Ауыспалы егіс және қайталап егу және ауыспалы егістерді құрудың принциптері

Жоспары:
Кіріспе
1.Ауыспалы егіс және қайталап егу
2.Дақылдар себілген танаптарды ауыстырып тұрудың себептері.
3.Негізгі алғы дақылдардың сипаттамасы.
4.Ауыспалы егістерді құрудың принциптері.
5.Қазақстанның орманды.далалық аймаққа ауыспалы егістері,нобайлары.
Қорытынды

Кіріспе
Жұмыстың өзектілігі: Қазақстан Республикасы агроөнеркәсіптік кешенін дамыту жөніндегі 2010-2014 жылдарға арналған бағдарламада ауыл шаруашылығы саласының бәсекелестік мүмкіндігін арттыру, еліміздің азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету мен өнім экспортын ұлғайту тұрғысында біршама шаралар қарастырылған.
Еліміз 2011 жылдан бастап өзінің индустриялық-инновациялық дамуын белсенді іске асыра бастады. Өткен жылдың соңына қарай еліміз Тәуелсіздігінің 20 жыл¬дығына орайластырылып Алматыда Елбасының қатысуымен өткен ғалымдар форумында инновациялық-индустриялық дамудың іргетасы қаланғаны атап өтілді. Елбасы осы жиында ғалымдарға ғылымның қазіргі жаңа жетістіктері де назардан тыс қалмауы керек деді.
Ауыл шаруашылығы ғылымында, оның ішінде егіншілік саласында ауыспалы егістің алатын орны ерекше. Бұл бағытта кезінде Шортандыдағы Бүкілодақтық астық шаруашылығы ғылыми-зерттеу институтының ғалымдары егіншіліктегі топырақ қорғау жүйесін ғылыми негізде зерттеп, Солтүстік Қазақстан аймағының топырақ-климат жағдайлары ерекшеліктеріне сәйкес қысқа танапты (айналымды) ауыспалы егіс жүйесін өндіріске енгізді.
Алайда өткен ХХ ғасырдың 80-жылдарының соңында А.И.Бараев атындағы Бүкілодақтық астық шаруашылығы ғылыми-зерттеу институтының сол кездегі директоры, ВАСХНИЛ-дің корреспендент мүшесі М.Қ.Сүлейменов ауыспалы егіс зертханасы деректерінің қорытындысы бойынша егіншілікті таза сүрі жер танабынсыз-ақ жүргізудің мүмкін екендігін дәлелдейтін жаңа тұжырымдама ұсынды. Ол тұжырымдамада Солтүстік Қазақстан аймағындағы құрғақ далалы өңірлерде егіншілік мәдениеті өте жоғары деңгейде болғанда, жаздық жұмсақ бидайды бір орында үзіліссіз ұзақ өсіруге болатыны ғылыми деректерге сүйене отырып дәлелденді.
Қазіргі таңда еліміз нарықтың экономика бағытын таңдап, нәтижесінде жер қатынастарында қолайлы өзгерістер жасалынып, жер жекеменшік иелігіне көшті және ұзақ мерзімге жалға берілді.
Өкінішке орай, елімізде нарықтық қатынастар жағдайында жаңадан құрылған фермерлік (қожалық) шаруашылықтарда, жауапкершілігі шектеулі серіктестіктерде және үлкен астық өндіруші компанияларында ғылыми негізделген ауыспалы егіс¬терді танаптарда орналастыру жүйесінің сақталмауы әсерінен астық дақылдары көлемінің өсуі біршама орын алуда және тек қана дәнді дақылдарды егіп өсіру өңірде тиімді болмай тұрғаны байқалуда.
Енді егін танаптарында басқа да ауылшаруашылық дақылдарын енгізу немесе өсімдік шаруашылығы өндірісінде ауыспалы егісті әртараптандыру міндеті тұр. Сондықтан көп жылдар бойы өңірдегі өсімдік шаруашылығында дәнді дақылдар, әсіресе, оның ішінде жаздық бидайдың көлемі әлі де басым болып келеді.

