Жегу саймандарының гигиенасы

I. КІРІСПЕ
II. НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1. Қамыт.саймандарға қойылатын гигиеналық талаптар.
2. Жегу саймандары және оларға қойылатын гигиеналық талаптар.
3. Жегу ережелері және оған қойылатын гитиеналық талаптар.
III. ҚОРЫТЫНДЫ
IV. ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

Жегу малдарын әртүрлі ауылшаруашылық жұмыстарына тиімді пайдалану - оны азықтандыру, суару және күтіп бағуға ғана байланыстыемесжұмыста қолданатын жегу саймандардың гигиеналық талаптарға сәйкестігіне де тікелей катысты болады.
Жылқы және түйе малдарынәртүрлі шаруа жүмыстарына: міну, жеңіл, ауыр жүкке жегу және тең тасымалдарға пайдаланады.
Әрбір жұмыс атына размерлері дәл жегіп-міну әбзелдерін тандап алу қажет. Олай болмаған жағдайда күш-көлік есебінде пайдаланған малдардың денелеріне жарақаттар түсіп, жұмыста толық өз күшін пайдалана алмай, уақытынан бұрын шаршап, қан айналысы бұзылып (қамыт қысып), тынысы тарылып, кей кездерде өкпе қабыну ауруларына апарыпсоғуы мүмкін. Сондықтан жегіс-мініс және тең тасымалдау жұмысына пайдаланукезінде оларға арналған қамыт-сайман, ер-тоқым әбзелдері, әсіресе мал денесіне тиіп тұратын жерлері тегіс, жүмсақ, олқы боп соқпайтын, кеуіп қалып қажамайтын болуға тиіс. Ол үшін олардыпайдалануаралығында дұрыс кептіріп, сыртқы ортаның зиянды әсеріне тигізбей сақтау керек.
Оларды жұмыстан соң дым тартқан (тер) бөлшектерін сүртіп, құрғатып кептіргеннен сон, жұмсартып майлап қойған жөн (қайыс белшектерді). Бір шаруашылықта бірнеше қамыт-саймандар пайдаланатын кездеоларды әрбір күш-көлікке ыңғайлап, дәлдеп бекітіліп, оларға арнайы жекелеме орындар (қадалар) белгілеген дұрыс. Малды дұрыс мініс-жегіс тасымалдаужұмыстарына пайдалануолардың денсаулықтарын жақсартып, денесіншынықтырып, өнімін арттыратыны дәлелденген. Бірақ оларды жұмысқа пайдаланукезінде олардың физиологиялық ерекшеліктерін (буаздығы, жынысы т.б.), жасын (тай, құнан, кәрі т.б.) ескере отырып жұмыс мөлшерін белгілейді. Сондықтан жұмысқа пайдалану кезінде мініс-жегіс аттарының мынындай жағдайлары еске алынуға керек.
1. Малдың салмағы (массасы), жасы және күйі (қоңы).
2. Жұмысқа жаттығуы және дайындық дәрежесі.
3. Қамыт-сайман әбзелдерін дұрыс, ақаусыз, әрбір малдың ерекшеліктеріне байланыстырып таңдау.
4. Жұмысқа әр малдың физиологиялық ерекшеліктеріне байланыстырыппайдалану (азықтандыру, суару, үзіліс жасау т.б.).
5. Ауа райының құбылысын, жол ауырлығын (қар, батпақ) жер бедерін (тау, еңіс т.б.) ескеру.
6. Малдың негізгі денсаулық көрсеткіштеріне (темпера¬тура, пульс, демалысы, ақсау, жарақат т.б.) көңіл бөлу.

М.Садуақасов «Мал гигиенасы пәнінен лабораториялық тәжірибе сабағына арналған оқу құралы» Семей 2000ж 161-168 беттер

Пән: Ветеринария
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Cемей қаласындағы Шәкәрім атындағы мемлекеттік университет
Аграрлық факультеті
Ветеринариялық санитария кафедрасы

СӨЖ
Тақырыбы: Жегу саймандарының гигиенасы

Орындаған:Байзақ Н.С.
Тексерген: Койгельдинова А.С.
Тобы:ВС-403

Cемей- 2016 жыл
Жоспар:
I. КІРІСПЕ
II. НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1. Қамыт-саймандарға қойылатын гигиеналық талаптар.
2. Жегу саймандары және оларға қойылатын гигиеналық талаптар.
3. Жегу ережелері және оған қойылатын гитиеналық талаптар.
III. ҚОРЫТЫНДЫ
IV. ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

КІРІСПЕ.
Жегу малдарын әртүрлі ауылшаруашылық жұмыстарына тиімді пайдалану - оны азықтандыру, суару және күтіп бағуға ғана байланыстыемесжұмыста қолданатын жегу саймандардың гигиеналық талаптарға сәйкестігіне де тікелей катысты болады.
Жылқы және түйе малдарынәртүрлі шаруа жүмыстарына: міну, жеңіл, ауыр жүкке жегу және тең тасымалдарға пайдаланады.
Әрбір жұмыс атына размерлері дәл жегіп-міну әбзелдерін тандап алу қажет. Олай болмаған жағдайда күш-көлік есебінде пайдаланған малдардың денелеріне жарақаттар түсіп, жұмыста толық өз күшін пайдалана алмай, уақытынан бұрын шаршап, қан айналысы бұзылып (қамыт қысып), тынысы тарылып, кей кездерде өкпе қабыну ауруларына апарыпсоғуы мүмкін. Сондықтан жегіс-мініс және тең тасымалдау жұмысына пайдаланукезінде оларға арналған қамыт-сайман, ер-тоқым әбзелдері, әсіресе мал денесіне тиіп тұратын жерлері тегіс, жүмсақ, олқы боп соқпайтын, кеуіп қалып қажамайтын болуға тиіс. Ол үшін олардыпайдалануаралығында дұрыс кептіріп, сыртқы ортаның зиянды әсеріне тигізбей сақтау керек.
Оларды жұмыстан соң дым тартқан (тер) бөлшектерін сүртіп, құрғатып кептіргеннен сон, жұмсартып майлап қойған жөн (қайыс белшектерді). Бір шаруашылықта бірнеше қамыт-саймандар пайдаланатын кездеоларды әрбір күш-көлікке ыңғайлап, дәлдеп бекітіліп, оларға арнайы жекелеме орындар (қадалар) белгілеген дұрыс. Малды дұрыс мініс-жегіс тасымалдаужұмыстарына пайдалануолардың денсаулықтарын жақсартып, денесіншынықтырып, өнімін арттыратыны дәлелденген. Бірақ оларды жұмысқа пайдаланукезінде олардың физиологиялық ерекшеліктерін (буаздығы, жынысы т.б.), жасын (тай, құнан, кәрі т.б.) ескере отырып жұмыс мөлшерін белгілейді. Сондықтан жұмысқа пайдалану кезінде мініс-жегіс аттарының мынындай жағдайлары еске алынуға керек.
1. Малдың салмағы (массасы), жасы және күйі (қоңы).
2. Жұмысқа жаттығуы және дайындық дәрежесі.
3. Қамыт-сайман әбзелдерін дұрыс, ақаусыз, әрбір малдың ерекшеліктеріне байланыстырып таңдау.
4. Жұмысқа әр малдың физиологиялық ерекшеліктеріне байланыстырыппайдалану (азықтандыру, суару, үзіліс жасау т.б.).
5. Ауа райының құбылысын, жол ауырлығын (қар, батпақ) жер бедерін (тау, еңіс т.б.) ескеру.
6. Малдың негізгі денсаулық көрсеткіштеріне (темпера - тура, пульс, демалысы, ақсау, жарақат т.б.) көңіл бөлу.

Істелген жұмыстың шамасынекі көрсеткішпен бағалайды;
1. Жүкті тарту (жылжыту) күшімен.
2. Жүрген жол аралығымен.
Тарту күші малдың берілген жүкті бір жерден бір жерге ауыстыруға жұмсалған малдың күші, ол килограмм (тонна) мен өлшенсе, жүріп кеткен жолы - километр (метр) мен есептеледі, яғни көліктің атқарған жұмысы килограмм-километрмен өлшенеді. Оны атқарған күшін жүрілген жолына көбейту арқылы анықтайды.
Көліктің тарту күшін анықтау үшін арнайы өлшегіш құрал динамометр (өздігінен көрсетіп жазатын) арбаға бекітіледі. Жылқының тарту күші оның тірі салмағына байланысты болады. Бүкіл одақтық институттың жылқы шаруашылығы бөлімінің зерттеуі бойынша аттың кддаммен жүріп тартқан күші оның өзінің салмағының 13-15 процентін-дей болады деп есептейді.
Мысалы, аттың салмагы 600 кг болса тарту күші - 13, 500 кг - 14, 400 кг - 15 процентке сәйкес келеді. Жылқылардың жегу және салт мініп пайдаланудан басқа үстіне жүк теңдеп те пайдаланады. Ол жүктің салмагы жылқының тірі салмағының 25-30 процентін құрауы керек.
Жылқының тарту күшін екі тәсілмен анықтауға болады:
1. Тірі салмагы бойынша
2. Аттың шоқтығының биіктігі бойынша.

Тірі салмагына қарап анықтау мына формуламен табады:
Р= А9+11 (1). Шоқтығының биіктігі бойынша мына формуланы пайдаланып анықтайды Р= Н20 ( 2) мүндағы,

Р - аттың тарту күші,
А - тірі салмағы
Н - шоқтығының биіктігі

Егер бір көлікке бірнеше аттар жегілген болса олардың тарту күшін мына формуламен анықтайды:
Рп = 1,075 х (1 -0,07 х п ) х Р (3 ) мұндағы:

Р - бір аттың орташа тарту күші
п - жегілген аттардың саны.

