Малды жайылымда ұстауға қойылатын гигиеналық талаптар

I. КІРІСПЕ
II. НЕГІЗГІ БӨЛІМ
III. ҚОРЫТЫНДЫ
IV. ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

Әр жайылым көктемде, малдарды шығармай тұрып мамандардың қатысуымен зерттеліп және өлексе қалдықтарынан, жабайы малдардың сүйектерінен, үйінді тастардан, көңдерден, шірік қоқыстардан, минералды тыңайтқыштардың қалдықтарынан т.б. тазалануы керек.
Жайылымда қалыпты мөлшерде әртүрлі шөптердің жинағы болуы, жайылым азығының биологиялық құнарлылығын қамтамасыз етуі керек. Сондықтан жасанды мәдени жайылымдар дайындағанда оның 3\2 бөлігіне дәнді-бұршақты қоспалардың шөбін егу қажет.
Табиғи және мәдени жайылымдардың шөптегі тек қана биологиялық құнарлылығының ғана гигиеналық маңызы болмайды, онымен қоса малдардың көк азыққа сұранысын қамтамасыз етуі керек. Тәуліктік көк азыққа малдардың сұранысын анықтау үшін төмендегідей нормативке сүйенген дұрыс: сауын сиырларға сүтіне қарап 45-75 кг , бір жастан асқан тайыншаларға 30-40кг, жасқа толмаған торпақтарға 15-25 кг, жылқыларға 30-40кг, қойларға 6-8 кг (жазық,шөлейтті аймақтарда шөптің құрғақтығына байланысты жазық,шөлейтті аймақтарда шөптің құрғақтығына байланысты 3-6кг), торайлы мегежіндерге 10-15кг,жас шошқаларға 3-6кг қаралады.
Сауын сиырларға және бордақылауға арналған ірі қара малдары үшін шалғынды, көкалдары мол, ойпан таулы жерлерге, орман жиектеріне, дәнді бұршақты және қалың жоңышқалы шөптері бар жерлерге жаюды қарастырады.
Ірі қара малдарына жазық орманды жерлерге жазғытұры мезгілдерде, ал жазда шалғын шабындық , күзде тұздықты шалғындарға ұйғарады. Тоғайлы, аласа бұталы жайылымдарға сауынды сиырларды (көзін, желінін т.б. жарақаттардан сақтандыру үшін) жаюға болмайды. Жас ірі қара малдарын жұмсақ, сулы шөбі бар жерлерге баққан жөн. Батпақты жерлерде баққан малдарда минералды зат алмасу процесстері бұзылып,остеомолязация ,акобальтоз т.б аурулары тууы мүмкін. Сулы ,ылғалды жайыдымдарда малдардың мазасын алып, қоңдандырмай қоятын қансорғыш масалар,сона,шіркейлер көп болады.
Ірі қара малдарына қарағанда жайылымды жақсы пайдалана алатын қойларға құрғақ, шөптері аласа жерлерді бөледі. Қой және ешкілер үшін орманды жерлердің кең алаңдары ғана жайылуға жарамды болады. Олар таулы және жазық жерлерде жақсы жайылады. Оларға сулы,батпақты,ойпаңды жерлер жайылымға жарамайды. Ондай жайылымдарда қойлардың тұяқтары зақымдалып, айырма болып және шірік құрт аурукларына ұшырап,әсіресе фасциолиоз және диктокаулиоздермен ауырады . Қойларға қараған,шеңгел т.с.с тікенек өсімдіктері бар ,жүніне жабысып ,ластайтын жайылымдар жарамайды. Селеулі жайылымдарға,әсіресе олардың басы қатып бекіген кезде,маусым айының бірінші жартысынан кейін жаюға болмайды.мәдени жайылымдарда қойдын жүнін ластайтын арам шөптер аз болады да,ол жерлерге жайылған малдардың терісі,жүні таза болады.

1. «Ветеринариялық-санитариялық гигиена» М.С. Садуақасов Алматы-2008 187-190 беттер