“Өндіріс экономикасы” пәнінен дәрістер

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 45 бет
Таңдаулыға:

ІІ. Пәннің мақсаты мен міндеті.

Нарықтық экономика жағдайында экономикалық қызметтің барлық экономикадағы негізгі буыны - бұл өндіріс. Бұл деңгейде қоғамға қажетті өнім өндіріліп, қызмет көрсетілуі тиіс. Мұнда ресурстарды үнемдеп жұмсау, жоғары өнімді техникалар мен технологияларды қолдану мәселелері кең түрде шешіледі. Кәсіпорындарда өндірісті және өнімдерді сатуға кететін шығындарды мейлінше азайтуға қол жетеді.

Келешекте өндірісті жүргізуге маманданған экономистер үшін өндірістің экономикалық негізін терең білгендері қажет.

1 тақырып

“Өндіріс экономикасы” пәні және оның мазмұны

1. Пәннің түсінігі

2. Өндіріс экономикасы және басқа да экономикалық ғылымдарымен байланысы

3. Пәннің мазмұны

Өндіріс экономикасы пәнін түсіндіру үшін ең алдымен негізгі экономикалық проблемаларды шешуде өндірістің алатын орны мен роліне сүйенуіміз қажет.

Нарықтық экономика жағдайында кәсіпорын шаруашылықты жүргізудегі объективті буынға айналады. Мәселе мынада, рыноктық сұранысты еске ала отырып, кәсіпорын тек өнім өндіріп қана қоймай, сонымен қатар халықты жұмыспен қамту, жаңадан жұмыс орындарын ашу, еңбекақыларын есептеу т. б. жұмыстарды іске асырған жөн.

Өндіріс, кәсіпорынның барлық жұмыс қызметін сипаттау және түсіндіру - “Өндіріс экономикасы” пәнін зерделеу болып табылады. Өндірістік қызметтердің заңдылығын түсіну негізінде нақтылы өндірістік мақсаттарды іске асыруда шаруашылық әдістерін әзірлеуге мүмкіндік туады.

Өндіріс экономикасының даму негізінде қоғамдық өндірістің дамуына объективті экономикалық заңдар жатады. Кез келген ұйымдастырушылық днңгейде экономиканы басқару - бұл экономикалық заңдардың талабына сай өндірістің қызмет етуі.

Қайбір өндіріс болмасын өзінен - өзі тіршілік ете алмайды, ол жалпы экономикамен тікелей байланысты, бірінші жағынан - өндіріс факторы рыногы, екінші жағынан - өткізу рыногы арқылы. Сондықтан да өндіріс экономикасы басқа шаруашылық құрылымдарымен қатынасатын рынокпен зерделеуге тиіс.

Өндіріс экономикасы микро және макроэкономикамен тығыз байланысты. Микроэкономика - бұл сала, кәсіпорындар, отбасылар, яғни жекелеген экономикалық құбылыстарды қамтитын экономикалық ғылымның бір бөлігі. Осы салалардағы тауарлар және қаржы рыноктарын, банкілерді, түрлі фирмалар мен кәсіпорындарды, тағы басқаларды зерттейді. Микроэкономика сол сияқты жекелеген тауарларды өндірудің көлемін қалай тағайындайтынын және олардың бағаларын, халықтың жинақ ақшаларына салықтар қалай ықпал ететінін, т. б. зерделейді.

Макроэкономика - бұл экономиканы бірыңғай тұтас ретінде қарайды және сұраныс пен ұсыныстың жиынтық процестерін қалыптастыруды зерттейді. Мұнды сұраныс - белгілі баға бойынша тұтынушылар сатып алудағы дайын тауар саны, ал ұсыныс - бұл тауарды және қызмет көрсетуді жеткізу.

Макроэкономика, сол сияқты ұлттық табысты, жалпы өнімді зерттейді, үкіметтің бюджет саясатының, ұлттық банкінің ақша саясатының экономиканы дамытуға ықпалын, инфляцияны, жұмыссыздық деңгейін және т. б. талдайды.

Сонымен, өндіріс экономикасы дербес экономикалық пән болып табылады, пәннің мән-мағынасын зерделеу кәсіпорынның іс-әрекетін, әзірлеу процесін және шаруашылық шешімдерін қабылдау.

Өндіріс экономикасын зерделеудің негізгі объектісіне жататындар:

кәсіпорынның өндірістік құрылымы, өнеркәсіп өндірісінің үлгісі, өндіріс кезеңін ұйымдастыру;
өндірісті басқару процесін ұйымдастыру;
шаруашылық стратегиясын таңдау, өнімді өндіруді жоспарлау және өнімді сатуды әзірлеу;
өндірісті қалыптастыру, капиталды пайдалану және кәсіпорынның табысын қорландыру;
өндірістің материалдық-техникалық базасымен қамтамасыз етілуі, шикізаттар, материалдар жеткізілуі;
өндірістің техникалық жағдайы және қажетті өндірістік инфрақұрылымды құру;
өндірістік шығындарды қалыптастыру;
өндірістің қаржы ресурстары;
кадрларды іріктеу, еңбекті ұйымдастыру және т. б.

Сонымен, өндіріс экономикасы - өндіріс факторларының жиынтығы, өндіріс емес факторлар, айналыс қоры, дайын өнім, кәсіпорындардың есепшоттарындағы ақша қаражаттары, құнды қағаздар, материалдық емес меншікті қор, өнімді сату нәтижесіндегі табыстар немесе зияндар және түрлі қызмет көрсетулер.

2 тақырып

Өндірістік қызметін басқару

1. Өндірістік қызметінің мәні және негізгі ерекшеліктері

2. Өндіріс қызметінің түрлері, олардың өзара қатынастары

Нарықтық қатынастар көптеген адамдардың “өз ісіне” деген табиғи ұмтылуды тудырып, өздерінің меншіктерін арттыра түседі. Ең соңында бұл қызметтің ерекше түрі- кәсіпкерлік қайраткерліктің пайда болуына әкеп соғады.

Кәсіпкерлік дегеніміз - адамдар мен олар құрған бірлестіктердің белсенді, дербес шаруашылық қызметі. Оның көмегімен адамдар тәуекелге бел буып, мүліктік жауапкершілікті сақтай отырып, пайда табу жолын көздейді. Кәсіпкерлікті шығармашылық күш-жігерді жүзеге асыруға, экономикалық және ұйымдастыру ісінде тапқырлыққа, жаңашылдыққа байланысты.

Кәсіпкер қабылданған заңға қайшы келмейтін қызметтің қандай да болмасын түрімен айналыса алады. Олар: шаруашылық-өндірістік, сауда-көтерме сату, жаңартпашылық, көрсетілетін консультациялық қызметтер және т. б. коммерциялық делдалдық, сол сияқты құнды қағаздар операциялары.

Қазақстан Республикасында кәсіпкерлік қызметтің субъектілері мыналар бола алады:

Қазақстанның азаматтары;
шетел мемлекеттің азаматтары;
адамдардың бірігуі.

Кәсіпкердің мәртебесі заңды және заңды тұлғалар мемлекеттік тіркеуден өткеннен кейін күшіне енеді.

Кәсіпкерліктің экономикалық формадағы қызметіне төтеп беру өзгешелігі, кәсіпкер барлық жұмыстарды қолға алады, ал тұтынушы оған бүгіннен бастап ақша төлеуге дайын.

Кәсіпкер тауарлар өндіреді, содаң соң оларды сатады. Осыған орай, кәсіпкерлік өндірістік, коммерциялық және қаржылық болып бөлінеді. Осылардың әрбір формасы өзіндік ерекшелігі, өзгешелігі, демек өзіндік технологиясы болады.

Өндірістік кәсіпкерлікке - тұтынушылардың кейіннен сатып алуына тиісті өнім өндіру, жұмыстар жүргізу және қызмет көрсету, жинау, өңдеу және ақпарат беру, рухани құндылық жасау тағы тағыларға бағытталған қызметтер жатады.

Өндірістік кәсіпкерліктің мүдделілік өрісі едәуір түрліше және оны іске асыру үшін қаржылық және материалдық ресурстар, ал кейде көп мөлшерде қажет болады. Өндірістік кәсіпкерлік қызметінің нәтижесі мол өнім өндіру және оны сату мүмкіндігі болып табылады.

