Ауыспалы егіс тізбектерінің топырақ құрылымына және құнарлығына қарқындылық әсері

I. Кіріспе
II. Негізгі бөлім
Ауыспалы егіс тізбектерінің топырақ құрылымына және құнарлығына қарқындылық әсері
III. Қорытынды
IV. Пайдаланған әдебиеттер

Жерді мелиорациялау жобасы — ауыл шаруашылығы дақылдарынан тұрақты мол өнім алу үшін аса ылғалданған және батпақтанған жерлердің барынша тиімді пайдаланылуын қамтамасыз ететін инженерлік-техникалық шешімдер кешені. Жерді мелиорациялау жобасын жасау алдында кешенді инженерлік ізденістер жүргізіледі. Оны жобалау институттары (мекемелері) жобалау мен құрылыстың шаруашылық қажеттілігі мен экономикалық мақсатқа сәйкестігін дәлелдейтін жобалау алды құжаттары мен материалдары негізінде жасалады.
Жерді мелиорациялау жобасы бір немесе бірнеше сатыда жасалып, техникалық және экологиялық сараптаудан өткізіледі. Жұмыстық жоба типтік және қайталай қолданылатын жеке жобалар бойынша салынуға тиіс объектілер мен техникалық тұрғыдағы жеңіл объектілер үшін жасалады. Жоба және жұмыстық құжаттар ірі және күрделі объектілер үшін, сонымен қатар құрылыс жүргізу аса күрделі болғанда жасалады. Ірі объектілерді жұмыстық жоба мен жоба ұзақтығы 2 жылдан аспайтын құрылыс кезегімен атқарылады. Жерді мелиорациялаудың жұмыс жобасында өндірісті ұйымдастыру мен экономика, жер телімін тиімді пайдалану мен бас жоспардың құрылыс нұсқасын таңдау, ғимараттардың көлемдік-жоспарлау сәулеттік және конструкциялық шешімдерін, құрылысты ұйымдастыру және оны қалыпты мерзімде іске асыру, су қоймаларды, топырақты жөне атмосферадағы ауаны ақаба сулармен ластанудан қорғау, бұзылған жерлерді қалпына келтіру және жер қойнауын қорғау, құрылыстың сметалық құны, жобалық қуаттарды игеру жөне т.б. Мәселелер шешіледі, техникалық-экономикалық көрсеткіштер келтіріледі. Жұмыстық жобаның құрамына: түсіндірме жазба (объектінің табиғат жағдайларының сипаттамасы, өткізуші каналдар мен су қабылдағыштағы су өтімі, құрылыс көлемі, өндіру тәсілі көрсетілген құрастыру және мәдени-техникалық жұмыстар, құрылыс материалдары мен механизмдерге деген сұраныстардың тізімдемесі, табиғатты қорғау, техникалық пайдалану, ауыл шаруашылық игерілу және мелиорацияланған жерлерді пайдалану жөніндегі шаралардың тізімі кіреді), мелиорация желісіндей барлық имараттар түсірілген бас жоспар, су қабылдағыштың, өткізуші каналдардың, жабық коллекторлардың, бөгетшелердің, жолдардың жер жұмыстарының көлемі есептелген ұзына бойы жөне көлденең қималары, жеке жобаланатын имараттардың жоспарлары мен қималары, типтік имараттарды байланыстыру кестелері, тапсырыс ерекшелігі. Мелиорация жүйесінің жобасында ұсынылған өндіріс технологиясы және таңдалған құрал-жабдық бойынша негіздеу материалдарында қабылданған шешімдер, алғашқы шикізатқа, материалдарға, энергияға, суға жөне өзге де ресурстарға деген қажеттіліктер; құрылыстың жобаланушы кезегінің құрамы, бас жоспардың схемасы; техникалық-экономикалық көрсеткіштер қосымша қарастырылады және дәлдігі анықталады.

