Қылмыстық құқықтың түсінігі. .Қылмыстық құқықтың принциптері(қағидалары)
I.Кіріспе 1.1.Қылмыстық құқықтың түсінігі 1.2.Қылмыстық құқықтың принциптері(қағидалары)
II.Негізгі бөлім 2.1.
III.Қорытынды
Пайданылған әдебиеттер тізімі
Қосымша
II.Негізгі бөлім 2.1.
III.Қорытынды
Пайданылған әдебиеттер тізімі
Қосымша
Қылмыстық құқық — қылмыстылықты және қоғамдық қатынастар жүйесіне қауіпті іс-әрекет үшін қолданылатын жазаны айқындайтын заң нормаларының жиынтығынан тұратын құқық саласы.[1]
Сондай-ақ құқықтың тиісті саласын зерделейтін ғылым мен оқу пәні де қылмыстық құқық болып табылады.
ҚР Қылмыстық құқығының негізгі қағидаттары: заңдылық, ізгілік, жеке бастың жауаптылығы, жазадан құтылмайтыны, әділеттілік, айыптылық қағидаты.
Қылмыстық құқық - қылмыстық құқық қоғамдағы конституциялық, азаматтық, еңбек, әкімшіліктік, қаржы салаларымен реттелетін қатынастарды қорғайды. [3]
Мысалы, меншік, ең алдымен, азаматтық құқық нормаларымен реттеліп, қорғалады, бірақ меншікті қылмыстық қол сұғушылықтан (ұрлық, алаяқтық, тонау, қарақшылық) қорғау қылмыстық құқықтың міндетіне жатады.
Қылмыстық-құқықтық нормалар тек қана тыйымдардан құралады. Осыған орай қылмыстық-құқықтық қатынастар бір жақты сипатта болады: қылмыскер жазаға тартылуға тиіс, ал мемлекет сот органдары арқылы оны жазалауға құқылы.[1]
Қылмыстық құқықта қоғамдық қатынастарды қорғаудың ерекше әдістері де қолданылады. Олар: қылмыстық-құқықтық санкциялар, яғни қылмыстық жазаның алуан түрлерін қолдану; қылмыстық жауаптылықтан босату; медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану болып табылады. [6]
Қылмыстық құқық жүйесі екі бөлімнен тұрады: жалпы бөлім және ерекше бөлім. Жалпы бөлім жалпы қағидаттарды, қылмыстық жауаптылықтың негіздемесін, негізгі ережелер мен ұғымдарды, сондай-ақ жаза тағайындау, қылмыстық жауаптылық пен жазадан босату тәртібін тиянақтайтын нормалардан құралады. [2] Қылмыстық құқықтың ерекше бөлімі объектінің белгілері бойынша жіктелген қылмыстардың тізбесінен тұрады. ҚР Қылмыстық кодексінде ерекше бөлім ішкі бөлімдерге, ал ішкі бөлімдер тарауларға бөлінген.
Қылмыстық құқық субъектілері (қылмыстық-құқықтық қатынастарға қатысушылар) — мемлекет органдары және азаматтар. Мұнда мемлекет белсенді рөл атқарады: ол қылмыстық-құқықтық санкцияларды белгілейді және қолданады. Азаматтар мен басқа да жеке тұлғалар қылмыс субъектісінің, сондай-ақ қажетті қорғаныс, аса қажетті жағдайда және қылмыстық жауаптылықты жоққа шығаратын басқа да жағдайларда әрекет ететін тұлғалар рөлін атқаруы мүмкін. [13]
ҚР Қылмыстық құқықында заңды тұлға қылмыс субъектісі бола алмайды, ол қылмыстық-құқықтық қатынастарға тек жәбірленуші ретінде ғана қатысады.[7]
Қазақстанда Қылмыстық құқықтың бірден бір көзі — 1997 ж. қабылданған ҚР Қылмыстық кодексі. [8] Қылмыстық жауаптылықты белгілейтін, өзгертетін немесе оның күшін жоятын басқа заңдардың бәрі ҚР Қылмыстық кодексінің мәтініне енгізілуге тиіс. Сондай-ақ ҚР Конституциясы, ҚР Конституциялық Кеңесінің (кей елдерде Конституциялық сот) шешімдері және Қазақстан Республикасы бекіткен халықаралық шарттар (мысалы, Азаматтық және саяси құқықтар туралы халықараралық пакт, 1966) да Қылмыстық құқық көздері болып табылады. [4] Кейбір елдерде қылмыстық кодекспен қатар қылмыстық жауаптылықты белгілейтін өзге де заңдар Қылмыстық құқық көзі болып табылады. Ағылшын-саксон елдерінің Қылмыстық құқық жүйесінде соттың айрықша шешімдері де Қылмыстық құқық көздері деп танылады. Бірқатар мұсылман елдерінде шариат нормалары Қылмыстық құқықтың аса маңызды көзі болып саналады.