Пайдаланылған әдебиеттер:
1. Кереев, А. Сабанның егістердің ылғалмен жабдықталуына және тәлімі жердегі арпа өнімділігіне әсері / А. Кереев // Жаршы. – 2001. – №5. – 51-54 б.
2. agun.kz
3. Қ.Ш.Жаңабаев, Н.Ә.Барлықова «Егіншілік пәнінен студентке арналған оқу-әдістемелік кешені»

Пән: Ауыл шаруашылығы
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ АУЫЛШАРУАШЫЛЫҚ МИНИСТРЛІГІ
Қазақ ұлттық аграрлық университеті
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

РЕФЕРАТ
Тақырыбы: Ауыспалы егіс және қайталап егу және ауыспалы егістерді құрудың принциптері.

Орындаған:Бақытжан Ә
АГ-401
Қабылдаған:Набиоллина М

Алматы 2016ж
Жоспары:
Кіріспе
1.Ауыспалы егіс және қайталап егу
2. Дақылдар себілген танаптарды ауыстырып тұрудың себептері.
3. Негізгі алғы дақылдардың сипаттамасы.
4.Ауыспалы егістерді құрудың принциптері.
5.Қазақстанның орманды-далалық аймаққа ауыспалы егістері,нобайлары.
Қорытынды

