Бірінші дүниежүзілік соғыстың нәтижелері мен салдары

Пән: Жалпы тарих
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 13 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

І. Кіріспе.

ІІ. Негізгі бөлім.

2. 1. Бірінші дүниежүзілік соғыстың шығу себептері мен алғышарттары.

2. 2. Жаһандық соғыстың қарсаңындағы майдандардағы соғыс қимылдары.

2. 3. Соғыстың дүниежүзі елдері экономикасына тигізген әсері.

2. 4. Бірінші дүниежүзілік соғыстың нәтижелері мен салдары.

ІІІ. Қорытынды

Сілтемелер тізімі.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.

Кіріспе

Адамзат баласының өміріне әсіресе, ХХ ғасырдың басындағы алғашқы жаһандық соғыс өрті үлкен қауіп төндірді. Бұл соғыс ауыз айтып, құлақ естімеген жағдайда басталып, дәл солай аяқталған.

Адамзат баласының тарихында ежелден бастап соғыстар мен кішігірім егістер саны дәл осы соғыстың орнын толтыра алмас еді. Қайткені, бірінші дүниежүзілік соғыс миллиондаған адамдардың, мыңдаған қалалардың өміріне түбірімен балта шапты. Осының нәтижесінде сан мыңдаған жетім - жесірлер, қарт - құртаңдар саны жайлаған оба дерті кәрі құрсық халқын біраз әбігерге салып қойған болатын.

Тақырыптың өзектілігі

Кез - келген мемлекет соғыс үстінде болсын, немесе бейбіт өмірде күн кешсін, ол ең алдымен алға өз мүддесін қояды. Бұл ықылым заманна бері желісін үзбей кем жатқан қағида. Міне, бірінші дүниежүзілік соғыста да дәл осындай сюжеттер ап - айқын бейнеленді. Соғыс кезінде ұстанған мемлекеттердің саяси тенденциялары мұның бәрі тақырыптың негізгі өзегі болмақ. Сонымен бірге, солдаттың немесе генералдың атын шығаратын бұл - соғыс. Осы бір сұмдық терминнің арқасында тарих төрінен орын алған небір қолбасшылар, саяси қайраткерлер өміріне шолулар жасалады. Бұл - жұмысқа одан әрі әрлеу немесе қызықты сипаттамалар әкелмек.

Тақырыптың зерттелу тарихы

Жаһандық соғыс адамзат тарихында екі рет қайталанған. Оның алғашқысы әрине, 1914 - 1918 жылдар арасында өткен. Ал екіншісі, бізге онша маңызды емес 1939 - 1945 жылға дейінгі жаһан соғысы. Біз сөз еткелі отырған бірінші дүнижүзілік соғыс көптеген тарихшылар мен әуесқой зерттеушілердің назарын өзіне аудартпай қоймайды.

Мәселен, осы курсқа жете мән беріп, оны зерттеу жолына түскен қазіргі заманғы ғылымдар В. Л. Смирнов, А. И. Строганов және әлем тарихы саласымен жақсы қаруланған Г. Д. Сүгірбаев тағы басқа ғалымдар, сонымен қатар совет кезеңіндегі В. В. Кованов, Н. Н. Королков, В. Д. Крупин тағы да басқа тарихшылар осы жаһандық соғыстың қыр - сырын ашуға барынша талпынып тырысты.

Тақырыптың мақсаты мен міндеттері

Біз қарастырып отырған тақырып негізінен адамды назар аудартар түйінді мәселе боп табылады. Тақырып сол жағымен де қызықты, әрі тылсымға толы.

Жұмыстың негізгі мақсаты тақырыптың мән - мазмұнын, ақтаңдақ жақтарын жарыққа шығару; ал енді негізгі міндеті болашақ ұрпаққа осындай ауыр алапаттың мән - мағынасын ұғарлықтай концепция қалыптастыру және тақырыпқа жан - жақты сын көзбен қарау.

Жұмыстың құрылымы

Жұмыс кіріспе бөлімінен, негізгі бөлімінен, төрт пунктен және қорытынды бөлімнен тұрады.

Түйін

Қарастырылп отырған тақырыптың күрделілігіне қарамастан төмендегіше жалпы шолу жасау алға қойылды.

Негізгі бөлім

2. 1. Бірінші дүниежүзілік соғыстың шығу себептері мен алғышарттары

Бірінші дүниежүзілік соғыстың басталуына 1914 жылғы 28 маусымда Сараевода, Босния мен Герцоговинаның әскер жаттығуына келген австрия тағының мұрагері Эрцерцог франц - Фердинандтың өлтірілуі сылтау болды /1/.

Террористік актіні жүзеге асырушы «Илада босна» ұлтышлдық - нацистік ұйымның мүшесі Гаврило Принциптің ұлты Серб болып шықты. Австро - Венгрия үкіметі Германияның қолдауымен мұны Сербия ультуматум қоюға негіз бар деп шешім қабылданды. Бұл талаптың негізі Сербияның мемлекет ретіндегі тәуелсізідгіне нұсқан келтіретіндей дәрежеде болатын. Бір ай бойы Европаның соғысқұмар державалары Эрцерцогтың өлімінің нәтижесі не болады екен дегенді талқылаумен болды. Германияның ең қанқұйлы соғысқұмар қайзері (шипратор) Вильгельм ІІ австриялықтар «оттастап» сербтерді жоюға айдап салды.

Ресей, Франция және Ұлыбритания австро - германдықтардан төнуі ықтимал қауіпке дайын болу керек деп есептеді. Серб үкіметі Ресейдің кеңесі бойынша талаптардың барлығына құба - құп келіскен болатын /2/. Бірақ, бұл келісім үштік одақ елдері үшін көзге ілмегенжәйт болды. Соғыстың себебі, Европаның ұлы мемлекеттерінің арасындағы терең қайшылықтар, олардың құрлықта үстемдік орнату үшін өзара таластары, отарларын қорғау немесе оларды қайта бөлісу мүдделері және монархтар мен мемлекет саясаткерлерінің кеудем соқтықтары болды. Германия мен Россия арасындағы қайшылқтар да соғыстың басталуына маңызды себеп болды /3/. Россия Германия мен Австро - Венгрияның Балканда және тая Шығысты өсіп бара жатқан ықпалына жол бергісі келмеді /4/. Германияның Түркиядағы өктемдігі ресейдің экономикалық және стратегиялық мүддесіне қауіп төндірді. Патша өкілеті мен ірі буржуазия Костонтинопльді, Қара теңізді, Жерорта теңізімен бірге бұғаздарды басып алуды ойлады. Басқа мемлекеттер сияқты Ресей де осы кезде өз қарсыластарын жеңіп, жаңа рыноктарды иемденуге үміттенді.

Франция 1871 жылы айрылған территорияларын қайтаруды, тіпті мүмкіндік болса, Рейн жағалауын қосып алуды ойластырды.

Ұлыбританияның мақсаты менарманы Германияны құрылықтағы басты юәсекелесі есебінде көргісі келмеуі еді. Австрия - Венгрия Сербияны қиратып, Балқандағы панславяндық қозғалысқа одан кейін Ресейге соққы беруді көздеді. Ал енді соғыс өртін тұтандырушы Германия Ұлыбритания мен Франция талқандап қана қоймай, олардың отарларын және отарға айналдыру үшін Ресей территориясының бір бөлігін басып алуға ұмтылды.

Міне, осындай сұрқия пиғылыд державалардың мақсаттары енді әскери қимылдардың басталуына да жол ашып үлгерді /5/.

2. 2. Жаһандық соғыстың қарсаңындағы майдандардағы соғыс қимылдары

Жоғарыда айтып өткеніміздей, Эргерйог Ф. Фердининандық нацист - террористің қолынан мерт болуы онсызда соғысқа сылтау таппай отырған Австрия - Венгрияға таптырмас желеуге айналады. Австрия - Венгрия Германияның айдақталуымен Сербияға шабуыл жасады.

Сербияның одақтасы Ресей де қарап жатпай мобилизация жариялады. 28 шілде күні австрия - венгр әскерлері сербияға басып кірді /6/. Европа еріксіз соғыс өртіне орнады. 1914 жылы 1 тамыздв Германия Ресейге, ал 3 тамызда Францияға соғыс жариялады. Келесі күні соғысқа Ұлыбритания кірісті. Тамызда Гермнаияға Жапония соғыс жариялады. Өйткені, олар да, Тынық мұхит пен Қытайдағы неміс отарлармен жаулап алуды көздеді. Соғысты бастау және кінәсіз кейбір Европа елдеріне (Сербия, Бельгия, Люксембург) агрессия жасау бастамасы австро - германдық одақтың әділетсіз соғысы еді. Соғыс тек Сербия аен Бельгия тарапынан ғана әділетті соғыс болған болатын.

Францияға бетарап Бельгия арқылы басып кірген герман әскербасшылығы француз - герман шекарасында шоғырланған француз армиясын қоршауға алып, оны күзге дейін талқандап, францияны тізе бүгуге мәжбүр етуді көдеген болатын.

«Блицкриг» жоспарын операция басталардан бұрын генерал Шлиффен жасаған еді. Бірақ, жоспар толық іске аспай, қыркүйекте герман әскері тек Верден түбіне дейін ғана жетті парижге басып алу қаупі төнді, дегенмен «қас қақанша аяқталған» соғыс жоспарының тас талқаны шықты. Франция Ресейге шығыс майданда соғыс қимылдарын жасау туралы, өтініш білдірді. Орыс әскерлеріның шығыс Прусияда, Оңтүстік - бағытта австро - венгр әскерлеріне қарсы шабуыл соғыс қимылдарының француз театрынан Германияның біраз күшетерін бұруға себеп болды. Шығыс майдандағы соғыс Францияға қарсы шабуылға шығу үшін күш жинап алуына жағдай жасады. Майдандағы шайқас нәтижесінде Парижге деген қауіптің беті қайтарылды. Германия екі майданда соғысуға мәжбүр болды. 1914 жылы қыркүекте келіскен ұрыстардан кейін орыс әскерлері оңтүстік - батыс майданда жаудың шебін бұзып, Австрия - Венгрия армиясын талқандады. Галицияны түгелімен басып алды. Завкаьедегі Түркияға қарсы нәтижелі қимылдар немістердің іске асырмай тастады.

1915 жылы орыс армиясының әлсірегенін пайдаланып және Германия мен Австрия - Венгрия Европада Ұлыбритания және Франциямен жеңін түре сала соғысу үшін Ресейді артық санап, оның шығыс майдандағы өрісін таратуды көздеп бақты. Германия мен Австрия - Венгрияның бүкіл қаулы күштерінің жартысына дейінгі көлемі Ресеймен соғысқа бағытталды.

1915 жылы германия мен одақтастары Ресейді талқандап, соғыстан шығару мақсатымен көп күш жұмсады. Орыс әскерлері шығыс Прусия мен Польшадан ығыстырылды. Осы кезде Германия Ұлыбританияны қоршаумен тұншықтырмақ болып, жаңа қару - сүңгуір қайықтар (субмарина) қолданды. Аз ғана уақыттың ішінде бірнеше ағылышн кемелері суға батырылып жатты /8/. Неміс торпедолары осындай Лузитания, титаник, Британик т. б. алып кемелерді суға батырып жіберді. Мұнымен ғана шектеліп қоймай немістер Гаага конвенциясын аяққа басып, тарихтағы тұңғыш ұлы газды Ипра маңында қолданды. Ал енді 1916 жылдың барысында Верден шайқасы өтті. Бұл соғыстың ең ірі соғысы болатын, Француздар өздерінің бас қолбасшысы Жоффрдың «Қасық қаның қалғанша соғыс» деген бұйрығын орындады. Бір жылда осы шайқаста 1 млн. Аса солдат көз жұмды. Герман армиясына француздар Сомма маңында шабуыл жасады. Осы жерде ағылшындар таихта тұңғыш танкі қолданды. 1916 жылы Шығыс майдандағы шабуыл табыстырақ болды. Өйткені, генерал Брусилов армиясы Галицияда Австрия майданының шебін бұзып өтіп, кейін ағылшын және француздарға Сомма түбіндегі шайқаста табан тіреп тұруға көмектесті. 1917 жылы Герияның сүңгуір қайықтары 2700 ден астам кемені суға қарық қылды. 1917 жылы АҚШ соғысқа араласып, Германияға қарсы соғыс бастады. 1917 жылы қазанда Ресейде болған революциядан кейіе Ресей соғыстан шығу туралы шешім қабылдады. Ұлыбритания мен Франция өздерінің маңызды одақтастарынан айырылды. Ресейде В. И. Ленин соғысушы елдерді қан төгісті тоқтатып, ымыраға келуге шақырды. Бірақ, бұл үндеуді олар қабылдамай тастады. Ұзаққа сөзылған келіссөздерден кейін 1918 жылы 3 наурызда әділетсі, тонаушы Брест бітіміне қол қойды /9/. Оның шартына сйәкес Ресей өз жерінің біразынан айырылды, ол жер Германия ға өтті. Антанта елдері Кеңестік Ресейде инертвенция ұйымдастырып, оның өз ішінде азамат соғысын туындатып жіберді.

Ал енді, бұл жағдайларға қарамастан Батыс майданда соғыс қимылдары жалғаса берді 1917 жылы сәуірде Француз қолбасшысы ни вель Аррас пен Рейн маңында 100 аса дивизия, артилерия, танкер, самолеттер қатысқан күшпен күшті шабуыл ұйымдастырды.

Ұрысқа Жаңа дивизиялар қанша салынғанымен неміс шебін бұза алмады. Бұл көп адам құрбан болған шабуылда француздар «нивель қырғыны» деп атады.

Кейбір маңындағы 1917 ж қазанда болған шайқаста ағылшындар алғаш рет жаппай танк (400 танк) шабуылын қолданды.

Ал немістер тұңғыш болып жаяу әскер соғысқа жаңа қару минолит оғының астымен кірісті. Италия әскерлері тағы да сәтсіздікке ұшырады. 1917ж қазандағы италян әскерлерінің Капоретта маңындағы жеңілісі Италия тарихындағы «жазылмас жара» болып келеді.

Үштік одақ барған сайын өзінің майдандағы потенциалы сарқылуымен көрініп, әлсіреп кетті.

Соғыс Антантаның пайдасын шешіліп тынды.

2. 3 Соғыстың дүние жүзі елдеріне тигізетін әсері

Екі жарым жыл жүргізілген соғыс оған қатысқан елдердің барлығына сансыз апат, қайғы-қасірет әкелді. Алайда 1914-1916 жылдары қарулы күрестің негізгі ауыртпалығы Ресейге түсті. Сондықтанда соғыс Ресейде 2, 5 жыл, ал басқа елдерде 4 жыл болды. Ресей осы соғысқа өзінің 15 млн. Адамын қосқан екен.

1917 жылы Ресейдің 2 млн. адамы осы соғыстан қаза тауып, 5 млн жараланды. Соғыс күн сайын қару-жарақты, оқ-дәріні, азық -түлікті талап еткендіктен Европаның өндірісі түгелдей соғысқа айдалған болатын. Сондықтан да кейбір ауылдар мен селоларда азық-түлікпен егістіктің шықпай қалуы себебінен миллиондап адамдар көз жұмып жатты. Билеуші үкімет бұл жағдайға соғыс аяқталғанға дейін немқұрайлы қарап келген болатын. Соғыс аяқталғаннан кейін барлық елдер негізінен өздерінің алдағы мақсатына халық шаруашылығы салаларын қалпына келтіруді алдыңғы орынға қоюға мәжбүр болды. Өйткені, жаһандық соғыс ең алдымен қалаларды қиратты, адамдар көптеп қырылып жатты. Пайда, олжа табуға деген құлқынын қанағаттандыра алмаған Германия мен Австрия - Венгрия және оның қанды көйлек одақтастары жеңілістің ащы дәмін тартты. Реперация мен Контрибуция төлеу олар үшін жығылғанға жұдырық болды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.