3 тақырып

Өндіріс қызметінің негіздері

1. Кәсіпорын - басқарудың жүйелік объектісі

2. Нарықтық жағдайда кәсіпорындар шаруашылық қызметінің ерекшеліктері

Экономиканың қайсысы болмасын өндірістен, экономикалық өнім жасаудан құрылады. Өндіріссіз тұтыну болмайды, тек шығарылған өнімді ішіп-жеп қою болады. Атап айтқанда, кәсіпорын өнім шығарады, жұмыстар және қызмет көрсетеді, яғни тұтыну және ұлттық байлықты молайтудың негізін қалайды.

Адамдар Өндіріс

(қызметкерлер) қаржысы

Өндіріс: Өндіріс

Өнім

Ақша Ақпарат

Өндіріс жоспарлы немесе әкімшіл - әміршілдік экономика жағдайында мына тәсілмен жұмыс істейді:

Ресурстар: Ресурстар

Өндіру: Өндіру

Өткізім: Өткізім

Бұл тәсілде ең негізгісі - ресурстар, атап айтқанда, олар шектеулі өнім шығарылымының көлемі болып саналады. Сонымен, жоспарлы экономика жағдайында кәсіпорындарда өнім шығараламының көлемі мемлекеттің оларды қажетті ресурстармен қамтамасыз ету мүмкіншілігіне байланысты болады.

Өтпелі кезкң біздің республика үшін тек жағымсыз салдармен ғана емес, сонымен қатар кейбір оңды мезеттермен сипатталады. Атап айтқанда:

кәсіпорындар бірте - бірте рынокқа бейімделіп, шынында сатып алушылардың мұқтажын қанағаттандыра алатын өнімдерді өндіре бастады;
көптеген кәсіпорындар инфляцияның құлдырауы жағдайында өндіріс шығындарын азайту, өнімдерді өткізу, оның сапасын жақсарту - қаржылық сәттілікті дұрыс шешудің бірден - бір жолы екенін түсіне бастады;
рыноктар тауарлармен толықтырылып, кейбір экономикалық салаларда кінәратсыз бәсеке пайда болды.

Кез келген кәсіпорынның нарықтық жағдайдағы ең маңызды мақсаты - өз жұмысындағы қаржылық тұрақтылықты қамтамасыз ету. Бұл мақсатқа жетудің күрделі жолы, бұған қосылатын, тек пайда тауып қана қоймай, сонымен қатар, пайда табуды тұрақтандыру, ал бұған жету оңай мәселе емес.

Кәсіпорын, егер де өзінің жұмысында белгілі бір принциптерге сүйенсе және қажетті бернесін орындаса, алдына қойған мақсатына жетеді. Осыған орай кәсіпорындардың негізгі міндеттеріне жататында:

жоғары сапалы өнімдер өндіру, оларды жүйелі түрде жаңалау және қолда бар өндірістік мүмкіншіліктеріне, сұранысына сай қызмет көрсету;
өзара алмасушыларын ескере отырып, өндірістік ресурстарды ұқыпты пайдалану,
кәсіпорынның бет аласының стратегиясы мен тактикасын әзірлеу және жағдайлардың өзгеруіне байланысты оларды өзгертіп отыру;
ғлыми-техникалық жетістіктер мен озық тәжірибені, еңбекті ұйымдастыру және бақаларды өндірістке кеңінен енгізу;
өздерінің қызметкерлеріне жағдай жасау, олардың сыныптамаларының өсуін және еңбектерінің үлкен маңыздылығы, олардың тіршілік деңгейлерін арттыру, еңбек ұжымдарында қолайлы саяси-психологиялық ахуалды жақсарту;
кәсіпорынның шығарған өнімінің бәсекеге жарамдылығын қамтамасыз ету, кәсіпорынның жақсы атағын қолдау;
баға саясатын икемді жүргізу және басқа да функцияларды іске асыру.

Қорыта айтқанда, ең маңыздысы, кәсіпорындардың барлық функциялары межеленген стратегияны іске асыруға және алдарына қойған мақсаттарына жетуге бағытталғаны жөн.

4 тақырып

Кәсіпорынның ұйымдастыру нысандарының түрлері

1. Ұйымдастыру түрлері

2. Кәсіпорынның стратегиясы және оның қалыптасуы

Кәсіпкерлік қызметтің орны ең алдымен -кәсіпорын. Экономикалық категория ретінде ол өндіргіш күштер мен өндірістік қатынастырды ұйымдастырудың негізгі буыны.

Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі және қолданылып жүрген заңдар мен заңдылықтарға сәйкес кәсіпорындардың мынадай ұйымдық- құықтық нысандары бар:

Мемлекеттік кәсіпорындар ;
Серіктестіктер;

Акционерлік қоғам.

Кәсіпкерлік қызметке қатысушылар мен олардың әріптестерінің бірігуін серіктестік деп аталады. Серіктестік шаруашылықтарға әріптестердің қатысуы жазбаша келісімдер мен шарттар түрінде бекітіледі. Серіктестерді олардың құрылтайшылары құрайды.

Серіктестік шаруашылықтарын мүшелері:

басқару ісіне қатысуға;
серіктестік қызметі жөнінде мағлұматтар алуға;
оның құжаттары мен танысуға;
несие берушілер мен есеп-айрысқаннан кейін қалған пайданы бөлісуге;
тиісті мүлік құнының ақшалай баламасын алуға құқығы бар.

Серіктестік шаруашылық иелегіндегі мүліктердің құрамына жататындар:

-негізгі өндірістік құрал- жабдықтары;

айналым құралдары;
ақша қаражаттары;
басқа да құндылықтар кіреді.

Серіктестіктің мүшелері:

құрылтайшылар атынан талап етілген құжаттарды дайындап беруге;
алдын-ала белгіленген жарналар мен салымдарды толық және өз уақытында төлеулеріне ;
коммерциялық құпияларды сақтауға;
құпия ақпараттарды жария етпеуге міндетті.

Аралас серіктестікте бір немесе қатысушылар несие берушілер алдында бүкіл мүліктерімен жауап береді.

Жауапкершілігі шектеулі серіктестік алдын-ала белгіленген пайызшылар үлестерінің негізінде құрылған бірлестік . Оның мүшелерінің қоғамның міндеттемелерін орындауда жауапкершіліктері жоқ, олар тек өз үлестерінің мөлшерінде ғана тәуекелдік жасай алады.

Толық серіктестікте өз мүшелерінің үлестік меншігі негізінде құрылған, алайда серіктестіктің барлық мүшелері іс-әрекеттердің нәтижелеріне өзінің жеке мүлкімен толық жауап береді

Кооператив - б±л пайда табу маќсатында емес м‰шелеріне кµмек кµрсету ќызметтеріне тиісті ыќпал жасау ‰шін ќ±рылатын ќоѓамдастыќ. Алайда біздегі кооперативтер ењ алдымен µндірістік ќызмет кµрсету жєне сауда делдалдыќ салада дамып отыр. Кµпшілік жаѓдайда кооперативтік жаѓдайда табысты капиталѓа айналдырмау аѓымы байќалады. М±ндай жаѓдай µндірістіњ тиімділігін арттыруѓа тиесінше ыќпал жасамайды инновациялыќ процесті тежейді ќ±рылымдыќ ќайта ќ±ру ж±мыстарын ќиындатады.

Бюджет тік кєсіпорындар б±л топќа зањды шаруашылыќ дербестігі жоќ ±йымдар кіреді. Олар мемлекеттік єкімшілік ж‰йе шењберінде тікелеу немесе ќ±рылымдыќ т±рѓыда министрліктерге ведомстволарѓа немесе жергілікті басќару органдарына баѓынады. Б±лардыњ кірісімен шыѓысы мемлекеттік бюджет есебіне µтеледі пайдадан салыќ тµлеугеде тиісті емес. Олар сыртќы ќаржы кµздерін пайдаландайды. Кєсіпорындар басшыларын мемлкеттік басшы органдар таѓайындайды м±ндаѓы ж±мыс істейтіндерді мемлекеттік ќызметкерлер деп атайды.

Мемлекеттік корпорациялар кєсіптік немесе ортаќ м‰дделер принципінде біріккен ќоѓам адамдар тобы; капиталистер кењінен ќолданылатын акционерлік ќоѓам нысаны, ќазіргі жаѓдайда м±ндай корпорациялар монополиялыќ бірлестіктердіњ негізгі т‰рі.

Ассоциациялар - шаруашылыќ есеп µзін-µзі ќаржылындыру жєне µзін-µзі басќару негізінде ж±мыс істейтін кєсіпорындардыњ, мекемелердіњ біріњѓай экономикалыќ - єлеуметтік мєдени м‰дделер негізінде ерікті т‰рде зањды ±йым ретінде бірігуі.

Ассоциацияѓа кіретін кєіпорындар шаруашылыќ дербестігін зањды т±лѓа ќ±ќыѓын саќтайды, меншік нысаны µзгертпейді, µз ќызметін кєсіпорындар (бірлестіктер) туралы зањыныњ ережелеріне сєйкес ж‰ргізіледі ассоциация ќ±рамын мемлекеттік жалгерлік бірлескен акционерлік ќоѓам сондай-аќ ќоѓамдыќ ±йымдардыќ кєсіпорындары µз ќ±рылтайшылармен келіспей-аќ кіре берулеріне ќ±ќылы. Ассоциациялар µндірістік шаруашылыќ жєне сыртќы экономикалыќ ќызметін ел аумаѓанда тіпті шетелдерде де халыќ шаруашлыѓыныњ кез келген саларында ж‰зеге асырылуына болады. Т‰рлі µндірітік шаруашылыќ басќару ж±мыстарын бір орталыќтан ж‰зеге асару маќсатында б±л міндеттер ассоциацияѓа ќатысушыныњ біреуіне немесе бірнешеуіне ж‰ктеледі ассоциацияѓа ќатысушылар бірлескен ќызметтен т‰скен пайдадан (кірістен) µз ‰лестерін алуѓа ќ±лы.

Ассоциацияардыњ негізгі т‰рлері мыналар :

Концерн;
Салааралыќ;
Мемлекеттік бірлестік;
Шаруашылыќ ассоциациясы;
Консорциум.

Концерн- ќатысу ж‰йесі, м‰дде орталыѓы туралы шарттар, ќатысу ‰лесі, патенттік-лицензиялыќ келісімдер, ќаржыландыруѓа, µндірістік ынтымаќтастыќ негізінде µзара тыѓыз байланысќан дербес кєсіпорындар бірлестігі. Біріккен кєсіпорындарда акционерлік ќоѓам немесе басќадай сауда серіктестіктері т‰рінде зањды ±йымдар ќ±ќыѓы саќталады.
Консорциум- капиталистік монополиялар нысандарыныњ бірі, ќарыздарды бірлестіре орналастыру, ‰лкен кµлемде ќаржы немесе к‰рделі коммерциялыќ операциялар ж‰ргізу, іріленген µнеркєсіп ќ±рылысын ж‰зеге асыру, белгілі бір µнім түрін µндіруді мейлінше ±лѓайту маќсатында бірнеше банк немесе µнеркєсіп субъектілері арасында жасалып, ќабылданатын уаќытша келісім.

Холдинг - басќа компанияларѓа баќылау жасау маќсатында µзініњ капиталын олардыњ акцияларыныњ баќылау пакеттерін сатып алу ‰шін пайдаланылатын акционерлік компания.

Картель - біртектес µнім µндіретін тєуелсіз µнеркєсіп орындарын белгілі бір нарыќќа ‰стемдік орнату маќатында ±йымдастырѓан бірлестік, ассоциация. Картельге мүше болу ерікті.

Мына белгілер бойынша жітеледі:

Сату шарттарын ќадаѓалау жµніндегі ассоциация.
Баѓа белгілеу жµніндегі ассоциация
µз м‰шелері арасында µндірістік ќызметті, µнімдерді сату аумаѓы мен т±тынушылар бойынша бµлу маќсатында ќ±рылѓан ассоциация.
бизнестіњ белгілі бір саласында наќты ‰лесті айќындауды кµздейтін ассоциация.

Синдикат - µндірушілердіњ µнімді бірт±тас сауда кењесесі арќылы бірігіп сату жолымен бєсекені болдырмау жєне монополиялыќ пайда алу маќсатымен монополиялыќ бірігу нысаны. Синдикатќа ќатысушылар коммерциялыќ дербестігін саќтамаса да, µндірістік дербестігін жоѓалтпайды.

Трест - кєсіпкерлер бірлестігі, ол µзіне кіретін кєсіпорындардыњ µндірістік, коммерциялыќ жєне зањдыќ дербестігін жойып, біріњѓай басќару ж‰йесіне баѓынуымен ерекшеленеді.

