Фосфор қышқылы,оның қасиеттері,қолданылуы

1.Фосфор қышқылы
2. Қасиеттері
3.Қолдануы
4.Жай және екі еселенген суперфосфат

Су мен фосфор (V) оксиді әрекеттескенде, судың мөлшеріне қарай өртүрлі фосфор кышқылдары түзіледі:
Фосфор қышқылдарының ішіндегі аса маңыздысы, ортофосфор қышқылы Н3Р04, оны көбіне фосфор қыіиқылы деп те атайды. Ол — күшті орташа қышқыл.
Фосфор қышқылы (ортофосфор қышқылы) H3PO4, мол. м. 97,995; түссіз гигроскопиялық кристаллдар (а=0,5762 нм, b=0,4831 нм, с=1,1569 нм, =95,31°); ауада жайылады; балқу темп. 42,5°С; тығ. 1,88 г/см3; ΔH0обр.-1283 кДж/моль; Балқыған күйде асқынсалқындауға қабілетті; 150C-та қою майлы сұйықтық, -121 0C-та шыны тәріздес масса түзеді. Фосфор қышқылы суда кез келген қатынаста араласады. Сұйытылған сулы ерітінділердің қышқыл дәмі бар.
Физикалық қасиеттері
Фосфор қышқылы — түссіз кристалды, улы емес зат. Суда жақсы ериді. Фосфор қышқылы H3Р04 орташа қышқыл катарына жатады. Алынуы. Лабораторияда фосфор (V) оксидіне су қосып, фосфор кышкылын алуға болады.
Өнеркәсіпте кальций фосфатына күкірт қышқылын қосып, қыздыру арқылы алады.
Фосфор қышқылы суда ерігенде, сатылап диссоциацияланады:
Ортофосфор қышқылының алғашқы сатысына қарағанда келесі сатыларында иондарға ыдырау мүмкіндігі біртіндеп төмендейді. Сондықтан ерітіндіде басқа иондарға қарағанда дигидрофосфат Н2Р04 ионы көбірек болады.
Химиялық қасиеттері
Ортофосфор кышқылы тотыктырғыш қасиет көрсетпейді. Фосфор қышқылының судағы ерітіндісі барльщ басқа қышқылдарға тән қасиеттерді керсетеді. Негіздік оксидтермен, негіздермен өрекеттесіп тұздар түзеді. Негіздік оксидпен әрекеттеседі
Ерітіндідегі фосфор қышкылы сілтімен сатылап әрекеттескенде, бір орта және екі қышқыл тұз түзеді:
Табиғи фосфаттар суда ерімейді. Оларды фосфор қышқылымен өңдеп, ерімтал тұздарға айналдырады да, минералдық тыңайтқыш ретінде пайдаланады
Фосфор қышқылы тотықтырғыш қасиет көрсетпейді, қышқылдарға тән барлық реакцияларға түседі.
1) активті металдармен сутек бөле әрекеттеседі:
2Н3РО4 + ЗСа = Са3(РО4)2+ ЗН2↑
2) негіздік оксидтермен тұз бен су түзеді:
2Н3РО4 + 3MgO = Mg3(PО4)2+ ЗН2О
3) негіздермен тұз бен су түзе әрекеттеседі:
Н3РО4 + 3NaOH = Na3PО4 + 3H2О
4) әлсіз қышқылдардың тұздарымен әрекеттеседі;
2H3PО4 + 3Na2S = 2Na3PО4 + 3H2S↑
жаңа тұз және жаңа қышқыл түзеді.
Фосфор қышқылының қалдығына (РО43-) сапалық реакция жасау үшін күміс ионы (Ag+) қолданылады.

1.Жалпы химиялық технология. Ж.Қ Қайырбеков, Е.А Әубәкіров
2.Studet.kz