік қамтамасыз етіледі. Бұл кезде есте болатыны, еттің құрамына кіретін әр түрлі тіндердің - ет тіндерінің, дәнекер тін ақуыздарының өзінің биологиялық құндылығы бойынша, бір-бірінен айырмашылықтары болады. Ет тіндері ақуыздарының - миозин, миоген, актин және глобулин Х-тің құрамында барлық амин қышқылдарының қолайлы жиынтығы бар, ал дәнекер тіндердің ақуыздарында, коллагенде және эластинда триптофан және цистин болмайды. Сондықтан, құрамында дәнекер тіндері көп, соған сәйкес коллагеннің үлес салмағы, жоғары арық еттің тамақтық құндылығы семіз етке қарағанда, төмен болады.
Әр түрлі жануарлардың етінде ақуыздардың мөлшері бірдей емес: қой етінде - 15,6-19,8 %, сиыр етінде - 18,6-20 %, жылқы етінде - 19,5-20,9 %, шошқа етінде - 11,7-17 %. Сорпалық өнімде (субпродукты) ақуыздардың мөлшері осыларға жақын - 9,5-25,2 % аралықта ауытқиды, бірақ егер 1-санатты сорпалық өнімдердегі - бауырдағы, тілдегі, жүректегі, бүйректердегі - ақуыздар жоғары биологиялық құндылығымен ерекшеленеді, ал екінші санатты сорпалық өнімдердің (ми, өкпе, көкбауыр, құйыршық) құрамына кіретін ақуыздардың құндылығы төмендеу, бірқатар алмастырылмайтын амин қышқылдары жеткіліксіз.
Еттің құрамында басқа да азотты қосылыстар - карнозин, креатин, ансерин, пурин негіздері, т.б. бар, олар етке және еттің сорпасына дәм және хош иіс береді және ас қорыту бездерінің сөл бөлінуін жақсартады. Бұл қосылыстар азотты экстрактивті заттар деп аталады. Белсенділігі төмендеу, бірақ осыған ұқсас қасиеттерге, азотсыз экстрактивті заттар - гликоген, глюкоза, сүт қышқылы ие. Құрамында экстрактивті заттары ең көбі, шошқа еті, ең азы қой еті. Етті қайнатқан кезде, экстрактивті заттары сорпаға өтеді, осыған байланысты суға қайнатып пісірген еттің құрамында экстрактивті заттары аз болады, сондықтан ас қорыту мүшелерін химиялық заттардың әсерінен қорғауды қажет ететін аурулар (гастрит, панкреатит, асқазан жарасы, т.б.) кезінде емдәмге ұсынылады. Керісінше, ет сорпасының калориясы аз болғанмен де, адамның тағамға тәбетін және ас қорытатын сөл бөлінуін күшейтетін қасиетіне байланысты, әлсізденген аурулардың, туберкулезбен ауырғандардың, т.б. емдік тағамында кеңінен қолданылады.
Еттің майы, сары маймен және басқа да сүт өнімдерінің майларымен қатар, адамға жануар текті майлардың негізгі қажеттілігін қамтамасыз етеді. Еттегі майлардың мөлшері, тікелей оның семіздігіне байланысты. Қойдың етінде, олар- 9,6-16,3 %, сиыр етінде - 9,8-16,0 %, жылқы етінде - 4,1-9,9 %. Шошқа етінде майы өте көп - 33,3-49,3 %.Еттің көмірсулары, негізнен гликоген түрінде болады, мөлшері 1%-дан азырақ.