Қылмыстық іс жүргізу құқығы қылмыстық құқықпен тығыз байланысты. Қылмыстық іс жүргізу құқығы — бұл қылмыстық істер бойынша іс жүргізу тәртібін бекітетін және қылмыстық істерді қозғау, тергеу, сотта қарау бойынша анықтау, алдын ала тергеу, прокуратура мен сот үкімінің орындалуы мен іс жүргізу мәселелерін реттейтін құқықтық нормалар жүйесі. [9]
Қылмыстық процесс — бұл алдын ала тергеу, прокурор, судья және сот органдарының заңмен реттелген қызметі. [12]Ол қылмыстар туралы өтініштерді (хабарларды) алдын ала тексеру, қылмыстық істерді тергеу, қарау және шешу, үкімнің орындалуы бойынша қызметтер болып табылады, Қылмыстық процестің екі мақсаты бар:
• тікелей — әрбір қылмыс жасаған адам әділ жазаға тартылуы тиіс; әрбір кінәсіз адам қылмыстық жауапкершілікке тартылып, сотталмасын;
• жалпы — заңдылықты нығайту; қылмыстардың алдын алу және жою;азаматтарды құқықтық және адамгершілікке тәрбиелеу. [4]
Сондай-ақ құқықтың тиісті саласын зерделейтін ғылым мен оқу пәні де қылмыстық құқық болып табылады.
ҚР Қылмыстық құқығының негізгі қағидаттары: заңдылық, ізгілік, жеке бастың жауаптылығы, жазадан құтылмайтыны, әділеттілік, айыптылық қағидаты.
Қылмыстық құқық - қылмыстық құқық қоғамдағы конституциялық, азаматтық, еңбек, әкімшіліктік, қаржы салаларымен реттелетін қатынастарды қорғайды. [3]
Мысалы, меншік, ең алдымен, азаматтық құқық нормаларымен реттеліп, қорғалады, бірақ меншікті қылмыстық қол сұғушылықтан (ұрлық, алаяқтық, тонау, қарақшылық) қорғау қылмыстық құқықтың міндетіне жатады.
Қылмыстық-құқықтық нормалар тек қана тыйымдардан құралады. Осыған орай қылмыстық-құқықтық қатынастар бір жақты сипатта болады: қылмыскер жазаға тартылуға тиіс, ал мемлекет сот органдары арқылы оны жазалауға құқылы.[1]
Қылмыстық құқықта қоғамдық қатынастарды қорғаудың ерекше әдістері де қолданылады. Олар: қылмыстық-құқықтық санкциялар, яғни қылмыстық жазаның алуан түрлерін қолдану; қылмыстық жауаптылықтан босату; медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану болып табылады. [6]
Қылмыстық құқық жүйесі екі бөлімнен тұрады: жалпы бөлім және ерекше бөлім. Жалпы бөлім жалпы қағидаттарды, қылмыстық жауаптылықтың негіздемесін, негізгі ережелер мен ұғымдарды, сондай-ақ жаза тағайындау, қылмыстық жауаптылық пен жазадан босату тәртібін тиянақтайтын нормалардан құралады. [2] Қылмыстық құқықтың ерекше бөлімі объектінің белгілері бойынша жіктелген қылмыстардың тізбесінен тұрады. ҚР Қылмыстық кодексінде ерекше бөлім ішкі бөлімдерге, ал ішкі бөлімдер тарауларға бөлінген.
Қылмыстық құқық субъектілері (қылмыстық-құқықтық қатынастарға қатысушылар) — мемлекет органдары және азаматтар. Мұнда мемлекет белсенді рөл атқарады: ол қылмыстық-құқықтық санкцияларды белгілейді және қолданады. Азаматтар мен басқа да жеке тұлғалар қылмыс субъектісінің, сондай-ақ қажетті қорғаныс, аса қажетті жағдайда және қылмыстық жауаптылықты жоққа шығаратын басқа да жағдайларда әрекет ететін тұлғалар рөлін атқаруы мүмкін. [13]
ҚР Қылмыстық құқықында заңды тұлға қылмыс субъектісі бола алмайды, ол қылмыстық-құқықтық қатынастарға тек жәбірленуші ретінде ғана қатысады.[7]
Қазақстанда Қылмыстық құқықтың бірден бір көзі — 1997 ж. қабылданған ҚР Қылмыстық кодексі. [8] Қылмыстық жауаптылықты белгілейтін, өзгертетін немесе оның күшін жоятын басқа заңдардың бәрі ҚР Қылмыстық кодексінің мәтініне енгізілуге тиіс. Сондай-ақ ҚР Конституциясы, ҚР Конституциялық Кеңесінің (кей елдерде Конституциялық сот) шешімдері және Қазақстан Республикасы бекіткен халықаралық шарттар (мысалы, Азаматтық және саяси құқықтар туралы халықараралық пакт, 1966) да Қылмыстық құқық көздері болып табылады. [4] Кейбір елдерде қылмыстық кодекспен қатар қылмыстық жауаптылықты белгілейтін өзге де заңдар Қылмыстық құқық көзі болып табылады. Ағылшын-саксон елдерінің Қылмыстық құқық жүйесінде соттың айрықша шешімдері де Қылмыстық құқық көздері деп танылады. Бірқатар мұсылман елдерінде шариат нормалары Қылмыстық құқықтың аса маңызды көзі болып саналады.
Қылмыстық іс жүргізу құқығы қылмыстық құқықпен тығыз байланысты. Қылмыстық іс жүргізу құқығы — бұл қылмыстық істер бойынша іс жүргізу тәртібін бекітетін және қылмыстық істерді қозғау, тергеу, сотта қарау бойынша анықтау, алдын ала тергеу, прокуратура мен сот үкімінің орындалуы мен іс жүргізу мәселелерін реттейтін құқықтық нормалар жүйесі. [9]
Қылмыстық процесс — бұл алдын ала тергеу, прокурор, судья және сот органдарының заңмен реттелген қызметі. [12]Ол қылмыстар туралы өтініштерді (хабарларды) алдын ала тексеру, қылмыстық істерді тергеу, қарау және шешу, үкімнің орындалуы бойынша қызметтер болып табылады, Қылмыстық процестің екі мақсаты бар:
• тікелей — әрбір қылмыс жасаған адам әділ жазаға тартылуы тиіс; әрбір кінәсіз адам қылмыстық жауапкершілікке тартылып, сотталмасын;
• жалпы — заңдылықты нығайту; қылмыстардың алдын алу және жою;азаматтарды құқықтық және адамгершілікке тәрбиелеу. [4]
1. Қазақстан энциклопедиясы
2. Орысша-қазақша заңдық түсіндірме сөздік-анықтамалық. — Алматы: Жеті жарғы, 2008.
3. Ағыбаев А.А. Қылмыстық құқық. Жалпы бөлiм. Алматы, 1999
4. Ашитов З.О. Вопросы дальнейшего укрепления социалистической законности. – Алма-Ата: Казахстан, 1976
5. Беляев Н.А. Уголовно - правовая политика и пути ее реализации. Л., 1986
6. Босхолов С.С. Основы уголовной политики. Конституционный, криминологический, уголовно-правовой и информационный аспекты. М., 1999
7. Васильев Н.В. Принципы советского уголовного права. М., 1983
8. Джекебаев У.С. Основные принципы уголовного права Республики Казахстан.
9. Дж. Флетчера и А.В. Наумова «Основные концепции современного уголовного права). Алматы, 2001г.
10. Дулатбеков Н.О. Қылмыстық құқық. Жалпы бөлiм. Астана, 2001
11. Онгарбаев Е.А. Классификация преступлений и ее правовое значение.Караганда,1996
12. Прохоров В.С. Преступление и ответственность. Л.,1984
13. Пионтковский А.А. Учение о преступлении. М.,1961
2. Орысша-қазақша заңдық түсіндірме сөздік-анықтамалық. — Алматы: Жеті жарғы, 2008.
3. Ағыбаев А.А. Қылмыстық құқық. Жалпы бөлiм. Алматы, 1999
4. Ашитов З.О. Вопросы дальнейшего укрепления социалистической законности. – Алма-Ата: Казахстан, 1976
5. Беляев Н.А. Уголовно - правовая политика и пути ее реализации. Л., 1986
6. Босхолов С.С. Основы уголовной политики. Конституционный, криминологический, уголовно-правовой и информационный аспекты. М., 1999
7. Васильев Н.В. Принципы советского уголовного права. М., 1983
8. Джекебаев У.С. Основные принципы уголовного права Республики Казахстан.