1. А. С. Субботин «Основы гидротехники», Ленинград – 1983
2. «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 жыл

Пән: Ауыл шаруашылығы
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 13 бет
Таңдаулыға:

Жоспар
Кіріспе
Негізгі бөлім
Ауыспалы егіс тізбектерінің топырақ құрылымына және құнарлығына қарқындылық әсері
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер

Кіріспе

Жерді мелиорациялау жобасы -- ауыл шаруашылығы дақылдарынан тұрақты мол өнім алу үшін аса ылғалданған және батпақтанған жерлердің барынша тиімді пайдаланылуын қамтамасыз ететін инженерлік-техникалық шешімдер кешені. Жерді мелиорациялау жобасын жасау алдында кешенді инженерлік ізденістер жүргізіледі. Оны жобалау институттары (мекемелері) жобалау мен құрылыстың шаруашылық қажеттілігі мен экономикалық мақсатқа сәйкестігін дәлелдейтін жобалау алды құжаттары мен материалдары негізінде жасалады.
Жерді мелиорациялау жобасы бір немесе бірнеше сатыда жасалып, техникалық және экологиялық сараптаудан өткізіледі. Жұмыстық жоба типтік және қайталай қолданылатын жеке жобалар бойынша салынуға тиіс объектілер мен техникалық тұрғыдағы жеңіл объектілер үшін жасалады. Жоба және жұмыстық құжаттар ірі және күрделі объектілер үшін, сонымен қатар құрылыс жүргізу аса күрделі болғанда жасалады. Ірі объектілерді жұмыстық жоба мен жоба ұзақтығы 2 жылдан аспайтын құрылыс кезегімен атқарылады. Жерді мелиорациялаудың жұмыс жобасында өндірісті ұйымдастыру мен экономика, жер телімін тиімді пайдалану мен бас жоспардың құрылыс нұсқасын таңдау, ғимараттардың көлемдік-жоспарлау сәулеттік және конструкциялық шешімдерін, құрылысты ұйымдастыру және оны қалыпты мерзімде іске асыру, су қоймаларды, топырақты жөне атмосферадағы ауаны ақаба сулармен ластанудан қорғау, бұзылған жерлерді қалпына келтіру және жер қойнауын қорғау, құрылыстың сметалық құны, жобалық қуаттарды игеру жөне т.б. Мәселелер шешіледі, техникалық-экономикалық көрсеткіштер келтіріледі. Жұмыстық жобаның құрамына: түсіндірме жазба (объектінің табиғат жағдайларының сипаттамасы, өткізуші каналдар мен су қабылдағыштағы су өтімі, құрылыс көлемі, өндіру тәсілі көрсетілген құрастыру және мәдени-техникалық жұмыстар, құрылыс материалдары мен механизмдерге деген сұраныстардың тізімдемесі, табиғатты қорғау, техникалық пайдалану, ауыл шаруашылық игерілу және мелиорацияланған жерлерді пайдалану жөніндегі шаралардың тізімі кіреді), мелиорация желісіндей барлық имараттар түсірілген бас жоспар, су қабылдағыштың, өткізуші каналдардың, жабық коллекторлардың, бөгетшелердің, жолдардың жер жұмыстарының көлемі есептелген ұзына бойы жөне көлденең қималары, жеке жобаланатын имараттардың жоспарлары мен қималары, типтік имараттарды байланыстыру кестелері, тапсырыс ерекшелігі. Мелиорация жүйесінің жобасында ұсынылған өндіріс технологиясы және таңдалған құрал-жабдық бойынша негіздеу материалдарында қабылданған шешімдер, алғашқы шикізатқа, материалдарға, энергияға, суға жөне өзге де ресурстарға деген қажеттіліктер; құрылыстың жобаланушы кезегінің құрамы, бас жоспардың схемасы; техникалық-экономикалық көрсеткіштер қосымша қарастырылады және дәлдігі анықталады.
Мелиорация жүйесін кешенді жобалау құрамына: конспект, бас жоспардың схемасы, табиғат жағдайларының жазбасы (объектінің климаттық, гидрологиялық жөне топырақ мелиорациялық ерекшеліктері), техникалық пайдалану, энергиямен жабдықтау, электрлік құралдармен жабдықтау, автоматтандыру, телемеханикаландыру мен байланыс мөселелері, жалпы техникалық жазбасы, мелиорациялық құрылыстың жобасы, ауыл шаруашылық өндірісін ұйымдастыру жобасы, ауыл шаруашылық құрылыстарының жобасы, құрылысты ұйымдастыру жобасы, сметалық бөлім, жобаның төлқұжаты, сызбалар кіреді.
Жұмыстық құжаттар құрамына: құрылыс жұмысшы сызбалары, металл конструкциялар мен құбырлардың бөлшектенген сызбалары, жобаланушы каналдардың, кәріздер жүйесінің жабық коллекторларының, бөгетшелердің, жолдардың толық ұзына бой және көлденең қималары, негізгі конструкциялық өлшемдері, канал трассаларына қатысты белгілер мен байланыстары көрсетілген имараттардың тізімдемелері; арнайы жобаланатын гидротехникалық имараттардың сызбасы (орнатылатын құралдары көрсетілген барлық құрылыс конструкциялары сәйкестендірілген) және жалпы жоспары, қималары, су шаруашылық есептеулерін дәлдеу, мелиорацияланатын аумақтағы ауылшаруашылықты игеру мен ауыл шаруашылығын ұйымдастыруды дәлелдеу және т.б. кіреді. Жоба бойынша құрылыс оны қараудан өткізген соң және бекіткен соң ғана іске асырылады. [
Мелиорация деп пайдаланылатын жерлердегі жағымсыз әсерлерді жоюға арналған техниклық іс-шаралар жүйесі.
Мелиорацияның негізгі үш мақсаты болады:
А) Су режимінің жағымсыз әсерлері астында орналасқан жерлердегі ылғалдың мөлшерден көп немесе аз болуы жағдайында жер жағдайын жақсарту.
Б) Топырағының физико-химиялық қасиеті бұзылған аймақты жақсарту.
В) Зиянды механикалық әсерге ұшыраған жерлерді жақсарту.

Негізгі бөлім
Ауыспалы егіс тізбектерінің топырақ құрылымына және құнарлығына қарқындылық әсері

Совхозда егіс жұмыстарын механикаландыру деңгейі өте жоғары. Негізгі шаруашылығы жұмыстары аз дәрежеде (50 пайыз жәнс одан төмен) механикаландырылған тек екі-ақ процесс, олар: өскіндерді сирету және суландыру жүйесін тазарту.
Мақта -- жоңышқа ауыспалы егісінің жоңашқа өсірген
жағдайында топырақтың мелиорациялық күйі және су-физикалық
қасиеттері жақсарады, қолайлы су, ауа және қоректік режимдері
қамтамасыз етіледі. Суармалы егіншілікке ауыспалы егіс, егіншілік
мәдениетін арттыруға, ауыл шаруашылығы дақылдарын жоғары әрі
тұрақты өнім алуға бағытталған агротехникалық және мелиорациялық жұмыстардың басты буыны болды.
Үлкен транспиранциялық қабілеті бар көп жылдық шөптер суландырылатын топыраққа мелиорациялық ықпал етеді. Бұл ең алдымен ыза суы деңгейінен байқалады.
Әдетте, территория нашар дренаждалған жағдайда жоңышқа егісі астындағы ыза суы мақталықтағыға қарағанда 0,6-1,0м тереңде жатады. Осының барлығы топырақтың сортаңдауымен күрес жүргізуге қолайлы жағдай туғызады.
Тыңайтқыш жүйесі мен басқа да агротехникалық шаралар жүйесі ойдағыдай жолға қойылған мақта-жоңышқа ауыспалы егіс тек ауыл шаруашылығы дақылдарына ғана емес, сонымен қатар топырақ құнарлығының артуына да ықпал етеді.
Су топырақты ұзақ жылдар бойы культивациялаудың арқасында оның құнарлығы біршама жоғыралады. Шөп қоспасы мен жыртылған шөп танабына егілген бірінші жылғы мақтадан кейін топырақта жалпы фосфордың, азоттық және қара шіріндінің өте мол болатыны анықталады.
Сонымен мақта-жоңышқа ауыспалы егісі жоғары өнім негізі және мал шаруашылығы үшін берік жем-шөп қорының кепілі болып табылады. Мелиорациялық шаралар мен ұштастырылған жағдайда ол егіншілік мәденитені жетілдіруге, ауыл шаруашылығы өнімі ендірісін ұлғайтуға мүмкіндік береді. Ауыспалы егіс танаптарында қозаның әр гектарына 25-30 ц-де өнім алу үшін екпе шөптен кейін бірінші рет жыртылған жерге алғашқы жылдары әр гектарға шаққанда бсрілетін азот тыңайтқыштарының мөлшерін 80-100 кг 3-4-ші жылдары 140-160 кг-нан, ал жыл сайын қайта жыртылып келген ескі учаскелердс - 200 кг-ға дейін жеткізу керек.
Біздің жүргізілген тәжірибелер Мақтаарал Тәжірибе стансасында және өндірісте өткізілген зерттеулер Оңтүстік Қазақстандағы топырақтың ерекшеліктері-кәдімгі сұрғылт, ашық түсті, сұрғылт топырақ құрамдарында қара шірік пен азоттың мөлшері; қара шірік 1,0 -- 2,0 пайыз, азот -- 0,06 -- 0,12 пайызаға дейін - ақ. Жер асты суының деңгейі күзде - қыста 1,2 -- 1,5 м-ге дейін болады. Сондықтан қоза және басқа да өсімдіктерге берілетін тыңайтқыштардық жылдық нормаларын белгілеу кезінде ауыспалы егіс танаптарындағы топырақтың қаншалықты құнарлы екенін, агротехникалық шаралардың қандай деңгейде жүргізілетінің минералдық тыңайтқыштардың көңнен қаншалықты ұштастырылық берілетіні және басқа да жағдайларды мұқият ескеру керек. Жүргізілген зерттеу көп жылдық тәжірибелер қоза-жоңышқа ауыспалы егіс жүйесін 3 жыл жоңышқа, 5 жыл қоза егу (3:5) схемасы бойынша қолданудың бүкіл барысында минералдық тыңайтқышпен қоса пайдаланған көңнің орны өзгеше болды. Жоңышқа егілген жердің қайта жыртылған жылы алыстаған сайын оның гектарына азотты өндіру нормасы қоза егілген алғашқы жылғы 50 кг-нің одан кейінгі жылдарда 70-90 және 100 кг аса көп өсе түскен. Оның есесіне фосфор тыңайтқышы әр гектарға енгізу нормасы осындай мерзім ішінде алғашқы 80 кг-нан 65-50 кг-ға дейін кеміген.