Құндылығы жоғары өнім - құс еті. Тамақтануға тауықтың, күрке тауықтың, суда жүзетін құстардың, жабайы құстардың еті қолданылады. Құс етінің ақуызы құнды ақуызға жатады, оның ақуызының мөлшері, еттегі ақуыздың мөлшеріне жақын. Мысалы, тауықтың және күрке тауықтың етіндегі ақуыздың мөлшері 18-20 %, қаз бен үйректің етінде шамалы азырақ - 15-17 %. Құс етінің айырмашылығы, құрамында ағзаның өсуіне жағдай жасайтын (амин қышқылдары) - триптофан, лизин, аргинин, экстрактивті заттары көп, сондай-ақ тауықтың және күрке тауықтың етінде дәнекер тіндері аз және жұмсақ болады. Құс етінің емдік және балалар тағамына кеңінен қолданылу себебі, осы сапаларына және тауық пен күрке тауық етінде майдың мөлшері аз (5-22 %), бірақ оның құрамында, жануарлардың етімен салыстырғанда, КҚМҚ көбірек болуына байланысты. Үйрек пен қаздың еті емдік тағамға ұсынылмайды, себебі, құрамында майы көп (24-39 %). Құс етіндегі минералды заттар мен дәрумендердің мөлшері мен құрамы жануарлардың етіне жақын.Адамның тамақтануына еттен жасалған өнімдер кеңінен қолданылады, оларға жататындар- шұжық өнімдері, жартылай дайын өнімдер, консервілер, шикі күйінде тұздалған және ысталған өнімдер (азықтар) - шошқаның қол немесе сан еті, ысталған (қақталған) төс еті және басқалар. Шұжық өнімдерінің дәмділік сапасы ұнамды, тәбетті қоздырады, ұзақ уақыттық аспаздық өңдеуді қажет етпейді, ақуыздардың, майлардың және минералды заттардың елеулі көздері болып табылады. Олардың құрамындағы ақуыздары, еттің құрамындағы сияқты 10 %-дан 24 % дейін. Ет және ет өнімдері адамда, табиғаты микробтық және микробтық емес тамақтан уланулар, гельминтоздар және жұқпалы аурулар дамуының себебі болуы мүмкін. Табиғаты микробтық тамақтан уланулардың дамуына малды сою, ет және ет өнімдерін тасымалдау және сақтау ережелерінің дүрыс сақталмауы, дайын тағамдарды үлестіру және сақтау мерзімінің бұзылуы әкеп соғады. Ет- микробтардың дамуы үшін өте жақсы орта, сондықтан микробтармен тез ластанады
Мал еті тамақтан уланулардан басқа жұқпалы аурулар - сібір жарасы (күйдіргі), аусыл, сарып, туберкулез, сальмонелез және басқалар берілетін фактор болуы мүмкін. Сібір жарасы анықталған жағдайда, барлық талаптар сақталып ұша тез арада жойылады, ол жерде дезинфекциялық шаралар жүргізіледі, карантин орнатылады. Сондай-ақ, сойған кезде, оларда таралып кеткен немесе милиарлы туберкулез анықталған жануарлардың ұшасы да жоюға жатады. Жергілікті зақымдануы кезінде туберкулез ошағы анықталған мүшелер мен тіндер жойылады, ал ұшаның зақымданбаған бөлігін тағам үшін қолдануға рұқсат етіледі.
Инфекция берілетін фактор ретінде құс етінің де маңызды ролі бар. Адамның сальмонеллезді, туберкулезді, листериозды, орнитозды және басқа да жұқпалы ауруларды жұқтырып алу қаупі осымен байланысты. Соңғы жылдарда, адам үшін құс тұмауы деп аталатын ауру айрықша қауіпті болып отыр.
Шошқа және сиыр цепеньдерінің финдері мен трихинеллез личинкаларынан өзге етте басқа да паразиттер, атап айтқанда, гельминттердің лтичинкалық түрі: Echinоcoccus multilоcuralis - альвеококкоздардың қоздырғыштары, Echinоcoccus granulosis - эхинококкоз қоздырғыштары анықталуы мүмкін. Олардың адамға жұғуы, ет және ет өнімдерін тағамға қолданған кезде емес, ағзасында гельминттің жұмыртқа бөлетін, жыныстық жетілген түрі бар ет қоректі жануарлармен (ит, мысық, қасқыр) байланыста болған кезде жүреді. Адамға ит, мысықты баққан кезде, терілерін өңдеу кезінде, жұмыртқаларымен ластанған шөптерді, жемістерді немесе суды тағамға қолданған кезде жұғуы мүмкін. Етте кездесетін личинкалық түрі адам үшін қауіпсіз, бірақ тамақтану үшін еттің зақымданбаған бөлігін қабылдауға рұқсат етіледі. Егер, бауыр немесе өкпе түгелімен зақымдалған болса, онда оларды түгелімен жарамсыз деп табады.
Жүн және жүн өнімдері.
Жүн деп маталар дайындауда колданылатын малдың түк жабындыларын айтамыз. Малдың табиғи жүнінен жасалған заттардың түрі өте әдемі, мықты болады және өте жоғары жылу өткізгіштілігі қасиетімен сипатталады. Қой жүні өзінің теңдесі жоқ қасиетімен және басқа да материалдармен сәйкестендіріледі, қолдан және синтетикалық жолмен алынған талшықтарды өндірісте көп өндіру кезеңінде болса да, оларды артқа қалдырады, болашақта тігін өнеркәсібінің таптырмайтын қоры болып қызмет жасайды. Барлық малдың түрінің ішінен негізгі көлемді жүнді қойдан алады. Жылқының және ірі караның жүн түгі мал өлген немесе сойылған кезінде алынса, ол тек лайықты техникалық заттар (киіз) жасау үшін жүнді кайта өңдейтін өндірісте пайдаланылады, бұл шикізаттың техникалық қасиеті жоғары емес.
Жүн талшығы терінің қасаңданып түзілуі болып табылады және барлық ерекшеліктері: жүннің физикалық және техникалық қасиеті терінің тіршілік әректімен және оның қоректенуімен тығыз байланысты.
Жаңа туған қозының жақсы немесе шағын дамыған жүн жамылғысы болады. Теріде жүн түгінің түзілуі ұрықтың жатырда даму кезеңінде басталады. Әр тұқымға жататын қой тұқымын құрсақтағы дамуының әр кезеңін зерттегенде, алғашқы түктің салына басталуы эмбрион өмірінің 50-70 күн аралығында болады.
Сыртқы бейнесіне, гистологиялық құрылысына, техни- калық қасиетіне байланысты жүнді мынадай келесі түрлерге бөледі: түбіт, қылшық, аралық, өлі, құрғақ қайратты талшық және песига.
Түбіт - өте жұқа және иірімді жүн талшығы, өзегі жоқ болғандықтан өте бағалы талшыққа жатады, олардың көбінің қалыңдығы 15-тен 25-аралғындағы мкм ауытқиды.
Қылшық - иірімі аз, кейде жүн талшығы тіптен түзу болатын, қалың, ожар талшық, көбісі түбіттен де ұзын, сондықтан да көрініп тұратын жүн түгінің жоғары көрініп тұратын қабаты, өзегі өте жақсы дамыған. Техникалық қасиеті жағынан қылшық түбіттен көп төмен, сондықтан да селекциялық маңыздылығы болмайды. Талшықтың қалыңдығы тым әртүрлі 20-35 -тен 100-120 мкм.
Аралық талшық - бұл түбіт пен қылышық аралығы болып табылады. Ол түбіттен қалың, бірақ қылшықтан жұқа. Техникалық қасиеті бойынша аралық талшық қылшықтан айтарлықтай жақсы, неғұрлым қалыңдығы бойынша түбіттен аз айырмашылықта болады, соғұрлым сапасы жағынан оған жақын. Ұзындығы бойынша көп өзгереді: жүннің көп түрінде оны түбіттен айыру қиын.
Өлі талшық - өте ожар және үзілгіш қылшық талшығы. Оны аздап тартып көргенде, ол үзіліп кетеді. Оның жабағы жүнде болуы, жүннің бағалылығын көп төмендетеді. Бұл да селекциялық белгілерге жатпайды.
Құрғақ талшық - ожар қылшық, сыртқы талшық ұштарының үлкен қаттылығымен сипатталады. Техникалық жағынан алғанда, құрғақ талшық қылшықпен өлі талшық арасындағы аралық жағдайда болады.
Қатты, қайратты талшық -- түзу, өте қатты, жылтыры күшті түк. Қалыңдығы және құрылысы бойынша қылшыққа жақындау. Басқа жүн талшықтарынан айырмашылықтары өте қысқа, шамамен ұзындығы 3-5 см. болады. Көптеген жағдайларда ол сұр (ақ) және жабағы жүнде ақ түске боялған. Қайратты қатты түктер тек құлақтың ұшында, кейбір қойлардың аяқтарында, бастарында, кейде құйрығында кездеседі.
Песига немесе қозы түгі - биязы жүнді және биязы жүнділеу қозылардың жүн жабындыларында үлкен ұзындықта және қалыңдығы мен иірімділігі аз болып бөлектеніп тұратын бөлек жүн талшығы. Ары қарай жасы өскен сайын өмірінің алғашқы ағымында олар биязы және жартылай биязы жүнді қойларға тән типтік кәдімгі талшықтармен алмасады.
Май және тері бездерінен бөлінген секреттер терінің жоғары қабатында араласады да, химиялық реакцияға түсетіндіктен жаңа ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz