Қазақстан сәндік қолданбалы өнер

• 1 Бейнелеу және қолданбалы сән өнері
• 2 Архитектуралық нысандар
o 2.1 АКАДЕМИК Е.А. БӨКЕТОВ ЕСКЕРТКІШІ
o 2.2 В.И. ЯЗЕВ БЮСТІ
o 2.3 Ж. АҚБАЕВ БЮСТІ
o 2.4 ҒАБИДЕН МҰСТАФИН БЮСТІ
o 2.5 ЖАМБЫЛ ЖАБАЕВ БЮСТІ
o 2.6 Қ.И. СӘТБАЕВ ЕСКЕРТКІШІ
o 2.7 Н.В. ГОГОЛЬ БЮСТІ
o 2.8 А.С. ПУШКИННІҢ ЕСКЕРТКІШІ
o 2.9 АППАҚ БАЙЖАНОВ ЕСКЕРТКІШІ
o 2.10 БҰҚАР ЖЫРАУ ЕСКЕРТКІШІ
o 2.11 Г. ФОГЕЛЕР ЕСКЕРТКІШІ
o 2.12 Н. ӘБДІРОВ ЕСКЕРТКІШІ
o 2.13 ҚАРҚАРАЛЫЛЫҚ ЖАУЫНГЕРЛЕРГЕ АРНАЛҒАН ЕСКЕРТКІШ.ОБЕЛИСК
o 2.14 ҰЛЫ ОТАН СОҒЫСЫНДА ҚАЗА БОЛҒАН ҚАРАҒАНДЫЛЫҚ.ЖАУЫНГЕРЛЕР МОНУМЕНТІ
o 2.15 «ҚОБЫЗ» МҮСІНДІК СӘНДІК КОМПОЗИЦИЯ
o 2.16 СҮЙІНШІ МҮСІНДІК.СӘНДІК КОМПОЗИЦИЯ
o 2.17 ТӘУЕЛСІЗДІҢ СТЕЛАСЫ
o 2.18 ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТІГІНІҢ ТҰТАСТЫҒЫ МЕН ХАЛЫҚТАР БІРЛІГІ МОНУМЕНТІ

Қазақтың бейнелеу өнері ерлер мен әйелдердің, жануарлардың тастан қашалған бейнелері, сондай-ақ қыз-келіншектердің қола мүсіншелері түрінде өз өрісін тапты. Жаңа қоғамның рухани тәжірибесін образ түрінде бейнелейтін көркемдік туындылар жастарға тәрбие беріп, ұрпаққа ықпал жасау арқылы дәуірді жалғастырады. Сондықтан бейнелеу өнерінің мазмұны аса мәнді өзгеше жас ұрпаққа көркем ой туғызатындай болуға тиіс. Дүниенің сан алуан тіршілік тынысы мен адам сезімінің байлығын бейнелеу өнері кең ауқымды, көркемдік тұрғыдан көрсетеді. Азаматтық нысандылық, мүсіндік сомдау өнерінің игі дәстүрлерін игеру, елуінші, алпысыншы жылдардағы Қарағанды суретшілер шығармашылығының басты сипаттары болды. Олардың туындыларын көшелер алаңдары мен гүл бақтарының кеңістігінде тұлғаның жарасымды, келісті пішінделуіне, мәнділігіне қарай жазбай тануға болады. Мысалға, А. Билыктың қаламыздың сәулеттік-кеңістік ортасымен әдемі үйлескен, сымбатты шешімін тапқан кенші тұлғасы. Соңғы жылдарды Қарағанды қаласының көркеюіне байланысты ескерткіштердің символдық мәні көп жағдайларда мүсін мен сәулет формаларының өзара белсенді байланысы, сәндік бастаудың, көркем тұлғалық пен шығармашылықтың ұштасуы арқылы ашылды.
Алып ауқымды қала құрылысы, халық әл-ауқатының артуы, өскелең рухани талаптар, жастарға идеялық және адамгершілік тәрбие беру жөніндегі жұмыс ұлттық бейнелеу өнерін өрге бастыруға, оның осы тіршілік кезеңінің талаптарын қажет ететін көркемдік түрлерінің туына пәрменді серпін берді. Түрлі шығармашылық көркемдік құралдарды жандандыру көкейкесті мәселеге айналып, өнердің қоршаған ортада өзгеше эстетикалық әсер қалыптастыратын тәсілдері: мүсін бедерлері; сұңғаттық паннолар, қабырға өрнектері дамыды. 20 ғасырдың 40-жылдардың аяқ шенінде Қарағандыда суретшілер серіктестігінің (КазИЗО) қалалық бөлімшесі ашылды. Көркемөндіріс шеберханасы ұйымдастырылып (1957 ж.), онда суретшілер П.К. Антоненко, П.С. Андриюк, Р. Есіркеев, П.И. Реченский, Ю.В. Гуммель т.б. жұмыс істеді. Қарағандыдағы кейінгі кездегі белгілі суретшілер А.П. Билык, В.И. Крылов, А. Бегалин, С.М. Саносян және т.б. Қарағанды қаласында Қазақстан суретшілер одағының облыстық ұйымы құрылды.
60-жылдары кескіндеме-сызба сурет, мүсін, монументті-бейнелеу өнері жедел дамыған кезең болды. Қарағанды суретшілерінін шығармалары тақырып, жанр, стильдік бағыт жағынан алуан сипат алды. Монументті мүсін саласында Қарағандыда Н. Әбдіров (1958 ж.), «Шахтер даңқы» (1974 ж.) ескерткіштері, «Мәңгілік от» (1978 ж.), Қарқаралылық (1970 ж.) және Теміртаулық (1974 ж.) жауынгерлерге арналған мемориалдық ескерткіштер, Абай қаласында Абай (1974 ж.), Егіндібұлақ ауылында Тәттімбет (1984 ж.) ескерткіштері бой көтерді. Тәуелсіздік жылдары Қарағандының сәулетшілері мен мүсіншілері Астана қаласындағы «Үш би» ескерткішін (1999 ж.), «Отан корғаушылар» архитектуралық-көркемдік композициясын (2001 ж.) салуға, Бұқар жырау кесенесін (1993 ж.), Қарағандыда Бұқар жырау (1993), Егіндібұлақта Қаз дауысты Қазыбек би (1995 ж.) ескерткішін орнатуға ат салысты. Жезқазғанда Қ. Сәтбаевтың (1999 ж.), Балқашта М. Русаковтың ескерткіші, Ұлытауда «Қазақстан мемлекеттігінің тұтастығы мен халықтар бірлігі» монументі (2005 ж.) бой көтерді. Өнер зерттеу саласыңда Орталық Қазақстаңда Е.А. Бөкетов атындағы ҚарМУ-дің бейнелеу өнері және дизайн кафедрасы ғылыми орталық болып саналады. Кафедрада Суретшілер одағының 8 мүшесі, Дизайнерлер одағының 7 мүшесі жұмыс істейді. Сарыарканың қолданбалы қолөнері мен Қарағанды суретшілерінің шығармаларының өркендеуіне жүйелі ғылыми пікір айтып, концепция қалыптастырып жүрген кәсіби өнертанушы мамандар, ғалым-зерттеушілер, ғылыми монографиялардың, сыни-шығармашылық басылымдардың, макалалар мен очерктердің, каталогтар мен буклеттердің авторы: профессор, педагогика ғылымдарының докторы, ҚР СО мүшесі Ж.Ш. Балкенов («Халық мұрасындағы ұлттық өрнек және рең», 1994 ж.; «Әдіптеу» 1998 ж.; «Өрнек өнері арқылы болашак мұғалімдерді көркем шығармашылыққа дайындау», 2001;); педагогика ғылымдарының кандидаты, профессор, ҚР СО, мүшесі Л.Р. Золотарева («Қазақстан бейнелеу өнері», 2000 ж.; «Қала тарихы Қарағанды суретшілерінін шығармашылығында», 2004 ж.; «А.К. Бегалин шығармасы халықаралык жобада», 2005 ж.; «Мұражайтану», 2006 ж.), философия ғылымдарының кандидаты, доцент, ҚР Дизайнерлер одағының мүшесі Ж.Ш. Резин, («Ұлттық өнердегі ұлттық идея», «Қазіргі дизайн және этномәдениет», 2006 ж.), Ж.К. Қомытов, С.Ж. Бодықов («Орталық Қазакстандағы кәсіптік бейнелеу өнері») т.б., ҚР СО және ҚР ДО мүшелері И.М. Баграмов, А.П. Кұрымбаев, М.С. Қалмаханов, т.б. қолданбалы өнерден түрлі халықаралық, республикалық және аймақтық конкурстарға қатысып, халыққа кең танылды. Облыста «Мәдени мұра» бағдарламасын жүзеге асыру мақсатында көне ескерткіштерді есепке алу, қорғау, Ұлы Жібек жолы тарихи орталықтарын қалпына келтіру, түркі тілдес мемлекеттердің мәдени мұрасын сақтау және дәстүрін жалғастыру, солардың негізінде туризм инфрақұрылымын құру бағытында кең көлемді жұмыстар жүргізілуде.

1. Н.Назарбаев. "Қазақстан - 2030: барлық қазақстандықтардың өсіп-өркендеуі. қауіпсіздігі және әл-ауқатының артуы". Алматы. 2001.
2. С.Қасиманов. Қазақ халқының қолөнері. Алматы. "Казакстан", 1995.
3. Казақстан Республикасының оіяш беруді дамытудың 2005-2010 жылдарга арнаіган Мемлекеттік багдарламасы // "Білім алемі" газеті, 30. 10. 2004.