Сортаңдаған топырақты жақсартуға байланысты сан салалы мәселелердің ішінде егістікті тегістеудің зор маңызы бар. Топырақты шаюдың тиімділігі соның сапасына байланысты болады. Мұның өзі суды үнемдеуге және сапасын жақсартуға қол жеткізеді.
Тегістеу жұмыстары жүргізілгенге дейін егістік жер бетінде жекелеген тұйық қыраттар мен сай-сала көп болады, ондағы биік жерлерде топырақ сортаңданып, мақта әлсіз өсіп құрып кетеді.
Күрделі тегістеуге жыл сайын көлемі 750-860 га алқап бөлініп, оның жоспары жасалды және 0,1 м сайын горизонтальдары белгіленді., алдымен 1:2000 масштабымен алқаптың геодезиялық суреті түсірілді. Зерттеулердің мәліметтері бойынша күрделі жөндеудің схемалы жобасы мен схемасы жасалды. Бір горизонтальды алаңшаның беткі белгісі екіншісініңкінен суару бағытанан 10-15 см-ден аспауы керек. Сай-саланы бітеу үшін топырақ мейлінше аз алынуы керек.
Жоспарда тегістеу алаңшаларының шекаралары белгіленеді. Одан кейін суару бағытында ара-кідік ықтияр болуы ықтимал алаңшалар белгіленеді. Екі жағынан алаңша карталық суландырғыштан жаңбырлатқыш өткеліне дейін 150-200 м ара-қашықтыққа тең өткелден соң 120, ұзындығы 100 м етіп алынады. Алаңшаның жобалық (орталық) белгісі жоспарға түсірілсді де, топырақ алынатын және төгілетін жерлер әртүрлі боялып, қозғалыс маршруты мен топырақтың ығыстырылу көлемі көрсетіледі. Бұлайша сатылап тегістеу жер өңдеу, жұмыстарын едәуір азайтып, тегістеуді жеңілдстеді. Күрделі тегістеу мен территорияны егіске дайындау жөніндегі жұмыстар комплексіне топырақты ою және тасымалдау, қайырмасыз терең жырту, егіс бетін тең алқымды тегістегіштермен тегістеу кіреді.
Тегістеу жұмыстарының технологиясы мен оның ұйымдастырудың мәні мынада: ең алдымен ескі құлақ арықтарындағы ағаштар қопарылады (топтық құлақ арықтарды қайта жүргізгенде) және картарлық суландыру торабы бұзылып, артынша грейдермен тегістеледі. Скреперлердің көмегімен төмпешіктер мен қыраттар қырылып, топырақ рельефтің аласа жерлеріне ысырылады. Одан кейін П-4, ПА -- 3 кең алқымды (длиновоз ) тегістегіштермен ұзын бойлық тегістеу жүргізіледі. Жиі кездесетін әрі суды нашар өткізетін тығыздалған қабаттарды бұзу үшін 35-40 см тереңдікте қайырмасыз алқымды тегістегішпен егіс бойымен кесе көлденең жүргізіледі. Тегістеу жұмыстарының сапасы бақылау суаруы арқылы анықталады.
Совхозда күрделі тегістеу жұмыстары күн жылыған мерзімде атқарылады.
Өзі ағып жатқан сумен суары кезінде күрделі тегістеудегі жер өңдеу (негізінен скреперлік) жұмыстарының орта есеппен 500-700 м3га болып, тегістеу жұмыстарының құны гектарына 90-нан 130 сомға дейін өзгереді. Совхоз жері күрделі тегістеуден 2 рет өткізіледі. Алғаш рет бүкіл суармалы егістік 1949 жылдан 1959 жылға дейінгі кезеңде тегістеледі, ал қайта тегістеу 1960 ж ішінара жүргізіле бастады. Қайта тегістеу жұмысы 2000 гектардан астам жерге жүргізілді. Мелиорациялаушы- тегістеуше отряд 1962 жылға дейін тегістеуді және жылына 350-ден 1200-1300 га егістікті суландыру торабын қайта құруды жүзеге асырды.
Кейінгі жылдарда күрделі тегістеу жұмыстары мынадай көлемде жүргізілді: 1961-593 га, І962ж - 479 га, 1963 ж - 487га, 1968 ж - 100 га және 1969ж -- 36 га. Қайырмасыз терең жыртуды қоса қамтитын тегістеу жұмыстары аяқталған соң тегістелген учаскелерге күзгі-қысқы шаймалау көктемде топырақ бетін дискімен немесе тырмалармен және сыдыра жыртқыштармен екі бағытта жеңіл желпі өңдеу жүргізіледі, органикалық және минералдық тыңайтқыштар енгізіліп, көп жылдық шөптер егіледі.
Тегістеуге арналған мелиорацияланушы алқаптың бір ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.