9. Дж. Флетчера и А.В. Наумова «Основные концепции современного уголовного права). Алматы, 2001г.
10. Дулатбеков Н.О. Қылмыстық құқық. Жалпы бөлiм. Астана, 2001
11. Онгарбаев Е.А. Классификация преступлений и ее правовое значение.Караганда,1996
12. Прохоров В.С. Преступление и ответственность. Л.,1984
13. Пионтковский А.А. Учение о преступлении. М.,1961
Жоспары:
I.Кіріспе 1.1.Қылмыстық құқықтың түсінігі 1.2.Қылмыстық құқықтың принциптері(қағидалары)
II.Негізгі бөлім 2.1.
III.Қорытынды
Пайданылған әдебиеттер тізімі
Қосымша
I.Кіріспе
1.1.Қылмыстық құқықтың түсінігі
Қылмыстық құқық -- қылмыстылықты және қоғамдық қатынастар жүйесіне қауіпті іс-әрекет үшін қолданылатын жазаны айқындайтын заң нормаларының жиынтығынан тұратын құқық саласы.[1]
Сондай-ақ құқықтың тиісті саласын зерделейтін ғылым мен оқу пәні де қылмыстық құқық болып табылады.
ҚР Қылмыстық құқығының негізгі қағидаттары: заңдылық, ізгілік, жеке бастың жауаптылығы, жазадан құтылмайтыны, әділеттілік, айыптылық қағидаты.
Қылмыстық құқық - қылмыстық құқық қоғамдағы конституциялық, азаматтық, еңбек, әкімшіліктік, қаржы салаларымен реттелетін қатынастарды қорғайды. [3]
Мысалы, меншік, ең алдымен, азаматтық құқық нормаларымен реттеліп, қорғалады, бірақ меншікті қылмыстық қол сұғушылықтан (ұрлық, алаяқтық, тонау, қарақшылық) қорғау қылмыстық құқықтың міндетіне жатады.
Қылмыстық-құқықтық нормалар тек қана тыйымдардан құралады. Осыған орай қылмыстық-құқықтық қатынастар бір жақты сипатта болады: қылмыскер жазаға тартылуға тиіс, ал мемлекет сот органдары арқылы оны жазалауға құқылы.[1]
Қылмыстық құқықта қоғамдық қатынастарды қорғаудың ерекше әдістері де қолданылады. Олар: қылмыстық-құқықтық санкциялар, яғни қылмыстық жазаның алуан түрлерін қолдану; қылмыстық жауаптылықтан босату; медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану болып табылады. [6]
Қылмыстық құқық жүйесі екі бөлімнен тұрады: жалпы бөлім және ерекше бөлім. Жалпы бөлім жалпы қағидаттарды, қылмыстық жауаптылықтың негіздемесін, негізгі ережелер мен ұғымдарды, сондай-ақ жаза тағайындау, қылмыстық жауаптылық пен жазадан босату тәртібін тиянақтайтын нормалардан құралады. [2] Қылмыстық құқықтың ерекше бөлімі объектінің белгілері бойынша жіктелген қылмыстардың тізбесінен тұрады. ҚР Қылмыстық кодексінде ерекше бөлім ішкі бөлімдерге, ал ішкі бөлімдер тарауларға бөлінген.
