Тігінен және көлденең еңбек бөлісу. Басқару деңгейлері

1. Еңбекті бөлісу
2. Тігінен және көлденең еңбек бөлісу
3. Басқару деңгейлері

Еңбек бөлінісі – еңбек қызметі түрлерінің ара жігін ажырату. Еңбек бөлінісі еңбекті ұйымдастыру жүйесінде қалыптасады. Өндірістің тиімділігін арттырудың тұрақты қолданыстағы факторы болып табылады. Негізгі 3 түрге бөлінеді:
- жалпы қоғамдық өндіріс ауқымында қалыптасатын жалпы еңбек бөлінісі;
- түрлі салалар мен өндірістер арасында орын алатын жеке еңбек бөлінісі;
- жекелеген кәсіпорындар мен бірлестіктер, қызметкерлер арасында орын алатын жеке - дара еңбек бөлінісі;
Сонымен қатар аумақтық, халықаралық еңбек бөлінісі де болады. Кәсіпорындарда:
- қызметкерлердің өндірістік-шаруашылық қызметтерге қатысуына, орындалатын міндеттердің сипатына, өндірістік үдеріске қатысуына қарай атқарымдық еңбек бөлінісі;
- еңбек үдерісінің технологиялық жағынан бір текті жұмыс түрлері бойынша саралануына негізделген технологиялық еңбек бөлінісі;
- қызметкерлерді кәсібі (мамандығы) және біліктілік деңгейі (разрядтар, санаттар) бойынша бөлетін кәсіптік-біліктілік еңбек бөлінісі.
Басқару саласында еңбекті бөлісу бірлескен еңбек процесінде басқару апаратының қызметін шектеуді, оларды дербес жұмыс түрлерін оқшаулауды, сондай-ақ біркелкі басқару жұмыстарын орындау үшін арнайы бөлімшелерді бөлуді және құруды көздейді. Басқару еңбегін бөлудің негізгі белгілері мыналар болып саналады:
- жұмыстың технологиялық біркелкілігі,
- орындалатын қызметтер және орындаушының кәсіптік - мамандық сипаттамасы.
Осы белгілерге сәйкес қызметшілердің еңбек бөлінісінің мынадай үш нышаны сай келеді:
1. технологиялық;
2. қызметтік;
3. кәсіптік — мамандық.
Еңбекті мамандыру мен бөлісу адамдар жұмысының өнімділігін едәуір арттыратындығы белгілі. Әркім өз міндетін айқын түсініп, қоян - қолтық әрекет еткенде ғана бірлесіп атқарған жұмыстың тиімді болатыны сөзсіз. Осыған орай ұйымдастыру функциясының міндеті, еңбек әрекеті элементтері олардың өзара әрекет ету тәртібі арасындағы пропорцияны анықтау, жүйедегі әрбір жұмыскерлердің орны мен рөлін белгілеу, оларды бөлімшелер мен звеноларға орналастыру, бұлардың бірлескен әрекетін мұқият ұйымдастыру.

1. Ахметов Қ.Ғ. Менеджменттің негіздері (Оқу құралы), Ақтөбе Орал . 2005
2. Мескон М.Х., Альберт М., Хедоури Ф., Основы менеджмента-М.:"Дело", 1992, 694 б.
3. Ахметов К.Ғ., Сағындыков Е.Н., Байжомартов Ү.С., Жүнісов Б.А., Жұмаев Ж.Ж. -Ақтөбе-Орал, "А-Полиграфия", 2015-519 б.
4. В-де Ханика. Новые идеи управления. Изд. Прогресс. 1969 г.