Кіріспе
Жұмыстың өзектілігі: Қазақстан Республикасы агроөнеркәсіптік кешенін дамыту жөніндегі 2010-2014 жылдарға арналған бағдарламада ауыл шаруашылығы саласының бәсекелестік мүмкіндігін арттыру, еліміздің азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету мен өнім экспортын ұлғайту тұрғысында біршама шаралар қарастырылған.
Еліміз 2011 жылдан бастап өзінің индустриялық-инновациялық дамуын белсенді іске асыра бастады. Өткен жылдың соңына қарай еліміз Тәуелсіздігінің 20 жыл - дығына орайластырылып Алматыда Елбасының қатысуымен өткен ғалымдар форумында инновациялық-индустриялық дамудың іргетасы қаланғаны атап өтілді. Елбасы осы жиында ғалымдарға ғылымның қазіргі жаңа жетістіктері де назардан тыс қалмауы керек деді.
Ауыл шаруашылығы ғылымында, оның ішінде егіншілік саласында ауыспалы егістің алатын орны ерекше. Бұл бағытта кезінде Шортандыдағы Бүкілодақтық астық шаруашылығы ғылыми-зерттеу институтының ғалымдары егіншіліктегі топырақ қорғау жүйесін ғылыми негізде зерттеп, Солтүстік Қазақстан аймағының топырақ-климат жағдайлары ерекшеліктеріне сәйкес қысқа танапты (айналымды) ауыспалы егіс жүйесін өндіріске енгізді.
Алайда өткен ХХ ғасырдың 80-жылдарының соңында А.И.Бараев атындағы Бүкілодақтық астық шаруашылығы ғылыми-зерттеу институтының сол кездегі директоры, ВАСХНИЛ-дің корреспендент мүшесі М.Қ.Сүлейменов ауыспалы егіс зертханасы деректерінің қорытындысы бойынша егіншілікті таза сүрі жер танабынсыз-ақ жүргізудің мүмкін екендігін дәлелдейтін жаңа тұжырымдама ұсынды. Ол тұжырымдамада Солтүстік Қазақстан аймағындағы құрғақ далалы өңірлерде егіншілік мәдениеті өте жоғары деңгейде болғанда, жаздық жұмсақ бидайды бір орында үзіліссіз ұзақ өсіруге болатыны ғылыми деректерге сүйене отырып дәлелденді.
Қазіргі таңда еліміз нарықтың экономика бағытын таңдап, нәтижесінде жер қатынастарында қолайлы өзгерістер жасалынып, жер жекеменшік иелігіне көшті және ұзақ мерзімге жалға берілді.
Өкінішке орай, елімізде нарықтық қатынастар жағдайында жаңадан құрылған фермерлік (қожалық) шаруашылықтарда, жауапкершілігі шектеулі серіктестіктерде және үлкен астық өндіруші компанияларында ғылыми негізделген ауыспалы егіс - терді танаптарда орналастыру жүйесінің сақталмауы әсерінен астық дақылдары көлемінің өсуі біршама орын алуда және тек қана дәнді дақылдарды егіп өсіру өңірде тиімді болмай тұрғаны байқалуда.
Енді егін танаптарында басқа да ауылшаруашылық дақылдарын енгізу немесе өсімдік шаруашылығы өндірісінде ауыспалы егісті әртараптандыру міндеті тұр. Сондықтан көп жылдар бойы өңірдегі өсімдік шаруашылығында дәнді дақылдар, әсіресе, оның ішінде жаздық бидайдың көлемі әлі де басым болып келеді.
1.Ауыспалы егістер және қайталап егу. Ауыспалы егіс дегеніміз танаптардағы ауыл шаруашылық дақылдары мен парды ғылыми ұсыныстарға сүйене отырып ауыстырып отыру. Дақылды жылда бір жерге себе берсе, оның өнімі бірте - бірте төмендейді екен. Көп жағдайда танапқа тыңайтқыштар берілсе де бұл төмендеу тоқтамайды. Өнімді төмендетпеудің бірден - бір жолы ғылыми деректерге сүйнене отырып, дақылдардың орнын ауыстырып тұру керек екенін тәжірибе көрсетіп отыр. Ауыспалы егістің көмегімен топырақтың құнарлығын арттыру, дақылдардың өнімнің сапасын жақсарту, танаптардағы арам шөптердің санын азайту, өсімдіктерді аурудан, зиянкестерден қорғау, топырақты су және жел эрозиясынан сақтау мәселелеррі шешіледі:
- шаруашылық орналасқан жердің ауа райы, топырағы
- шаруашылықтың келешекте өркендеу бағыты
- ауыл шаруашылық өнімдерін сату жоспары
- мал шаруашылығыфнда қажет жем - шөппен толық қамтамасыз етіліуі.
Егер дақыл көп жылдар бойы бір жерге егіле берсе, оны ауыспайтын дақыл (бессменные посевы), шаруашылық тек бір дақылды егетін болса, оны дарадақыл (монокультур), дақыл бір жерге сегіз жылдан кем егілетін болса оны қайталап егу (повторные посевы) деп атайды. Ауыпалы егістің алмасуынан уақытша шығарылған танапты шықпа (выводные поле) дейді. Әдетте шықпа танап ретінде көп жылдық шөп егілген танап қалдырылады. Мысалы, жоңышқа егілген танап 4-5 жыл ауыпалы егістен шығарылып тасталады. Бұл мерзім өтіп жер тыңайғаннан кейін бұл ауыспалы егіске енеді де басқа бір танапқа жоңышқа себіліп, ауыспалы егістен шығарылады. Ауыспалы егістегі дақылдар мен пардың белгілі тәртіппен танаптарда ауысып тұруын ауыспалы егістің ротациясы дейді, ал дақылдар мен пардың жыл сайын танаптарда ауысып тұруы жоспарын ауыпалы егістің ротациялық кестесі деп атайды. Ауыспалы егіске кіретін әрбір танаптың өзінің номері болады, бұл номер рим цифрімен белгіленеді.Дақылдармен пардың ауыспалы егісте орналасу ретін оның схемасы дейді.
2.Дақылдар себілген танаптарды ауыстырып тұрудың себептері. Танапқа бір дақылды жыл сайын себе берсе, оның өнімі төмендей беретінің адамдар ерте заманнан - ақ білген. Көне заманда өмір сүрген рим оқымыстыларының бізге жеткен жазба еңбектерінде астық дақылдары мен бұршақ дақылдарын жыл сайын орындарын алмастырып егу керек екенін, ал орындары ауыспай бір жерге еге берсе бұлардың өнімі кемитіні айтылады.Табиғат жөніндегі ғылым дамыған сайын оқымыстылар бұл процестің себептері жөніндегі өз болжауларын айта бастады. Мысалы, швейцар ботанигі Декандоль мынадай пікір айтқан. Өсімдіктер топырықтан су мен қоректік заттар сіңіріп қана қоймайды, сонымен қатар өзіне зяинды заттарды тамыр арқылы өсіп тұрған жерге бөліп шығарады. Келесі жылы сол жерге қайта себілген кезде ол өзі бөліп шығарған зиянды заттарынан зардап шегеді, оның өнімі төмендейді. Бұл дақылдың бөліп шығарған заттары сол дақыл үшін ғана зиянды, басқа дақылға залалаы жоқ сондықтан басқа дақылдардың өнімі төмендейді кейде тіпті жоғарылайды. Неміс ғалымы Тэер астық дақылдарының ауыстырылмай еккен жағдайда олардың өнімі төмендейтіні себебі топырақтағы қарашіріктің, гумустың азаюынан деп есептеді. Бұл уақытта (осыдан 240жылдай бұрын) өсімдіктер органикалық заттарды сіңіре алмайтыны, олар тек минералды заттарды сіңіріп, солармен ғана қоректене алатыны ғылымға белгісіз болатын. Қазан революциясына дейін қазақтардың ең басты дақылы тары болған. Бұл дақылды жылма жыл бір жерге еге берсе, өнімі төмендеп кететіні қазақ диқандары да білген. Олар тарыны бір жерге көп болса 1-2 жыл ғана егіп, содан ол жерге 10-15 жыл ештене екпей тыңайтуға қалдырып, тарыны тың жерлерге егіп отырған. Ауыспалы егістің қажеттілігін, ауыстырмай егілгенде өнім кемуіне мынадай жағдайлардың себеп болатынын ғылым дәлелдеп отыр. Бірінші себеп, химиялық тұрғыдан - өсімдіктердің қоректенуіне қатысты сбептер. Әр түрлі дақылдар өсу барысында топырақтан қоректік заттарды бойыңа әр түрлі мөлшерде сіңіреді, бидай, арпа сияқты масақты дақылдар азот пне фосфорды көбірек, калийді азырақ сіңіреді. Ал, қант қызылшасы, күнбағыс, картоп сияқты дақылдар керсінше азотпен фосфорға қарағанда калийді көбірек сіңіреді. Осы тұрғыдан алып қарағанда танапқа ылғи астық дақылдарын еге берсек, азот пен фосфордың мөлшері жылдан жылға азая береді екенде, калий топырақта көбірек сақталады. Сөйтіп қоректік заттардың ара қатынасы бұзылады. Көптеген дақылдар топырақта ылғи тапшы болып жататын азотты азайту болса, бұршақ тұқмдас дақылдар керісінше топрыақтағы азотты көбейтеді (олардың тамырында өмір сүретін бактериялар азотты сіңіре алады, сөйтіп азотпен дақылды қамтамасыз етеді, топырақтағы азотты көбейтеді). Сондықтан бұршақ тұқымдас дақылдарды басқа дақылдармен алмастыра егіп отырғанда, жалпы дақлдарға қажетті қоректік заттардың тапшылығы азаяды. Жалпы өнім мөлщері артады.
Дақылдардың түріне қарай олардың тамырлары да әр түрлі болады. Мысалы, астық тұқымдас дақылдар шашақ тамырлы болып келеді, 40-50 см тереңдікке дейін ғана тарайды. Қызылша, күнбағыс сияқты дақылдардың тамыры 3 м тереңдікке дейін, ал жоңышқаның тамыры 5-6 м дейін кетеді. Ал осы дақылдарды кезекетстріп еккенде топрыақтың тек бетіне жақын маңдағы қоректік заттар ғана пайдаланылып қана қойылмай тереңде жатқан қоректік заттар да іске асады. Екінші физикалық тұрғыдағы себеп - топрықтағы физикалық қасиетіне байланысты себептер. Танапқа масақты, әсіресе топырақты жиі өңдеп тұруды қажет ететіні қызылша, мақта картоп сияқты отамалы дақылдарды жылма жыл еге берсе, топырақтың құрылымдық түйіршіктернің көбісі трактор дөңгелегінің жер өңдейтін ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.