Экология және денсаулық

Жоспар

І. Кіріспе

1. Экология және денсаулық
2. Қала экологиясы
3. Ауа айналымы және су айналымы

ІІ. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Жер шарын қоршап тұрған тұрған шаң тозаң, бу мен гездан құралған атмасфаре ауасы күн сәулесін жер бетіне жеткен ұсақ - ұсақ бөлшектерге бөлініп, жан –жаққа шашырап жатады.
Егер атмасферада ауа болмаса, жарық сәуле шашып беті кеуіп, жарылып, одан әрі қыза түседі. Бұлт пен жел , жауын- шашын болмай жер бетіндегі температура күндіз + 100 С –тан астам ыстық, түнде – 100 С-қа төмендеп қақыраған аз болар еді.
Атмосфералық ауа тым жеңіл 1 м 3 –де 1300грамм ауа болады. Ауа газдары құрамының өзгеруі ауадағы газдар құрамы биосфераның көп жылдар бойы дамуының нәтижесі.
Ауадағы қалыптасқан мөлшерде болатын шаң –тозаң атмосферада өтіп жататын күн сәулесінің азайып жерді өте ысып, кетуден сақтауға, жер бетіндегі жылудың әлемге тарап кетпеуіне жауыын-шашын әкелетін бұлттарды жинауға көмектеседі.
Адамдар ауасыз күн көре алмайды, таңдауға мұршасы болмай қандай ауа болса да дем алуға мәжбүр болады.
Егер қамтамасыз етілмесе адам өледі. Адам баласы тамақсыз 5 күн өмір сүрсе, сусыз 5 күн өмір сүрсе, ауасыз 5 минутта өмір сүре алмайды.
Тәулігіне адамдар өкпесі арқылы 25 кг, немесе 10-11 мың литр ауа етсе, қойға – 20мың, жылқыға 86 мың литр ауа керек.
Табиғат байлықтарын есепсіз, бақылаусыз жұмсауға болмайтынын, қоршаға норта бүлініп, ісиен шығуы оңай екенін адамдар XX ғасырдың алғашқы жылдарынан түсіне бастады.
Тірі организмдердің және табиғаттың басқа да құрамдары мен арақатынастарын зерттеген кезде экология басқа ғылым салаларымен тығыз байланыста болады.
Табиғат байлықтарының қымбатты түрлерінің бірі- су. Дүние жүзінде көптеген өнім мен тағамға айырбас боларлық заттар табылғанымен суды алмастыратын зат табылған жоқ.
Су адамдар мен жануарлардың дене құрамына кіріп, онда болатын зат және энергия айналымына қатысады.
Денедегі су мөлшері 10-12 процентке кемісе адам әлсіреп, шөлдеп, аяқ-қолы дірілдей бастайды, 20-25 процентке кемісе өмір сүруі тоқтайды.
Бір адам 70 жылда орта есеппен 50 тонна су ішітін көрінеді.
Су- түсі, исі және дәмі жоқ сұйық зат, жақсы ерітуші.
Судың жылуды аз жоғалтып көп жинайтын қасиеттерін және кептіріп жылыту үшін су қолданылады.
Жер шарындағы сулар үнемі қозғалыста болып, барлық бос сулар олардың агрогаттық сұйық, бу, мұз түрлерінің күйіне қарамастан, жердің гидросфера деп аталатын қабатына жатады.
Су қорларында өзен, көл, теңіз, жер асты сулары, таулар, поляр шеңбердегі мұздар, атмосфералық ауадағы ылғал кіреді.
Экологиялық мәселелерді зерттеуде Қазақстан ғалымдары да көптеген зерттеулер жариялап, оқу құралдарын шығарып, өз үлестерін қосады. Бұл салада қазақ тілінде басылып шығарылған кітаптарда аз емес. Дегенменде бұл зерттеуші бітпейтін , анықтауы таусылмайтын, күнбе- күн жаңадан талап қоятын тақырып.
Өнеркәсіпте, ауылшаруашылығында тұрмыстық қажетте көбіне өзен , көл сулары пайдаланылады.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

1. Ғ. Сағымбаев «Экология негіздері» А., 1995 ж.
2. Атмосфера, ғалам ластануы және зардаптары. «География және табиғат» 2005 ж. №2
3. Экология курсының бағдарламасы «География және табиғат» 2005 №3
4. Экология мәдениетінің өркендеуі «Атамекен» 2000ж. 26 шілде
5. Дүние жүзінің мұхиттарының ластануы. «География және табиғат» 2005 ж. №4