Delphi-дiң мүмкіндіктерін қолданып, азық-түлік автоматының жұмыс принципін бағдарламалау

Мазмұны

Кіріспе

Тақырыптың өзектілігі. Аталған тақырыптың таңдалудың негізгі себептерінің бірі - қазіргі таңдағы адамзат дамуының жаңа кезеңі XXI ғасыр, және бұл ақпараттық қоғам дәуірі болып табылуында. Сонымен қатар, осы ақпараттық қоғам дәуірінің негізін компьютерлік технологиялар құрайды. Сол себепті де бүкіл дүние жүзінің елдерінде ең алдымен ақпараттық жаһандану үрдісі жаппай етек алуда.

Соңғы жылдары бағдарламалауға деген қызығушылықтың артуы ақпараттық технологияның дамуымен және оның күнделікті өмірге енуімен тығыз байланысты. Қазіргі кезде ақпараттық технологиялар адам өмірінің ажырамас бір бөлігіне айналды.

Соның ішіне қазіргі кезде азык түлік автоматтары біздің күнделікті өмірімізде біртіндеп қолданыс таба бастады, әсірісе шет елдерде азық түлік сатып алуды автоматтар арқылы жүзеге асыру танымал. Себебі ол өте ыңғайлы тәсіл болып табылады. Бұл айтып тұрғанымыз жеңіл азық түлік түрлері. Мұндай автоматтар кофе, шай, какао, шырын, газдалған су сиякты сусындарды, шоколад, чипсы, сорпа, гамбургер, хотдог, чизбургер тәрізді тағамдарды ұсынуы мүмкін. Автоматтың өзі тауарды сақтау, тауарды шығару және ақша қабылдау бөлімдерінен тұрады. Автоматтар жиі кеңсе орталықтарында, метро, көлік тораптарында, түрлі мекемелерде, үлкен сауда орталықтары мен клиникаларда орнатылады. Адамдарға жұмыс істеп жүрген уақытында немесе жалпы белгілі бір шаруаларды жасау кезінде бұл автоматтар жылдам тұтынуға мүмкіндік береді. Бұл автоматтар сіздің уақытынызды үнемдейді және бұл автоматтарды пайдалану өте карапайым.

Осы жағдайлардың барлығы аталған тақырыптағы курстық жобаны дайындауға итермеледі.

Курстық жобаның мақсаты. Бұл курстық жобаның негізгі мақсаты Delphi-дiң мүмкіндіктерін қолданып, азық-түлік автоматының жұмыс принципін бағдарламалау. Осы мақсатты жүзеге асыру үшін келесі міндеттер орындалуы тиіс:

• объект, оқиға, қасиет түсiнiктемелерiмен еркiн танысу;
• объект, оқиға, қасиет компоненттерiн пайдалануды үйрену;
• әртүрлi командалардың жазылу түрлерiн бiліп, нақты есептердi шешу бағдарламаларын құруды үйрену;
• Project, Object TreeView, Object Inspector терезелерімен жұмыс жасау ережелерін игеру.

Паскаль бағдарламалау тiлiмен жұмыс жасағандарға көп қиындық келтiрмейдi.

Зерттеу нысаны : азық-түлік сатып алу автоматы.

Зерттеу пәні: объектілі-бағытталған бағдарламалау: delphi тілі.

1. Негізгі бөлімDelphi тарихы

Delphi тілінің тарихы Н. Вирт 70-жылдары жоғары деңгейлі Pascal тілін тапқаннан кейін басталды. Бұл тіл бағдарламалауды оқып үйренуде ең жақсы тіл болып табылады. Осыдан кейін 1983 жылы Borland компаниясын ұйымдастырған А. Хейлсберг басқа бағдарламалаушылармен бірге Turbo Pascal компиляторын құрастырды және ол Delphi тілінің дамуында келесі қадамдардың бірі болды.

Содан кейін бағдарламалауға объектілі-бағытталған тұрғыда қолданылған Object Pascal пайда болды. Windows, Windows 3. 10 бірінші версиясы пайда болған кезде, бағдарламашылар Delphi 1-ді жасаған болатын. Бұл Object Pascal тіліне негізделген бағдарламаны визуалды өңдеуге арналған объектілі-бағытталған орта болып табылды, яғни Delphi-дегі бағдарлама Object Pascal тілінде жазылады, ол Turbo Pascal тілінің қабылдауышы мен дамушысы болып табылады. Turbo Pascal бағдарламалау тілі мен ол қолданылатын интегралдық құру ортасы кезінде бағдарламалық өнімді құру құралы, соның ішінде бағдарламалауды оқып - үйренетін құрал негізінде кеңінен танымал болған. Бұл танымалдық тілдің қарапайымдылығы, жоғары сапалы компилятор және қолайлы құру ортасына байланысты. Бірақ бағдарламалық технологиялар бір орында тұрмай ары қарай дамиды, сондықтан Borland фирмасы тағы бір жаңалық ашады: Turbo Pascal тілінің орнына Object Pascal тілі келеді, ол объектілі - бағытталған бағдарламалау концепциясына сүйенеді.

Windows 95 шыққан кезде Delphi 2, содан кейін Delphi 3, 4, 5 пайда болды. Delphi-дің негізі болып табылатын Object Pascal бағдарламалау тілдері көптеген өзгерістерге ұшырады, содан соң Borland компаниясының Delphi 6 пайда болысымен атын Object Pascal-дан Delphi-ға ауыстырғанын ресми түрде хабарлады. Сондықтан Delphi - бұл бағдарламаны өңдеудің визуалды ортасы деп айтылуы да дұрыс. Сонымен қатар, Delphi бағдарламалау тілдерінің ең жақсысы деп есептейтіндерде дұрыс пікірде.

Delphi көмегімен құрылған бағдарламалық қамтамасыздандыру нарығы Delphi 7-де жазылған бағдарламалық өнімдерді құрайды. Delphi-дің негізін бағдарламалау тілі ғана емес, RAD (Rapid Application Development) - бағдарламаны тез өңдеу ортасы құрайды.

Визуалды бағдарламалау және визуалды компоненттердің қоры негізінде Delphi өзіне басты жұмыстарды қабылдай отырып, бағдарламаны тез әрі тиімді етіп құруға мүмкіндік береді. Әрине Windows үшін кәсіби бағдарламаларын тез жасау мүмкіндігі Delphi - бағдарламашыларын қоғамдағы қызметтің барлық салаларында талап етеді.

Delphi және Object Pascal көп жылғы эволюцияның нәтижесі болғандықтан бүгінгі таңда олар жаңа компьютерлік технологияның өнімі болып табылады. Жеке тұрғыдан алғанда оны былай айтуға болады, Delphi-дің көмегімен бағдарламаның әртүрлі типін, атап айтқанда, консольді қосымшалардан бастап мәліметтер базасы мен Internet-те жұмыс істейтін бағдарлама құруға болады.

2. Программада қолданылған Delphi компоненттеріФорма терезесі

Жаңа жобамен жұмыс деп, бұлай Delphi-да істеліп жатқан бағдарлама аталады, ол жана форма құрудан басталады. Бұлай бағдарлама жасалу кезіндегі диалогты терезе аталады.

Жаңа форма осы форма қасиеттерін өзгерту және жаңа қажет болып табылатын форма компоненттерін косу арқылы құрылады(енгізі мен шығару өрістерін және командалық батырмаларды) .

Форма қасиеттерін оның сыртқы келбеті: мөлшері, экранда орналасуы, тақырып мәтіні, қоршаудың түрі анықтайды.

Форма қасиеттерінің немесе форма компоненттерінің мәнін карап шығу немесе оларды өзгерту үшін Object Inspector терезесі пайдаланады. Object Inspector терезесінің жоғарғы жағында тап қазіргі уақытта қасиеттінің мәндері көрсетіліп тұрған объектінің аты корінеді. Object Inspector терезесінің Properties(Қасиеттер) бөлігінің сол жақ бағанда қасиеттер, ал оң жағында сол қасиеттің мәні орналасқан. Төменде Object Inspector терезесінің негізгі қасиеттері көрсетілген.

Кесте 1 Форма терезесінің қасиеттері

Форманы құру барысында ең алдымен caption (тақырып) қасиетінің мәнін өзгерту керек. Оны жасау үшін Object Inspector терезесіндегі Caption қасиетіне тышқанмен апарып батырманы басу қажет, нәтижесінде қазіргі уақыттағы қасиеттің мәні ерекшеленеді, жолда курсор пайда болады, кейін мәтінді енгізу мүмкіндігі бар.

Ұқсас түрде Height және width қасиеттерінің мәндерін орналастыруға болады, осы мәндер форманың биіктігін және енін анықтайды. Форманың орналасуын және мөлшерін, сонымен қатар басқа басқарушы, форманың үстіндегі элементтердің орналасуы мен мөлшері пиксельдермен сонымен бірге экран нүктелерімен беріледі.

Форма - бұл қарапайым терезе. Сондықтан оның мөлшерін дәл басқа терезелердің мөлшерін өзгертетіндей, яғни тышқан арқылы оның шекарасын жылжыту арқылы өзгертуге болады. Форма шекарасын жылжытуды аяқтағаннан кейін Height және width қасиеттерінің мәндері автоматты түрде өзгереді. Олар форманың бекітілген мөлшеріне сәйкес келеді.

Бағдарламаны іске қосудан кейін зкрандағы диалогты терезенің орналасуы осы бағдарламаны жасау барысындағы форманың орналасуымен сәйкес келеді. Ал осы орнасалу Top(экранның жоғарғы шекарасынан басталатын қашықтық) және Left(экранның сол жақ шекарасынан басталатын қашықтық) қасиеттерінің мәндерімен анықталады. Бұл қасиеттердің мәндерін де форманың терезесінің орналасуын тышқан арқылы өзгерту арқылы бекітуге болады.

Кейбір қасиеттерді таңдағанда, мысалы Borderstyle, осы қасиеттің оң жағында ашылатын тізімі бар белгіше пайда болады. Әрине, ондай қасиеттердің мәндерін тізімнен тандау арқылы орнату керек.

Кейбір қасиеттер күрделі болып табылады және олардың мәндері басқа (дәлдейтін) қасиеттер мәндерінің жиынтығымен анықталады. Күрделі қасиеттердің алдында “+” белгісі турады, ол белгіні шерткенде дәлдейтін (уточняющие) қасиеттердің тізімі шығады. Мысалы, BorderIcons қасиеті бағдарламаның жұмысы барысында терезені басқарушы қандай батырмалары қол жетімді болатындығын көрсетеді. Егер biMaximize қасиетіне False мәні берілсе, онда бағдарламаның жұмысы кезінде кеңейту (развернуть) батырмасы терезе тақырыбында болмайды.

Форма. Кейбір қасиеттер мәндерінің қасында үш нүктесі бар басқарушы батырма көрсетіледі. Бұл дегеніміз қасиеттерге мән беру үшін қосымша диалогты терезені пайдалануға болады дегенді білдіреді . Мысалы Font күрделі қасиетінің мәнін дәлдейтін қасиеттерге мәндерді тікелей енгізу арқылы беруге болады, немесе қаріпті тандауға арналған стандартты диалогты терезені қолдануға болады.

1. 2. 2 Компоненттер түсінігі

Өте жиі қолданылатын компоненттер Standard тақтасында орналасқан.

Формаға компонентті қосу үшін, тышқанның сол жақ батырмасын шерту арқылы, компоненттер палитрасында сол компоненттің пиктограммасын таңдау керек, бұдан әрі компоненттің жоғарғы сол жақ бұрышы орналасуға тиісті жерге тышқан курсорын апарып тағы да тышқанның сол жақ батырмасын шерту қажет. Нәтижесінде формада стандартты мөлшердегі компонент пайда болады.

Компонент мөлшерін оның формаға кірістіру барысында өзгертуге болады. Ол үшін палитрадан компонентті таңдағаннан кейін тышқан курсорын компоненттің жоғарғы сол жақ бұрышы орналасуға тиісті жерге орналастырып, тышқанның сол жақ батырмасын басып, ұстап тұру арқылы, курсорды компоненттің төменгі оң жақ бұрышы орналасуға тиісті жерге апарып курсорды жіберу қажет. Формада керек мөлшердегі компонент пайда болады.

Әрбір Delphi компонентіне осы компоненттің атауынан және оның реттік нөмерінен тұратын аты беріледі. Мысалы, егер формаға екі Edit компонентті енгізетін болсақ, онда олардың аттары Edit1 , Edit2 болады. Қолданушы Name қасиетінің мәнін өзгерте отырып компонент атын өзгерте алады . Кейбір қарапайым программаларда компонент аттары өзертілмейді.

Төменде бастапқы мәндерді енгізуге арналған өңдеу өрістері екі Edit компоненттер орналастырылған форма түрінің мысалы көрсетілген. Компоненттердің біреуі ерекшеленген. Осы ерекшеленген компоненттің қасиеттері Object Inspector терезесінде көрсетіледі. Басқа компоненттің қасиеттерін көру үшін тышқанның сол жақ батырмасымен сол компоненттің бейнесіне шерту керек. Сонымен бірге компонент атын Object TreeView терезесінде таңдауға болады.

1. 2. 3 Edit компоненті

Edit компоненті символдар жолын енгізу-түзету жолағы қызметін атқарады.

Edit компонентінің негізгі қасиеттері төменде көрсетілген:

Кесте 2 Edit компонентінің қасиеттері

1. 2. 4 Button компоненті

Button компоненті - белгілі бір әрекетті ұйымдастырушы Windows - тың стандартты басқарушы батырмасы болып табылады. Бұл компонент басқа компоненттерге қарағанда Delphi ортасында ең қажетті компонент болып саналады. Button компонентіның қатысуынсыз ешбір бағдарлама жасалынбайды. Осы компоненттің ең жиі қолданатын оқиғасы, батырмаға басу оқиғасы - Onclick. Бұл оқиғаның өңдеушісінде батырманы басқан кезде орындалатын кажетті әрекеттер жазылады.

Button - ның келесідей қасиеттері бар:

Кесте 3 Button компонентінің қасиеттері

1. 2. 5 Label компоненті

Label компоненті программа формасының бетіне мәтінді шығару үшін арналған, және осы мәтін программаның жұмыс жасауы кезінде өзгертілмейтін болады. Компоненттің қасиеттері мәтіннің түрін және орналасуын анықтайды.

Кесте 4 Label компонентінің қасиеттері

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс