Өндірісті құрамдастыру, өндірісті мамандандыру, өндірісті кооперациялау, өндірісті шоғырландыру

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

1. Өндірісті құрамдастыру, өндірісті мамандандыру, өндірісті кооперациялау, өндірісті шоғырландыру

2. Негізгі өндірісті ұйымдастыруды жетілдірудің мәні. Негізгі өндірісті ұтымды ұйымдастырудың принциптері. Өндірістік цикл.

Өндірісті құрамдастыру - еңбектің белгілі өзара органикалық байланысқан, мамандандырылған өндірістің бірыңғай шаруашылық кешенге бірігу үрдісі.

Құрамдастырудың тік, көлденең және аралас ұғымдары болады: шикізатты жартылай фабрикатқа немесе дайын өнімге ретімен өңдеу жүзеге асатын кезде тік құрамдастыру орын алады; көлденең - шикізатты қайта өңдеуді қарастырады; аралас қрамдастыру - шикізаттың бір түрін ретімен өңдей отырып, негізгі жартылай фабрикаттар немесе дайын өнімдер, ал түзілген қалдықтардан - жанама жартылай фабрикаттар немесе дайын өнімдер алады.

Өндірісті құрамдастыру - бұл мамандандырылған өндірісті бір шаруашылық кешенге біріктіру процесі. Құрамдастыру келесі түрлерге бөлінеді: - өндіріс қалдықтарын пайдалану негізінде; - шикізатты кешенді пайдалану негізінде; - шикізатты өңдеудің тізбектелген сатылары негізінде; Кәсіпорындағы құрамдастырылудың даму деңгейін анықтау үшін келесі көрсеткіштер қолданылады: өндірісті құрамдастыру нәтижесінде алынған өнімнің, кәсіпорын бойынша өндірілген өнімнің көлемінен алатын үлесі; пайдалы компоненттерді берілген шикізаттан алу деңгейі; кәсіпорындағы өндіріс қалдықтарын пайдалану деңгейі; өндірісті құрамдастыру негізінде алынатын қосалқы өнімдер атауларының саны. Құрамдастыру - өндірісті ұйымдастырудың экономикалық тиімді формасы. Оның экономикалық тиімділігі еңбек құралдарын, еңбек затын, жұмыс күшін ұтымды пайдаланумен қамтылған.
Өндіріс процесінің бірқалыпты жұмыс істеуі үшін ең тиімді еңбек процесінің үлесуін және өндірістік материалдық элементтерін белгілі бір жүйеге келтіруін қамтамасыз етуі қажет: технологияға сәйкес тиімді жабдықтарды қатыстыру, олардың үздіксіз, жоғары өнімді жұмыс істеуін қамтамасыз ету және өндірістің тапсырыс ырғағын түпкілікті қорғау. Сонымен, өндіріс процесі уақыт пен кеңістік жағдайында үйлестілігі болу керек. Өндірістік процесті былай ұйымдастыру қажет, егер де бірлестіктер, кәсіпорындар, фирмалар, өндірістік бөлімшелердің ұжымдарының бірлескен жұмыстары жоғары сапалы және шығындарды аз жұмсай отырып, өнімдерді ең көп шығаруды қамтамасыз ететін болса.

Өндірісті мамандандыру - бұл бірыңғай өнімді өндіру немесе жекеленген технологиялық операцияны орындау процессі. Мамандандыру еңбек бөліністері нәтижесінде пайда болды. Жеке еңбек бөлінісі нәтижесінде өнеркәсіп салаларға бөлінді. Бірді еңбек бөлінісі нәтижесінде мамандандырылу кәсіпорын ішінде іске асырылды. Өнеркәсіпте өндірісті мамандандыру үш формада жүзеге асырылады: 1. заттық; 2. детальдық; 3. технологиялық. Мамандандырудың экономикалық тиімділігі: еңбек өнімділігінің өсуі нәтижесінде және шартты тұрақты шығынның төмендеуі есебінен өзіндік құнның қысқаруы; өндірісті кешенді түрде механикаландыру мен автоматтандырылуға қолайлы жағдай туғызылады; жұмыс істеп тұрған жабдықтар толығымен пайдаланылады; мамандандыру кәсіпорынның өндірістік құрылымын максималды түрде ықшамдауға мүмкіндік береді. Өндірісті кооперация - бұл өнімді бірлесіп дайындайтын кәсіпорындар арасындағы байланыстың бір түрі. өндірісті кооперация салалық және аймақтық принципі бойынша жіктеледі. Салалық принципі бойынша сала ішіндегі; территориялық принципі бойынша аудан ішіндегі және аудан аралық болып бөлінеді.

Өндірісті мамандандыру - бұл өнеркәсіптің жеке салаларында, жеке кәсіпорындарда және олардың бөлімдерінде өнімдердің белгілі бір түрлерін шығаруды шоғырландыру үрдісі, яғни бұл - біркелкі өнімдерді шығару немесе жеке технологиялық операцияларды орындау үрдісі. Өнеркәсіптік өндірістің дамуы мамандандыру, концентрация, біріктіру, қиыстыру сияқты ұйымдастыру формаларын жетілдірумен тығыз байланысты.

Өнеркәсіптің мамандануы - жүргізілген салаларды мүшеге бөлу мен жаңа салаларды құру - шығарылатын маманданған өнімдердің, технологиялық прцесстер бірлігінің және материлдық ресурстар тұтынуының экономикалық мәнін көрсетеді.

Өнеркәсіпітік кәсіпорынның мамандануы- техникалық біркелкі және практикалық тұрақты, бірақ шығарылатын өнім номенклтурасының азаюына бағытталған өндіріске жататын сала ішіндегі еңбек бөлінісі.

Мамандану еңбек өнімділігін арттыратын ғылыми-техникалық прогрессті енгізумен тығыз байланысты. Мамандану әртүрлі формаларда жүзеге асады, оның әрқайсысы негізгі бағыттармен анықталады:

белгілі бір тауар немесе дайын өнім номенклатурасын шығаруға маманданған салалар мен өнеркәсіптік кәсіпорындарды жүйелеу;
жеке технологиялық операцияларға тауар даярлау, технологиялық процес дифференциялауы, келесі өндіріс ішілікпен өндіріс концентрациясымен, бөлшектен бастап агрегатқа дейін;
айқын технологиялық операция орындалуымен жаңа өндірістерді құру.

Жоғарыда аталған бағыттарға сәйкес, өнеркәсіпті өндіріс мамандандырылуыды үш түрге бөледі: пәндік, бөлшектік және технологиялық болып.

Мамандандырылудың ең тиімді нысаны болып технологиялық немесе сатылық мамандандырылу жатады. Технологиялық процесстер немесе операциялардың бөлек стадияларын орындау бойынша дербес өндірісті көрсетеді. Технологиялық белгі бойынша маманданған кәсіпорындарға мысал ретінде құю және темір соғатын зауыттар, қант, темекі өлшеп орумен, сүт құюмен айналысатын кәсіпорындарды айтуға болады.

Технологиялық мамандандыру, технологиялық ұқсау принципімен топтастырылған, дайын өнім бөлек құрама элементтерінің өндірісін көрсетеді. Технологиялық принцип бойынша мамандандырылған өнеркәсіпті кәсіпорын бөлімшелеріне механикалық өңдеу цехы мен негізгі және қосалқы өндірістерді жатқызуға болады.

Кооперациялау деп белгілі бір өнім түрін бірігіп дайындайтын фирмалар арасындағы ұйымдық, өндірістік және басқа да байланыстар жиынтығын айтады. Фирманың өндірістік ресурстарын және мамандарын тиімді пайдалануда, қоғамдық еңбек шығындарын өндіріс және айналым аясында қысқарта отырып жүргізуде кооперациялаудың маңызы зор.

Өндірісті кооперацияға тарту - өнімді бірлесе отырып даярлайтын кәсіпорындар арасындағы өндірістік байланыстардың формасы.

Кооперацияға тарту үрдістері - бұл жиынтық жартылай фабрикаттарды жеткізу және белгілі бір өндіріс қажеттіліктері үшін жұмыстарды орындау; өнім берушінің сол өнім түрін сатып алушымен байланысыөнім берушілердің дайын өнімді даярлайтын немесе жартылай фабрикаттарды өңдеуді жалғастыратын белгілі бір тұтынушыларға жұмыс істеуі.

Өндірісті шоғырландыру дегеніміз - кәсіпорында өндірілетін өнім көлемін ұлғайтуға бағытталған процесс. Шоғырландыру ірі өндіріс пен кәсіпорындарды қалыптастыру және дамытумен сипатталады. Өндірісті шоғырландыру өнімділігі жоғары техниканы неғұрлым тиімді пайдалануға және қоғамдық еңбек өнімділігінің тоқтаусыз өсуіне мүмкіндік туғызады. Кәсіпорындағы шоғырландыру келесідегідей түрде дамиды; бірыңғай өнімді өндіруді ұлғайту (мамандандырылған кәсіпорын) ; әртүрлі өнімді өндіріуді ұлғайту (әмбебап кәсіпорын) ; өндірісті құрамдастыру негізінде шоғырландыруды дамыту (кәсіпорын - бірлестіктер) ; өндірісті диверсификациялау негізінде шоғырландыруды дамыту; Өндірісті шоғырландыруға келесі жолдар арқылы қол жеткізуге болады: - машиналардың санын ұлғайту; - өндірістік қуаты жоғары машина, жабдықтарды пайдалану; - өзара байланысты өндірістің құрамдастырылыуын дамыту. Кәсіпорын жұмысының экономикалық көрсеткіштері ( өзіндік құн, пайда, рентабельділік, еңбек өнімділігі, материалсыйымдылығы және басқа) . Шоғырландырудың дамуымен кәсіпорын жұмысының экономикалық көрсеткіштері, оның оптимальды көлеміне жеткенге дейін жақсарады, кейін оның төмендеуі мүмкін.

Өндірістік үрдіс дегеніміз шикізаттар мен материалдардың дайын өнімге айналу үрдісіне бағытталған жеке еңбек үрдістерінің жиынтығын көрсетеді. Өндіріс сипатын анықтайтын өндірістік үрдістің негізгі факторларына еңбек құралдары (машиналар, құралдар, ғимараттар, жабдықтар және т. б. ), еңбек заттары (шикізат, материал, жартылай фабрикаттар) және еңбек күші, яғни адамдардың белгілі мақсатқа бағытталған қызметі жатады. Осы негізгі үш фактордың тікелей өзара әрекеті үрдістің мазмұнын құрайды. Кәсіпорынның өндіретін өнімдері қолданылу бағытына байланысты негізгі және көмекші өндірістің өнімдері болып табылады. Негізгі өндірістің өнімдері сатуға арналады, ал көмекші өндірістің өнімдері негізгі өндіріс өнімдерін дайындаудағы кәсіпорынның өз мұқтаждықтарына қолданылады. Кәсіпорынның өндіретін өнімнің күрделілігіне байланысты жай (қарапайым) және күрделі өндірістік үрдістер болып бөлінеді. Кәсіпорынның соңғы нәтижелері жұмыс орындарын ұйымдастыру деңгейімен, олардың саны және мамандану дәрежесімен, уақыт бойынша операциялардың сәйкестелуімен және кеңістікте ұтымды орналасуымен тікелей байланысты болады.

Өндірістік құрылымды жетілдірудің негізгі факторларына келесілері жатады:

1. өнім көлемі- кәсіпорын неғұрлым ірі болғансайын, оның өндірістік цехтарының саны көп боады. Ағындық жүйе күшті және мамандандырылған цехтардың саны шағын кәсіпорындарға қарағанда көп болады.

2. пайдаланылатын материалдардың сипаттамасы- өндірістік үрдістің орындалу барысында өнім сапасын арттыру мақсатымен материалдардың көп түрі қолданылатын болса, онда өндірістік құрылым да күрделі болады.

Конвейер деп еңбек заттарын бір операциядан екіншісіне тек жылжытумен ғана емес, сонымен қатар ағын тактісін регламенттейтін, бір операцияда бірнеше жұмыс орны болған жағдайда қосарлы (параллельді) жұмыс орындарына жұмысты бөліп тарататын тасымалдау құралын айтады. Ағындық сызықтың негізгі көрсеткіштерін есептеу жолдары келесі: Өндірісті шоғырландыру, өндірісті мамандандыру, өндірісті кооперациялау және өндірісті құрамдастыру.

Өндірістік процестерді ұтымды ұйымдастыру мыналарды қамтуы қажет:

өнімдерді дайындау немесе шығарудағы үздіксіздігі;
кейбір бөлісулердің өндіріс учаскелері қуаттылығының үйлесімділігі және олардың өзара үйлесуі;
өндірістің барлық бөлісу қызметінің ең жоғарғы қосарластығы;
өңделетін материалдар мен бұйымдар қозғалысының түзу дәлдігі, яғни өндіріс процесінің барлық сатысынан өткен ең қысқа жол;
өндірістің ырғақтылығы, яғни тең аралық уақытта тең өнім мөлшерін шығару немесе тең аралық уақытта тең жұмыс көлемін орындау.

Өндірісті ұйымдастырудың негізгі үлгілері: жеке дара , сериялық және жаппай өндіріс болып табылады.

Жеке дара өндіріс - шығарылатын өнімнің кең номенклатурасын, сол сияқты көмекші операцияларға уақыт шығындарының көп жұмсалуы, еңбек өнімділігінің төмен және өнімнің өзіндік құнының жоғары болуын сипаттайды. Бірлік (жеке) өнім өндіретін өндірісте тек өнімнің жеке түрі ғана өндіріліеді. Әрбір өнімді дайындау оның өндіріс жағдайына, өндіру ерекшелігіне қарай ұйымдастырылады. Жеке өндіріс әмбебап құрал-жабдықтарды пайдалана отырып, барлық өндіріс шығындары тек қана өнімнің бір түрін ғана шығаруға жұмсалады да, жұмысшылар сол өнімді өндіруге мамандырылады. Сондықтан жұмысшылардың біліктілігін жан-жақты пайдалануға мүмкіндік бола бермейді. Сонымен бірге өндірістің циклы ұзақ болады, өзіндік құны төмен болады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.