5 тақырып

Өндіріс құрылымы және оны жетілдірудің жолдары

1. Өндірістік құрылым және оның түрлері

2. Өндірістік құрылымына ықпал ететін факторлар

Өндірістік процестің жекелеген тобы:

негізгі өндірістік;
көмекші өндірісік;
қызмет көрсету шаруашылықтары;
кәсіпорындарды басқару органдары;
жұмысшылардың қызметтері бойынша бірігуді ұйымдастыру болып бөлінеді.

Кәсіпорынның жалпы құрылымы :

өндірістік (ғимарат, құрылыс)
Өндірістік емес (қойма, асхана, мәдениет сарайлары, стадион, балабақша) болып бөлінеді.

Кәсіпорын құрылымына әер ететін факторлар:

өнім өндірудің күрделілігі;
кәсіпорын өлшемі;
өндіріс процесінің сипаттары мен ерекшеліктері;
өндірісті механикаландыру мен автоматтандыру деңгейі;
орналасқан жері.

Кез-келген кәсіпорынның қалыптасуы өндірістік процестен басталады.

Кәсіпорындағы өндіріс процесі дегеніміз шикізатты өңдеп, тұтынуға дайын өнім өндіруге бағытталған іс- қимылдар.

Өндірістік процесс өнім шығарудың сипаты мен ауқымына қарай :

жай;
күрделі болып бөлінеді.

Өндірістік процестер екіге бөлінеді:

еңбек заттарының нысандары мен сапаларын өзгертетін процестерді технологиялық процес деп атайды.
еңбек заттары нысандары өзгермейтін процестерді технологиялық емес процестер деп атайды.

Өндірістік процестерді ұйымдастырудың тиімділігі мынандай принциптерді басшылыққа алады:

жекелеген цехтарды белгілі бір өнім түрлерін өндіруге мамандандыру;
үйлесімділік; Бұл принцип кәсіпорынның ішкі бөлімдерінің қабілет деңгейлерінің бірдей екенін білдіреді.
қатар- даму - өндірістік процестердің кәсіпорынның жекелеген құрылымдарында қосарласа орындалуы.
араласдаму принципі - бұйымның өндірістік процестен өту кезеңдері, яғни шикізатты өңдеуден бастап, дайын өнім шығаруға дейінгі іс- әрекеттерді қамтиды.
Үздіксіздік принципі .
Автоматтандыру принципі - өндіріс процесін әлемдік деңгейде автоматтандыру.

6 тақырып

Өндірістік құрылымның негізгі көрсеткіштері

1. Өндірістік құрылымның негізгі көрсеткіштері

2. Көрсеткіштерді жетілдірудің жолдары

Кәсіпорын қөұрылымын толық сипаттау үшін түрлі көрсеткіштер қолданылады. Олардың ішіндегі негізгілері :

Оның құрамына кіретін бөлімшелердің жалпы тізімі;
Бөлімшелер қызметкерлерінің саны;
Жабдықтардың қуаты;
Өндірістік қорлардың құны;
Өнім шығару көлемі;
мамандандыру және механикаландыру;
Күрделі қаржының құрылымы;

Келтірілген бірқатар көрсеткіщтерлді пайдалану цехқа қатысты кәсіпорынның үдемелі құрылымын анықтайтын кейбір өндірістік бөлімшелердің арақатынасын анықтайды. Кәсіпорын құрылымындағы негізгі цехтар, дайын өнімді шығарумен байланысты, негізгі операцияларды орындауды қамтамасыз ететін құрылымның тиімділігін көрсетеді. Сонымен нақытылы көрсеткіштерді салыстыру арқылы басқару құрылымын сипаттайтын нормативтік немесе алдыңы қатарлы кәсіпорындардың қол жеткен табыстардың өндіріске енгізуін қажет етеді. Мұндай салыстырмалы тәсілдерінен олардың одан әрі жетілдіру жолдарын анықтайды. Салалық құрылымдарды жетілдіру көзінің бірі - бұл өндірістік бірлестіктерді құру. Оның түрлі үлгілері әр түрлі құрылымдарды алдын ала анықтайды. Дегенмен, қағида бойынша, өндірістік бірлестіктерде ғылыми зерттеу лабораториялары, жобалау-конструкторлық бюролар, жабдықтар, өткізу қызметтері, көмекші шаруашылықтар орталықтандырылады.

Өндіріспен қатар ғылыми-өндірістік бірлестіктер құрылады. Олардың құрылудың басты мақсаты - машиналардың, жабдықтардың, приборлардың, материалдардың және тағы да басқа өндірістік бұйымдардың үдемелі технологиялық процестердің жаңа үлгілері таңдамаларының техникалық деңгейлерін арттыру. Сөйтіп, олардың негізгі саладағы ғылыми-техникалық прогресті жеделдету болып табылады.

Ғылыми-өндірістік бірлестіктер біріңғай ылыми өндірістік және шаруашылық кешені болып саналады. Оны құрамына тәжрибелі үлгілер шығару, жұмыспен қамту және жаңа өнімнің бірінші тобын немесе тәжрибе өнеркәсіп үлгілерін жаңа техникамен шығаруды қамтамасыз ететін ғылыми зерттеу, конструкторлық, жобалау конструкторлық және технологиялық ұйымдар, эксперименттік зауыттар (фабрикалар), іске қосуды реттеушілер және тағы басқа қосылады.

Ғылыми-өндірістік бірлестіктердің құрылуы ғылыммен өндірістің қосылуы нысаны ретінде ең алдымен ондай кәсіпорын салаларда жүргізілетін, сөйтіп, олардың дамуы көпшілігінде халық шаруашылығында ғылыми-техникалық прогресті жеделдету қарқынына байланысты болады.

7 тақырып

Өндірістік процестерді ұйымдастырудың негізгі принциптері

1. Ұйымдастыру принциптерінің мағынасы

2. Өндірісті ұйымдастырудың негізгі үлгілері

Өндіріс процесінің бірқалыпты жұмыс істеуі үшін ең тиімді еңбек процесінің үйлесуін және өндірістің материалдық элементтерін белгілі бір жүйеге келтіруін қамтамасыз ету қажет: технологияға сәйкес тиімді жабдықтарды қатыстыру, олардың үздіксіз, жоғары өнімді жұмыс істеуін қамтамасыз ету және өндірістің тапсырыс ырғағын түпкілікті қорғау. Сонымен, өндіріс процесі уақыт пен кеңістік жағдайында үйлестілігі болу керек. Өндірістік прцесті былай ұйымдастыру қажет, егер де бірлестіктер, кәсіпорындар, фирмалар, өндірістік бөлімшелердің үжымдарының бірлескен жұмыстары жоғары сапалы және шығындарды аз жұмсай отырып, өнімдерді ең көп шығаруды қамтамасыз ететін болса.

Өндірістік процестерді ұтымды ұйымдастыру мыналарды қамту қажет:

өнімдерді дайындау немесе шығарудағы үздіксіздігі;
кейбір бөлісулердің өндіріс учаскелері қуаттылығының үйлесімділігі және олардың өзара үйлесуі;
өндірістің барлық бөлісу қызметінің ең жоғарғы қосарластығы;
өңделетін материалдар мен бұйымдар қозғалысының түзу дәлдігі, яғни өндіріс процесінің барлық сатысынан өткен ең қысқа жол;
өндірістің ырғақтылығы, яғни тең аралық уақытта тең жұмыс көлемін орындау.

Өндірісті ұйымдастырудың негізгі үлгілері: жеке дара сериялық және жаппай өндіріс болып табылады.

Жеке дара өндіріс - шығарылатын өнімнің кең номенклатурасын, сол сияқты көмекші операцияларға уақыт шығындарының көп жұмсалуы, еңбек өнімділігінің төмен және өнімнің өзіндік құнының жоғары болуын сипаттайды.

Сериялы өндіріс - жеткілікті көп мөлшерде шығарылатын өнімдердің түпкілікті және көп емес бұйымдардың номенклатурасын айғақтайды. Өнімді шығарудың көлеміне және номенклатуралық айырымына байланысты сериялы, орта сериялы және ірі сериялы өндіріс болып бөлінеді.

Жаппай өндіріс - ұзақ уақыт ішінде үздіксіз шығарылатын шектеулі номенклатуралық бұйымдар немесе материалдардың әрбір әрбір жұмыс орнында елеулі мөлшерде қатаң қайталанатын процестерді сипаттайды.

Жаппай өндірістің экономикалық артықшылығы мына төмендегілерден байқалады:

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.