Трасологияның түсінігі, ғылыми негіздері мен жүйесі



КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1. ТРАСОЛОГИЯНЫҢ ТҮСІНІГІ, ҒЫЛЫМИ НЕГІЗДЕРІ МЕН ЖҮЙЕСІ ... .5
1.2. Адамның трасологиялық іздері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
2. БҰЗУ ҚҰРАЛДАРЫНЫҢ ІЗДЕРІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...13
2.1. Құлыптар мен бекітетін құрылғыларды зерттеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .13
2.2 Бүтін затты бөлшек бойынша идентификациялау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...23
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...26
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .27
Механоскопия - бұл құралдарының, өндірістік механизмдердің, қрыптардағы, пломбылардағы іздерді зерттеуге арналған трасологияның бір бөлімі.
Бұзу құрал-жабдықтарының ізі туралы сөз қозғалмас бұрын, алдымен олардың қандай бөгеттерді.(кедергілерді) бұзу үшін қолданылатыны туралы айтып өткеніміз жөн. Бұзу деп - кіруге тыйым салынған немесе жабық тұрған объектіге кіру мақсатымен белгілі бір объектілерді атап айтқанда: қабырғаны, объектінің төбесін, есік-терезені, еденді (ғимараттарды, сейф, шкаф, бекітілген құрылыстарды) және сол сияқты басқа да бөгеттерді толығымен немесе жартылай қиратуды айтамыз.
Бұзу құралының іздері - есіктің беткі қабатынан және оның тұтқаларынан, кұлыптан, терезе рамаларынан, объектінің төбесі мен едендерден, сейфтердің қабырғаларынан және т.б. жерлерден табылуы мүмкін. ердің бұзу кезіндегі қолданылатын құралдарды келесідей үш түрге бөліп топтастыруға болады:
• арнайы бұзуға (жабық жерлерге кіруге, кедергі жасайтын бөгеттердің көзін жоюға) арнап қолдан жасалған құрал-саймандар: «фомка-фомич»,«балерина», «гусиная лапа», жезбезекті кілт (отмычка);
• жалпы техникалық мақсаттарға арналған құрал - саймандар
• қылмыскерлер бөгетті бұзу үшін қолданған (жерде жатқан темірлер, су құбырының кесінділері және т.б.) кездейсоқ құрал-саймандары.Барлық құралдарды олардың санаттарына қарамастан, әсер ету тәсілдеріне байланысты механикалық және термикалық деп бөлеміз.
• Бірінші, механикалық топқа:
• кесетін - пышақ, қайшы, әйнек кескіш (әйнек кесетін құрал), тістеуіш және т.о.; жабатын және қашайтын - балта, кескіш (металлы кесетін қашау), қашау, лом; егеп кесетін - егеу, ара;
1. Абдиров Н.М. «Концептуальные проблемы борьбы с наркотизмом в Республике Казахстан», Алматы 1999г.
2. Абдиров Н.М. «Борьба с наркобизнесом в современных условиях (уголовно-правовой аспект)», Караганда 1996г.
3. Аверьянова Т.В, Белкин Р.С. «Криминалистическое обеспечение деятельности криминальной милиции и органов предварительного расследования», Москва 1997г.
4. Белкин Р.С. «Курс криминалистики»,Москва 1997г.
5. Белкин Р.С., Винберг А.И. «Криминалистика и доказывание», Москва 1969 г.
6. Боголюбова Т.А. «Особенности методики расследования преступлений, связанных с нарушением установленных правил обращения с наркотическими средствами»/Теория криминалистики и методика расследования преступлений/ сб. науч. тр. Москва 1990 г.
7. Брылеев И. «Некоторые проблемы раскрытия, расследования и предупреждения преступлений в сфере наркобизнеса», Екатеринбург 1994г.;
8. Бурданова В.С. «Расследование уголовных дел о преступлениях, связанных с незаконным оборотом наркотических средств в правовом пространстве СНГ», Санкт-Петербург 1993 г.
9.Виницкий Л.В. «Теория и практика освидетельствования на предварительном следствии», Караганда 1982 г.
10. Драган Г.Н, Калачев Б.Ф. «Наркомания и наркобизнес: выявление и пресечение незаконного оборота наркотических средств и психотропных веществ», Москва 1998 г.
11. Жәкішев Е.Г. Криминалистік тактика, Алматы, 1997
12.Закатов А.А, Цветков С.Я. «Тактика допроса при расследовании преступлений, совершаемых организованными преступными группами», Москва 1996 г.
13.Коханов В.А., Сивачев А.В. «Особенности расследования преступных действий с наркотическими средствами», Москва 1989 г.
14.Меретуков Л.М. «Криминалистические проблемы борьбы с наркобизнесом организованных преступных групп», Москва 1995г.;
15.«Назначение и организация производства криминалистических экспертиз наркотических средств кустарного или самопального изготовления»/Методические рекомендации Министерства Юстиции СССР и МВД СССР/, Москва 1987 г.;
16.Николаева Л.П. «О некоторых особенностях проведения обыска у изготовителей и сбытчиков наркотиков», Москва 1982 г.;
17.Осиное А.Ф. «Вопросы соотношения уголовно-процессуальной и ореративно-розыскной деятельности», Москва 1976г.;
18.Пономарев П.Г. «Наркомания и наркобизнес, выявление и пресечение незаконного оборота наркотических средств и психотропных веществ», Москва 1998 г.;
19.Порубов А.И., Ягош Г.А. «Расследование преступлений, связанных с употреблением наркотиков», Минск 1988 г.;
20.Порубов А.И., Солонец С.А. «Эффективность осмотра места происшествия и его роль в раскрытии и расследовании преступлений, связанных с незаконным оборотом наркотиков», Минск 1989 г.;
21.Семкин Е.П., Савенко В.Г. «Количественный анализ наркотиков растительного происхождения», Москва 1987г.;
22.Сергеев А.Н. «Организационно-правовые основы борьбы с незаконным оборотом наркотиков в зарубежных странах», /учеб.пос./, Москва
23.«Справочник и методические рекомендации работнику, ведущему борьбу с наркотизмом», Алма-Ата 1992 г.;
24.Сухов С.В. «Организация и методика расследования хищений наркотических средств, совершенных работниками медицинских учреждений», Москва 1997 г.;
25.Шурухнов Н.Г. «Расследование незаконного оборота наркотических средств», Москва 1990г.;

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі:  Курстық жұмыс
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 27 бет
Таңдаулыға:   
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1. ТРАСОЛОГИЯНЫҢ ТҮСІНІГІ, ҒЫЛЫМИ НЕГІЗДЕРІ МЕН ЖҮЙЕСІ ... .5
1.2. Адамның трасологиялық іздері ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
2. БҰЗУ ҚҰРАЛДАРЫНЫҢ ІЗДЕРІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...13
2.1. Құлыптар мен бекітетін құрылғыларды зерттеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .13
2.2 Бүтін затты бөлшек бойынша идентификациялау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 23
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...26
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... 27

КІРІСПЕ
Механоскопия - бұл құралдарының, өндірістік механизмдердің, қрыптардағы, пломбылардағы іздерді зерттеуге арналған трасологияның бір бөлімі.
Бұзу құрал-жабдықтарының ізі туралы сөз қозғалмас бұрын, алдымен олардың қандай бөгеттерді.(кедергілерді) бұзу үшін қолданылатыны туралы айтып өткеніміз жөн. Бұзу деп - кіруге тыйым салынған немесе жабық тұрған объектіге кіру мақсатымен белгілі бір объектілерді атап айтқанда: қабырғаны, объектінің төбесін, есік-терезені, еденді (ғимараттарды, сейф, шкаф, бекітілген құрылыстарды) және сол сияқты басқа да бөгеттерді толығымен немесе жартылай қиратуды айтамыз.
Бұзу құралының іздері - есіктің беткі қабатынан және оның тұтқаларынан, кұлыптан, терезе рамаларынан, объектінің төбесі мен едендерден, сейфтердің қабырғаларынан және т.б. жерлерден табылуы мүмкін. ердің бұзу кезіндегі қолданылатын құралдарды келесідей үш түрге бөліп топтастыруға болады:
:: арнайы бұзуға (жабық жерлерге кіруге, кедергі жасайтын бөгеттердің көзін жоюға) арнап қолдан жасалған құрал-саймандар: фомка-фомич,балерина, гусиная лапа, жезбезекті кілт (отмычка);
:: жалпы техникалық мақсаттарға арналған құрал - саймандар
:: қылмыскерлер бөгетті бұзу үшін қолданған (жерде жатқан темірлер, су құбырының кесінділері және т.б.) кездейсоқ құрал-саймандары.Барлық құралдарды олардың санаттарына қарамастан, әсер ету тәсілдеріне байланысты механикалық және термикалық деп бөлеміз.
:: Бірінші, механикалық топқа:
:: кесетін - пышақ, қайшы, әйнек кескіш (әйнек кесетін құрал), тістеуіш және т.о.; жабатын және қашайтын - балта, кескіш (металлы кесетін қашау), қашау, лом; егеп кесетін - егеу, ара;
:: бұрғылайтын -тескіш темір, бұрғы құралдары мен механизмдерін жатқызамыз.
Екінші, термикалық топқа:
қатты металдарды кесуге және оларды сваркілеуге арналған газ және элекгрлі аппараттар жатады. Механикалық топқа жататын құралдар әсер ету сипаты мен түріне байланысты: қысым арқылы түскен іздер; сырғанау, жылжу (үйкелу) іздері; кесу іздері - деп бөлінеді.

1.ТРАСОЛОГИЯНЫҢ ТҮСІНІГІ, ҒЫЛЫМИ НЕГІЗДЕРІ МЕН ЖҮЙЕСІ
1.2. Адамның трасологиялық іздері
Трасология - криминалистикалық техниканың дәстүрлі саласы болып табылады. Трасология ілімін келесідей ғалымдар ғылыми еңбектерінде жете зерттеген - Б.И. Шевченко, Г.Л. Грановский, Ю.Г. Корухов, Ю.Г. Василевский, М.В. Салтевский, С.И. Поташник, Ю.П. Голдованский, В.М. Прищепа, Я. Бергер, Л.Н. Мороз, Г.А. Мозговых, А.А. Исаев, А.Г. Скоморохова және т.б. Сонымен катар, И.Ф. Крылов, Ф.П, Сова, В.И. Шикановтардың трасология іліміне қатысты еңбектері бар. Трасологияның ғылыми негізде қалыптасуының өзіндік тарихы бар.
Ең алғаш 1938 жылы трасология терминін И.Н. -Якимов: Заттай дәлелдемелер мен іздерді оқу, - деген атаумен трасологияны криминалистиканың жеке бір бөлімі ретінде бөліп қарастыруды ұсынған. Оның берген іздер жөніндегі ұғымы кең мағынада қарастырылып, қылмыстардың барлық іздерін қамтыған. Дегенімен де ізді ортақ өндеп жетілдірудің ғылыми негізі трасологиялық зерттеу объектілердің нақты анықтамасын талап етті.
1945 жылы С.М. Потапов іздер туралы ұғымдардың әртүрлі болуына байланысты іздің трасологиялық түсінігін бөліп көрсетуге мүмкіндік беретіндей белгілерді ұсынды. Із - тергелетін оқиғамен себепті байланыста болатын құбылыстардың материалдық заттардан көрініс табатын белгілері. Мұнда С.М. Потапов із ұғымын анықтауда: ізді қылмыстың жалпы материалдық жағдайының өзгеруі ретінде емес, ол белгілердің көрініс табуы -деп іздер туралы ұғымды (түсінікті) шектейді.
1942 жылы және кейіннен де Б.И. Шевченко із жөніндегі ұғымдарды заттардың басқа да бір материаддық заттарға сыртқы көрініс бейнесін қалдыру (түсіру) трасологияның объектісі болып табылады - деп толықтырады. Трасология ұшін маңызы бар төмендегідей тәртіп ережелерін ұсынған:
1. трасологияның объектісі болып қатты денелердің табылуы;
2. іздің - активті және пассивті іздердің өзара байланысқа түсуі арқылы пайда болуы;
3. қатты денелердің сыртқы құрылысының жекелілігі, олардың сыртқы көрінісінің бедерінен тұрады, бұл қатты дененің жалпы және қажетті қасиетіне жатуы;
4. объектілердің сыртқы құрылысы ішкі факторлардың - заттың өзіндік қасиеті және қоршаған ортадағы заттардың сырттай әсер етуі арқылы қалыптасуы; объектінің сыртқы құрылысы үздіксіз қозғалыстағы және өзгерістегі қасиеттер ретінде карастырылуы;
5. трасологиялық идентификация процесі объектінің сыртқы құрылысының қайталанбайтын жеке белгілерінің жиынтығын анықтаудан тұруы;
6. із қалдырушы объектінің сыртқы құрылысының пайда болу процесін зерттеу және де оларды табу, бекіту, алу әдістерін типтендіру үшін, сондай-ақ идентификациялау мақсатында зерттеу әдістемесі мен техникасын өндеу үшін топтастырулар жасалуы қажет.
Іздердің көмегімен шешілетін мәселелерді идентификациялық және идентификациялық емес деп екі топқа бөлуге болады. Іздер бойынша анықталатын идентификациялық емес сұрақтарды негізінен тергеуші мен криминалист-маман оқиға болған жерді қарау, тінту кезінде шешеді. Идентификациялық сипаттағы мәселелер әдетте трасологиялық сараптама шеңберінде анықталады. Іздердің көмегімен анықталынатын нақты жағдайларды (идентификациялық және идентификациялық емес) төменде көрсетеміз.
Іздерді криминалистикалық зерттеудің негізінде пайда болған негізгі қағидаларға мыналар жатады:
:: материалдық дүниедегі объектілердің жекелілігі. соның ішінде объектінің сыртқы қүрылысының жекелілігі. Бір топтық объектілердің сыртқы құрылысы жалпы белгілері бойынша сәйкес келуі мүмкін, бірақ олар жеке белгілері(формасы, көлемі, түрі және т.б.) бойынша ерекшеленеді. Трасологиялық жеке белгілерге - іздің сыртқы қабаты бедерінің (ерекшеліктері) немесе із өрнегінің (суретінің) детальдары жатады. Шабу іздеріндегі бедер детальдары балта қырының тегіс емес кедір-бұдыр жерлерімен қалдырылған қыртыс пен көтеріңкі шыққан, арасы шұңқырланған сызықтардан тұрады; қол саусағынан қалған іздерде папиллярлы өрнектің детальдары қалады, автокөлік дөңгелектерінің протектірлерінен қалған іздерде жекеленген ақау белгілері (мысалы: дөңгелек резенкелерінің жырылуы) қалады;
:: объектілердің сыртқы құрылысының салыстырмалы тұрақтылыгы - бұл белгілі бір уақыт аралығында объектінің өз формасы мен басқа объектілерден бөліп қарастыруға мүмкіндік беретін айрықша белгілерін сақтау қасиеті. Трасологиялық зерттеудің объектісіне тек қана қатты заттар, яғни қасиеттері салыстармалы түрде өзгермейтін объектілер жатады. Із қалдырған объектінің белгілері және ізде көрініс тапқан белгілер белгілі бір уақыт аралығында өзгеріске үлпырамаған жағдайда ғана трасологиялық идентификацияны жүзеге асыруға болады. Қатты заттардың сыртқы құрылысы салыстырмалы тұрақты болғандықтан, олардың іздері ұзақ уақыт аралығында өзгеріске ұшырамайды және зерттеу жүргізу үшін қажетті ақпаратты сақтай алады. Бұл қасиет із қалдырушы мен із қабылдаушы объектілерден әртүрлі көрініс табуы мүмкін. Мысалы, бұзу құралының бөгетте қалдырған ізі
:: уақыттың өтуіне қарамастан өзгеріске ұшырамайды, ал тістің тағамда (алма, алмүрт) қалдырған ізі аз уақыттың ішінде де өзгеріске ұшырайды.
:: объектілердің сыртқы құрылысы, соның ішінде оның жеке белгілері (детальдары), белгілі бір жағдайларда басқа бір объектілерде өз бейнесін дәлме дәл түсіру қабілетіне ие жеке белгілердің дәлме-дәл, әрі толық көрініс табуы.
Жеке белгілердің толық және дәлме-дәл көрініс табуы іздің пайда болу жағдайларына байланысты. Олардың негізгісіне - із қалдырушы мен із қабылдаушы объект материалдарының физикалық қасиеті жатады. Сонымен қатар, объектілердің қарым-қатынасқа түсу механизмі де жатады. Із қабылдаушы объект неғұрлым иілімгіш (созылмалы), құрамдық құрылысы ұсағырақ болса, пайда болатын іздің детальдары соғұрлым нақтырақ, айкынырақ көрініс табады;
:: пайда болатын ізде объектінің сыртқы құрылысының көрініс табуы айналы түрде кері жүретін процестің нәтижесі түрінде қарастыруға болады. Мысалы: дөңес (шығыңқы) объектілер (аяқ киім ұлтаны (табаны) жұмсақ материалдарда: құмда, лай-батпақтарда) көлемді іздерді қалдырады. Іздің пайда болу кезіндегі жағдайларға қатысты басқа да өзгешеліктерді байкауға болады. Мысалы: беткі қабаттың бедерлі болуынан із тырналып тұседі.
Сонымен, трасологиялық зерттеудің негізгі. :объектісі болып табылатын із-бейнелеуші объектілер екі объектінің өзара қарым-қатынасқа түсу нәтижесінен пайда болады. Із қалған объект - із-қабылдаушы, ал із қалдырған объект - қалдырушы деп аталады. Із пайда болған кезде қарым-қатынасқа түсетін беткі қабаттар - түйісу қабаттары деп аталады.
Іздердің түйісуі кезінде объектілер физикалық, химиялық және биологиялық әсерге түседі. Физикалық әсер ету механикалық және жылулық болуы мүмкін.
Трасология - механикалық әсерге түсетін іздерді зерттейді. Трасологиялық зерттеудің мәнін - түйісетін (контактілі) объектілерге механикалық жағынан әсер етудің ерекшеліктерін және осының нәтижесінде пайда болатын іздерді зерттеу қүрайды.
Қалыптасу жағына байланысты іздерді келесідей топтарға жүйелеуге болады: статикалық және динамикалық; көлемдіжәне беткі қабатты: локальды және перифериялык.
Статикалык іздер дегеніміз - із қалдырушы объектінің әрбір бөлігінің (нүктесінің) із қабылдаушы объектіде дәлме-дәл бейнеленуі нәтижесінде пайда болатын іздер. Мұндай іздер қозғалыста болған объектінің тоқтауы кезінде пайда болады. Із пайда болған кезде объектілер салыстырмалы түрде (тыныштық) қимылсыз (статика) күйде болады. Мысалы: адамның тұрған кездегі аяқ киімінің ізі, қолдың папиллярлы өрнектері бар ізінің қалуы, есіктегі бұзу құралының басылып-жаншылған ізі.
Динамикалык іздер дегеніміз - із қалдырушы объект нүктелерінің із қабылдаушы объект бетінде сырғу-жылжу нәтижесінде пайда болған іздер. Объектінің дөңес жерлері ойыс іздерін, ал ойыс жерлері томпақ (жұмыр) іздерін қалдырады. Динамикалық іздерге кесілген, шабылған, үйкелген және т.б.іздер жатады.
Көлемді іздер дегеніміз - із қалдырушы объектінің із қабылдаушы жұмсақ объектіде шұңқыр түрінде қалуы, яғни қабылдаушы объектінің деформацияға түсу (өз қалпын өзгерту) нәтижесінде пайда болған іздер. Мұндай іздерде ұзындығы, енімен қатар үшінші өлшем - тереңдігі көрсетіледі. Сондыктан осы іздерді зерттеу арқылы мәліметтерді көлемдірек түрде алуға болады. Мысалы: лайлы жерде қалған көлік құралының протекторларының іздері және т.б.
Беткі кабатты іздер дегеніміз - тығыздығы жағынан шамамен бірдей (немесе із қабылдаушы объектінің тығыздығы көбірек) объектілердің бір-бірімен қатынасқа түсу нәтижесінде пайда болған іздер. Бұл іздер көлемді емес, беткі қабатты болып табылады. Мысалы: қол саусақтарының шыны бетіндегі майлы іздері, протектордың асфальтта қалған іздері, бояу жағылған еден бетіндегі аяқ киімнің іздері.
Беткі қабатты іздердің өзі екі топқа бөлінеді: қатпарлану (отслоение) және қабатталу (наслоение) іздері. Қабатталу іздері - із қалдырушы объекті бөліктерінің із қабылдаушы объектінің бетінде қалып қою нәтижесінде пайда болады, Байланысқа түскен объект беткі қабатта өз белгілерін қалған бөлшектері арқылы бейнелейді. Мысалы: қол саусақтарының майлы іздері, қанаған қолымен - есік, терезе бетін ұстау нәтижесінде қанға боялған іздердің қалуы және т.б. Қатпарлану іздері - із қалдырушы объект із қабылдаушы обьектінің беткі қабатының бөліктерін өзімен алып кету нәтижесінде пайда болатын іздер. Мысалы: бояуы кеппеген еден бетінде аяқ киімнің қалған іздері және т.б.
Локальды іздер дегеніміз - объектілердің беткі қабатының байланысқа түсуі нәтижесінде пайда болған іздер. Мысалы: аяқ киім ізі (көлемді немесе беткі қабатты) мен жер (топырақ) бетінің байланысқа түсуі кезінде өзгеріске ұшырауынан пайда болады, бірақ іздің жан-жағындағы беткі қабат өзгерісіке ұшырамайды.
Перифериялық іздер - керісінше байланысқа (контактіге) түсетін объект жиектерінің сыртындағы өзгерістердің нәтижесінде пайда болған іздер. Мысалы: сыртқы беті шаң болған аяқ киімнен таза еден бетінде қылмыскердің жүруі кезінде шаң аяқ киімнен сырғып түсіп, аяқ киім жиектерінің сыртындағы табан конфигурациясын қайталайтын із еден бетінде қалуы арқылы пайда болады.
Көріну дәрежесіне байланысты іздер: көрінетін, әлсіз көрінетін (нашар) және көрінбейтін болып белінеді. Көрінетін іздер арнайы әдістерді қолданбай-ак қарапайым көзге көрінеді. Әлсіз көрінетін іздер немесе көрінбейтін іздер - із қабылдайтын объектінің түсі тасаланып өзгеруі немесе түскен із көлеміңің шағын көлемді (микро іздер, микро бөлшектер) болуы негізінде пайда болады.
Нашар көрінетін немесе көрінбейтін іздерді арнайы жарықтандыру әдістерін қолданып немесе іздің түсуі мүмкін беткі қабатқа әртүрлі заттармен механикалық немесе химиялық зерттеу жүргізу арқылы тауып айқындауға болады. Іздерді табу, бекіту және алу әдіс-тәсілдері іздердің қай категорияға (яғни келемді немесе беткі қабатты ма, көрінетін немесе көрінбейтін бе) жататындығына байланысты тандап алынады. Оқиға болған жерде ізді іздеп таппас бұрын оның жағдайымен танысу керек. Ол үшін оқиға болған жердегі жекеленген заттардың жағдайы мен орналасуын аныктап зерттеу қажет; қылмыскердің келуі мен кетуі мүмкін жолдарын анықтау керек; қандай заттарды қолмен ұстағанын, орнын ауыстырғанын және т.б. мәселелерді шешу қажет. Осы мақсатта көзімен көрушілер мен жәбірленушілердің жауаптарын оқиға болған жерді шолып қарауының нәтижесінде қолданылады.
Іздерді табу, бекіту және алудын жалпы ережелері. Көптеген іздер, мысалы: аяқ киімнің көлемді немесе боялған іздері, бұлу құралдарының іздері, көлік құралдарының іздері жәй қарау кезінде анықталады. Ал ұсақ іздерді табу үшін әртүрлі үлкейткіш шынылар (лупалар) қолданылады. Егер із түсі бойынша қабылдау объектісінің түсімен бірдей болып бірлесіп жатса, оны айқындап табу үшін жарықфильтрлері, ултракүлгін жарықтандырғыштары қолданылады.
Табылған іздер ең алдымен фотосуретке түсіріледі. Ізді табылған объектімен бірге, содан соң іздің өзі жеке (детальды, масштабты) түсіріледі. Түсірілім масштабты фотосуретке түсіру ережесін қолдану арқылы жүзеге асырылады. Бекіту әдісі ретінде ізді суретке салып алу әдісі қолданылады. Салынып алынған схемада маңызды белгілерді көрсетуге мүмкіндік береді. Оқиға болған жерді қарау хаттамасына тіркелетін жоспарда іздердің орналасуы көрсетіледі.
Іздерді бекітудің бірден-бір негізгі әдісі тергеу әрекетінің хаттамасында сипаттау болып табылады. Ең алдымен із табылған тұрғын-үй, ғимарат, ашық жерлер, заттар сипатталады, содан соң іздің бейнеленуіне, табылуына, сақталуына әсер ететін ізді тікелей қабылдаған объектілердің беткі қабатының қасиеті мен жағдайы көрсетіледі. Сонымен қатар, хаттамада объектіде іздердің орналасу жағдайы (бірнеше іздер болса, өзара орналасу жағдайы), іздердің белгілері: пішіні, өлшемі, бөлшектері сипатталады. Әсіресе, ерекше белгілеріне көңіл бөлінеді. Хаттамада ізді табу, бекіту және алу әдіс-тәсілдері мен құрал-жабдықтары көрсетіледі. Хаттаманың қорытынды бөлімінде қандай іздер алынғаны, олардың қалай буып-түйілгені және қайда жіберілгені сипатталынады. Ізді объектімен бірге алу мүмкін болмаған жағдайларда (үлкен қолайсыз болуына, ерекше құңцы болуына байланысты) іздің көшірмесі, құймасы алынады. Ізі бар объектілер немесе із көшірмелері буып-түйю орауыштары ізге тимей-тіндей етіп орналастырылады. Әсіресе, қол саусактарының іздері бар тез сынып қалатын заттарды (бөтелке, стакан және т.б.) мұқият буып-түйю қажет. Оралынған объектіге мөр қойылып, түсіндірме жазбалар жазылады. Онда: кім, қашан, қандай іс бойынша заттай дәлелдемелер алынғаны көрсетіледі.

2. БҰЗУ ҚҰРАЛДАРЫНЫҢ ІЗДЕРІ
2.1. Құлыптар мен бекітетін құрылғыларды зерттеу
Механоскопия - бұлу құралдарының, өндірістік механизмдердің, қрыптардағы, пломбылардағы іздерді зерттеуге арналған трасологияның бір бөлімі.
Бұзу құрал-жабдықтарының ізі туралы сөз қозғалмас бұрын, алдымен олардың қандай бөгеттерді.(кедергілерді) бұзу үшін қолданылатыны туралы айтып өткеніміз жөн. Бұзу деп - кіруге тыйым салынған немесе жабық тұрған объектіге кіру мақсатымен белгілі бір объектілерді атап айтқанда: қабырғаны, объектінің төбесін, есік-терезені, еденді (ғимараттарды, сейф, шкаф, бекітілген құрылыстарды) және сол сияқты басқа да бөгеттерді толығымен немесе жартылай қиратуды айтамыз.
Бұзу құралының іздері - есіктің беткі қабатынан және оның тұтқаларынан, кұлыптан, терезе рамаларынан, объектінің төбесі мен едендерден, сейфтердің қабырғаларынан және т.б. жерлерден табылуы мүмкін. ердің бұзу кезіндегі қолданылатын құралдарды келесідей үш түрге бөліп топтастыруға болады:
:: арнайы бұзуға (жабық жерлерге кіруге, кедергі жасайтын бөгеттердің көзін жоюға) арнап қолдан жасалған құрал-саймандар: фомка-фомич,балерина, гусиная лапа, жезбезекті кілт (отмычка);
:: жалпы техникалық мақсаттарға арналған құрал - саймандар
:: қылмыскерлер бөгетті бұзу үшін қолданған (жерде жатқан темірлер, су құбырының кесінділері және т.б.) кездейсоқ құрал-саймандары.Барлық құралдарды олардың санаттарына қарамастан, әсер ету тәсілдеріне байланысты механикалық және термикалық деп бөлеміз.
:: Бірінші, механикалық топқа:
:: кесетін - пышақ, қайшы, әйнек кескіш (әйнек кесетін құрал), тістеуіш және т.о.; жабатын және қашайтын - балта, кескіш (металлы кесетін қашау), қашау, лом; егеп кесетін - егеу, ара;
:: бұрғылайтын -тескіш темір, бұрғы құралдары мен механизмдерін жатқызамыз.
Екінші, термикалық топқа:
қатты металдарды кесуге және оларды сваркілеуге арналған газ және элекгрлі аппараттар жатады. Механикалық топқа жататын құралдар әсер ету сипаты мен түріне байланысты: қысым арқылы түскен іздер; сырғанау, жылжу (үйкелу) іздері; кесу іздері - деп бөлінеді.
Қысым іздері - кедергінің (бөгеттің) бетінде бұзу құралдарының соққысы нәтижесінде басылып түсуі арқылы пайда болады. Егер кедергі жеткілікті дәрежеде қатты болған жағдайда беткі қабатты із қалады, ал жеткілікті дэрежеде қатты болмаса, онда ішіне қарай басылып батқан із қалады. Батқан іздің тереңдігі соққының (басудың) күшіне байланысты болады. Ал батқан іздің формасы бүзу құралының жанасу бөлігінің кескін бейнесін (конфигурациясын) қайталайды және оның өлшемін көрсетеді. Оқиға болған жерді қарау кезінде тергеуші мұлдай іздерді зерттеу арқылы бұзу құралының формасы мен өлшемі жөнінде мағлұматгар алады. Соның негізінде ол бұзу құралдарын іздестіру жұмыстарын жүргізу тапсырмаларын тұжырымдайды.
Сырганау (үйкеліс') іздері - бұзу кұралдарының (лом, темір бөлігі) бөгеттің, кедергінің астыңғы бұрышынан беткі қабатына әсер етуі арқылы пайда болады. Бұл кезде кедергі материалдарында шұңқырлы сызықтар (валиктер) пайда болуы және кедергі материалдары тығыздануы мүмкін. Құралдар кедергіге қарағанда қаттырақ болса, үйкелу іздері анық түседі. Оларға қарап қолданылған құралдың түрі мен бұзу механизмі жөнінде мәлімет алуға болады.
Кесу іздері көбінесе ағаш және металдан жасалған кедергілерде кездеседі. Бұлар - балтаның, пышақтың, қашаудың және басқа да құралдардың іздері. Кесудің бір түріне арамен аралау іздері жатады, ол өзінің механизмі бойынша бұрғылау және сүргілеу іздеріне ұқсас. Кесу іздерінде құралдың кесетін (шабатын) қыры бейнеленіп түседі. Бұл іздер әдетте динамикалық (сызықты) болып табылады, әрбір қыр кедергіге сызық қалдырады. Қыртыстар мен шұңқырлы сызықтардың (валиктердің, трассалардың) кезектесіп түскен жиынтығы беткі қабаттың микробедерін бейнелейді. Шабу, кесу іздері бойынша- бұл іздерді қалдырған құралдарды тендестіруге болады.
Арамен кесу іздері бойынша - араның түрін, ал кейбір жағдайларда оның бір бөлігіне сәйкес келетін тістерінің санын анықтауға болады. Бұрғылау іздері бойынша - пайдаланған бұрғының түрі және диаметрі анықталады.
Термикалық әсер ету іздері - металдан жасалған кедергілерді (сейфтерді, есіктерді, терезе торларын) бұзу кезінде пайда болады. Газды - электрокескішті - бұлу құралы ретінде қолданғанын кедергі учаскілерінде қалған ерітінділерден, балқыған металдардың тамшыларынан байқауға болады.
Оқиға болған жердегі іздерді талдау (соның ішінде сараптамалық зерттеулер) келесідей жағдайларды анықтауға мүмкіндік береді: бұзудың түрін (араның кесу, ойып кесу т.о.); қатысқан тұлғалардың санын; шамамен қылмыскерлердің бойы мен оның физикалық күшін; құралды қолдану тәжірибесінің болуын; кедергіні бұзуға қанша уақыт кеткендігін, қылмыскердің денесінде және киімінде (шалбарының қайырылған балағында, аяқ киімінде, тырнағының астында, құлақтарында, шаштарында) қандай іздер қалуы мүмкін екендігі. Осы алынған мәліметтер қылмыскерді ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Трасология – іздерді зерттейтін криминалистикалық техниканың бір саласы
Іздер туралы криминалистикалық ілім (Трасология)
Трасология объектілерінің криминалистикалық маңызы және классификациясы
Оқиға болған жерді тексеру
Криминалистика пәнінен лекция тезистері
Айғақтарды оқиға болған жерде тексеру мен нақтылау барысында шешілетін міндеттер
Қылмыстарды ашуда арнайы білімдерді қолдану тіркеу қызметін жетілдіру
Дактилоскопия
Қылмыс. Криминалистика
Практика - Ішкі істер органдары
Пәндер