Биiктiктiк инженерлiк-геодезиялық торлар.Iрi масштабты инженерлiк-топографиялық түсiрулер

1. Биiктiктiк инженерлiк.геодезиялық торлар
2. Iрi масштабты инженерлiк.топографиялық түсiрулер
Пайдаланылған әдебиеттер

Геодезиялық тор — Жер бетіндегі координаттары белгілі центрі арнайы белгілермен бекітілген геодезиялық пункттердің (нүктелердің) жиынтығы.
Геодезиялық тор пункттерінің координаттары астрономиялық немесе геодезиялық әдіспен анықталады. Осылай анықталған пункттердің жиынтығын геодезиялық тіректік тор деп атайды. Олар жиілету немесе толықтыру торларының негізі болып табылады.
Мемлекеттік геодезиялық торлар барлық масштабтағы топографиялық түсірістердің геодезиялық негізі болып табылады және олар ғылыми инженер техникалық есептерді шешуде халық шаруашылығының талабын қанағаттандырады. Мемлекеттік геодезиялық торларға кіретіндер: А)1,2,3,4 класты пландық торлар.Олар бұрыштық және сызықтық өлшемдердің дәлдігіне,тордың қабырғаларының ұзындығына және дамытудың ретіне байланысты бір-бірінен ажыратылады.Пландық торлар триангуляция,трилатерация,полигонометрия әдістерінен және олардың бірікпелерінен құралады: Б)І,ІІ,ІІІ,І V класты биіктік нивелир торлары.
Триангуляция әдісі. Триангуляция әдісінің мәні жер бетінде үшбұрыштар жүйесін салудан тұрады,онда ұшбұрыштардың барлық бұрыштары және кейбір базистық өабырғалардың ұзындықтары қлшенеді.Үшбұрыштың қалған қабырғаларының ұзындықтарының белгілі тригонометриялық формулалармен есептеп табаады.Егер де негізгі пунктің (А) координатасы, дирекциялық бұрышы (a) мен негізгі қабырғаның ұзындығы (d)белгілі болса,онда тура геодезиялық есепті біртіндеп шешу арқылы қалған пункттердің координаталарын есептеп шығаруға болады.
Трилатерация әдісі.3және4 класты мемлекеттік геодезиялық торларды трилатерация әдісімен де салынады.Тралатерация триангуляцияға ұқсас,үшбұрыштыұ жүйеден тұрады,бұнда тек үшбұрыштардың барлық қабырғалары өлшенеді.Үшбұрыштардың шешімі арқылы барлық горизонтальдық бұрыштарды аныұтайды,дирекциялық бұрыштарды есептептабады.Пункттердің координаталарын триангуляциядағы қолданылған әдістермен есептеп шығарады.
Полигонометрия әдісі. Орманды жазықтарда және күрделі қолайсыз жерллерде триангуляция торларын дамыту қиындыққа түседі және тиімсіз болады,сондықтан ондай жерлерде полигонометрия әдісі қолданылады.Бұл әдіс жер бетінде жүріс және полигондар жүйесінсалудан тұрады,бұнда барлық бұрыштар мен қабырғалар өлшенеді.
Пункттердің абсолюттік биіктіктерін геодезиялық биіктіктерді теңіз деңгейі бетіне қатысты анықтайды. Геодезиялық тор пункттерінің пландық координаттары триангуляция, трилатерация және полигонометрия әдістерімен анықталса, биіктіктік жағдайы — геометриялық, тригонометриялық нивелирлеу әдістерімен анықталады. Геодезиялық тор топографиялық түсірімдер, карталар жасау, сондай-ақ барлау, құрылыс салу жұмыстарының жергілікті жердегі дәлдік есептеулеріне байланысты пландық және биіктік негіз ретінде қолданылады.
1,2 разрядты триангуляцияны құрғанда қолданатын негізгі аспаптардың типтері.Техникалық сипаттамасы. Триангуляция әдісі.Триангуляция әдісінің мәні жер бетінде үш бұрыштар жүйесін салудан тұрады,онда үшбұрыштардың барлық бұрыштары және кейбір базистік қабырғалардың ұзындықтары өлшенеді.Үшбұрыштан қалған қабырғалардың ұзындықтарының белгілі тригонометриялықформулалармен есептеп табады.1 класты триангуляция-тең қабырғалы үшбұрыштың қатарынан тұрады.Олар 200 км-ден тұратын меридиадар мен параллельдердің бойымен орналасады.Осылай салынған үшбұрыштардың қатарлары бір-бірімен қиылысып,периметрі 800-1000 км тұйық полигон құрайды

1. Қолданбалы геодезия Капасова А.З. Алматы 2007 ж.
2.Прикладная геодезия Хмырова Е.Н. Алматы 2001 ж.
3. Геодезия Нурмагамбетова А.С Алматы 2003 ж.