Ауыстырмалы шабындықтарды ұйымдастырудың теоретикалық негіздері

Пән: Ауыл шаруашылығы
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі Шәкәрім атындағы Семей мемлекеттік Университеті

БӨЖ

Тақырыбы: Ауыстырмалы шабындықтарды ұйымдастырудың теоретикалық негіздері.

Орындаған: Мусина А. Б.

Тексерген: Сагандыков С. Н

Тобы: АГ-213

Семей 2015

Жоспар:

Кіріспе
Шабындықтарды ұйымдастыруды жақсарту.
Шабындықтарды тиімді ұйымдастыруда қолданылатын машиналар
Шабындықты тиімді пайдалану
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе

Шабындық - жаз бойы өсуге бейімделген шөптесін өсімдіктер биогеоценозы. Табиғи Шабындық орташа ылғалдылық жағдайында дамитын көп жылдық мезофиттік шөптесін өсімдіктердің өсуіне қолайлы жерлерде болады. Жайылма су қаптаған, тау бөктерлері, далалы және шөлейт аймақтарда көлдетіп суарылатын жерлерде табиғи шабындық өседі. Шабындыққа мал жайылады, пішен шабылады және Шабындық өсімдік түріне, табиғат жағдайына, түсіміне, жер отына қарай алуан түрлі болады. Шабындық жерлерде 4000-нан астам шөптесін өсімдік түрлері өседі. Оларға емдік сиырсілекей, бұршақ тұқымдастарының бірнеше түрі, қарандыз, горечавка, сарғалдақ, чихотник, дәнді-қияқты өсімдіктер, тағы басқа жатады. Шабындық тың құрлық Шабындығы, суармалы жер шабындығы, тау шабындығы деген түрлері болады. Құрлық шабындығы - жазық далада, сай-салалы жерде қар, жаңбырдан нәр алып, ыза сулары жақын жерде өседі. Орманды, орманды-далалы және далалы аймақтың ойпаң жерлеріндегі шабындықтың шөбі қалың өседі. Суармалы шабындық - өзен алқаптарында су тасыған кезде су жайылатын жерлерде өседі. Тау шабындығыылғалды, ауа райы жылы таулы аудандарда, субальпілік, альпілік белдеуде өседі. Бұлардың шөбі аласа, көбінесе мал жайылымына пайдаланылады. Қазақстанның ылғалы жеткілікті өңірлерінде әр гектардан 12 - 15 ц, су жайылатын ойпаң жерлерден 15 - 20 ц, орманды-далалы аймақтарда 6 - 10 ц, шөбі шүйгін, шымды, ойпаң жерлерден 20 - 30 ц пішен жиналады. Жыл сайын дайындалатын пішеннің 99%-ы табиғи шабындықтан алынады. Қазақстанда пішен шабуға жарамды 7, 3 миллионга шабындық бар. Бұл аймақтарға Солтүстік Қазақстан, Қостанай облыстарының солтүстік жатады. Павлодар, Ақмола, Қостанай, Батыс Қазақстан, Ақтөбе, Қарағанды, Шығыс Қазақстан облыстарында шабындық өзен-көл алқабы, сай-сала, ойпаң жерлерден жиналады. Шөбі шүйгін құнарлы шабындық Ертіс, Жайық өзендері алқабының көктемдегі тасыған су жайылатын жерлерінде көп өседі. Мұндай шабындықтың әр гектарынан 8 - 10 ц пішен алынады. Сортаңдау шалшықты жерлерде биік бидайық, қияқ өседі, олардан 8 - 20 ц пішен жиналады. Қазақстанның шөлейт аймағында өсетін шабындықта масақты шөптер мен бидайық кездеседі, оның әр гектарынан 5 - 7 ц пішен жиналады. Шөлді аймақта шабындық көбінесе Сырдария, Шу, Іле сияқты ірі өзендердің алқабында ғана болады. Бұл жерлердің шөбі - ірі сабақты құрақ, қамыс, әр түрлі масақты өсімдіктер, әр гектарынан 10 - 15 ц-ден 20 - 25 ц-ге дейін пішен жиналады. Республикада шабындық жерлерді жақсарту үшін өсімдігі сирек жерлер жыртылып, өнімі мол шөп тұқымы егіледі.

Ауыстырмалы шабындықтарды ұйымдастырудың теоретикалық негіздері.

Мал азықтық өсімдік қауымын жақсарту шаралары оның өнімі мен
алынатын мал азығының сапасын көтеруден тұрады.
Жақсартудың екі жүйесі қалыптасқан: жеңіл-желпі жəне түбегейлі
жақсарту. Жеңіл-желпі жақсарту табиғи өсімдік қауымын сақтай отырып
немесе механикалық тəсілмен шабындықтар мен жайылымдардың беткі
табиғи шымын аз мөлшерде жою арқылы жүргізіледі.
Түбегейлі жақсарту табиғи өсімдік қауымын механикалық немесе
химиялық жолмен түгелдей жойып, орнына шөп тұқым қоспаларын сеуіп,
мəдени шабындықтар мен жайылымдар жасау арқылы іске асады.
Жеңіл-желпі жəне түбегейлі жақсарту кезінде өсімдік қауымын
жақсартуға бағытталған мынадай шаралар жүргізілуі мүмкін:

- мəдени-техникалық шаралар;
- топырақтың ауа-су режимін жақсарту;
- топырақтың қоректілігін көтеру;
- өсімдік қауымының ботаникалық құрамын жақсарту.

Мəдени-техникалық шараларына шалғындықты басып кеткен ағаштар
мен бұталарды, түбірлерді жою, төмпешіктерді тегістеу, тастарды жинау, жер
бетін тегістеп өңдеу жұмыстары жатады. Бұталар мен бұташықтарды кесіп
немесе қопарып, содан кейін шымын жақсылап өңдейді (жыртып немесе
терең қопсытып) . Ағаштар мен бұталарды химиялық жолмен - арборицидтер
қолдану арқылы да жоюға болады. Шалғындықта пайда болған құмырсқа
жəне көртышқан топырақ үйінділерін тісті тырмалармен тегістейді, жаңа
шымдалған аласа төмпешіктерді дискілі тырмамен, қалың шымдалған ескі
төмпешіктерді терең қопсытқыштармен жəне рельсті сүйретпелермен өңдеп
жояды. Тастарды қолмен қопарғыш-жинағыш машиналармен жинайды.
Шалғындықтың үстін тегістегіш машиналармен, рельсті
сүйретпелермен тегістеп түзейді. Алғашқы жер өңдеуді былай жүргізуге
болады:
1) 1-3 қайталап жерді терең қопсытады (фрезамен) ;
2) 2-5 рет қайталап шымын түгел жойып қопсытады (дискімен) ;
3) шымын аударып жыртып жер қыртысын дискімен немесе фрезамен
кескілеп ұсақтап өңдейді. 83
Қыртысы қалың шалғындықты аудара жырту алдында 2 рет
көлденеңінен дискімен қопсытады. Өңдеу тəсілін таңдау шалғындық
шымының, қарашірік қабатының қалыңдығына, жер бедерінің
ерекшеліктігіне, тамырсабақты жəне көгентамырлы арамшөптермен
ластануына байланысты.
Су-ауа режимін жақсарту жұмыстары шалғындықты құрғатумен,
суғарумен, топырақты тышқаншылап қазу жəне қуыстау арқылы жүргізіледі.

Құрғату жұмыстары өсімдік қауымында қияқ (өлең, майман)
тұқымдастары көбейіп кеткен жерлерде жүргізіледі. Мұндай жерлерде ыза
суы жер бетіне 0, 5 м тереңдікке дейін көтеріледі. Түбегейлі жақсарту кезінде
құрғату жұмыстары ашық каналдар немесе жабық кəріздер арқылы
жүргізіледі. Жеңіл-желпі жақсартуда құрғату жұмыстары топырақты
тышқаншылап қазу жəне қуыстау арқылы іске асырылады. Шалғындықты
азын-аулақ қопсытып, өсімдік қауымын «жасарту» жұмысы жүргізіледі. Бұл
жұмыстар шалғындықта тамырсабақты өсімдіктер көп болған жағдайда атқарылады.
Табиғи жерлерге органикалық жəне минерал тыңайтқыштарын, əк
шашу арқылы топырақтың қоректік режимін жақсартады. Түбегейлі
жақсартқан кезде қарашірігі 1, 5% аспайтын жерлерге қатты органикалық
тыңайтқыштарды əр гектарға 20-40 тоннадан шашу ұсынады. Жеңіл-желпі
жақсартқан кезде сұйық органикалық тыңайтқыштар қолданған тиімді.

Шалғындыққа шашатын минералдық - азот, фосфор жəне калий
тыңайтқыштарының мөлшерін сол жерден алынған мал азығы өнімімен
топырақтан алынған NРК мөлшерімен сəйкестіріледі. Топырақтың
қышқылдығы рН-5, 5 төмен болған жағдайда əктейді (известкования) .
Өсімдік қауымының ботаникалық құрамын жақсарту ондағы мал
азықтық құндылығы төмен өсімдіктерді жойып, үстеп шөп тұқымын себу
арқылы жүргізіледі. Сирек өскен жерлерге жəне өсімдік қауымында бұршақ
тұқымдасы өте аз болған жағдайда үстеп шөп тұқымын себуге болады. Шөбі
қалың өскен жерлердің өнімін жəне сапасын көтеру үшін үстеп шөп тұқымын себу тырмалап қопсытып сиреткеннен кейін жүргізіледі.
Шалғындықтағы арам шөптерді жою жиілетіп шабу қолмен жұлу жəне
гербицидтер қолдану арқылы жүргізіледі. Зиянды, улы жəне сапасыз ірі
шөптерді де химиялық əдістермен жоюға болады.
Табиғи өсімдік қауымын жақсарту əдістері сол жердің геоботаникалық
жəне мəдени-техникалық жағдайларымен танысып, талдағаннан кейін
анықталады. Өсімдік қауымында мал азығына бағалы өсімдік топтарының
үлесі 30-32% жоғары жəне ол жерлер бұталардан, төмпешіктерден таза
болған жағдайда жеңіл-желпі жақсарту əдісі қолданылады. Түбегейлі
жақсарту əдісі өсімдік қауымында сапасы төмен шөптер көп болса, бұталар мен төмпешіктер басып кеткен жерлерде жүргізіледі (бағалы өсімдіктер 30-
32% төмен) .

Шабындықтарды жақсартуға қолданылатын машиналар.

Жүргізілетін шаралар

Қолданылатын машиналар

Жүргізілетін шаралар: 1

Қолданылатын машиналар: 2

Жүргізілетін шаралар: Ағаш-бұта өсімдіктерді кесіп тазартатын

Қолданылатын машиналар: Бұта кескіштер ДП-24; Д-514А; МП-9; бульдозерлер ДЗ-110-А; ағаш таситын машиналар МТП-13.

Жүргізілетін шаралар: Ағаш-бұталарды қопарғыштар

Қолданылатын машиналар: Түп қопарғыштар ДП-8А; МП-12; қопарғыш жинағыштар - Д-608; Д-531-А; Д-695А; МП-8; МП-2В; түпқопарғыш-тиейтіндер - КБП-2; түп қопарғыш-жинап тиейтін - КСП-20; түбірді қопаратын МТП-26; АКП-1; түп қопарғыш тырмалар К-1; БН-2; БН-9; тралл шынжырлары ЦК-1; ЦК-2.

Жүргізілетін шаралар: Ағаштарды жинау

Қолданылатын машиналар: Түп қопарғыш - жинағыштар, бульдозерлер, шынжырлар, аспалы бұта дастеушілер К-3; ПВ-1; ПДО-2; жинап-тиегіштер СП-32; МП-15.

Жүргізілетін шаралар: Тастарды жинап шығару

Қолданылатын машиналар: Түпқопарғыштар, түпқопарғыш - жинағыштар; түпқопарғыш-тырмалар; мелиоративті сыдыра қопсытқыш МП-9; тас жинайтын машиналар КУМС-100; КУМ-1; УКП-0, 7; УСК-0, 7А; МУК-1, 4; ПСК-1, 0; ПСК-1, 5; тіркегіштер - 2ПТО-8; МТП-24А; ПВК-5. 85

Жүргізілетін шаралар: Алғашқы топырақ өңдеу жұмыстары

Қолданылатын машиналар: Түпқопарғыш - батпақ соқасы ПБА - 100А; ПБН- 75; ПБК-75; дискілі - тырмалар БДТ-3; БДНГ-2, 5; БДМ-2, 5; тасқа мықты соқалар - ПКГ-5-40В; ПГП- 3-40А; жалпы соқалар ПТН-40; шалғындық- батпақты көп пышақты өңдеуіштер ФКН-1, 7; ФБН-1, 5; ФБН-20; ФБ-2, 0; ФБК-2.

Жүргізілетін шаралар: Топырақ бетін тегістеу

Қолданылатын машиналар: Бульдозерлер; тегістеуіштер МК-21, грейдерлер Д- 241А; ДЗ-99-1-4; топырақ тегістеуіштер су құйылған тығыздағыштар 3-КВН-1, 5; 3КВН-1, 4; тегістеуіштер П-2, 8А; ВП-8; ПВМ-3; ПВМ-5; ПВН-2, 5

Жүргізілетін шаралар: Тұқым себу

Қолданылатын машиналар: Астық жəне астық-шөп сепкіштер СЗ-3, 6; СЗУ-3, 6; СЗТ-3, 6; СЗА-3, 6; СЗП-3, 6; СЗС-2, 1; шымға тұқым сепкіш СДК-2, 8

Жүргізілетін шаралар: Топырақ өңдеп тұқым себетін құрама агрегаттар

Қолданылатын машиналар: АПР-2, 6; АЗ-2, 4; АЗ-3, 6; АПЛ-1, 5; АЛС-2, 5.

Шабындықты тиімді пайдалану

Шабындықтан негізінен малға қысқа азық-пішен дайындалады. Мал
азықтық қоректілігі жағынан пішен басқа ірі азықтардан жоғары. Табиғи
шабындықтан орылған 100 кг пішенде орташа 42 азықтық өлшем (а. ө) жəне
4, 8 кг қорытылатын протеин бар. Сапасы жоғары пішенде каротин, Е, К
жəне В топтарына жататын витаминдер жеткілікті мөлшерде болады.
Жоғары сапалы пішен дайындаудың негізгі шарты шабындықты тиімді
пайдалануға сайып келеді. Яғни, шөпті пішенге дер кезінде шабу жəне
ауыспалы шабындықтардың тиімді жобасын бұлжытпай орындау. Шөп шабу
мерзімін нақты анықтап, өндірісте пайдалану жоғары өнімді сапалы пішен дайындаудың негізгі кепілі.
Ең жоғарғы өнім жəне қоректік зат мөлшері шабындық шөптегі негізгі
астық тұқымдастар гүлдеген кезде орғанда түседі. Бірақта, ең жоғарғы
сапалы жемшөп шабындықты ертерек кезеңде астық тұқымдастарын
түтіктеніп масақтанған, бұршақтұқымдастарын шанақтанған кезеңдерінде
орғанда алынады. Осындай мерзімдерде дайындалған жем-шөптің 1 кг
құрғақ затында 0, 80-0, 85 азықтық өлшемге (а. . ө) дейін болады. Ерте
кезеңдерде орылған шөптерде протеин жəне каротин ең жоғары мөлшерде
болуымен ерекшеленеді. Кешігіп орылған пішенде бұл көрсеткіштер
төмендеп қоректілігі аз клечатка мөлшері көбейеді. Шабындықты тым ерте
орған кезде оның өнімінің төмен болуын ескеру қажет. Шабындықты дер
кезінде орғанда пішеннің желінуі мен қоректік заттың қорытылуы
жоғарылайды. Кешігіп орылған шөптің бұл көрсеткіштері төмендеп кетеді.
Пішен ору кезеңін таңдағанда шабындықтағы негізгі шөп түрлерінің
биологиялық жəне мал азықтық ерекшеліктерін ескеру керек. Пішенді бір рет
орылатын шалғындықты кешеуілдетіп (гүлдене бастағанда немесе толық
гүлдегенде), ал екі-үш рет орылатын шалғындықты негізгі астық тұқымдас
шөптер түтіктеніп-масақтану кезеңдерінде ору ұсынылады. Шаруашылықта əр түрлі топтарға жататын шабындықтар болған
жағдайда алдымен жоғарғы құрғақ алқаптардағы, содан кейін орташа жəне
төменгі алқаптардағы, ең соңынан орман, өзен алқаптарындағы, батпақты
жерлердегі шабындықтар орылады. Пішен ору мерзімі əр алқаптарда 10-15
күннен аспауы керек. Ең соңғы ору мерзімі қалыпты күзгі үсік түсүден 20-30
тəулік бұрын жүргізіледі (7. 3. 1-кесте) .
Өзен алқаптарын, жасанды жəне табиғи лимандарды (су тоқтатып суаратын шабындықтар) жəне екпе шабындықтары екі рет оруға болады.
Ол үшін шабындықтарды минерал тыңайтқыштарымен (N60-120
кг/ə. з) қоректендіру өте тиімді. Үш рет орылатын шабындықтарды толық
минералды тыңайтқыштар (N60-120P60K30кг/га ə. з) беру, оның ішінде
азотты əр орымға бөлшкектеп сіңіру тиімді.

Шабындықтың өнімі, оның сапасы жəне өсімдік тіршілігінің жақсы
сақталуы шабу биіктігіне байланысты. Табиғи жəне мəдени шабын-
дықтардың шабу биіктігі 5-6 см шамасында болуы тиісті. Екінші-үшінші рет
орғанда шабу биіктігі 7-8 см шамасында болуы керек.
Табиғи шабындықтарды тиімді пайдалану өндіріске шабындық
айналымын енгізуге байланысты.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.