Жегілген аттың тарту күшіне биікке қарай, немесе ылдиға қарай жүруі көп әсер етеді. Сондықтан жүкті өрге қарай тарту күші мына формуламен анықталады: Р = әм + (м+ м ) х п (4) еңіске қарай:

Р =әм - (м-м ) х п (5) мұндағы,
ә - жолдың қарсылық коэффициенті.
Р -тарту күші
м - тасымалдауға жататын жүктің салмағы.
м - аттың тірі салмағы.
п - таудың көлбеу бұрышы, градуспен.

Жегуге арналған қамыт-сайман мынадай жұмыстар үшін қажет заттардың жинағы боп есептеледі:
1. Шаруаға пайдалану кезінде ат пен көліктің бірігуіне арналады.
2. Аттың күшін дерте арқылы беру.
3. Жегілген атты бастап (бұрып) отыру.
4. Малдың денсаулығын және күшін қалыпты сақтау.

Қамыт-саймандардың құрамы және оларға қойылатын гигиеналық талаптар
Шаруашылықта екі түрлі қамыт-сайман пайдалынады. Доғалы және доғасыз-пострамкалы.
Доғалы қамыт-сайман мына бөлшектерден тұрады; жүген, қамыт, шілея, доға, ершік айылымен, белдеме айыл (ершік үсті арқалық), шап айыл, делбе. Доғасыз қамыт-саймандарға кіретіндер: жүген, қамыт, шілея, ершік, постромка.
Жегілген аттың денесіне тиіп тұратын қамыт-саймандарды - әбзелдер дейді. Оған жататындар: жүген (ноқта), қамыт, ершік, шілея, айылдар.
ЖҮГЕН - жегін малды бұрып бағыттап және байлап бекітуге арналады. Ол малдың басының формасына дәл келіп, дұрыс жатуға тиіс. Ол бірнеше бөлшектен тұрады: кеңсірік, желкелік, кекілдік, сағалдырық, сағалық, ауыздық, сулык,, тізгін, шылбыр. Жүгенді мықты, созылмайтын, денеге батпайтын, қажап жарақаттамайтын материалдан (қайыс, ремень т.б.) жасайды. Денемен үйлесетін бетін тегіс қылып өріп, табан салып жаяды. Тізгін және шылбырды қылды жіптерден есіп жасауға да болады.
ҚАМЫТ - жегін малдарын көлікпен (арба, шана) байланыстырып, көліктің күш-қимылын, оған беретін ең қажетті жабдық. Мал денесіне тарту күшінің 80-85 процентін қамыт арқылы жеткізіледі. Қамытты екі имек ағаштан жасап, үстіңгі екі басын біріктіріп қайыспен байлайды. Мұны желке бауы деп атайды. Екі құлақ ағаштарының астына имек -былғарыдан ішін жеңіл затпен (ағаш, шөп үгіндісі) толтырған "шұжык," орналастырылады. Оның, размері әртүрлі жасалады (0-10). Қамыттың төменгі құлағына құлақ баулар (қалың қайыстан) және (жіңішке қайыстан) тамақ-бау жасалады. Қамыттың сыртын былғарымен ішін кигізбен қаптайды.
ЕРШІК - жегін малдың арқасына салынып, дертені көтеріп, тарту күшін қамыттан бөліп белкөтерме арқылы белге (арқаға) түсіру үшін керек бөлшек. Ол екі басы,екі қапталға орнатылып, қаптал асты жұмсақ кигізбен қапталады. Қапталды ағаштан немесе металдан жасайды. Ершікті көліктің беліне орнатып тартпа белдікпен бекітеді.
АЙЫЛ - қайыстан (тоқыған, жалпақ тоқылмай тілінген, ременнен, қыл жіптен т.б.) жасалады. Ол ер үстіне көрпе, жастықша салынып үстін қамтып малдың төс астынан өткізіліп тартып бекітетін - төс айыл, ердін, қапталынан өткізіліп, малдың шап тұсынан жүргізіліп тартылатын - шап айылдан тұрады.
Бел көтерме - ершік үстінен өткізіліп екі басы екі дертеден айналдырып тартылатын қайыстан тіліп, не өріп (жіптен) жасалған бөлшек. Ол салмақ күшті аттың мойына (қамытқа) толық түсірмей арқаға беледі.
Шілия - арба-шанадағы жүктің салмағымен алға жылжып, көліктің жегін малдың артқы аяғын қағуына жол бермейтін бөлшек. Ол жалпақ тілінген қайыс, ременнен жасалады. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.