Қылмыстық құқық субъектілері (қылмыстық-құқықтық қатынастарға қатысушылар) -- мемлекет органдары және азаматтар. Мұнда мемлекет белсенді рөл атқарады: ол қылмыстық-құқықтық санкцияларды белгілейді және қолданады. Азаматтар мен басқа да жеке тұлғалар қылмыс субъектісінің, сондай-ақ қажетті қорғаныс, аса қажетті жағдайда және қылмыстық жауаптылықты жоққа шығаратын басқа да жағдайларда әрекет ететін тұлғалар рөлін атқаруы мүмкін. [13]
ҚР Қылмыстық құқықында заңды тұлға қылмыс субъектісі бола алмайды, ол қылмыстық-құқықтық қатынастарға тек жәбірленуші ретінде ғана қатысады.[7]
Қазақстанда Қылмыстық құқықтың бірден бір көзі -- 1997 ж. қабылданған ҚР Қылмыстық кодексі. [8] Қылмыстық жауаптылықты белгілейтін, өзгертетін немесе оның күшін жоятын басқа заңдардың бәрі ҚР Қылмыстық кодексінің мәтініне енгізілуге тиіс. Сондай-ақ ҚР Конституциясы, ҚР Конституциялық Кеңесінің (кей елдерде Конституциялық сот) шешімдері және Қазақстан Республикасы бекіткен халықаралық шарттар (мысалы, Азаматтық және саяси құқықтар туралы халықараралық пакт, 1966) да Қылмыстық құқық көздері болып табылады. [4] Кейбір елдерде қылмыстық кодекспен қатар қылмыстық жауаптылықты белгілейтін өзге де заңдар Қылмыстық құқық көзі болып табылады. Ағылшын-саксон елдерінің Қылмыстық құқық жүйесінде соттың айрықша шешімдері де Қылмыстық құқық көздері деп танылады. Бірқатар мұсылман елдерінде шариат нормалары Қылмыстық құқықтың аса маңызды көзі болып саналады.
Қылмыстық іс жүргізу құқығы қылмыстық құқықпен тығыз байланысты. Қылмыстық іс жүргізу құқығы -- бұл қылмыстық істер бойынша іс жүргізу тәртібін бекітетін және қылмыстық істерді қозғау, тергеу, сотта қарау бойынша анықтау, алдын ала тергеу, прокуратура мен сот үкімінің орындалуы мен іс жүргізу мәселелерін реттейтін құқықтық нормалар жүйесі. [9]
Қылмыстық процесс -- бұл алдын ала тергеу, прокурор, судья және сот органдарының заңмен реттелген қызметі. [12]Ол қылмыстар туралы өтініштерді (хабарларды) алдын ала тексеру, қылмыстық істерді тергеу, қарау және шешу, үкімнің орындалуы бойынша қызметтер болып табылады, Қылмыстық процестің екі мақсаты бар:
* тікелей -- әрбір қылмыс жасаған адам әділ жазаға тартылуы тиіс; әрбір кінәсіз адам қылмыстық жауапкершілікке тартылып, сотталмасын;
* жалпы -- заңдылықты нығайту; қылмыстардың алдын алу және жою;азаматтарды құқықтық және адамгершілікке тәрбиелеу. [4]
Қылмыстық процестің міндеттері мынадай: қылмыстарды тез арада және толықтай ашу; кінәлілерді табу; заңдарды дұрыс қолдану болып табылады. [10]
1.2.Қылмыстық құқықтың принциптері(қағидалары)
Қылмыстық құқықтың мiндеттерi құқықтық қағидаларды қатаң түрде сақтағанда ғана өз дəрежесiнде орындалады.
Қағида (принцип) сөзi латынның ″principium″ - бастау, негiзгi ереже, қандай да бiр iлiмнiң алғышарты, тұжырымдамасы деген мағынаны бiлдiредi.
Қылмыстық құқықтық қағидалар деп заңшығарушы, құқық қолану органдары жəне азаматтар үшiн қылмыстылықпен күресу саласында басшылыққа алуы тиiс, қажеттi, негiзгi жəне мiндеттi ережелердi түсiну қажет. [1]
Қылмыстық заңды жетiлдiру қылмыстық құқықтың мынадай қағидаларын бұлжытпай сақтау арқылы жүзеге асырылуы тиiс: Жаңа қылмыстық заңнамада өзінің қолданысын тауып, құқықты қолдану практикасында жүзеге асуға тиіс Қазақстан Республикасы қылмыстық құқығының приниптері:
* Ең бірінші кезекте, бұл -- заңдылық принципі.
* Қылмыстық құқықтың келесі принципі азаматтардың заң мен соттың алдындағы теңдік принципі болып табылады.
* Қылмыстық, құқықтың барынша маңызды принципі кінәлі жауапкершілік принципі болып табылады.
* Кінәлі жауапкершілік принципінен жеке жауапкершілік принципі тікелей пайда болады.
* Қылмыстық құқықтың негіз салушы принциптерінің бірі сапасында әділеттілік припципі бөлініп шығады.
* Конституциядан қылмыстық құқық принциптерінің тағы біреуі тікелей бөлініп шығады. Бұл -- гуманизм принципі. [13]
1)Заңдылық қағидасы. Мəнi қылмыстық құқық тұрғысында iс-əрекеттiң қылмыстылығы мен
жазаланушы лығы тек қылмыстық заңмен айқындалуы тиiс екендiгiне саятын қағида.
