Патологиялық физиология пәні және патологиялық физиологияға үлес қосқан ғалымдар.Ауру туралы жалпы түсінік
I. КІРІСПЕ
II. НЕГІЗГІ БӨЛІМ
2.1 Патологиялық физиология бастапқы ғылым және оқу пәні ретінде
2.2 Басқа ғылымдармен патологиялық физиологияның байланысы.
2.3 Патофизиология тарихынан қысқаша мағлұматтар, оның дамуының негізгі кезеңдері
2.4 Қазақстандағы патологиялық физиология
2.5 Кеңес дәуіріндегі патологиялық физиология
2.6 Ауру туралы жалпы түсінік
2.7 Жұқпалы аурулар, вирустық аурулар, инвазиялық аурулар
III. ҚОРЫТЫНДЫ
IV. ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
II. НЕГІЗГІ БӨЛІМ
2.1 Патологиялық физиология бастапқы ғылым және оқу пәні ретінде
2.2 Басқа ғылымдармен патологиялық физиологияның байланысы.
2.3 Патофизиология тарихынан қысқаша мағлұматтар, оның дамуының негізгі кезеңдері
2.4 Қазақстандағы патологиялық физиология
2.5 Кеңес дәуіріндегі патологиялық физиология
2.6 Ауру туралы жалпы түсінік
2.7 Жұқпалы аурулар, вирустық аурулар, инвазиялық аурулар
III. ҚОРЫТЫНДЫ
IV. ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Патологиялық физиология бастапқы ғылым ретінде медицина оқу жүйесінде ерекше орын алады. Теориялық және клиникалық пәндер қиылысында орналасып және интегративті медико-биологиялық ғылым бола отырып, ол дәрігерлік ойлау қабілетін дамытады. Патологиялық физиологияның негізгі мақсаты-студенттерді "науқас төсегінде дүниетануды қолдану" білуді үйрету (С.П.Боткин).
Патологиялық физиология ауру ағзаның тіршілік әрекетін оқытатын ғылым. Медициналық оқу бағдарламасы мынадай үлгімен құрастырылған, бастапқыда қалыпты ағзаның қызметі мен құрылысын қарастыратын пәндер оқытылады (қалыпты анатомия, гистология, биохимия, қалыпты физиология), сосын ауру ағзаның қызметі мен құрылысы туралы мағлұматтарды студентке беру үшін құралатын талаптары бар пәндер оқытылады. Осымен оны тікелей клиникаға әкеледі. Бұндай талапты патологиялық анатомия мен патологиялық физиология орындайды.
Патологиялық физиология аурудың шығу тегінің, дамуының, ақыр соңының негізгі заңдылықтарын оқытады. Қазіргі уақытта сырқаттың мыңдаған түрлі нозологиялық формалары қарастырылған. Практикалық дәрігер бір сырқатты басқа сырқаттан ажыратуға, дұрыс диагноз қоюға және рационалды ем тағайындауға тырысады. Патофизиология жекеден тыс жүреді, көптеген аурулар тобын сипаттайтын жалпыны табуға тырысады. Патологиялық физиологияның соңғы мақсатыауру дамитын заңдарды ашу болып табылады. Осымен байланысты патологиялық физиология философиямен тығыз байланысқа кіреді, өйткені, ауру заңдарын ашу материалистік диалектика заңдарының негізінде қаланады.
Патологиялыќ физиология — гректіњ pathos (ауру, дерт, кесел), physicis — (функция, ќызмет), logos — (ілім, ұѓым) деген сөздерінен ќұралѓан, дерттану физиологиясы деген ұѓымды білдіреді. Сонда патологиялыќ физиология ауру организмніњ физиологиясы деген ұѓым. Ќалыпты физиология сау организмніњ тіршілік зањдылыќтарын зерттейтін болса, патологиялыќ физиология ауру организмніњ тіршілік зањдылыќтарын тексереді. Атап айтќанда, патологиялыќ физиология жасушалардыњ, аѓзалардыњ, жүйелердіњ және организмніњ ќалыптан тыс өзгерулерініњ ењ жалпы зањдылыќтарын аныќтайды. Сонымен патологиялыќ физиология дегеніміз дерттік үрдістердіњ пайда болу себептері, даму жолдары мен салдарлары туралы ілім. Бұл көрсетілген патологиялыќ физиологияныњ негізгі маќсаты болса, оныњ алдында тұрѓан міндеттері болып, төмендегілер саналады:
Патологиялық физиология ауру ағзаның тіршілік әрекетін оқытатын ғылым. Медициналық оқу бағдарламасы мынадай үлгімен құрастырылған, бастапқыда қалыпты ағзаның қызметі мен құрылысын қарастыратын пәндер оқытылады (қалыпты анатомия, гистология, биохимия, қалыпты физиология), сосын ауру ағзаның қызметі мен құрылысы туралы мағлұматтарды студентке беру үшін құралатын талаптары бар пәндер оқытылады. Осымен оны тікелей клиникаға әкеледі. Бұндай талапты патологиялық анатомия мен патологиялық физиология орындайды.
Патологиялық физиология аурудың шығу тегінің, дамуының, ақыр соңының негізгі заңдылықтарын оқытады. Қазіргі уақытта сырқаттың мыңдаған түрлі нозологиялық формалары қарастырылған. Практикалық дәрігер бір сырқатты басқа сырқаттан ажыратуға, дұрыс диагноз қоюға және рационалды ем тағайындауға тырысады. Патофизиология жекеден тыс жүреді, көптеген аурулар тобын сипаттайтын жалпыны табуға тырысады. Патологиялық физиологияның соңғы мақсатыауру дамитын заңдарды ашу болып табылады. Осымен байланысты патологиялық физиология философиямен тығыз байланысқа кіреді, өйткені, ауру заңдарын ашу материалистік диалектика заңдарының негізінде қаланады.
Патологиялыќ физиология — гректіњ pathos (ауру, дерт, кесел), physicis — (функция, ќызмет), logos — (ілім, ұѓым) деген сөздерінен ќұралѓан, дерттану физиологиясы деген ұѓымды білдіреді. Сонда патологиялыќ физиология ауру организмніњ физиологиясы деген ұѓым. Ќалыпты физиология сау организмніњ тіршілік зањдылыќтарын зерттейтін болса, патологиялыќ физиология ауру организмніњ тіршілік зањдылыќтарын тексереді. Атап айтќанда, патологиялыќ физиология жасушалардыњ, аѓзалардыњ, жүйелердіњ және организмніњ ќалыптан тыс өзгерулерініњ ењ жалпы зањдылыќтарын аныќтайды. Сонымен патологиялыќ физиология дегеніміз дерттік үрдістердіњ пайда болу себептері, даму жолдары мен салдарлары туралы ілім. Бұл көрсетілген патологиялыќ физиологияныњ негізгі маќсаты болса, оныњ алдында тұрѓан міндеттері болып, төмендегілер саналады:
1. С.Б. Жәутікова, Ф.С. Абикенова, Е.Қ. Өмірбаева Қарағанды 2009
2. Жақсылықов Н.Р. «Жұқпалы аурулар туралы». Алматы,1994 жыл
3. «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы«Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998
2. Жақсылықов Н.Р. «Жұқпалы аурулар туралы». Алматы,1994 жыл
3. «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы«Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Cемей қаласындағы Шәкәрім атындағы мемлекеттік университет
Аграрлық факультеті
Ветеринариялық санитария кафедрасы
СӨЖ
Тақырыбы: Патологиялық физиология пәні және патологиялық физиологияға үлес қосқан ғалымдар.Ауру туралы жалпы түсінік.
Орындаған:Байзақ Н.С.
Тексерген: Нуркенова М.К.
Тобы:ВС-403
Cемей- 2016 жыл
Жоспар:
I. КІРІСПЕ
II. НЕГІЗГІ БӨЛІМ
2.1 Патологиялық физиология бастапқы ғылым және оқу пәні ретінде
2.2 Басқа ғылымдармен патологиялық физиологияның байланысы.
2.3 Патофизиология тарихынан қысқаша мағлұматтар, оның дамуының негізгі кезеңдері
2.4 Қазақстандағы патологиялық физиология
2.5 Кеңес дәуіріндегі патологиялық физиология
2.6 Ауру туралы жалпы түсінік
2.7 Жұқпалы аурулар, вирустық аурулар, инвазиялық аурулар
III. ҚОРЫТЫНДЫ
IV. ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
КІРІСПЕ.
Патологиялық физиология бастапқы ғылым және оқу пәні ретінде
Патологиялық физиология бастапқы ғылым ретінде медицина оқу жүйесінде ерекше орын алады. Теориялық және клиникалық пәндер қиылысында орналасып және интегративті медико-биологиялық ғылым бола отырып, ол дәрігерлік ойлау қабілетін дамытады. Патологиялық физиологияның негізгі мақсаты-студенттерді "науқас төсегінде дүниетануды қолдану" білуді үйрету (С.П.Боткин).
Патологиялық физиология ауру ағзаның тіршілік әрекетін оқытатын ғылым. Медициналық оқу бағдарламасы мынадай үлгімен құрастырылған, бастапқыда қалыпты ағзаның қызметі мен құрылысын қарастыратын пәндер оқытылады (қалыпты анатомия, гистология, биохимия, қалыпты физиология), сосын ауру ағзаның қызметі мен құрылысы туралы мағлұматтарды студентке беру үшін құралатын талаптары бар пәндер оқытылады. Осымен оны тікелей клиникаға әкеледі. Бұндай талапты патологиялық анатомия мен патологиялық физиология орындайды.
Патологиялық физиология аурудың шығу тегінің, дамуының, ақыр соңының негізгі заңдылықтарын оқытады. Қазіргі уақытта сырқаттың мыңдаған түрлі нозологиялық формалары қарастырылған. Практикалық дәрігер бір сырқатты басқа сырқаттан ажыратуға, дұрыс диагноз қоюға және рационалды ем тағайындауға тырысады. Патофизиология жекеден тыс жүреді, көптеген аурулар тобын сипаттайтын жалпыны табуға тырысады. Патологиялық физиологияның соңғы мақсатыауру дамитын заңдарды ашу болып табылады. Осымен байланысты патологиялық физиология философиямен тығыз байланысқа кіреді, өйткені, ауру заңдарын ашу материалистік диалектика заңдарының негізінде қаланады.
Патологиялыќ физиология -- гректіњ pathos (ауру, дерт, кесел), physicis -- (функция, ќызмет), logos -- (ілім, ұѓым) деген сөздерінен ќұралѓан, дерттану физиологиясы деген ұѓымды білдіреді. Сонда патологиялыќ физиология ауру организмніњ физиологиясы деген ұѓым. Ќалыпты физиология сау организмніњ тіршілік зањдылыќтарын зерттейтін болса, патологиялыќ физиология ауру организмніњ тіршілік зањдылыќтарын тексереді. Атап айтќанда, патологиялыќ физиология жасушалардыњ, аѓзалардыњ, жүйелердіњ және организмніњ ќалыптан тыс өзгерулерініњ ењ жалпы зањдылыќтарын аныќтайды. Сонымен патологиялыќ физиология дегеніміз дерттік үрдістердіњ пайда болу себептері, даму жолдары мен салдарлары туралы ілім. Бұл көрсетілген патологиялыќ физиологияныњ негізгі маќсаты болса, оныњ алдында тұрѓан міндеттері болып, төмендегілер саналады:
1. Аурудың пайда болу себептік байланыстарын (этиологиясын, гректіњ aitia -- себеп, logos -- ѓылым деген сөздерінен тұрады) зертеу.
2. Аурудыњ даму және сауыѓу жолдарыныњ негізгі зањдылыќтарын (патогенез, гректің pathos -- ауру, дерт, кесел және genesis -- даму деген сөздерінен ќұралѓан) аныќтау.
3. Эксперименттік емдеу тәсілдерін жетілдіру.
4. Клиникалыќ дүние тануды ќалыптастыру.
5. Патологиялыќ зањдылыќтардыњ жалпы теориясын ќалыптастыру.
Патофизиология ќалыпты физиологяи сияќты эксперименттік әдісті ќолданады. Лабораториялыќ жануарларда адам ауруларыныњ үлгісін (моделін) алады. Аурудың үлгісі деп лабораториялыќ жануарларда адам ауруларыныњ кейбір белгілеріне сәйкес аурулардың түрлерінің көшірмесін алуды айтады.
Ќазіргі жаѓдайда адамның көп ауруларының үлгілерін эксперименттік жануарларда алуѓа болады. Мысалы, травмалыќ шок, ќантты диабет, атеросклероз, жоѓары ќан ќысымы ауруы, миокард инфаркты, өкпе, бүйрек ќабынуы ж. б. Сонымен ќатар, есте саќтайтын бір жай, ол адамныњ организмі жүйе ретінде тіпті ењ жоѓары ұйымдастырылѓан жануарлардыњ (адам ќалыптас маймылдардыњ) организмінен әлде ќайда жоѓарыда, күрделі екенін ұмытпау керек. Сондыќтан адам ауруларыныњ үлгісін жануарларда толыќ көлемінде алу мүмкін емес. Сонда да аурудыњ патогенезіндегі кейбір мањызды түйіндерін, кейбір симптомдар мен синдромдардыњ үлгісін алудыњ толыќ мүмкіндігі бар. Мысалы, гипертониялыќ аурудыњ үлгісін алѓанда адамда кездесетін ауруды толыќ ќайталау мүмкін емес. Сондыќтан тек сол ауруѓа тән симптомдыќан ќысымыныњ жоѓарлауын (гипертензия) ѓана эксперименттік жануарларда алуѓа болады.
Ал, адамның кейбір ауруларын жануарларда қайталауға мүлде болмайды. Ол жан-дүниелік (психикалыќ) аурулар, ісіктің кейбір түрлері (асқазанның обыр ісігі (рак), зат алмасуыныњ аурулары (подагра), аллергиялыќ аурулар (бронхиалық демікпе), жыныстық қатынас аурулары (мерез, соз) (жүре пайда болѓан иммундыќ тапшылыќ синдромы) ЖИТС ж. б.
Патологиялық физиологияның даму тарихы
Басқа ғылымдармен патологиялық физиологияның байланысы. Патологиялық физиология оның алдында болатын ғылымдарға және физиология мен биохимия беретін мәліметтерге сүйенеді. Әсіресе патофизиологияның қалыпты физиологиямен көп мәселелері ортақ. Кейде патологиялық физиологияны ауру ағзаның физиологиясы деп те атайды. Екеуі де, ағза тіршілік ететін және қызмет ететін заңдарын ашуға тырысады. Бұл заңдар сырқатты түсіну үшін үлкен мағына береді. Бірақ сырқатты қалыпты процесстің бір комбинациясы деп түсіну қате болар еді. Патологиялық процесс ағзаның сапалы жаңа жағдайына әкеледі. Міне осында патологиялық физиологияның қалыптыдан айырмашылығы және патологиялық физиологияның негізгі талабы: барлық көптүрлі көріністері бар сырқатты зерттеу және ол дамитын заңдарды ашу.
Патологиялық физиология патологиялық анатомиямен тығыз байланысты. Жүз жыл бұрын шамасында екеуі бір ғылым болған. Оның бөлінуі патологиялық процесстің динамикасын түсіну үшін морфологиялық анализ жеткіліксіз болуына негізделген. Функционалды өзгерістер морфологиялық өзгерістермен тығыз байланысты, бірақ олардың арасында қатал сәйкестік жиі байқалмайды. Өйткені, әр мүше компенсаторлы қасиетке ие, сондықтан құрылымының өзгерісінде оның қызметі бұзылмауы да мүмкін. Міне, сондықтан клиниканың кейбір сұрақтары мәйітті зерттегенде, бөліктік материалдарды микроскопиялық зерттегенде шешілмеді. Бұл тек ағзада патологиялық процесстің дамуын бақылау кезінде ғана мүмкін болды. Экспериментті кең қолдану негізінен патологиялық физиологияны патологиялық анатомиядан ажыратады.
Патологиялық физиология клиникалық ғылымдармен байланысты. Соңғы мақсат оларда бір. Клиникалық ғылымдар да, патологиялық физиология да науқас адамды тиімді емдеу және ескерту үшін ауруды зерттейді. Бірақ жақын арадағы міндет, сонымен қатар әдістері мен объектілері олардың әртүрлі. Клиникалық ғылымдардың зерттеу объектісі науқас адам нақты сырқат көріністерімен. Мысалы, ішкі аурулар клиникасы пайда болу себептерін, симптомдарын, ағымның ерекшелігін, емдеу әдістері мен созылмалы гломерулонефрит және жүйелік қызыл ноқта сияқты ауруларының прогнозын зерттейді. Неврологиялық клиника осындай бағытта мысалы, антирабилық егуден кейін дамитын энцефаломиелиттті зерттейді. Көз ауруларының клиникасы мынадай жағдайға ұшырасты, егер бір көз жарақаттанса, онда уақыт өте келе интактты екінші көз зақымдалады. Бұның барлығы-әртүрлі аурулар әртүрлі орналасуымен, симптомдарымен және прогноздарымен. Сонымен бірге, олардың арасында бір ортақтастық бар. Осы барлық аурулар жалпы иммунологиялық механизмге ие екен. Бұл заңдылықтарының ашылуы патологиялық физиологияның арқасында.
Патофизиология тарихынан қысқаша мағлұматтар, оның дамуының негізгі кезеңдері
1819 ж. Я. Л. Гэйллиот ең алғаш патологиялық физиология атауын қолданып, Жалпы патология және патологиялыќ физиология атты оқулығын жариялады. Бұл атауды немістің ұлы патологы Р. Вирхов (1847) кеңінен қолданды.
Экспериментгік дерттанудың негізін қалаушы болып
Франсуа Мажанди (1738 -- 1855) ,Клод Бернар (1813 -- 1878), В. В. Пашутин (1845 -- 1901) есептеледі.
Франсуа Мажанди Клод Бернар В.В.Пашутин
1878 ж. В. В. Пашутин жалпы және эксперименттік патологияны медициналык, факультеттердіњ оќу курсына енгізді. 1930 жылдары бүрынѓы Кењестер Одаѓында патофизиология медициналыќ пѕн деп аталып, медицина саласында жоѓары білім беру баѓдарламасына енгізілді.
Сонымен Ресейде бірінші жалпы және эксперименттік патология кафедрасын Ќазан университетінде В. В. Пашутин (1845 -- 1901) ашты және ол 1878 ж. патофизиологиядан алѓашќы нүсќауды өзі жазды. В. В. Пашутинніњ ѓылыми баѓыттары: зат алмасу мен энергия алмасуыныњ бұзылыстары, патофизиологияныњ мањызды проблемаларыныњ бірі болып есептеледі. Оныњ толыќ және жартылай ашыѓу, жылу алмасуыныњ бұзылыстары, оттегі жеткіліксіздігі, гиперкапниялар туралы ізденістері бүгінгі күнге дейін мањызын жоѓалтќан жоќ.
Ол патофизиологиядан көптеген мамандар дайындады. Ресейде патофизиологияныњ ілім және пән ретінде ќалыптасуына орыстыњ ұлы физиологы И. П. Павловтыњ (1849 -- 1936) ќосќан ењбегі зор. Ол жануарлардыњ тіршілік ќүбылыстарына жања көзќараспен ќарап, патологияда нервизм ілімін дамытты, ќанайналым, асќорыту жүйелері, жоѓары жүйке әрекеттері туралы ілімдерді толыќтырды.
Қазақстанда патофизиологияның бірінші кафедрасы 1933ж. Алматыда мединститутында, қазіргі қазақ мемлекеттік медицина университетінде ашылды. 1933 жылдан 1946 жылға дейін кафедраны меңгергендер: проф. Глеклер Н.Э., доц. Четвертак Д.С., проф. Лейнс С.М., проф. Огкур П.П. 1946 жылдан 1969 жылға дейін кафедраны басқарған проф. Глозман О.С. Проф. Глозман О.С. шәкірттерімен бірге екі ғылыми бағытта жұмыс жасады. Біріншіден зақымданған мүшеде донорлық қанмен алмастыру бойынша операциялар. Екіншіден, жедел қан кету мен шок мәселелері. Бұл мәселе соғыс кездерде де және тыныштық уақытта да үлкен практикалық мән берді.
Проф. О.С.Глозман үлкен патофизиологтарды дайындап шығарды. Олардың ішінде: Насыбуллина Х.С., Сәулебекова М.С., Каримов М.А., Манашев К.М., Маманова Х.Е. және т.б. 1969-1991жж. патологиялық физиология кафедрасын Х.С.Насыбуллина меңгерді. Проф. Насыбуллина Х.С. шәкірттерімен бірге ағзаға түрлі патогенді факторлардың әсерлерін зерттеді. Үлкен практикалық мәнді гиперкинезия мен гипокинезия; жедел қан кетумен бірге жүретін қант диабеті және т.б. мәселелер бойынша зерттеулерге арналған жұмыстар берді.
Проф. Каримова М.А. шәкірттерімен Қазақстан институтындағы онкология мен радиология базасында зерттеулермен шұғылданды, ісіктердің дамуына ағзаға түрлі химиялық заттарының әсерін зерттеді. Проф. Сәулебекова М.С. еңбектерінің қорытындысы қазақ халқының тамақтану ерекшеліктеріне арналған.
1951ж. ҚММИ базасында патологиялық физиология кафедрасы ашылды. Кафедраны ұжымдастырушы проф. Лазарис Я.А. болды, ол шәкірттерімен бірге екі ғылыми бағыт бойынша жұмыс жасады: 1) өкпе ісінуі мен оның коррекциясының патогенезі; 2) қант диабетінің патогенезі.
1955ж. Семей Мединститутында, қазіргі проф. Т.А.Назарованың академиясында патологиялық физиология кафедрасын ұжымдастырды. Негізгі ғылыми бағыт шоктың түрлі модельдерінде (жарақаттық, гемотрансфузионды және т.б.) жүйке рефлекторлы жолдардың терең зерттеулері болды.
Проф. Назарова Т.А. патофизиология мектебінің қалаушысы болып табылды. Көп жылдар бойы кафедраны проф. Т.А.Назарованың шәкірті доц. Шаймарданов К. Басқарды. 1997 жылдан бастап және қазіргі уақытта да кафедраны проф. Кравцов меңгереді.
1959ж. проф. Маманова Х.Е. Ақмола медицина институтында кафедраны ұжымдастырды. Ғылыми жұмыстары иммунология мәселелерін зерттеуге арналған.
1967ж. Ақмола мединститут базасында, қазіргі медакадемия патофизиология кафедрасы ашылды. Көп жылдар бойы кафедраны проф. Корпачев В.Г. басқарды. Ғылыми еңбектері реанимациядан кейінгі патология мәселелеріне арналған.
Патология тарихы басқа ғылым салалары сияқты әлеуметтік - экономикалық адамзат қоғамынын дамуымен тығыз байланысты. Негізгі тарихи маңызды патологиялық теорияларға - онтологиялық, гуморальдық, солидарлық, мүшелік патология, жасушалық және қазіргі заманғы патология саналады.
Онтологиялық патология ерте заманда адамдардын табиғатқа, құдайға табынатын уақытында пайда болды.Ол кезде өмір мен денсаулық адам денесіне сау жанның келуімен, ауру- сырқау адамға немесе жануарға зұлым күштердің келуімен, өлім - жанның денеден кетуімен түсіндірілген. Осыған байланысты аурудың себептері мен емдеу жолдары зұлым күштерді адамдар және жануарлар денесінен қуу арқылы жүргізілген. Өлгеннең кейін денеге тиісуге болмаған, себебі денеге тиіссе оның ішіндегі жаны сыртқа шығып адамдар мен жануарларга ауру болып келеді деп есептелген. Адамзаттың дамуына байланысты материалистік бағыт қалыптасты. Материалистік бағыттың ең негізгі көзі Ежелгі Грекия болып табылады.Осыған байланысты Ежелгі Грекияда көптеген ғылымның және мәдениеттің негізі каланды. Грек тілінің ғылыми терминдерде көптеп кездесуі осымен түсіндіріледі.
Грек дәрігері Гиппократ (б.з.д. V - IV ғ.ғ.) сол кездегі түсінік бойынша дене төрт стихиялық элементтен - оттан, судан, жерден, ауадан тұрады деп есептеген. Осыған байланысты жануарлар да осы төрт элементтен құралады деп санаған. Мысалға қызыл оттай ыстық қан - отқа, ал сұйық,салқын сөл ( сілекей ) - суға ұқсатқан. Гиппократ ең алғашқы болып ауру жөніндегі материялды көзқарас - гуморальдық ( лат. Гумор - сөл) патологияны енгізді.Сол кезде Демократтың (б.з.д. V ғ.) атомдық көзқарас теориясы пайда болды. Ол теория бойынша заттар бөлінбейтін ең соңғы ұсақ атомдардан ( грек. атомс - бөлінбейтін ) кұралады. Осыған байланысты аурудын себебі атомдардың денеде дұрыс орналаспағандығынан деп танылып солидарный ( лат. солидус - тығыз ) патология негізін калады.Осыған байланысты емдеу - жылумен және салқынмен, басқа да табиғи шаралармен денедегі атомдарды дұрыс орналастыруға тырысты. Біздін замынымыздың II ғасырында өмір сүрген ғұлама ғалым Гален гумаральдық және солидарлық патологияны біріктірді және осы емдік шаралар дәрігерлік ойлауда да, тәжірибеде де біздің заманымызға дейінгі XVII-XVIII ғасырларға дейін пайдаланылды. Осы кезде техника мен механиканың дамуы қоғамда механикалық заттарды кеңінен қолдануға әкелді. Осыған байланысты адам организімі де механикалық тұрғыдан қарастырылды. Бельгиялық дәрігер Андрей Везалий (1514 - 1564) анатомияның негізін салушы болып табылады, себебі ол адам денесін сойып, адамның дене мүшелеріне нақтырақ сипаттама беріп жазды. Ағылшын дәрігері Гарвей (1578-1657) қан айналымын ашып, ғылыми физиологияның негізін қалады. Итальяндық ғалым Мальпиги (1628-1694) кейбір дене мүшелеріне микроскопиялық сипаттама беріп гистологияның негізін қалады. Ауру дене мүшелерін микроскопиялық зертеу арқылы неміс ғалымы Рудольф Вирхов жасушалық патологияның негізін қалады. Бұл теория XIX - XX ғасырларда кең таралып, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Cемей қаласындағы Шәкәрім атындағы мемлекеттік университет
Аграрлық факультеті
Ветеринариялық санитария кафедрасы
СӨЖ
Тақырыбы: Патологиялық физиология пәні және патологиялық физиологияға үлес қосқан ғалымдар.Ауру туралы жалпы түсінік.
Орындаған:Байзақ Н.С.
Тексерген: Нуркенова М.К.
Тобы:ВС-403
Cемей- 2016 жыл
Жоспар:
I. КІРІСПЕ
II. НЕГІЗГІ БӨЛІМ
2.1 Патологиялық физиология бастапқы ғылым және оқу пәні ретінде
2.2 Басқа ғылымдармен патологиялық физиологияның байланысы.
2.3 Патофизиология тарихынан қысқаша мағлұматтар, оның дамуының негізгі кезеңдері
2.4 Қазақстандағы патологиялық физиология
2.5 Кеңес дәуіріндегі патологиялық физиология
2.6 Ауру туралы жалпы түсінік
2.7 Жұқпалы аурулар, вирустық аурулар, инвазиялық аурулар
III. ҚОРЫТЫНДЫ
IV. ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
КІРІСПЕ.
Патологиялық физиология бастапқы ғылым және оқу пәні ретінде
Патологиялық физиология бастапқы ғылым ретінде медицина оқу жүйесінде ерекше орын алады. Теориялық және клиникалық пәндер қиылысында орналасып және интегративті медико-биологиялық ғылым бола отырып, ол дәрігерлік ойлау қабілетін дамытады. Патологиялық физиологияның негізгі мақсаты-студенттерді "науқас төсегінде дүниетануды қолдану" білуді үйрету (С.П.Боткин).
Патологиялық физиология ауру ағзаның тіршілік әрекетін оқытатын ғылым. Медициналық оқу бағдарламасы мынадай үлгімен құрастырылған, бастапқыда қалыпты ағзаның қызметі мен құрылысын қарастыратын пәндер оқытылады (қалыпты анатомия, гистология, биохимия, қалыпты физиология), сосын ауру ағзаның қызметі мен құрылысы туралы мағлұматтарды студентке беру үшін құралатын талаптары бар пәндер оқытылады. Осымен оны тікелей клиникаға әкеледі. Бұндай талапты патологиялық анатомия мен патологиялық физиология орындайды.
Патологиялық физиология аурудың шығу тегінің, дамуының, ақыр соңының негізгі заңдылықтарын оқытады. Қазіргі уақытта сырқаттың мыңдаған түрлі нозологиялық формалары қарастырылған. Практикалық дәрігер бір сырқатты басқа сырқаттан ажыратуға, дұрыс диагноз қоюға және рационалды ем тағайындауға тырысады. Патофизиология жекеден тыс жүреді, көптеген аурулар тобын сипаттайтын жалпыны табуға тырысады. Патологиялық физиологияның соңғы мақсатыауру дамитын заңдарды ашу болып табылады. Осымен байланысты патологиялық физиология философиямен тығыз байланысқа кіреді, өйткені, ауру заңдарын ашу материалистік диалектика заңдарының негізінде қаланады.
Патологиялыќ физиология -- гректіњ pathos (ауру, дерт, кесел), physicis -- (функция, ќызмет), logos -- (ілім, ұѓым) деген сөздерінен ќұралѓан, дерттану физиологиясы деген ұѓымды білдіреді. Сонда патологиялыќ физиология ауру организмніњ физиологиясы деген ұѓым. Ќалыпты физиология сау организмніњ тіршілік зањдылыќтарын зерттейтін болса, патологиялыќ физиология ауру организмніњ тіршілік зањдылыќтарын тексереді. Атап айтќанда, патологиялыќ физиология жасушалардыњ, аѓзалардыњ, жүйелердіњ және организмніњ ќалыптан тыс өзгерулерініњ ењ жалпы зањдылыќтарын аныќтайды. Сонымен патологиялыќ физиология дегеніміз дерттік үрдістердіњ пайда болу себептері, даму жолдары мен салдарлары туралы ілім. Бұл көрсетілген патологиялыќ физиологияныњ негізгі маќсаты болса, оныњ алдында тұрѓан міндеттері болып, төмендегілер саналады:
1. Аурудың пайда болу себептік байланыстарын (этиологиясын, гректіњ aitia -- себеп, logos -- ѓылым деген сөздерінен тұрады) зертеу.
2. Аурудыњ даму және сауыѓу жолдарыныњ негізгі зањдылыќтарын (патогенез, гректің pathos -- ауру, дерт, кесел және genesis -- даму деген сөздерінен ќұралѓан) аныќтау.
3. Эксперименттік емдеу тәсілдерін жетілдіру.
4. Клиникалыќ дүние тануды ќалыптастыру.
5. Патологиялыќ зањдылыќтардыњ жалпы теориясын ќалыптастыру.
Патофизиология ќалыпты физиологяи сияќты эксперименттік әдісті ќолданады. Лабораториялыќ жануарларда адам ауруларыныњ үлгісін (моделін) алады. Аурудың үлгісі деп лабораториялыќ жануарларда адам ауруларыныњ кейбір белгілеріне сәйкес аурулардың түрлерінің көшірмесін алуды айтады.
Ќазіргі жаѓдайда адамның көп ауруларының үлгілерін эксперименттік жануарларда алуѓа болады. Мысалы, травмалыќ шок, ќантты диабет, атеросклероз, жоѓары ќан ќысымы ауруы, миокард инфаркты, өкпе, бүйрек ќабынуы ж. б. Сонымен ќатар, есте саќтайтын бір жай, ол адамныњ организмі жүйе ретінде тіпті ењ жоѓары ұйымдастырылѓан жануарлардыњ (адам ќалыптас маймылдардыњ) организмінен әлде ќайда жоѓарыда, күрделі екенін ұмытпау керек. Сондыќтан адам ауруларыныњ үлгісін жануарларда толыќ көлемінде алу мүмкін емес. Сонда да аурудыњ патогенезіндегі кейбір мањызды түйіндерін, кейбір симптомдар мен синдромдардыњ үлгісін алудыњ толыќ мүмкіндігі бар. Мысалы, гипертониялыќ аурудыњ үлгісін алѓанда адамда кездесетін ауруды толыќ ќайталау мүмкін емес. Сондыќтан тек сол ауруѓа тән симптомдыќан ќысымыныњ жоѓарлауын (гипертензия) ѓана эксперименттік жануарларда алуѓа болады.
Ал, адамның кейбір ауруларын жануарларда қайталауға мүлде болмайды. Ол жан-дүниелік (психикалыќ) аурулар, ісіктің кейбір түрлері (асқазанның обыр ісігі (рак), зат алмасуыныњ аурулары (подагра), аллергиялыќ аурулар (бронхиалық демікпе), жыныстық қатынас аурулары (мерез, соз) (жүре пайда болѓан иммундыќ тапшылыќ синдромы) ЖИТС ж. б.
Патологиялық физиологияның даму тарихы
Басқа ғылымдармен патологиялық физиологияның байланысы. Патологиялық физиология оның алдында болатын ғылымдарға және физиология мен биохимия беретін мәліметтерге сүйенеді. Әсіресе патофизиологияның қалыпты физиологиямен көп мәселелері ортақ. Кейде патологиялық физиологияны ауру ағзаның физиологиясы деп те атайды. Екеуі де, ағза тіршілік ететін және қызмет ететін заңдарын ашуға тырысады. Бұл заңдар сырқатты түсіну үшін үлкен мағына береді. Бірақ сырқатты қалыпты процесстің бір комбинациясы деп түсіну қате болар еді. Патологиялық процесс ағзаның сапалы жаңа жағдайына әкеледі. Міне осында патологиялық физиологияның қалыптыдан айырмашылығы және патологиялық физиологияның негізгі талабы: барлық көптүрлі көріністері бар сырқатты зерттеу және ол дамитын заңдарды ашу.
Патологиялық физиология патологиялық анатомиямен тығыз байланысты. Жүз жыл бұрын шамасында екеуі бір ғылым болған. Оның бөлінуі патологиялық процесстің динамикасын түсіну үшін морфологиялық анализ жеткіліксіз болуына негізделген. Функционалды өзгерістер морфологиялық өзгерістермен тығыз байланысты, бірақ олардың арасында қатал сәйкестік жиі байқалмайды. Өйткені, әр мүше компенсаторлы қасиетке ие, сондықтан құрылымының өзгерісінде оның қызметі бұзылмауы да мүмкін. Міне, сондықтан клиниканың кейбір сұрақтары мәйітті зерттегенде, бөліктік материалдарды микроскопиялық зерттегенде шешілмеді. Бұл тек ағзада патологиялық процесстің дамуын бақылау кезінде ғана мүмкін болды. Экспериментті кең қолдану негізінен патологиялық физиологияны патологиялық анатомиядан ажыратады.
Патологиялық физиология клиникалық ғылымдармен байланысты. Соңғы мақсат оларда бір. Клиникалық ғылымдар да, патологиялық физиология да науқас адамды тиімді емдеу және ескерту үшін ауруды зерттейді. Бірақ жақын арадағы міндет, сонымен қатар әдістері мен объектілері олардың әртүрлі. Клиникалық ғылымдардың зерттеу объектісі науқас адам нақты сырқат көріністерімен. Мысалы, ішкі аурулар клиникасы пайда болу себептерін, симптомдарын, ағымның ерекшелігін, емдеу әдістері мен созылмалы гломерулонефрит және жүйелік қызыл ноқта сияқты ауруларының прогнозын зерттейді. Неврологиялық клиника осындай бағытта мысалы, антирабилық егуден кейін дамитын энцефаломиелиттті зерттейді. Көз ауруларының клиникасы мынадай жағдайға ұшырасты, егер бір көз жарақаттанса, онда уақыт өте келе интактты екінші көз зақымдалады. Бұның барлығы-әртүрлі аурулар әртүрлі орналасуымен, симптомдарымен және прогноздарымен. Сонымен бірге, олардың арасында бір ортақтастық бар. Осы барлық аурулар жалпы иммунологиялық механизмге ие екен. Бұл заңдылықтарының ашылуы патологиялық физиологияның арқасында.
Патофизиология тарихынан қысқаша мағлұматтар, оның дамуының негізгі кезеңдері
1819 ж. Я. Л. Гэйллиот ең алғаш патологиялық физиология атауын қолданып, Жалпы патология және патологиялыќ физиология атты оқулығын жариялады. Бұл атауды немістің ұлы патологы Р. Вирхов (1847) кеңінен қолданды.
Экспериментгік дерттанудың негізін қалаушы болып
Франсуа Мажанди (1738 -- 1855) ,Клод Бернар (1813 -- 1878), В. В. Пашутин (1845 -- 1901) есептеледі.
Франсуа Мажанди Клод Бернар В.В.Пашутин
1878 ж. В. В. Пашутин жалпы және эксперименттік патологияны медициналык, факультеттердіњ оќу курсына енгізді. 1930 жылдары бүрынѓы Кењестер Одаѓында патофизиология медициналыќ пѕн деп аталып, медицина саласында жоѓары білім беру баѓдарламасына енгізілді.
Сонымен Ресейде бірінші жалпы және эксперименттік патология кафедрасын Ќазан университетінде В. В. Пашутин (1845 -- 1901) ашты және ол 1878 ж. патофизиологиядан алѓашќы нүсќауды өзі жазды. В. В. Пашутинніњ ѓылыми баѓыттары: зат алмасу мен энергия алмасуыныњ бұзылыстары, патофизиологияныњ мањызды проблемаларыныњ бірі болып есептеледі. Оныњ толыќ және жартылай ашыѓу, жылу алмасуыныњ бұзылыстары, оттегі жеткіліксіздігі, гиперкапниялар туралы ізденістері бүгінгі күнге дейін мањызын жоѓалтќан жоќ.
Ол патофизиологиядан көптеген мамандар дайындады. Ресейде патофизиологияныњ ілім және пән ретінде ќалыптасуына орыстыњ ұлы физиологы И. П. Павловтыњ (1849 -- 1936) ќосќан ењбегі зор. Ол жануарлардыњ тіршілік ќүбылыстарына жања көзќараспен ќарап, патологияда нервизм ілімін дамытты, ќанайналым, асќорыту жүйелері, жоѓары жүйке әрекеттері туралы ілімдерді толыќтырды.
Қазақстанда патофизиологияның бірінші кафедрасы 1933ж. Алматыда мединститутында, қазіргі қазақ мемлекеттік медицина университетінде ашылды. 1933 жылдан 1946 жылға дейін кафедраны меңгергендер: проф. Глеклер Н.Э., доц. Четвертак Д.С., проф. Лейнс С.М., проф. Огкур П.П. 1946 жылдан 1969 жылға дейін кафедраны басқарған проф. Глозман О.С. Проф. Глозман О.С. шәкірттерімен бірге екі ғылыми бағытта жұмыс жасады. Біріншіден зақымданған мүшеде донорлық қанмен алмастыру бойынша операциялар. Екіншіден, жедел қан кету мен шок мәселелері. Бұл мәселе соғыс кездерде де және тыныштық уақытта да үлкен практикалық мән берді.
Проф. О.С.Глозман үлкен патофизиологтарды дайындап шығарды. Олардың ішінде: Насыбуллина Х.С., Сәулебекова М.С., Каримов М.А., Манашев К.М., Маманова Х.Е. және т.б. 1969-1991жж. патологиялық физиология кафедрасын Х.С.Насыбуллина меңгерді. Проф. Насыбуллина Х.С. шәкірттерімен бірге ағзаға түрлі патогенді факторлардың әсерлерін зерттеді. Үлкен практикалық мәнді гиперкинезия мен гипокинезия; жедел қан кетумен бірге жүретін қант диабеті және т.б. мәселелер бойынша зерттеулерге арналған жұмыстар берді.
Проф. Каримова М.А. шәкірттерімен Қазақстан институтындағы онкология мен радиология базасында зерттеулермен шұғылданды, ісіктердің дамуына ағзаға түрлі химиялық заттарының әсерін зерттеді. Проф. Сәулебекова М.С. еңбектерінің қорытындысы қазақ халқының тамақтану ерекшеліктеріне арналған.
1951ж. ҚММИ базасында патологиялық физиология кафедрасы ашылды. Кафедраны ұжымдастырушы проф. Лазарис Я.А. болды, ол шәкірттерімен бірге екі ғылыми бағыт бойынша жұмыс жасады: 1) өкпе ісінуі мен оның коррекциясының патогенезі; 2) қант диабетінің патогенезі.
1955ж. Семей Мединститутында, қазіргі проф. Т.А.Назарованың академиясында патологиялық физиология кафедрасын ұжымдастырды. Негізгі ғылыми бағыт шоктың түрлі модельдерінде (жарақаттық, гемотрансфузионды және т.б.) жүйке рефлекторлы жолдардың терең зерттеулері болды.
Проф. Назарова Т.А. патофизиология мектебінің қалаушысы болып табылды. Көп жылдар бойы кафедраны проф. Т.А.Назарованың шәкірті доц. Шаймарданов К. Басқарды. 1997 жылдан бастап және қазіргі уақытта да кафедраны проф. Кравцов меңгереді.
1959ж. проф. Маманова Х.Е. Ақмола медицина институтында кафедраны ұжымдастырды. Ғылыми жұмыстары иммунология мәселелерін зерттеуге арналған.
1967ж. Ақмола мединститут базасында, қазіргі медакадемия патофизиология кафедрасы ашылды. Көп жылдар бойы кафедраны проф. Корпачев В.Г. басқарды. Ғылыми еңбектері реанимациядан кейінгі патология мәселелеріне арналған.
Патология тарихы басқа ғылым салалары сияқты әлеуметтік - экономикалық адамзат қоғамынын дамуымен тығыз байланысты. Негізгі тарихи маңызды патологиялық теорияларға - онтологиялық, гуморальдық, солидарлық, мүшелік патология, жасушалық және қазіргі заманғы патология саналады.
Онтологиялық патология ерте заманда адамдардын табиғатқа, құдайға табынатын уақытында пайда болды.Ол кезде өмір мен денсаулық адам денесіне сау жанның келуімен, ауру- сырқау адамға немесе жануарға зұлым күштердің келуімен, өлім - жанның денеден кетуімен түсіндірілген. Осыған байланысты аурудың себептері мен емдеу жолдары зұлым күштерді адамдар және жануарлар денесінен қуу арқылы жүргізілген. Өлгеннең кейін денеге тиісуге болмаған, себебі денеге тиіссе оның ішіндегі жаны сыртқа шығып адамдар мен жануарларга ауру болып келеді деп есептелген. Адамзаттың дамуына байланысты материалистік бағыт қалыптасты. Материалистік бағыттың ең негізгі көзі Ежелгі Грекия болып табылады.Осыған байланысты Ежелгі Грекияда көптеген ғылымның және мәдениеттің негізі каланды. Грек тілінің ғылыми терминдерде көптеп кездесуі осымен түсіндіріледі.
Грек дәрігері Гиппократ (б.з.д. V - IV ғ.ғ.) сол кездегі түсінік бойынша дене төрт стихиялық элементтен - оттан, судан, жерден, ауадан тұрады деп есептеген. Осыған байланысты жануарлар да осы төрт элементтен құралады деп санаған. Мысалға қызыл оттай ыстық қан - отқа, ал сұйық,салқын сөл ( сілекей ) - суға ұқсатқан. Гиппократ ең алғашқы болып ауру жөніндегі материялды көзқарас - гуморальдық ( лат. Гумор - сөл) патологияны енгізді.Сол кезде Демократтың (б.з.д. V ғ.) атомдық көзқарас теориясы пайда болды. Ол теория бойынша заттар бөлінбейтін ең соңғы ұсақ атомдардан ( грек. атомс - бөлінбейтін ) кұралады. Осыған байланысты аурудын себебі атомдардың денеде дұрыс орналаспағандығынан деп танылып солидарный ( лат. солидус - тығыз ) патология негізін калады.Осыған байланысты емдеу - жылумен және салқынмен, басқа да табиғи шаралармен денедегі атомдарды дұрыс орналастыруға тырысты. Біздін замынымыздың II ғасырында өмір сүрген ғұлама ғалым Гален гумаральдық және солидарлық патологияны біріктірді және осы емдік шаралар дәрігерлік ойлауда да, тәжірибеде де біздің заманымызға дейінгі XVII-XVIII ғасырларға дейін пайдаланылды. Осы кезде техника мен механиканың дамуы қоғамда механикалық заттарды кеңінен қолдануға әкелді. Осыған байланысты адам организімі де механикалық тұрғыдан қарастырылды. Бельгиялық дәрігер Андрей Везалий (1514 - 1564) анатомияның негізін салушы болып табылады, себебі ол адам денесін сойып, адамның дене мүшелеріне нақтырақ сипаттама беріп жазды. Ағылшын дәрігері Гарвей (1578-1657) қан айналымын ашып, ғылыми физиологияның негізін қалады. Итальяндық ғалым Мальпиги (1628-1694) кейбір дене мүшелеріне микроскопиялық сипаттама беріп гистологияның негізін қалады. Ауру дене мүшелерін микроскопиялық зертеу арқылы неміс ғалымы Рудольф Вирхов жасушалық патологияның негізін қалады. Бұл теория XIX - XX ғасырларда кең таралып, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz