Студенттің тұлғасының дамуының өзгешеліктері

"Студент" сөзі латын тілінен аударғанда "ізденуші, бір іспен айналысушы, еңбеккер" мағынасын білдіреді. Студенттік кезең - жас дамуы кезендерінің ішіңде өзіндік орны бар, мазмұны бар, мағынасы бар кезең. Жас кезеңдерін анықтау теорияларына (Э.Эриксон, Ф.Фельдштейн, Б.Г.Ананьев, А.В.Дмитриев, И.С.Кон, В.Т.Лисаковский және т.б.) сүйенсек, студенттік шақ негізінен адамның бозбала шағы мен жастық кезеңін қамтиды. Ал, бозбалалық шақ пен жастық кезеңде адам өзі туралы, адамдармен қарым-қатынастағы алатын орны туралы мәселелерге ерекше мән беретінін ескерсек, студенттің өзіндік санасының толығып, өзін тәрбиелеу мен дамытуға ден қояр кезеңі де осы уақыт болары сөзсіз.
Бұл жасқа тән адамгершілік дамуының негізгі сипаты мінез-құлығының саналы мотивтерінің күшеюімен байланысты болады. Жоғарғы сыныптарда аса жеткілікті дами қоймаған мақсаттылық, шешімге келу, табандылық, дербестілік, бастамашылдық, өзін ұстай білу тәрізді сапалар бірқатар беки түседі. Моральдық мәселелерге қызығу (мақсаттар, өмір салты, міндет, махаббат, сенім, т.б.) жоғарылай бастайды.
Осы жас кезеңдеріне қатысты зерттеулер студентті белгілі бір жас кезеңіне қатысты және тұлға ретінде үш жақты сипаттайды.
1) Психологиялық жағынан тұлғаның психологиялық процестері мен жағдайларының және қасиеттерінің бірлігін қарастырады. Мұндағы ең бастысы - тұлғаның психологиялық қасиеттері (бағыттылығы, темпераменті, мінезі, қабілеті).
Тұлғаның бойындағы барлық психологиялық жағдайлардың пайда болуы, психикалық процестердің жүруі және психикалық белсенділік дәрежесі осы қасиеттерден бастау алады. Әрине, студент тұлғасын зерттеуде, осылармен бірге индивид ретіңдегі ерекшеліктерін де ескеру қажет.
2) Әлеуметтік жағы студенттің белгілі бір әлеуметтік топқа, ұлтқа жататындығына байланысты анықталған қоғамдық қатынастар мен қасиеттерінен көрінеді.
3) Биологиялық жағы жоғары жүйке іс-әрекетінің типін, анализаторлардың құрылымын, шартсыз рефлекстер мен инстинктерді, дене күшін, дене құрылымын, бойы мен бет әлпетін, тері мен көздің түсін т.с.с. биологиялық сапаларды қарастырады. Бұл сапалар туа пайда болатын нышандар мен тұқым қуалау арқылы берілетіні белгілі, дегенмен, өмір жағдайлары да оның өзгеруіне әсер етуі мүмкін.
Осы үш жақты зерттеу студенттің сапалары мен мүмкіндіктерін, оның жас ерекшелігі мен тұлғалық ерекшеліктерін айқындауға көмектеседі. Егер студентті жас шамасы жағынан қарастырсақ, ол қарапайым, аралас және сөз арқылы берілетін сигналдарға деген реакциясының латенттік кезеңінің қысқалығымен, күрделі психомоторлық және басқа да дағдыларының пайда болу икемділігімен сипатталады.