Ислам Құран Ғылым



Ислам діні бүгінгі таңда жер шары тұрғындарының шамамен төрттен бірі ұстанып, биік бағалап, аялап, қастерлеп отырған соңғы иләһи дін. Оның адам ба¬ласын үнемі тазалыққа, адалдыққа ша¬қы¬ратыны, Алла тағала мен Пайғам¬ба¬ры¬мызға (с.ғ.с.) және дүниедегі бүкіл жа¬ра¬ты¬лыстарға опалы болуға үн¬дейтіні анық.
Сан ғасырдан бері тып-тыныш, бейбіт өмірді насихаттап келген асыл дінімізді соңғы жыл¬дарда лаңкестік, экс¬¬тремистік секілді небір жағымсыз ұғымдармен бай¬лବныстыратын пікірлер пайда бо¬луы жүрегімізге ауыр тиетіні рас. Негізінде, Ислам еш уа¬қытта адамдарды бүлікке, бұза¬қы¬лық¬¬¬қа, тәртіпсіз¬дік¬ке немесе біреудің жазықсыз қанын төгуге шақырған емес. Керісінше, ол өзгенің ақысына қылдай қиянат жа¬самауға үйрететін үлкен тәр¬бие қайнары.
VІІ ғасырдың алғашқы жартысында Таяу Шығыс пен Орта Шығыс ха¬лық-тары үшін өте маңызды екі үлкен оқиға көзге ұрып тұрғандай айқын көрініп жатты. Біріншісі, адамзат баласына екі дүние бақытымен сүйіншілей келген Ис¬ламның пайда болуы, ал екіншісі, тары¬дай шашылып, өзара жанжалдан көз ашпай келген араб ру-тайпалары жұды-рық¬тай жұмылып, жаңа Араб мемлекетінің негізін қалап жатуы еді. Исламның илә¬һи діндерді тәмамдаушы мөрдей болып ең соңынан түсуі және жекелеген қау¬ым¬дарға ғана емес, барша адамзат бала¬сына келуі оның хақтығын білдіретін бұл¬тартпас анық дәлелдерге жатады. Демек, бұл діннің йаһудилік пен христиан¬дыққа қарағанда әлеуметтік сипаты басым.
Араб түбегінде аса қуатты діни мем¬лекеттің орнауы араб елі тарихына ғана емес, жер жаһанның тынысына бұрын-соңды болмаған жаңа леп алып келді. Бұл елдің бұрыннан табынып келген жалған құдайлары мен пұттарын тастап, мұсылмандықты қабылдап, жалғыз Ал¬ла¬ға ғана құлшылық етуінің игі әсері еді. Осы тұрғыдан қарағанда, Ислам діні¬нің құндылығын араб елінің Исламға дейінгі және Исламнан кейінгі жай-күйін салыстыру арқылы да оп-оңай ба¬ғамдай алмақпыз.
Ежелгі араб ру-тайпаларының әрқай¬сысы өз алдына жеке жасанды құдай-ларға көзсіз табынып келді. Тіпті халық санасында «тайпалық-рулық құдай» деген де ұғым болды. Адамдар жасанды құдайлар тек өзіне қатысты рулар мен тайпаларды ғана сақтап-қорғайды деп сенді. Осылайша, әрбір рудың өкілі өзі табынып жүргендерінен «өзге де пұттар бар, олар өзара таласып, жауласуы да мүмкін» деген оймен өмір сүрді. Пұттар тастардан, ағаштардан, тіпті кейде нан, құрма секілді азық-түлік түрлерінен де жасалды. Әркім өз тайпасының пұтта¬рына құрбандық шалды. Тіпті жаңа туылған қыз балалардың тірідей жерге көмілуін тек экономикалық себеппен немесе намыстың тапталуымен ғана емес, «құрбандық» деген түсінікпен де байланыстыратын ғалымдар бар.
Десек те, араб елінің қым-қуыт та¬ри¬хына үңілсек, сол кездің өзінде жер беті дүниесінен әлдеқайда жоғары тұратын аса ұлы бір Құдіреттің бар екендігіне бұ¬лыңғыр болса да сенім болғанын жоқ¬қа шығара алмаймыз. Әлгі пұттар сол Құдіретке жақындаудың бір дәнекері деп саналған сыңайлы. Кейбір арабтар ол Құдіретті қасиетті Қағбаның иесі деп ұқты. Сондықтан, өз пұттарын сол қа¬сиетті қара тастың үстіне немесе маңы¬на орнатуға тырысты. Ислам діні келгенге дейін, Қағба маңында пұттардың 360 түрі болды деген дерек кездеседі. Мұ¬ның өзі араб дүниесінің Исламға дейінгі рухани өмірінің қай деңгейде бол¬ған¬дығын көрсететін біраз шындықтың өзегін аршыса керек.
Арабтар әдебиетке жақын халық болғандықтан, өз пұттарына арнап өлең-қиссалар жазумен де айналысты. Олар¬дың сол дәуірдегі әдебиеттерінің негізгі тақырыбы осы желіге құрылды десек, ақиқатты айналып өткендік болмас. Көп құдайға сеніп келген араб дүниесінің тарих сахнасындағы бұрынғы бет-бейнесі осындай күйде еді.

Пән: Дінтану
Жұмыс түрі:  Материал
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 13 бет
Таңдаулыға:   
Ислам Құран Ғылым

Ислам – дін ғана емес, ол біздің мәдениетіміз.
Н. Ә. НАЗАРБАЕВ
Ислам діні бүгінгі таңда жер шары тұрғындарының шамамен төрттен бірі
ұстанып, биік бағалап, аялап, қастерлеп отырған соңғы иләһи дін. Оның
адам баласын үнемі тазалыққа, адалдыққа шақыратыны, Алла тағала мен
Пайғамбарымызға (с.ғ.с.) және дүниедегі бүкіл жаратылыстарға опалы болуға
үндейтіні анық.
Сан ғасырдан бері тып-тыныш, бейбіт өмірді насихаттап келген асыл
дінімізді соңғы жылдарда лаңкестік, экстремистік секілді небір жағымсыз
ұғымдармен байланыстыратын пікірлер пайда болуы жүрегімізге ауыр тиетіні
рас. Негізінде, Ислам еш уақытта адамдарды бүлікке, бұзақылыққа,
тәртіпсіздікке немесе біреудің жазықсыз қанын төгуге шақырған емес.
Керісінше, ол өзгенің ақысына қылдай қиянат жасамауға үйрететін үлкен
тәрбие қайнары.
VІІ ғасырдың алғашқы жартысында Таяу Шығыс пен Орта Шығыс халықтары үшін
өте маңызды екі үлкен оқиға көзге ұрып тұрғандай айқын көрініп жатты.
Біріншісі, адамзат баласына екі дүние бақытымен сүйіншілей келген
Исламның пайда болуы, ал екіншісі, тарыдай шашылып, өзара жанжалдан көз
ашпай келген араб ру-тайпалары жұдырықтай жұмылып, жаңа Араб мемлекетінің
негізін қалап жатуы еді. Исламның иләһи діндерді тәмамдаушы мөрдей болып
ең соңынан түсуі және жекелеген қауымдарға ғана емес, барша адамзат
баласына келуі оның хақтығын білдіретін бұлтартпас анық дәлелдерге
жатады. Демек, бұл діннің йаһудилік пен христиандыққа қарағанда
әлеуметтік сипаты басым.
Араб түбегінде аса қуатты діни мемлекеттің орнауы араб елі тарихына ғана
емес, жер жаһанның тынысына бұрын-соңды болмаған жаңа леп алып келді. Бұл
елдің бұрыннан табынып келген жалған құдайлары мен пұттарын тастап,
мұсылмандықты қабылдап, жалғыз Аллаға ғана құлшылық етуінің игі әсері
еді. Осы тұрғыдан қарағанда, Ислам дінінің құндылығын араб елінің Исламға
дейінгі және Исламнан кейінгі жай-күйін салыстыру арқылы да оп-оңай
бағамдай алмақпыз.
Ежелгі араб ру-тайпаларының әрқайсысы өз алдына жеке жасанды құдайларға
көзсіз табынып келді. Тіпті халық санасында тайпалық-рулық құдай деген
де ұғым болды. Адамдар жасанды құдайлар тек өзіне қатысты рулар мен
тайпаларды ғана сақтап-қорғайды деп сенді. Осылайша, әрбір рудың өкілі
өзі табынып жүргендерінен өзге де пұттар бар, олар өзара таласып,
жауласуы да мүмкін деген оймен өмір сүрді. Пұттар тастардан, ағаштардан,
тіпті кейде нан, құрма секілді азық-түлік түрлерінен де жасалды. Әркім өз
тайпасының пұттарына құрбандық шалды. Тіпті жаңа туылған қыз балалардың
тірідей жерге көмілуін тек экономикалық себеппен немесе намыстың
тапталуымен ғана емес, құрбандық деген түсінікпен де байланыстыратын
ғалымдар бар.
Десек те, араб елінің қым-қуыт тарихына үңілсек, сол кездің өзінде жер
беті дүниесінен әлдеқайда жоғары тұратын аса ұлы бір Құдіреттің бар
екендігіне бұлыңғыр болса да сенім болғанын жоққа шығара алмаймыз. Әлгі
пұттар сол Құдіретке жақындаудың бір дәнекері деп саналған сыңайлы.
Кейбір арабтар ол Құдіретті қасиетті Қағбаның иесі деп ұқты. Сондықтан,
өз пұттарын сол қасиетті қара тастың үстіне немесе маңына орнатуға
тырысты. Ислам діні келгенге дейін, Қағба маңында пұттардың 360 түрі
болды деген дерек кездеседі. Мұның өзі араб дүниесінің Исламға дейінгі
рухани өмірінің қай деңгейде болғандығын көрсететін біраз шындықтың
өзегін аршыса керек.
Арабтар әдебиетке жақын халық болғандықтан, өз пұттарына арнап
өлең-қиссалар жазумен де айналысты. Олардың сол дәуірдегі әдебиеттерінің
негізгі тақырыбы осы желіге құрылды десек, ақиқатты айналып өткендік
болмас. Көп құдайға сеніп келген араб дүниесінің тарих сахнасындағы
бұрынғы бет-бейнесі осындай күйде еді.
Ал бүкіл ғаламдардың жалғыз Иесі, Ұлы Алла тағалаға бойұсынуға шақырған
Ислам діні келгенде, арабтар арасындағы осындай мифтік ой-түсініктер
біртіндеп сейіліп, нағыз ақиқаттың нұр сәулесі біліне бастады. Адамдардың
дүниеге, бүкіл жаратылыстарға деген көзқарасы өзгерді. Өлең-дастандардың
тақырыптары да жалғанды жырлаудан арылып, өзге арнаға ойысуға бет алды.
Ал Алланың аяттары оқылғанда, азуын айға білеген майталман ақындардың өзі
сөзін тоқтатып, ғажайып иләһи сөздердің тұңғиық сырларына таңғалып,
таңдай қағудан өзге шара таппады. Ақындар Құранның аяттары адамзаттың
сөзінен әлдеқайда биік тұрғанын толық мойындады.
Исламға дейінгі кезеңде діни түсінігі ежелгі христиандыққа жақын кейбір
отырықшы елдер де болды. Бұл Жаратушы жалғыз Құдай мен ақырет күніне
сенуге шақыратын ханифтік сенімнен туындаса керек.
Ислам діні йаһудилер мен христиандардың түсініктеріндегі мифологиялық
келеңсіздіктерді де тәртіпке келтіріп түзете бастады. Тек көзге көрінетін
нақтылыққа ғана сүйенген қасіретті көзқарас Исламның келуімен
рухани-ғайыптық ұлағатты сенімнің тұнығына қарай ығысты. Ұлы Алла
тағалаға деген сенім біртіндеп адамгершілік қасиеттермен де толықты.
Ислам діні тайпалық пұттар мен жалған құдайларға сенуден бас тартып,
аса Құдіретті, бәрін көруші, бәрін естуші, ерекше Рахымды, Жаратушы,
есеп-қисап күнінің Иесі Жалғыз Аллаға құлшылық етуге шақырды. Араб
түбегінің тұрғындары Ислам келмей тұрып, табиғаттың сұрапыл күштерінің
алдында бас иіп келсе, енді Ислам дінінің билігі жүрген кемел кезеңде
тағдырға иман келтіріп, екі дүниенің терезесін тең ұстауға көшті. Мұның
сыры Исламның игілігінде жатқандығы хақ.
Ислам қоғамдық қатынастарға ықпал етіп, жалпақ жұрттың әлеуметтік
мәселелерін де оп-оңай шеше бастады. Мысалы, әлеуметтік дағдарыс пен
қым-қиғаш ішкі қайшылықтарға ұшырап, халықтың іштей ыдырай бастауы араб
тайпаларының басына төнген қасірет бұлты іспеттес еді. Тек араб емес,
мұндай діни-рухани қараңғылық бұлты жер бетіндегі бүкіл адамзат атаулының
басына үйіріліп тұрған болатын.
Көшпелі тайпалардың ұжымдық мүлкі болған жайылымдар мен құдықтар үстем
тап өкілдерінің иелігіне өтіп кеткен. Ал тұрмысы нашар, әлсіз бәдәуилер
бұрынғыдан да сіңірі шығып кедейлене түскен. Өсімқорлық кеңінен етек
алып, құлдық көбейген. Басы бос, азат бәдәуиді өз тайпасы қорғап, араша
түсе алмайтындай жағдайға да жетті. Тайпасынан безіп, шөлге барып
қарақшыларға қосылғандардың саны да күн санап артты. Ал бір-бірімен
шабысып-қырқысып жатқан араб ру-тайпаларының бір тудың астына бірігуі
халықтың көсегесін көгертіп, мерейін асырды. Ислам діні адамдарды жаңа
құқықтық қарым-қатынасқа шақырып, жаңа сенімнің кеңінен жайылуына жағдай
тудырды.
Жаңа дін келуінен он жыл өтпей жатып арабтардың ұлан-асыр территорияны
бағындырған даңқы жан-жаққа жайыла бастады. Ал хазреті Мұхаммед (с.ғ.с.)
Пайғамбарымыздың қауымы ақиқат дінді жаю жолындағы күрестің маңызын
жан-тәнімен қабылдап, оны табиғи мінездеріне айналдырып алды.
Араб елінің билік жүргізуші табы ежелгі өркениеттің орталықтары болып
саналған Сирия, Месопотамия, Мысыр сынды өнімі мол елдерді жаулап алып,
мол олжа мен қазынаға кенелуге бұрыннан-ақ құлықты еді. Алайда бытырап,
алтыбақан алауыз боп жатқан араб тайпаларының бұл ойды жүзеге асыруға
шамалары келмейтіні айдан анық-ты. Ал Ислам бір дінге біріккен
мұсылмандардың рухын асқақтатып, Жаратушы Иемізді әлемге паш етудің
қаншалықты маңызды екендігін Құран Кәрімнің айқын аяттарымен бекітіп
берді: Сендер кітап иелерінен Аллаға, ақырет күніне сенбегендер, Алла
мен оның елшісі арам еткен нәрселерді арам деп білмегендер, хақ дінді
(Ислам дінін) дін етіп ұстамағандар сендерге кішірейіп, бойсұнып, өз
қолымен салық (жизя) төлегенге дейін соғысыңдар (Тәубе сүресі,
29-аят).
Сөйтіп, Ислам діні Азия мен Африка халықтарының арасында, Еуропаның бір
бөлігінде, жалпы Үндістаннан Испанияға дейінгі ұлан-ғайыр далада кеңінен
жайылды. Үш құрлықтың тұрғындарынан құралған көптеген халықтар бір атаның
баласындай, бір қолдың саласындай бірігіп, рухани-саяси күшке айналды.
Сол кезде әлемді дүр сілкіндіріп тұрған екі алып империя Иран мен
Византия да мұсылмандардың ығына жығылды.
Арадағы небір ауыр қақтығыстар нәтижесінде Иран толығымен мұсылмандарға
бағынып, Ислам дінін қабылдады да, Византия Азия құрлығындағы иелігінен
толықтай айырылды.
Қасиетті Құран Кәрімдегі: Түп-түгел Алланың арқанынан (діннен) жабыса
ұстаңдар, ажырамаңдар (бөлінбеңдер). Әрі өздеріңе Алланың берген нығметін
еске алыңдар. Өйткені, бір-біріңе дұшпан едіңдер, Алла жүректеріңнің
арасын жарастырды. Оның нығметімен туысқа айналдыңдар (Әли Имран
сүресі, 103-аят) деген аят өмірден көрініс тапты.
Ал Алланың соңғы елшісі, ардақты Пайғамбарымыз Мұхаммед (с.ғ.с.) сол
кезде Араб елінің экономикалық және діни орталығы саналған Мекке
қаласында дүниеге келді. Бұл қаланың тұрғындары егіншілікпен де, қол
өнерімен де, бау-бақша өсірумен де айналыспайтын. Олар солтүстік жағынан
Сирия, Ирак, Мысыр қалаларынан, ал оңтүстігінен Үндістан, Қытай, Шығыс
Африка елдерінен келетін үлкен-үлкен сауда керуендерінің күтімімен
айналысатын. Халықтың дені негізінен осы іспен шұғылданатын. Меккедегі ең
беделді, әрі бай саналатын Құрайыш тайпасы сауда экспедицияларын
ұйымдастырып басқаратын. Сондай-ақ, өсімқорлық та бұл тайпаның кәсібі
болды. Өйткені, Хиджаздың көшпелі тайпалары көбіне-көп қарыз астында
езіліп, одан құтылу үшін өсіммен ақша алатын. Құрайыш тайпасы Араб
түбегіндегі өзге тайпалардың бірі ғана болғанмен, ол экономикалық жағдайы
жағынан өзгелерден көш ілгері-тін.
Мұхаммед Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) осы Құрайыш тайпасының Хашим руынан
шықты. Әкесі шағын дәулетті Абдулла деген кісі еді. Ол өмірден ерте озып,
содан соң алты жасында анасы Әминадан да айырылып, Пайғамбарымыз (с.ғ.с.)
жетім қалады. Сөйтіп, сүйікті Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) көкесі Әбу Тәлібтің
қамқорлығына өтті. Оның қолында жүріп, қой да бағады. Ер жете келе сауда
керуендеріне қосылып, оларға атқосшылық та жасайды.
Құран Кәрімде Алла тағала Мұхаммед (с.ғ.с.) Пайғамбарымызды бүкіл
ғаламдарға рахым нұры, әрі ақиқат дінді жеткізуші етіп жібергені жайлы:
Әй адамдар! Мен сендердің барлығыңа Алланың жіберген елшісімін. Жер мен
көктің патшалығы Алланікі. Одан өзге ешбір Құдай жоқ. Ол тірілтеді де
өлтіреді. Сондықтан Аллаға және Алланың сөздеріне сенетін, оның
оқу-жазуды білмейтін Пайғамбар елшісіне иман келтіріңдер. Тура жол
табуларың үшін оған ілесіңдер!, – дейді (Ағраф сүресі, 158-аят).
Бұған дейінгі сан мыңдаған Пайғамбарлардың арасында бір қауымға ғана
емес, бүкіл адамзат пен жындарға жіберілген ақырзаман Пайғамбары хазіреті
Мұхаммедтің (с.ғ.с.) алар орны ерекше. Алла тағала: “Сені бүкіл әлемге
рахмет етіп қана жібердік”, – деп оған (с.ғ.с.) өзгеше ілтипат танытты.
Сондықтан Алланың соңғы елшісі (с.ғ.с.) қасиетті Құран Кәрімді барша
адамзат баласына түсіндіріп, насихаттады. Өмірінің соңына дейін осы
міндетті қалтқысыз атқарды. Құран болса, жер бетіне өзінен бұрын түскен
қасиетті кітаптар мен парақтардың (сухуф) мазмұнын толықтай қамтыды.
Оларда берілген діни үкімдерді бекіте келді.
Мұхаммед (с.ғ.с.) Пайғамбарымыз адамдарға ұлы Алла тағаланың құдіретіне
сүйене отырып, небір ғажайып мұғжизаларды көрсетті. Бірде дініміздің
ақиқаттығына көзін жеткізгісі келген бір кісінің сұрауы бойынша, Алланың
қалауымен, аспандағы айды қақ бөлгені жайлы дерек бар. Ағаштың оған
салауат айтатынына сенімін нақтылағысы келіп, сұрақ қойған кісіге:
Ағаштың өзі айтсын деуі мұң екен, үлкен бір ағаш тамырымен қопарылып,
Пайғамбарымызға (с.ғ.с.) жақындап келіп, иіліп сала берді. Алла елшісінің
кейбір жан-жануардың да тілін білгенін дәлелдейтін тарихи оқиғалар
болған. Бірақ, Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) бұлардың ешбірін өзіне таңған емес,
бәрі де ұлы Құдірет иесі Алла тағаланың бұйрығымен жүзеге асып
жатқандығын айтып отыратын. Өзі тек Алланың әмірін жеткізуші екенін
білдіретін.
Араб жұрты Алланың ақиқат дінін түсінген сайын бұрынғы сенімдерінен бет
бұрып, лек-легімен Ислам дініне кіріп жатты. Ал Меккені билеуші табына
бұл, әрине, ұнамады. Олар адамдардың Исламға осылайша үдере ауытқуын өз
діндерінен безушілік деп ұқты. Қолдарынан келгенше бұған тосқауыл болуға
тырысып бақты. Алайда мұсылмандықты қабылдаушылар саны бір кісіге де
азаймады. Қайта күн өткен сайын олар көбейе берді. Меккенің үстем тап
өкілдері бұл істің материалдық жағдаймен байланысы болар деп, Мұхаммед
(с.ғ.с.) Пайғамбарға мол дүние, сұлу жар, биік мансап ұсынып та көрді.
Алайда, ардақты елші (с.ғ.с.): Бір қолыма Айды, екінші қолыма Күнді
берсеңдер де, Алланың дінін түсіндіруден бас тартпаймын, – деп өз
ұстанымын айқын білдірді. Енді дін дұшпандары Мұхаммед Пайғамбарды тек
өлтіріп қана құтылуға болар деп, бірнеше мәртебе оның мүбәрак жанын о
дүниелік етуге әрекет етіп көрді. Оны өлтірген кісіге көп дүние беретінін
айтып жар салып та байқады. Алайда, олардың ешқайсысы нәтиже берген жоқ.
Ұлы Алла тағала өзінің сүйікті құлын қашан да аман сақтап, оған қарсы
шыққандарды, әмәнда құрдымға батырды. Бірақ, меккелік ақ сүйектер зымиян
пиғылдарын еш бәсеңдетпеді. Алланың елшісіне зұлымдық жасауды үдете
берді. Ақыры, Алла елшісінің (с.ғ.с.) қасына он шақты сахабасын ертіп
алып, Меккеден Мединеге қоныс аударуына тура келді. Біздің жыл санауымыз
бойынша 622 жылы жүзеге асқан осы көш мұсылманша жыл санаудың (һижра –
қоныс аудару) басы саналады.
Медине қаласында Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) үгіт-насихаттары кеңінен
тарқады. Жаңа дін жайлы ілім-білімді Аус, Хазрадж секілді отырықшы
ру-тайпалар толықтай құптады. Осы жерде құрылған шағын ғана қауым
келешекте үлкен Ислам империясының алғашқы ядросы саналады. Исламды
қабылдаған мединелік ансарлар енді Араб түбегіндегі бәдәуи тұрғындар
арасына мұсылмандықты тарата бастады. Ру-тайпалар бірінен соң бірі хақ
дінді қабылдай берді. Сөйтіп, 630 жылы Арабияның көп бөлігі Алланы
жалғыз, Мұхаммедті (с.ғ.с.) оның құлы және елшісі деп мұсылмандықты қабыл
еткен еді. Содан соң, арадағы бірқатар қақтығыстардан кейін Мекке
тұрғындары да Аллаға бойұсына бастады. Ал Алланың сүйікті құлы Мұхаммедке
(с.ғ.с.) елдің басқарушы көсемі ретінде бағынды. Жүрегі жайсаң, мейірім
жаршысы Мұхаммед (с.ғ.с.) меккеліктердің бұрынғы зорлық-зомбылық,
қастандықтарының бәрін кешірді. Осылайша бүгінде әлем жұртшылығы жиылып
қажылық парыздарын өтейтін қасиетті қала Мекке мұсылман әлемінің
орталығына айналды. Қасиетті Қағбадағы жалған құдайлар мен пұттар бірі
қалмай қиратылды.
Мұхаммед Пайғамбардың (с.ғ.с.) Араб еліндегі тозығы жеткен дәстүрлермен ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Дін және мәдениеттің арақатынасы жөнінде қыруар пікірлер айтылуда
Құран Кәрім және ғылым
Психология және когнитивтік психология
Ислам және ғылым оқу құралы
Құранды түсініп оқу
ИСЛАМ ДІНІНІҢ ШЫҒУЫ
Ислам дінінің қоғамдағы орны мен ролі
Әлемдік дін
Шапағатын шашқан ислам діні
Дін мен ғылымның байланысы
Пәндер