Антиденелер

1. Антиденелердің шығу механизмі.
2. Гибридомдар, олардың қасиеттері және алу жолдары.
3. Моноклональды антиденелер.
4. Моноклональды антиденелерді қолдану салалары . медициналық және ветеринарлық диагностика, терапия.
5. Антиденелердің басты биологиялық қызметі.
6. Гибридомалардың техникалық алу жолы.

Антиденелердің шығу механизмін түсіндіретін көптеген теориялар бар. 1989 жылы Эрлих бүйірлік тізбектер теориясын ұсынды, Л. Поминг және Ф. Гауровиц тікелей матрица теориясы; Н. Ерне (1960) «репрессия – депрессия» гипотезасын жасады, бұл теория клеткаларда кез – келген антигенге қарсы потенциалды антиденелердің генетикалық ақпараты салынғандығы жөнінде айтады. Бірақ ол гендер репрессиялық (тежелген) күйде болады. Антиген арнаулы ферменттің қызметінен босап, белгілі гендерді тежеуден бастады. Осыдан кейін қажетті γ- глобулин типі синтезделеді. Осы кезде клеткалар бөліне бастайды. Бұдан антиген таңдамалы түрде белгілі репрессордың қызметін тежейді деген қорытынды шығаруға болады. (Р.В. Петров, 1976). Көп қолдау тапқан Ф. Бернеттің (1959) клондық – селекцияның теориясы. Бұл теория көп жағынан иммунитет жөніндегі көзқарасқа сәйкес. Клондық – селекциялық теория бойынша бір клон бір антиденені синтездейді. әрбір антиген клетка рецепторлармен өзара әрекеттесіп, оларды жылдам бөлінуге мәжбүр етеді. Митоздың бөліну нәтижесінде клеткалар клоны пайда болып, бір антигенге сәйкес антидене синтездейді.
Антиденелердің басты биологиялық қызметі – олардың антигендермен ерекше жылдам жерлесуінде. Бұл өзара әсерлесу агглютинация, преципитация (лат. «преципитацио» – тұнба түсу), лизис, бейтараптандыру реакциялары арқылы жүреді.
Егер антигенге антидене байланысқан болса, ондай комплексті макрофаг өе тез жұтып жібереді. Оның себебі былай. Антигенмен байланысқан кезде антидене өзінің тұрақты бөлігін формасын өзгертеді (белокпен белок). Антидененің өзгерген формасы макрофаг үшін дәмді тағамның белгісі секілді. Бұл жерде антигенмен бірге антидене де макрофагқа «желі» болып кетеді.
Осылайша антиденелердің макрофагтардың фагоциттік («жегіштік») белсенділігін күшейтуін опсонизация деп атайды. Ал егер антиген клетка түрінде болса, макрофагтың өзі клетка болғандықтан антиденемен байланысқан бөтен антигендік клетканы жұту қиынға түседі. Бұл жерде қан мен лимфа сұйығында болатын комплемент көмекке келеді. Комплемент онға жуық әртүрлі глобулалардан тұрады. Бөтен антигендік клетканы детерминантымен байланысқан антидене де өз формасын өзгертеді. Антидененің осындай формасымен комплементтің белгілі бір глобуласы сәйкес келіп, оңай байланысады. Байланысқан глобуланың формасы комплементтің келесі глобуласын қосып алуға ыңғайлы болып өзгереді. Осылайша бөлек жүрген комплементтің глобулалары бөтен клетканың сыртында бір – бірімен байланысып жиналады. Осы біріккен комплементтің белоктары өте қауіпті – олар бірлесе отырып кез – келген клетканың қабығының детерминанттың бөліктерінде антидене арқылы жалғасқан комплемент ол клетканы жылдам жайып жібереді. Осылай ыдыраған клетканың бөлшектерін ақырында бәрібір макрофаг жейді. Сонымен макрофагқа антигенді тауып оны «жемге» айналдырып беретін антиденелер екен. Тек өлтіргіш Т клетканы ғана алғаш антиденені өзінің қабығына жалғастырып алып, сол арқылы сәйкес келетін детерминанты бар клетканы іздеп тауып, жояды. Бұл кезде Т – клетканың өзі де өледі. Ол өлер алдында макрофагты өзіне шақыратын лимфокиннің ерекше түрін бөледі. Сөйтіп оларда макрофагтың «жемі» болып шыға келеді.

1.Прищеп Т.П., Чучалин В.С. И др. Основы фармацевтической биотехнологии. –Томск: НЛ СГМУ, 2006.- 350 с.
2.Биотехнология лекарственных средств: уч.пособие/ под ред. Быкова В.А., Данилина М.В. –М.: Медбиоэкономика, 1991.- 303 с.
3.Егоров Н.С. Основы учения об антибиотиках.-М.:Наука, 2004.-525 с.
4.Сассон А. Биотехнология – свершения и надежды.-М.: Мир, 1987.
5.Сазыкин Ю.О., Орехов С.Н., Чакалева И.И. Биотехнология.- М.: 2006.
6.Бич Г., Бест Д. и др. Биотехнология. Принципы и применение. М. Мир, 1988.
7.Бейли Дж., Оллис Д. Основы биохимической инженерии. - М.: Мир,1989
8.Иммунология / под ред. У. Пола. М.: Мир, 1998.
9.Пассет Б.В., Воробьева В.Я. Технология химико-фармацевтических
препаратов и антибиотиков. -М.: Медицина, 1994.
10.Котов В.Б., Беляева Т.А. Состояние и тенденции развития биотехнологии за рубежом. Биотехнология. Т.30. М.:ВИНИТИ, 1991.
11.Гибридомная технология и применение моноклональных антител в медицине и биотехнологии – Сборник статей. Биотехнология, т.20. М., 1989.
12.Биотехнология: Учебное пособие для вузов в 8 кн. / под ред. Н.С.Егорова, В.Д.Самуилова. М.: Высшая школа. 1987.