2)Азаматтардың заң алдындағы теңдiгi қағидасы. Қылмыс жасаған барлық азаматтардың шыққан тегiне, əлеуметтiк, лауазымдық жəне мүлiктiк жағдайына, жынысына, нəсiлiне, ұлтына немесе кез келген басқа жағдайларға қарамастан заң мен сот алдында бiрдей екендiгiн бiлдiретiн қағида.
3) Кiнəлi жауаптылық қағидасы. Адам тек өзiнiң кiнəсi анықталған қоғамға қауiптi əрекеттерi мен одан туындаған қоғамға қауiптi зардаптар үшiн ғана қылмыстық жауаптылыққа тартылатынын айқындайтын қағида.
4)Əдiлеттiлiк қағидасы. Жасалған қылмыстың қоғамға қауiптiлiк сипаты мен дəрежесiн, қылмыскердiң жеке басының ерекшелiктерiн, жауаптылық пен жазаны жеңiлдететiн жəне ауырлататынжағдайларды ескере отырып соттардың əдiл жаза тағайындауы тиiс екендiгiн бiлдiретiн қағида.
5)Қылмыстық жазалаудың iзгiлiгi мен үнемдiлiгi қағидасы. Қылмыстық заңды қолдану кезiнде
қылмыс жасаған адамдарға азаптауды, қорлауды болдырмайтын iзгiлiктi қарауды жəне оларға қатысты қылмыстық жауаптылық пен жаза осы қылмыстық жауаптылық пен жазадан босату үшiн заңды негiздер болмаған жағдайда ғана қолданылатынын бiлдiретiн iзгiлiк қағидасы. Сонымен қатар, жасаған қылмысы үшiн жазаның барынша қатаң түрi тең қатаңдығы бiршама жеңiл жаза түрiмен жазаның мақсатына қол жеткiзе алмаған жағдайларға ғана тағайындалатынын бiлдiретiн жазалауды үнемдеу қағидасы.
6)Жауаптылықтан құтылмайтындық қағидасы. Қылмыстың жасалуына кiнəлi əрбiр адамның,заңмен тiкелей көзделген (дипломатиялық жəне басқа иммунитеттер, көтермелеу қылмыстық-құқықтық нормаларжəне т.б.) жағдайлар болмаса, қылмыстық жауаптылыққа жəне жазаға немесе қылмыстық заңда көзделген ықпал етудiң басқа шараларына тартылатындығын бiлдiретiн қағида.
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
I.Кіріспе 1.1.Қылмыстық құқықтың түсінігі 1.2.Қылмыстық құқықтың принциптері(қағидалары)
II.Негізгі бөлім 2.1.
III.Қорытынды
Пайданылған әдебиеттер тізімі
Қосымша
I.Кіріспе
1.1.Қылмыстық құқықтың түсінігі
Қылмыстық құқық -- қылмыстылықты және қоғамдық қатынастар жүйесіне қауіпті іс-әрекет үшін қолданылатын жазаны айқындайтын заң нормаларының жиынтығынан тұратын құқық саласы.[1]
Сондай-ақ құқықтың тиісті саласын зерделейтін ғылым мен оқу пәні де қылмыстық құқық болып табылады.
ҚР Қылмыстық құқығының негізгі қағидаттары: заңдылық, ізгілік, жеке бастың жауаптылығы, жазадан құтылмайтыны, әділеттілік, айыптылық қағидаты.
Қылмыстық құқық - қылмыстық құқық қоғамдағы конституциялық, азаматтық, еңбек, әкімшіліктік, қаржы салаларымен реттелетін қатынастарды қорғайды. [3]
Мысалы, меншік, ең алдымен, азаматтық құқық нормаларымен реттеліп, қорғалады, бірақ меншікті қылмыстық қол сұғушылықтан (ұрлық, алаяқтық, тонау, қарақшылық) қорғау қылмыстық құқықтың міндетіне жатады.
Қылмыстық-құқықтық нормалар тек қана тыйымдардан құралады. Осыған орай қылмыстық-құқықтық қатынастар бір жақты сипатта болады: қылмыскер жазаға тартылуға тиіс, ал мемлекет сот органдары арқылы оны жазалауға құқылы.[1]
Қылмыстық құқықта қоғамдық қатынастарды қорғаудың ерекше әдістері де қолданылады. Олар: қылмыстық-құқықтық санкциялар, яғни қылмыстық жазаның алуан түрлерін қолдану; қылмыстық жауаптылықтан босату; медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану болып табылады. [6]
Қылмыстық құқық жүйесі екі бөлімнен тұрады: жалпы бөлім және ерекше бөлім. Жалпы бөлім жалпы қағидаттарды, қылмыстық жауаптылықтың негіздемесін, негізгі ережелер мен ұғымдарды, сондай-ақ жаза тағайындау, қылмыстық жауаптылық пен жазадан босату тәртібін тиянақтайтын нормалардан құралады. [2] Қылмыстық құқықтың ерекше бөлімі объектінің белгілері бойынша жіктелген қылмыстардың тізбесінен тұрады. ҚР Қылмыстық кодексінде ерекше бөлім ішкі бөлімдерге, ал ішкі бөлімдер тарауларға бөлінген.
Қылмыстық құқық субъектілері (қылмыстық-құқықтық қатынастарға қатысушылар) -- мемлекет органдары және азаматтар. Мұнда мемлекет белсенді рөл атқарады: ол қылмыстық-құқықтық санкцияларды белгілейді және қолданады. Азаматтар мен басқа да жеке тұлғалар қылмыс субъектісінің, сондай-ақ қажетті қорғаныс, аса қажетті жағдайда және қылмыстық жауаптылықты жоққа шығаратын басқа да жағдайларда әрекет ететін тұлғалар рөлін атқаруы мүмкін. [13]
ҚР Қылмыстық құқықында заңды тұлға қылмыс субъектісі бола алмайды, ол қылмыстық-құқықтық қатынастарға тек жәбірленуші ретінде ғана қатысады.[7]
Қазақстанда Қылмыстық құқықтың бірден бір көзі -- 1997 ж. қабылданған ҚР Қылмыстық кодексі. [8] Қылмыстық жауаптылықты белгілейтін, өзгертетін немесе оның күшін жоятын басқа заңдардың бәрі ҚР Қылмыстық кодексінің мәтініне енгізілуге тиіс. Сондай-ақ ҚР Конституциясы, ҚР Конституциялық Кеңесінің (кей елдерде Конституциялық сот) шешімдері және Қазақстан Республикасы бекіткен халықаралық шарттар (мысалы, Азаматтық және саяси құқықтар туралы халықараралық пакт, 1966) да Қылмыстық құқық көздері болып табылады. [4] Кейбір елдерде қылмыстық кодекспен қатар қылмыстық жауаптылықты белгілейтін өзге де заңдар Қылмыстық құқық көзі болып табылады. Ағылшын-саксон елдерінің Қылмыстық құқық жүйесінде соттың айрықша шешімдері де Қылмыстық құқық көздері деп танылады. Бірқатар мұсылман елдерінде шариат нормалары Қылмыстық құқықтың аса маңызды көзі болып саналады.
Қылмыстық іс жүргізу құқығы қылмыстық құқықпен тығыз байланысты. Қылмыстық іс жүргізу құқығы -- бұл қылмыстық істер бойынша іс жүргізу тәртібін бекітетін және қылмыстық істерді қозғау, тергеу, сотта қарау бойынша анықтау, алдын ала тергеу, прокуратура мен сот үкімінің орындалуы мен іс жүргізу мәселелерін реттейтін құқықтық нормалар жүйесі. [9]
Қылмыстық процесс -- бұл алдын ала тергеу, прокурор, судья және сот органдарының заңмен реттелген қызметі. [12]Ол қылмыстар туралы өтініштерді (хабарларды) алдын ала тексеру, қылмыстық істерді тергеу, қарау және шешу, үкімнің орындалуы бойынша қызметтер болып табылады, Қылмыстық процестің екі мақсаты бар:
* тікелей -- әрбір қылмыс жасаған адам әділ жазаға тартылуы тиіс; әрбір кінәсіз адам қылмыстық жауапкершілікке тартылып, сотталмасын;
* жалпы -- заңдылықты нығайту; қылмыстардың алдын алу және жою;азаматтарды құқықтық және адамгершілікке тәрбиелеу. [4]
Қылмыстық процестің міндеттері мынадай: қылмыстарды тез арада және толықтай ашу; кінәлілерді табу; заңдарды дұрыс қолдану болып табылады. [10]
1.2.Қылмыстық құқықтың принциптері(қағидалары)
Қылмыстық құқықтың мiндеттерi құқықтық қағидаларды қатаң түрде сақтағанда ғана өз дəрежесiнде орындалады.
Қағида (принцип) сөзi латынның ″principium″ - бастау, негiзгi ереже, қандай да бiр iлiмнiң алғышарты, тұжырымдамасы деген мағынаны бiлдiредi.
Қылмыстық құқықтық қағидалар деп заңшығарушы, құқық қолану органдары жəне азаматтар үшiн қылмыстылықпен күресу саласында басшылыққа алуы тиiс, қажеттi, негiзгi жəне мiндеттi ережелердi түсiну қажет. [1]
Қылмыстық заңды жетiлдiру қылмыстық құқықтың мынадай қағидаларын бұлжытпай сақтау арқылы жүзеге асырылуы тиiс: Жаңа қылмыстық заңнамада өзінің қолданысын тауып, құқықты қолдану практикасында жүзеге асуға тиіс Қазақстан Республикасы қылмыстық құқығының приниптері:
* Ең бірінші кезекте, бұл -- заңдылық принципі.
* Қылмыстық құқықтың келесі принципі азаматтардың заң мен соттың алдындағы теңдік принципі болып табылады.
* Қылмыстық, құқықтың барынша маңызды принципі кінәлі жауапкершілік принципі болып табылады.
* Кінәлі жауапкершілік принципінен жеке жауапкершілік принципі тікелей пайда болады.
* Қылмыстық құқықтың негіз салушы принциптерінің бірі сапасында әділеттілік припципі бөлініп шығады.
* Конституциядан қылмыстық құқық принциптерінің тағы біреуі тікелей бөлініп шығады. Бұл -- гуманизм принципі. [13]
1)Заңдылық қағидасы. Мəнi қылмыстық құқық тұрғысында iс-əрекеттiң қылмыстылығы мен
жазаланушы лығы тек қылмыстық заңмен айқындалуы тиiс екендiгiне саятын қағида.
2)Азаматтардың заң алдындағы теңдiгi қағидасы. Қылмыс жасаған барлық азаматтардың шыққан тегiне, əлеуметтiк, лауазымдық жəне мүлiктiк жағдайына, жынысына, нəсiлiне, ұлтына немесе кез келген басқа жағдайларға қарамастан заң мен сот алдында бiрдей екендiгiн бiлдiретiн қағида.
3) Кiнəлi жауаптылық қағидасы. Адам тек өзiнiң кiнəсi анықталған қоғамға қауiптi əрекеттерi мен одан туындаған қоғамға қауiптi зардаптар үшiн ғана қылмыстық жауаптылыққа тартылатынын айқындайтын қағида.
4)Əдiлеттiлiк қағидасы. Жасалған қылмыстың қоғамға қауiптiлiк сипаты мен дəрежесiн, қылмыскердiң жеке басының ерекшелiктерiн, жауаптылық пен жазаны жеңiлдететiн жəне ауырлататынжағдайларды ескере отырып соттардың əдiл жаза тағайындауы тиiс екендiгiн бiлдiретiн қағида.
5)Қылмыстық жазалаудың iзгiлiгi мен үнемдiлiгi қағидасы. Қылмыстық заңды қолдану кезiнде
қылмыс жасаған адамдарға азаптауды, қорлауды болдырмайтын iзгiлiктi қарауды жəне оларға қатысты қылмыстық жауаптылық пен жаза осы қылмыстық жауаптылық пен жазадан босату үшiн заңды негiздер болмаған жағдайда ғана қолданылатынын бiлдiретiн iзгiлiк қағидасы. Сонымен қатар, жасаған қылмысы үшiн жазаның барынша қатаң түрi тең қатаңдығы бiршама жеңiл жаза түрiмен жазаның мақсатына қол жеткiзе алмаған жағдайларға ғана тағайындалатынын бiлдiретiн жазалауды үнемдеу қағидасы.
6)Жауаптылықтан құтылмайтындық қағидасы. Қылмыстың жасалуына кiнəлi əрбiр адамның,заңмен тiкелей көзделген (дипломатиялық жəне басқа иммунитеттер, көтермелеу қылмыстық-құқықтық нормаларжəне т.б.) жағдайлар болмаса, қылмыстық жауаптылыққа жəне жазаға немесе қылмыстық заңда көзделген ықпал етудiң басқа шараларына тартылатындығын бiлдiретiн қағида.
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz