Ұлттық қол өнер - эстетикалық тәрбиенің негізі

Кіріспе
Қолданылған әдебиеттер

Халқымыз қолөнерді ертеден қастерлеп бағалай білген. Атадан балаға ұласып келе жатқан осы дәстүр кейбір жерлерде ұмытыла бастаған сияқты. Қазіргі дизайнерлер, суретшілер неге қазақтың ұлттық нақыштағы ою-өрнегін қолданбайды, өзінің туындыларына кірістірмейді. Сыртқы жарнамада, үй жиһазында үй интерьерінде аз қолданауда, кейбірі тіпті қолданбайды. Көпшілігі Европалық немесе шығыстық (Қытайлық) стильді таңдайды. Бұған себеп дизайнердің тұтынушыға ұсынатын стилі де осындай. Ұлттық стилдегі ұсынысы болмаса, ол үйлесімсіз, көңілге қонымсыз болып келеді. Ал дизайнер қайдан шықты, қайдан оқып келді? Әрине өзімізден. Сондықтан айналып келгенде бар қателік оқытқан ұстаздан болып тұрған сияқты. Бұған тосқауыл қою жолы баршылық, соның бірі бейнелеу өнерінің мәртебесін көтеру қажет, халқымыздың қолданбалы қол өнерін барлық мектептерде жүйелі түрде оқытуды енгізу арқылы. Біз бұдан не ұтамыз, менімше біріншіден, жас ұрпақтың ұлттық сана сезімін қалыптастырамыз, екіншіден, жас таланттың жолын ерте ашамыз, үшіншіден, жалпы өнерге баға беруші қарапайым халықтың өнерге деген көзқарасын тереңдетеміз. Бүгінгі таңда қолөнер туралы, ою-өрнек туралы танымдық кітаптар бар, бірақ мектептегі балаларға арналған кітаптар жоқтың қасы. Орта мектептерде қолөнерге қызығатын жастар көп, соларға жол көрсететін, үйрететін білікті ұстаз аз.

1. «Энциклопедия» Алматы кітап 2003 М.Ш.Өмірбекова
2. «Хабаршы» журналы №1 (6) Алматы,и 2005

Пән: Өнер, музыка
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

ҰЛТТЫҚ ҚОЛ ӨНЕР - ЭСТЕТИКАЛЫҚ ТӘРБИЕНІҢ НЕГІЗІ

Ахман Сұхбан
Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия
Ұлттық университеті
Астана қаласы

Халқымыз қолөнерді ертеден қастерлеп бағалай білген. Атадан балаға
ұласып келе жатқан осы дәстүр кейбір жерлерде ұмытыла бастаған сияқты.
Қазіргі дизайнерлер, суретшілер неге қазақтың ұлттық нақыштағы ою-өрнегін
қолданбайды, өзінің туындыларына кірістірмейді. Сыртқы жарнамада, үй
жиһазында үй интерьерінде аз қолданауда, кейбірі тіпті қолданбайды.
Көпшілігі Европалық немесе шығыстық (Қытайлық) стильді таңдайды. Бұған
себеп дизайнердің тұтынушыға ұсынатын стилі де осындай. Ұлттық стилдегі
ұсынысы болмаса, ол үйлесімсіз, көңілге қонымсыз болып келеді. Ал дизайнер
қайдан шықты, қайдан оқып келді? Әрине өзімізден. Сондықтан айналып
келгенде бар қателік оқытқан ұстаздан болып тұрған сияқты. Бұған тосқауыл
қою жолы баршылық, соның бірі бейнелеу өнерінің мәртебесін көтеру қажет,
халқымыздың қолданбалы қол өнерін барлық мектептерде жүйелі түрде оқытуды
енгізу арқылы. Біз бұдан не ұтамыз, менімше біріншіден, жас ұрпақтың ұлттық
сана сезімін қалыптастырамыз, екіншіден, жас таланттың жолын ерте ашамыз,
үшіншіден, жалпы өнерге баға беруші қарапайым халықтың өнерге деген
көзқарасын тереңдетеміз. Бүгінгі таңда қолөнер туралы, ою-өрнек туралы
танымдық кітаптар бар, бірақ мектептегі балаларға арналған кітаптар жоқтың
қасы. Орта мектептерде қолөнерге қызығатын жастар көп, соларға жол
көрсететін, үйрететін білікті ұстаз аз.
Бейнелеу өнерінің әртүрлі салалары көп. Мысалы, ағаш өңдеу, жүн,қыл
өңдеу. Бұл тек ұлттық өнерге қатысты саласы. Осылардың барлығына дерлік
ортақ ою-өрнек. Халықтың ұлттық нақышын көрсететін, өзге ұлттан
ерекшелейтін ою-өрнек.
Қазақ халқының ою-өрнектерінің тарихын қазақ ғалымдарының ғылыми
түрде саралай бастағанына небәрі елу жылдың жүзі болыпты. Төл өнерімізді
зерттеуге Еуропа ғалымдары мен жиһангездері елеулі үлес қосты. Мысалға
айтсақ, В.Вопсалов, А.Хедона, саятшы Дженкинсон, Р.Карутц, С.Дудин,
В.Радлов, М.В.Рындин т.б. Олар қазақтың ою-өрнектерін ғылыми тұрғыдан
талдап, шығу тегіне сипаттама беруге тырысқанымен олардың жасаған
тұжырымының бәріде қазақ ою-өрнектерінің ішкі ұлттық табиғатын, мазмұнын
аша алмаған еді. Бұл орайда қазақ ою-өрнегін алғашқы рет зерттеген қазақ
ғалымы Т.Бәсенов былай дейді: Қазақ ою-өрнегін зерттеуде әр уақыттың, әр
саланың ғалымдары көп еңбек етті. Бірақ бұл зерттеулер халық ою-өрнегінің
жұмбақ тілін жете түсіне, шынайы сырына үңіле алмады. Олар өз ойларын
халқымыздың өнер кілтін ашатын тума тілде емес, шетелдік жат тілде, өзге
халыққа деген астамшылық көзқараспен саралады. Өнерін зерттеп отырған
халықтың тілімен зерттеушінің ойы мен тілінің үндестік таппауы көптеген
бұрмалаушылыққа, тіпті елеулі ағаттықтарға әкеп соқтырды. Осыған қарағанда
осы өнердің зерттелмеген қырлары мен қайта қарастырылатын мәселелері бар
екенін аңғартады. Әрине, тәуелсіздік алғаннан бері халқымыздың жанашыр
ғалымдары көп еңбектер жасай бастады. Мысалы, ою-өрнекті зерттеген
ғалымдардың еңбектерін біріктіріп Қазақ ою-өрнектері атты жаңа
энциклопедия жарық көрді. Оның авторы М.Ш.Өмірбекова (Алматы кітап 2003)
[1.3б]
Кітапқа мыңнан астам ою-өрнектің ежелгі және осы заманғы түрлері
енгізілген. Автор айтқандай қазақ ою өнері басқа халықтардан тайға таңба
басқандай дара тұрады. [1.26б]
Белгілі өнертанушы В.Чеплев: Қазақтар тек ою-өрнек әлемінде өмір
сүретін сияқты деп жазады. [1.25б]
Шынында да қазақ тұрмысында ою-өрнектің араласпайтын саласын табу
қиын, қисса-жырлар мен дастандарда, батырлардың ат-әбзелдерін немесе
арулардың киімдері мен күймесін суреттегенде тыңдаушының көз алдынан
ғажайып нақыштар өтері анық. Осындай әсемдік әлемін өз көзімен көрген ғалым
А.С.Фелькерзам қолөнерді, әсіресе, кілемді терең зерттей келе, Азияны
Үлкен этнографиялық музей деп атаған. [1.26б]
Халқымыздың рухани байлығының қайнар көзі болып табылатын осынау
құндылық бүгінде азаматтығымыздың нысаны – көк байрағымызды да
көріктендіріп тұр. Көп жағдайда халықтың тілін, мәдениетін білмесек те
қолөнерімен бейнеленген оюларға қарап, қай халықтың қазынасы екенін танып
білеміз. Өйткені ою-өрнек әр халықтың таңбасы, сол елдің бейнелеу өнерінің
көнеден келе жатқан мәдениеті. Ал осындай құндылықтың маңызын бірі білсе,
бірі білмейді.
Мектеп оқушыларына халқымыздың қолөнерін үйретумен эстетикалық
тәрбие береміз. Өнер мектеп өмірінің алғашқы күнінен бастап-ақ баланың
әлемге ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.