Ежелгі дәуір және орта ғасыр лингвистикасының қалыптасуы жөнінде

Жоспар:

1. Жалпы тіл білімі ғылымының қалыптасу кезеңі.
2. Тіл ғылымы тарихының кезеңдері.
3. Ежелгі дәуір лингвистикасының қалыптасуы.
4. Орта ғасыр лингвистикасының қалыптасуы.
5. Қорытынды.
6. Пайдаланылған әдебиеттер.

Жалпы тіл білімі – көп қабатты, сан – салалы күрделі ілім болып табылады. Оның күрделілігінің, қиындығының басты себебі – объектісінің қыр-сыры молдылығында. Тіл ғылымының бірден-бір объектісі болып есептелетін дыбысты тіл жалпы адамзаттық құбылыс бола тұра, екінші жағынан, бір-біріне ұқсамайтын ала-құлалықтарға толы жеке-жеке тілдерге бөлшектенеді.
Тіл білімінің басқа ғылымдардан бөлініп, жеке ғылым болып қалыптасу тарихын ХІХ-ғасырдың бас кезінен бастайды. Салыстырмалы-тарихи тіл білімі тұрғысынан алғанда оның тарихын өткен ғасырдан бастау, әрине, шындыққа жуықтайды. Бірақ бұдан ХІХ-ғасырға дейін тіл мәселесі сөз болмады деген ұғым тумайды.
Тіл ғылымы тарихын әр түрлі кезеңдерге бөлушілік бар. Бірақ онда бірізділік жоқ. Дегенмен, шартты түрде болса да, төмендегідей жіктеуді ұсынуға болады.













Бұлардың әрқайсысы – өз ішінен тағы да түрлі кезеңдерге бөліне алатын күрделі дәуірлер.
Ежелгі дәуір лингвистикасы – тіл білімі кезеңдерінің арасындағы ең алғашқы бастамасы. Ежелгі дәуір - лингвистикалық ой-пікірдің жақа туындай бастаған және оның мейлінше балаң шағы. Ұзақ мерзімді қамтитын бұл уақыт бойында лингвистикалық түсінік бірте-бірте, өте баяу дамиды. Ол өрісі, тереңдігі жағынан да тым жұпыны болды.
Ежелгі дәуір лингвистикасында ерекше екі күрделі проблема болған. Олар:
 атау, ат қою;
 грамматикалық өнер (искусство) проблемасы.
Заттарға, құбылыстарға, оқиғаларға қойылған аттардың қайдан, қалай пайда болғандығын, ол атаулардың дұрыс не теріс қойылуының қандай мәні барлығын, яғни тілдің табиғатын сез етушілер философтар болған және бұл проблеманы олар философияның ең мәнді саласының бірі ретінде қараған. Ғылым тарихында ат қою теориясыдеп аталатын бұл сала қытайда да, үнділерде де, гректерде де бір-біріне өте ұқсас бағытта талданып, біртектес шешімге сайып отырған.
Ежелгі дәуірдегі лингвистикалық ой-пікірдің барлығына тән ортақ қасиеттер де болды. Олар:
• Бұл кезеңдегі грамматикалық өнер тіл философиясына тәуелсіз, дербес ілім болғанымен, біраз мәселеде оған байланысты болған;
• Грамматикалық өнер тілдің құрылысын түсіндіруді мақсат етпеген, тілді дұрыс қолданудың, дұрыс сөйлеудің ережелерін жасауды, жазу тілі мен сөйлеу тілі арасындағы қарым-қатынасты түсіндіруді көздеген. Сондықтан да грамматикалық өнерді пікірді дұрыс, әдеби етіп бере білу өнеріне үйрететін практикалық ілім деген жөн;
• филология дәуірінде тілдің морфология, фонетика саласында едәуір істер атқарылғанымен олар тек практикалық сипатта ғана еді, ал лексикология, синтаксис мәселелерінің зерттелуі тым мардымсыз болды;
• әр елдің филологтары тек өз тұсындағы бір тілге ғана тән нүсқаларды (үнділер — санскрит, гректер мен римляндар — байырғы грек, латын тілдерінен сақталған нұсқаларды) зерттеді. Сондықтан әр түрлі тілдер фактілерін салыстыра қарау дегенді олар білмеді;
• бір елдегі лингвистикалық ой-пікірдің екінші елге жетуі де жоқка тән болды. Бұларды көне заман елдерінде туған филологиялық зерттеулерді жеке сөз еткенде байқауға болады.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Қордабаев Т.Р., Қалиев Ғ. «Жалпы тіл білімі». А., 2004 ж
2. Қордабаев Т. Р. «Жалпы тіл білімі». А., 1999 ж
3. Аханов К. «Тіл білімінің негіздері». А., 2002 ж