Кәсіпкерліктің теориясы

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3

І Кәсіпкерліктің теориясы
1.1. Кәсіпкерлік қызметінің даму тарихы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6
2.2. Кәсіпкерлік қызметінің мәні мен түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...7

ІІ Қазақстан Республикасында кәсіпкерліктің орны мен ролін талдау
2.1. Қазақстан Республикасының шағын және орта кәсіпкерліктің дамуын талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...10
2.2. Қазақстанадағы біріккен кәсіпорындардың дамуын талдау ... ... ... ... ... 14

ІІІ Қазақстан Республикасындағы кәсіпкерлікті жетілдіру бағыттары
3.1. Қазақстан Респупликасының шағын бизнесті дамыту жолдары ... ... ... ... 20
3.2. ОҚО кәсіпкерлікті жетілдіру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..23

Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...29
Әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .30

Кіріспе

Кәсiпкерлiк - ежелден келе жатқан адамдардың iскерлiк белсендiлiгi, қабiлетi. Ал оның дамуы орта ғасырдан басталады: көпестер, саудагерлер, қол өнерi қызметкерлерi. Кәсiпкерлiктiң алғашқы дамуында кәсiпкер құрал жабдықтарға иелiк ете отырып, өздерi сол кәсiпорында қолдап жұмыс iстеген. Бұл тауарлы өндiрiстiң бастапқы жабайы түрi.
Кәсіпкерлік сұрақтарға қатысты барлық нормативтік құқықтық актілерді жалпылама эксперттеу мақсатында әрбір мемлекеттік органда Эксперттік одақты құру ұсынысы өңделінді.
Экономикалық ғылымда кәсіпкерлік қабілеттілік деген ұғымда бар. Кәсіпкерлік қабілеттілік дегеніміз адамның бизнесте жаңалықты аша білу қабілеттілігі, бірақ бизнеске қатысатындардың барлығының қолынан бұл келе бермейді.
Кәсiпкерлiк екi мағынада пайдаланылады:
1) белгiлi бiр iстiң түрi;
2) сол iспен шұғылданатын нақтылы қоғамдық тап.
Кәсiпкерлiк дегенiмiз - белгiлi бiр iстi iстей бiлу. Iс iстеу - адамның белсендiлiгi және iскерлiгi. Белсендiлiк және iскерлiк - адамның еркiн өмiр сүру түрi. Белсендiлiк және iскерлiк - адамдардың мiнез-құлқы типтерiмен байланысты болатын шығар. Павловтың классификациясы бойынша адамдардың қандай типтерi белсендi, iскер болар екен? Өздеріңіз ойланыңызшы: холерик пе, сангвинник пе, флегматик пе, әлде меланхолик пе? Cан есебiнен алғанда белсендiлiк өте азғантай энергетикалық шығыннан, шамадан тыс энергия шығынына дейiн, кейде қоғамдық идеалды iске асыруға дейiн баруы мүмкiн. Мысалы, Париж коммунасы, Ұлы Октябрь социалистiк революциясы. Сапа жағынан спонтандық белсендiлiк (iшкi себептермен пайда болған, сыртқы әсерлермен болмаған), өмiрдiң шектелген түрi және ерiксiз белсендiлiк (қайғы- қасiрет шегу), сонымен бiрге еркiн белсендiлiк.
Кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау саясатын жүзеге асыру нәтижесінде шағын бизнес секторы облыс экономикасында өз орнын тауып, экономиканың өркендеуіне қолайлы жағдайлар жасауда сонымен бірге, кәсіпкерлердің белсенділігі артуына байланысты жергілікті ресурстарды пайдалану және жаңадан жұмыс орындарын құру, рынокта тауарлар мен қызмет көрсетулерді дамыту нәтижесінде бәсекелестік ортаны қалыптастыруға өз әсерін тигізуде.
Кәсіпкерлік қызмет - жеке тұлғаның өз күш-қабілетін танытуының, белгілі бір мақсаттарды жүзеге асырушының тиімді тәсілі. Ол сондай-ақ, адамдардың өзіне сенімін арттырады, іскерлігін қалыптастырады. Экономикалық мағынада кәсіпкер ірі өндірістік немесе құрылыс жобаларын басқарушы. Шағын және орта бизнестің, яғни кәсіпкерліктің негізі адам қызметінің экономикалық танымында жатыр. Кәсіпкердің іс әрекеті өзінің еңбек шығындарына немесе жалдамалы еңбекті пайдалануға негізделеді.
Қазақстанда кәсіпкерлік жөнінде 90-жылдардың басында, қайта құрудың басталуымен айтыла бастады. Бұл кезде былайша айтқанда, «комсомолдық

ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

1. № 154 Қазақстан Республикасының 1992 жыл 4 -шілдедегі 3 – ХП жеке бизнесті қорғау туралы заңы 1-2 Б.
2. Қазақстан Республикасының 1997 ж. 5- науырыздығы " Қазақстан Республикасында бағалы қағазлдармен байланысты мәмілелерді тіркеу " туралы заңы.
3. Қазақстан Республикасының 1995 ж. 5- науырыздығы " Бағалы қағаздар нарығы туралы" заңы.
4. Қазақстан Республикасының ӘМ –ің 1996 жылғы 27- қарашадағы
" Қазақстан Республикасы Әділет Министірлігінің органдарымен заңды тұлғаларды тіркеу тәртібі туралы " ережесі.
5. Н. Назарбаев Қазақстан - 2030: Өркендеу, қауіпсіздіук жэне барлық қазақстандықтардың тұрмыс халін жақсарту. Ел басшысының Қазақстан халқына жолдауы. - Алматы: Білім, 1998 ж. — 120 б.
6. Сейфолла Шайынғазы, Сұңғат Әліпбай. „Кәсіпкерлік–кемел келешек кепілдігі” // Егемен Қазақстан, 2005ж.,26 наурыз.
7. Қазақстан Республикасы Президентініңің Қазақстан халқына Жолдауы, Астана 2004ж.19 наурыз
8. «Шағын кэсіпкерлікті қолдау туралы» ҚР Заңы, 1998 ж.
9. К.Б. Бердалиев «Қазақстан экономикасын басқару негіздері», Алматы «Экономика», 2001ж.
10. Г.С. Смағұлова «Аймақтық экономиканы басқару мәселелері», оқу құралы, Алматы 2005 ж.
11. С.С.Сахариев, А.С.Сахариева «Жаңа кезең – экономикалық теориясы» (оқулық), Алматы «Данекер» 2004ж.
12. Д.Қ. Қабдиев, «Экономикалық саясат» Лекциялар, Алматы 2002ж. «Экономика».
13. Ж.О. Ихданов, Ә.О. Орманбеков, «Экономиканы мемлекеттік реттеудің өзекті мәселелері»Алматы, Экономика, 2002ж.
14. М.Б. Бисенғазин, А.Ш. Хамитов «Кәсіпкерлік негіздері»
15. А.Қ. Мейірбеков, Қ.Ә. Әлімбетов «Кәсіпорынның экономикасы», Алматы, 2003ж.
16. Шеденов Ө.Қ., Байжомартов Ү.С., Жүнісов Б.А., Комягин Б.И. «Жалпы экономикалық теория» Алматы-Ақтөбе -2002.
17. «Кәсіпорын экономикасы» Оразалин К.Ж. Алматы 2007ж.
18. «Кәсіпкерлік» Бисенғазиев М.Б.
19. «Шағын жэне орта кәсіпкерлік шетелдік тэжірибе».
20. Кәсіпкерліктің элеуметтік маңызы. /«Қазақ тарихы» 2001 №1, 30
21. Тоқсейітов Р.Қ. Экономикалық сөздік-анықтамалық Болашақ 1999ж
22.www.e.gov.kz
23. www.googl.kz
24. www.RFCA.kz
25..www.akorda.kz

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 28 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3

І Кәсіпкерліктің теориясы
1.1. Кәсіпкерлік қызметінің даму
тарихы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... .6
2.2. Кәсіпкерлік қызметінің мәні мен
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...7

ІІ Қазақстан Республикасында кәсіпкерліктің орны мен ролін талдау
2.1. Қазақстан Республикасының шағын және орта кәсіпкерліктің дамуын
талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
2. Қазақстанадағы біріккен кәсіпорындардың дамуын
талдау ... ... ... ... ... 14

ІІІ Қазақстан Республикасындағы кәсіпкерлікті жетілдіру бағыттары
3.1. Қазақстан Респупликасының шағын бизнесті дамыту
жолдары ... ... ... ... 20
3.2. ОҚО кәсіпкерлікті
жетілдіру ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... .23

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...29
Әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..30

Кіріспе

Кәсiпкерлiк - ежелден келе жатқан адамдардың iскерлiк
белсендiлiгi, қабiлетi. Ал оның дамуы орта ғасырдан басталады: көпестер,
саудагерлер, қол өнерi қызметкерлерi. Кәсiпкерлiктiң алғашқы дамуында
кәсiпкер құрал жабдықтарға иелiк ете отырып, өздерi сол кәсiпорында
қолдап жұмыс iстеген. Бұл тауарлы өндiрiстiң бастапқы жабайы түрi.
Кәсіпкерлік сұрақтарға қатысты барлық нормативтік құқықтық
актілерді жалпылама эксперттеу мақсатында әрбір мемлекеттік органда
Эксперттік одақты құру ұсынысы өңделінді.
Экономикалық ғылымда кәсіпкерлік қабілеттілік деген ұғымда бар.
Кәсіпкерлік қабілеттілік дегеніміз адамның бизнесте жаңалықты аша білу
қабілеттілігі, бірақ бизнеске қатысатындардың барлығының қолынан бұл келе
бермейді.
Кәсiпкерлiк екi мағынада пайдаланылады:
1) белгiлi бiр iстiң түрi;
2) сол iспен шұғылданатын нақтылы қоғамдық тап.
Кәсiпкерлiк дегенiмiз - белгiлi бiр iстi iстей бiлу. Iс iстеу -
адамның белсендiлiгi және iскерлiгi. Белсендiлiк және iскерлiк - адамның
еркiн өмiр сүру түрi. Белсендiлiк және iскерлiк - адамдардың мiнез-құлқы
типтерiмен байланысты болатын шығар. Павловтың классификациясы бойынша
адамдардың қандай типтерi белсендi, iскер болар екен? Өздеріңіз
ойланыңызшы: холерик пе, сангвинник пе, флегматик пе, әлде меланхолик пе?
Cан есебiнен алғанда белсендiлiк өте азғантай энергетикалық шығыннан,
шамадан тыс энергия шығынына дейiн, кейде қоғамдық идеалды iске асыруға
дейiн баруы мүмкiн. Мысалы, Париж коммунасы, Ұлы Октябрь социалистiк
революциясы. Сапа жағынан спонтандық белсендiлiк (iшкi себептермен пайда
болған, сыртқы әсерлермен болмаған), өмiрдiң шектелген түрi және ерiксiз
белсендiлiк (қайғы- қасiрет шегу), сонымен бiрге еркiн белсендiлiк.
Кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау саясатын жүзеге асыру
нәтижесінде шағын бизнес секторы облыс экономикасында өз орнын тауып,
экономиканың өркендеуіне қолайлы жағдайлар жасауда сонымен бірге,
кәсіпкерлердің белсенділігі артуына байланысты жергілікті ресурстарды
пайдалану және жаңадан жұмыс орындарын құру, рынокта тауарлар мен қызмет
көрсетулерді дамыту нәтижесінде бәсекелестік ортаны қалыптастыруға өз
әсерін тигізуде.
Кәсіпкерлік қызмет - жеке тұлғаның өз күш-қабілетін танытуының,
белгілі бір мақсаттарды жүзеге асырушының тиімді тәсілі. Ол сондай-ақ,
адамдардың өзіне сенімін арттырады, іскерлігін қалыптастырады.
Экономикалық мағынада кәсіпкер ірі өндірістік немесе құрылыс жобаларын
басқарушы. Шағын және орта бизнестің, яғни кәсіпкерліктің негізі адам
қызметінің экономикалық танымында жатыр. Кәсіпкердің іс әрекеті өзінің
еңбек шығындарына немесе жалдамалы еңбекті пайдалануға негізделеді.
Қазақстанда кәсіпкерлік жөнінде 90-жылдардың басында, қайта
құрудың басталуымен айтыла бастады. Бұл кезде былайша айтқанда,
комсомолдық кәсіпкерлік басталды, көптеген белсенді жас адамдар,
негізінен комсомол жетекшілері, жастардың шығармашылық ғылыми-техникалық
орталықтары негізінде кооперативтер құра бастады. Несиелеудің жеңілдік
жағдайлары жасалды. Мұның үстіне, өспелі инфляция жағдайына дәл осы
кәсіпкерліктің алғашқы толқыны төтеп беріп қана қоймай, сондай-ақ
қажетті, былайша айтқанда, бастапқы капитал жинай алды, себебі несие ақша
қымбат алынып, арзан қайтарылды.
Қазақстан Республикасы 1991 жылы тәуелсіздік алғаннан кейін
кәсіпкерлік белсенділікті қолдауға байланысты бірқатар заңдар қабылданды.
Қазақстанда кәсіпкерліктің дамуына Қазақстанда кәсіпкерліктің дамуы мен
шаруашылық қызметтің еркіндігі туралы (1991), Жеке кәсіпкерлікті қолдау
және қорғау туралы (1992) заңы сияқты заңдар түрткі болды Кәсіпкерлік
қызметтің негізгі үш саласының ішінен бірінші орынға өндіріс те емес,
тұтынушылар мен тауар өндірушілер арасындағы делдалдық та емес, сауда
шықты.
Соңғы жылдары Қазақстан Республикасы Президентінің 1997 жылғы 6
– наурыздағы №3398 Шағын кәсіпкерлікті дамытуды белсендету және
мемлекеттік қолдауды күшейту шаралары туралы және 1998 жылғы 27-
сәуірдегі №3928 Жеке және заңды тұлғалардың кәсіпкерлік қызмет
еркіндігіне деген құқығын қорғау туралы жарлықтары кәсіпкерліктің
дамуына жаңа күш берді. Осы жарлыққа орай, Қазақстанда шағын бизнесті
дамыту жөніндегі алғашқы арнайы орган ретінде сауда және экономика
министрлігінің құрамында шағын кәсіпкерлікті қолдау жөніндегі агенттік
құру және оның жұмысын ұйымдастыру ұйғарылды.

І Кәсіпкерліктің теориясы
1.1.Кәсіпкерлік қызметінің даму тарихы

Кәсіпкерлік адам қызметінің ерекше саласы және ол еңбектің басқа
түрлерінен оқшауланып тұрады. Бұған кезінде атақты неміс экономистісі,
Гарворд профессоры Иозиф Шумпетер (1883-1950жж) мән берді. Оның айтқан
мынадай сөзі эпиграф болып саналады Кәсіпкер болу – басқаның істеген
істемеу
Екінші жағынан алдымен кәсіпкерлік жұмысты ұйымдастырушылар. Ол
туралы француз экономисі Жан Батист Сей (1767-1832жж) былай деген
Кәсіпкер - адамдарды өндірістік шеңбер ауқымында ұйымдастыратын адам.
Кәсіпкерлік терминін алғашқы рет ағылшын экономисі – Ричард Контильон
(1650-1758жж) енгізді. Бұл ұғымға ол нарықтық тәуекелділік жағдайында
табыс алу мақсатымен өндірісті ұйымдастырудағы адам белсенділігін
жатқызады.
Экономикалық әдебиеттерде кәсіпкерлік пен бизнес ұғымдарын
балама түрінде қарастыру жиі кездеседі. Бизнес пен кәсіпкерлік жақын ұғым
болғанмен, оларды бір-бірімен баламалап, теңестіріп қарауға болмайды.
Бизнес – табыс әкелетін кез келген қызметтің түрі. Рас, бизнес
кәсіпкерлік қызметпен тығыз байланысты. Кәсіпкерлік – новаторлық іс.
Нағыз кәсіпкер – ол өнертапқыш. Сондықтанда бизнеспен айналысатын
адамдар, осы көзқарас тұрғысынан ешуақытта кәсіпкер бола алмайды.
Кәсіпкерлік – бұл шаруашылық жүргізудің әдісі және өз бетімен жұмыс
істеуге негізделген экономикалық ойлаудың ерекше типі. Кәсіпкерлікті
дамытудың басты сәті нарық экономикасында бәсекелестік отанын құру үшін
ғана емес, сонымен қатар еркін кәсіпкерлік үшін жол ашатын мемлекет
иелігінен алу мен мемлекеттік меншікті жекешелендіру болып табылады. Әр
бір заттың немесе құбылыстың өзіне тән даму және қалыптасу тарихы бар.
Сол тәрізді кәсіпкерліктің даму тарихы талай ғасырларды қамтиды. Дегенмен
қазіргі түсініктің орын алуы капитализмнің қалыптасу және даму кезеңіне
сай келеді. Буржуазиялық саяси экономияда кәсіпкерлік түсінігі XVIII
ғасырда пайда болды, сонымен қатар меншік иесі деген түсінік алды.
Кәсіпкерліктің даму тарихы 4 бағытта дамыды:
1 – бағыт. Кәсіпкерлікті тәуекелдікпен байланыстырды. Бұл бағыттың
негізін салушысы болып француз экономисі – Ричард Контильон болып
саналады. Ол мынадай шешімге келеді: Кәсіпкер болашақтағы мүмкіндіктерді
болжап, өзіне табыс табу мақсатында мүмкіндіктерді жүзеге асырады.
Сұраныс пен ұсыныс қатынасын ескере отырып, кәсіпкер тауарды арзан бағаға
сатып алып, қымбат бағаға сатады.
2 – бағыт. Ж. Сей мен А. Маршалдың көзқарастарымен байланысты.
Олардың ойынша өндірістік факторлардың бірі рационалдық комбинацияны
жүзеге асыру және қалыпты кәсіпкерлік табыс табу.
3 – бағыт. Кәсіпкерлік теориясын құрудағы негізгісі мен
перспективалық бағыт. Бұл бағыттың негізін салушы Шумпеттер. Егер
шаруашылық субъектілері жаңа комбинацияны жүзеге асырмаса, ол кәсіпкер
болып саналмайды. Кәсіпкерлік функцияларын мынадай адам ғана жүзеге асыра
алады. Егер ол сезімтал, иновациялық өзгерістерге икемді адам болса,
жаңалықты таба білетін, оның нәтижесін тиімді қолдана білетін тұлға.
4 – бағыт. Бұл бағыттың негізін салған адамдар П. Дюркер, В.
Санто олар кәсіпкерлікті менеджментпен тығыз байланыстырады. Кәсіпкерлік
пен менеджмент бірін-бірі толықтырып тұрады және құрамдас бөлігі болып
табылады. Менеджмент көбінесе кәсіпорынның қызмет көрсету саласына көп
көңіл бөледі және кәсіпкерліктің басқару стилін нығайтады.

1.2. Кәсіпкерліктің мәні мен түрллері.

Кәсіпкерлік дегеніміз – белгілі бір істі істей білу. Іс істеу –
адамның белсенділігі және іскерлігі. Белсенділік және іскерлік – адамның
еркін өмір сүру түрі. Белсенділік, іскерлік адамдардың мінез-құлқы
типтерімен байланысты болатын шығар. Кәсіпкерлік екі мағынада
пайдаланылады: біреуі – белгілі бір істің түрі; екіншісі – сол іспен
шұғылданатын нақтылы қоғамдық тап. Кәсіпкерлік деген ұғым өмірде
экономикалық белсенділікке қолданылады. Антогонистік қоғамда, ол адамды
адамның қанауы, ал кәсіпкерлер табы қанаушы тап болады.
Экономикалық белсенділік – бұл барлық энергетикалық процесс тауар
өндірісімен айырбас арқылы пайда табуымен байланысты. Өндірісте,
айырбаста шектелген белсенділігін емес, адамдардың жан-жақты
белсенділігін талап етеді. Сондықтан экономикалық белсенділік, іскерлік
еріксіз немесе еркін болуы керек.
Нарық жағдайында кәсіпкерлік қызмет көп нышанда болады. Оларды мына түрге
бөлуге болады:
1. Масштабы бойынша: шағын, орта, ірі кәсіпкерлік.
2. Кәсіпкерліктің субъектілері бойынша: кәсіпкерліктің
субъектілері экономикалық қызметтің әр түрлі қатысушылары – жеке
тұлғалар, келісімшарт міндеттемелерімен, ортақ экономикалық мүдделерімен,
біріккен адамдар тобы, яғни ұжымдық кәсіпкерлік, серіктестік,
кооперативтер, акционерлік қоғам, холдингтер және осыған тәріздес
мемлекеттік кәсіпкерлер бола алады.
Экономикалық ресурстар дегеніміз – тауар өндіруде қолданылатын
барлық табиғат, адам және адамдардың өндірген құрал жабдық ресурстары.
Олар: фабрика, зауыт және ауылшаруашылық құрылыстары; әртүрлі жабдықтар,
инструменттер, өндірістік тауарлар мен ауыл шаруашылық өнімдерін өндіруге
қолданылатын машиналар; әртүрлі транспорт, байланыс құралдары;
материалдық байлықты өндіруге қатынасатын алуан түрлі еңбектер; жер және
қазбалы байлықтар. Олар мынандай үлкен екі категорияға бөлінеді:

1. Материалдық ресурстар – жер оның табиғи байлығы және капитал;
2.Адамдар ресурсы – еңбек және кәсіпкерлік қабілеттілік.
Жер – деген түсінікке барлық табиғи ресурстар жатады, өндірісте
қолданылатын барлық табиғаттың әншейін байлығы. Оған мынандай ресурстар
кіреді: жыртылған жер, жайылыстар, ормандар, минералдар мен мұнайдың кен
байлықтары, су ресурстары т.б.
Капитал немесе инвестициялық ресурстар - барлық өндірілген
өндіріс құралдары, яғни инструменттер, машиналар, жабдықтар, фабрика –
зауыттар, қойма, тарнспорт, құралдарының барлық түрлері және тауар өткізу
торабы. Құрал жабдықтарды өндіру және қорландыру процесін инвестициялау
дейді.
Тауарлар екіге бөлінеді: 1. Инвестициялық тауарлар, олар тұтыну
тауарларын өндіруді қамтамасыз етеді; 2. тұтыну тауарлары қоғамның
қажетін тікелей қанағаттандырады. Инвестициялық тауарға ақша капиталы
кірмейді. Ақша ештеңе өндірмейді, яғни экономикалық ресурсқа жатпайды.
Ақша – бұл финанс капиталы, яғни нақты капитал емес, жалған капитал.
Еңбек – бұл кең мағыналы термин. Экономистер оны адамдардың
тауар өндіру және қызмет көрсетудегі күш ақыл-ой қабілеттіліін
бейнелейді.
Кәсіпкерлік қабілеттілік – адамдардың ерекше таланттылығы. Оны түсіну
үшін кәсіпкердің төрт функциясын түсіну керек.
1. Кәсіпкер барлық ресурстарды: жер, капитал, еңбекті өнім
өндіру процесіне қосу ынтасын өз жауапкершілігіне алады, яғни өндірістің
қозғаушы күші, себебі істеген ісі пайда беретініне сенеді.
2. Кәсіпкер өндіріс процесінде барлық негізгі шешімдерді өз
қолына алады және фирманың іс бағытын айқындайды.
3. Кәсіпкер – бұл жаңашыл, коммерциялық негізде жаңа тауар
өндіруді, жаңа технологияны енгізу, бизнесті ұйымдастырудың жаңа
формаларын енгізуге аянбай жұмыс істейтін кісі.
4. Кәсіпкер – бұл тәуекелге баратын кісі. Тәуекелге бару үшін
істелетін істің егжей-тегжейін айқын талдап, қортындысында ие болатынын
білген жөн. Кәсіпкер тек қана өз уақыты, еңбегін, іс қабілеттілігін
тәуекелге салмайды, сонымен бірге өндіріске кеткен өзінің және өзінің
серіктестерінің немесе акционерлердің қаржыларын тәуекелге салады.
Кәсіпкерлік бірнеше түрлері бар. Атқаратын қызметіне қарай
былай бөлінеді: өндірістік, коммерциялық, қаржылық және консультациялық.
Меншік түрлеріне бойынша жеке меншік, мемлекеттік, муниципалды,
сонымен бірге қоғамдық құрылымдар меншігі.
Меншіктер саны бойынша кәсіпкерлік іс жеке адамның немесе
коллективтің құрамы болуы керек.
Кәсіпкерлік формасы бойынша екіге бөлінеді: ұжымдық-құқықтық
және ұжымдық-экономикалық.
Ұжымдық-құқықтық кәсіпкерліктер. Серіктестер – адамдардың
бірлестігі, онда екі және одан да көп серіктестер болады. Олар өз
капиталдарын қосады және әрбір мүше өзінің капиталымен жеке жауап береді.
Олар шексіз жауапкершілікті серіктестер, командитті (сенімге негізделген)
серіктестер шектелген жауапкершіліктер.
Ұжымдар (қоағмдар) өздерінің қаражаттарымен бірігеді. Шектелген
жауапкершілікті қоғам мүшелері ұжымның міндеттемелеріне жауап бермейді.
Олардың жауапкершілігі өздерінің қосқан пайларының мөлшерінде болады. Ал
қосымша жауапкершілігі бар ұжымдар өздерінің барлық дүние-мүлкімен
жауапты.
Акционерлік қоғамдар: ашық және жабық түрде болады.
Кәсіпкерліктің ұжымдық-экономикалық формалары.
Концерн – көпсалалы акционерлік қоғам, әр түрлі компаниялардың
бақылау пакеттерін сатып алады.
Ассоциация – экономикалық дербес кәсіпорындардың ерікті
бірлестігі. Маманданған кәсіпорынның негізгі мақсаты ғылыми-техникалық,
өндірістік, экономикалық және әлеуметтік міндеттерді бірігіп шешу.
Консурциум – бұл ірі қаржы операцияларын істеу үшін біріккен
кәсіпкерлердің бірлестігі.
Сидикат – бір саланың кәсіпкерлерін тауар сатуға біріктіру.
Картель – тауар, қызмет көрсету бағасы, нарық аудандарын бөлу,
өндіріс мөлшері жөнінде келісім.
Қаржы - өнеркәсіп тобы – банк, сақтандыру және сауда
капиталының бірлестігі.
Қазір Қазақстанда мынадай ұжымдық-құқықтық формалары кәсіпкерліктер
құрылуда.
1.Шаруашылық серіктестік – толық серіктестік. Олардың мүшелері
өзара кәсіпорын құру жөнінде келісімге қол қояды. Құруға керекті серіктес
мүшелердің қаражаттарын біріктіру. Серіктестіктің пайдасы, зияны пайға
қарай бөлінеді. Әрбір мүше өзінің табысына пайданы қосып сонан салық
төлейді.
2.Коммандиттік серіктестік. Барлық серіктестік мүшелері
серіктестік атанған іс жүргізушілер ішінен біреу немесе бірнеше мүшелері
зиянның тәуекелін өздерінің қосқан үлестері мөлшерінде жауапкершілікке
алады.
3.Шектелген жауапкершілікті қоғамдар. Оның мүшелері қоғамның
міндеттемелеріне жауап бермейді, ал зиян тәуекеліне өздерінің үлестерімен
жауап береді.
4.Қосымша жауапкершілігі бар қоғам міндеттемелеріне өздерінің
заттарымен жауап береді.
5.Ашық және жабық акционерлік қоғам.
6.Өндірістік кооперативтер – ерікті түрде біріккен қоғамдар.
Унитарлы кәсіпорын – коммерциялық мекеме, меншіктік құқығы жоқ.
Унитарлық кәсіпорынның мүліктері бөлінбейді. Унитарлық кәсіпорын тек
мемлекеттік немесе муниципалдық болады. Унитарлы кәсіпорын федералдық
қазына кәсіпорны болып есептеледі

ІІ Қазақстан Республикасында кәсіпкерліктің орны мен ролін талдау
2.1. Қазақстан Республикасында шағын және орта кәсіпкерліктің дамуын
талдау.

Қоғамымызды реформалаудың қол жеткен қомақты табыстарының бірі -
орта таптың қалыптасуы болып табылады. Әміршілдік жүйедегі экономиканың
күйреуі, жекелеген нарық элементтерінің пайда болуы, экономикалық өмірге
бұрынғы шаруашылық субъектілерден өзінің инновациялық мінез-құлқымен
ерекшеленетін жаңа шаруашылық субъектілерін әкелді. Сонымен бірге
қоғамымызда меншік иесі деген жаңа әлеуметтік топ қалыптасты. Осы орта
таптың қалыптасуы, негізінен, орта және шағын кәсіпкерліктің дамуымен
тікелей байланысты.
Елдің кәсіпкерлікті дамытуда ынтасын арттыру үшін экономикалық,
әлеуметтік, құқықтық базасын кұрып, оларды одан әрі жетілдіру керек.
Шағын және орта бизнестің Қазақстан Республикасында калыптаса
басталуы мен дамуы тауарлы нарықтың және кәсіпкерлік іс-әрекеттің кең
ауқымға құлаш жаюымен байланыстыруға болады. Әрине мемлекетіміздің
тәуелсіздікке қол жеткізуі, нарық экономикасына бет бұруының өзі елде
кәсіпкерлік пен шағын және орта бизнеспен айналысуға міндет еді.
Республикамыз табиғи жер қойнауындағы ресурстарға бай, жер ауқымы кең
болғандықтан, ауыл шаруашылығында - фермерлік іс, шаруашылық қожалықтарын
құру, төл өсіру, сүт тағамдарының көптеген түрлерін молынан нарыққа
шығару соңғы кезде кең дамып келеді.
Қазақстан Республикасындағы шағын және орта бизнес халықтың әл-
ауқатының төмендеген кезінде, ел экономикасы макроэкономикалық дағдарысқа
ұшыраған кезінде де өміршең күй танытты. Елдегі объективті және
субъективті қиындықтар оның динамикалық дамуына кедергі етуде.
Объективті қиындықтары, экономиканың жаппай дағдарысқа ұшырауынан, бюджет
тапшылығы, қаржылық ресурстар жетіспеушілігі, міне осы мәселелер шағын
және орта бизнестің кең көлемде қарқын алуына кедергі етуде. Нарықтық
экономикаға таяну жақындаған сайын, мемлекеттің инвестор ретіндегі ролі
төмендеуде. Мемлекет өз тарапынан бизнесті дамытуда қолайлы климат
жасауы, заңдық-нормативтік актілерді жолға қоюы, шетелдік және отандық
инвесторларды шағын және орта бизнесті дамыту жолында капитал құюына
тартуы, шағын және орта бизнесті қолдау мен дамыту бағдарламаларын
қолдайтын микроэкономикалық саясатты жасауы қажет.
Субъективті негіздегі қиындықтарға, негізінен былайша түсіндіруге
болады. Қоғамның сана-сезімінде қалыптасып қалған пайда табу, табыс алу,
бай болу әрекеттерін әлі де болса, психологиялық жағынан дайындық жоқ.
Кәсіпкерлер тарапынан да нарықтың тез өзгеру қозғалысына жылдам әрі
тиімді реакциясы толық әдетке енбеген. Кәсіпкерлер менеджмент, маркетинг
салаларының қыр мен сырын әлі де түсінбеген. Шағын кәсіпорындардың
жұмысының тиімділігі өнім өндірудегі тар мамандану ғана емес, еңбек
құралдарына да мамандануында. Мұндай өндірістер шектеулі тауар
ассортиментін шығарып, қажет болған жағдайда оны тез ауыстыруы да мүмкін.
Шағын бизнестің дамуы транспорттық шығындар мен өнімдердің құрып қалуы
қаупін төмендетеді. Сонымен, шағын кәсіпорындар - негізінде алып
инфрақұрылымдық бөлімдердің (қоймалық, арнаулы коммуникациялар, көліктік
шаруашылықтар, тазалау құрылғылары) құрылуына көп шығындар жұмсалмайды.
Өндірістің аздаған көлемі бойынша тауарларды сату, айналымға жіберу,
материалды техникалық жабдықтауларды өнім дайын болған кезінде
реализациялау тез жүреді.
2003-2008жылдар кезеңіндегі Қазақстан Республикасындағы шағын
кәсіпкерліктің осу динамикасы

1-кесте
Жылдар 2003 2004 2005
қаңтаақпан қаңтар ақпан қаңтар қаңтар-ақпан
р
Қазақстан
Республикасы 74533745632 20878752094070 173041 355713
Ақмола 5 35128 101126 100030 6755 13946
Ақтөбе 3512929279 81231 80094 8047 15128
Алматы 2927796786 234423 236211 9623 18772
Атырау 9676434671 77994 77374 7822 17378
Батыс 34669
Қазақстан 25905 69585 73844 6518 13284
Жамбыл 2587938240 132450 133923 4191 8700
Қарағанды 3824241983 152167 151705 10733 21661
Қостанай 4192145828 117116 115908 8398 15015
Қызылорда 4583221574 52772 52614 6474 12884
Маңғыстау 2155825116 53844 53519 7740 16847
Оңтүстік 25094
Қазақстан 111721 261945 263982 7798 16196
Павлодар 1114828812 98559 98468 7184 12663
Солтүстік 7
Қазақстан 2879324012 69448 71689 5431 11247
Шығыс
Қазақстан 2409071213 199045 197151 10804 23546
Астана 36609 115690 114995 28612 60699
Алматы қ. 7124078755 270481 272995 36912 77747
36667
78693

Өнім шығарылымның өзгеруі.
Диаграмма-3

2009 жылғы тиісті кезеңмен салыстырғанда 2010ж қаңтар-ақпанда
ШОК субьектілерінің өнім шығарылымы көлемінің кобеюі барлық облыстарда
байқалады.

2.2.Қазақстанадағы біріккен кәсіпорындардың дамуын талдау

Казіргі кезде дүниежүзілік өндіргіш күштердің даму кезеңі
дамыған материалдық-техникалық негізін, халықаралық еңбек бөлінісі
жүйесін және халықаралық кооперацияның әртүрлі формаларын қоса алғанда
экономикнаың интернационализациялану процесін күшейтудің объективті
қажеттілігін қамтамасыз етеді.
Тауарлармен, технологиямен, капиталмен халықаралық айырбастың
жаңа жолдардың бірі ретінде біріккен кәсіпкерліктің тез дамуы, әлемдік
экономикадағы болып жатқан өзгерістерді көрсетеді: мемлекет
саясатындағы, өндіріс технологиясы мен құрылымындағы өзгерістерге
байланысты өндіріс факторлары мен нарықтық сұранс сипатының өзгерісі.
Қазіргі кезде көптүрлі кооперациялық байланыстардың дамуын есепке ала
отырып, біріккен кәсіпкерлік феномен едәуір күрделі сипатқа ие болып
жатыр: фирмааралық қарым-қатынастардың әртүрлі формалары мен біріккен
кәсіпорындар құрудан бастап, аймақтық және аймақаралық бірлестіктер
шеңберінде ірі, ауқымды интеграциялық жобаларды жүзеге асыруға дейін.
Қазақстанда біріккен кәсіпорындар барлық біріккен кәсіпкерлік
формаларының элементтерін иеленетін симбиоз болып табылады. Отандық
біріккен кәсіпорындардың ішінде көбінесе акционерлік емес формалардың
басым екендігін және осыған байланысты республикаға акционерлік
компаниялар туралы заңдылықты нақты түрде талдау керек екендігін ескеру
қажет. Бірақ бұл жағдай біріккен кәсіпорындардың басқа да формаларын құру
және іске асыру мүмкіндігін жоймау керек.
Қазақстан Республикасының территориясында қызмет ететін біріккен
кәсіпорындардың дамуы мен қазіргі жағдайына талдау жүргізейік.
Экономикадағы қиындылық жағдайларына қарамастан еліміздің территориясында
қызмет ететін біріккен және шетел кәсіпорындарының саны жылдан-жылға
өсуде. 2007жылдың 1 қаңтарда тіркелген біріккен кәсіпорындардың саны 5444
болды, ол 2005 жылмен салыстырғанда 1,5 есе өскенін көрсетеді. 2006жылы
Қазақстан Республикасы бойынша тіркелген біріккен кәсіпорындардың ішінде:
ірі кәсіпорындар саны –191;
орта кәсіпорындар – 206;
кіші кәсіпорындар – 5147.
Бұл көрсеткіштер Қазақстан Республикасында кіші және орта
кәсіпкерлікті дамыту үшін жағымды жағдайлардың жасалғанын байқатады.
Қазақстан Республикасы территориясында қызмет ету түрлері бойынша
біріккен кәсіпорындардың тіркелген санын 3-кестеден көруге болады.

Қызмет ету түрлері бойынша біріккен кәсіпорындардың
тіркелген саны[1] 3-кесте

2006 ж 2007 ж 2008 ж
Қазақстан Республикасы 2738 3731 5444
Кіші 2505 3472 5147
Орта 163 190 206
Ірі 70 69 91
Ауыл шаруашылығы, аңшылық және орман
өсірушілер 48 79 112
Кіші 45 75 100
Орта 3 2 10
Ірі - 2 2
Балық өсіру және балық аулау кәсібі 1 3 7
Кіші 1 3 7
Орта - - -
Ірі - - -
Тау-кен өнеркәсібі 88 97 131
Кіші 55 64 93
Орта 20 16 20
Ірі 13 17 18
Өндіру өнеркәсібі 511 674 910
Кіші 427 581 814
Орта 49 61 59
Ірі 35 32 37
Газды, суды, электроэнергияны өндіру және
бөлу (үйлестіру) 26 31 27
Кіші 17 25 22
Орта 2 5 3
Ірі 7 1 2
Құрылыс 211 301 562
Кіші 197 284 541
Орта 14 15 18
Ірі - 2 3
Үй бұйымдарын және автокөліктерді жөндеу,
сауда 1050 1511 2214
Кіші 1023 1474 2175
Орта 24 33 30
Ірі 3 4 9
Қонақжайлар және мейрамханалар 71 84 93
Кіші 62 75 84
Орта 6 5 5
Ірі 3 4 4
Көлік және байланыс 201 266 353
Кіші 185 239 326
Орта 12 23 23
Ірі 4 4 4
Қаржылық қызмет 70 76 89
Кіші 62 68 77
Орта 8 7 9
Ірі - 1 3
Қозғалмайтын мүлікпен жасалатын
операциялар 336 449 657
Кіші 319 438 639
Орта 14 11 15
Ірі 3 - 3
Білім беру 21 35 -
Кіші 19 31 -
Орта 2 3 -
Ірі - 1 -
Денсаулық сақтау және әлеуметтік қызмет
көрсету 25 37 40
Кіші 24 34 37
Орта 1 2 1
Ірі - 1 2
Басқа да коммуналдық және жекелеген қызмет
көрсету 77 88 46
Кіші 67 81 41
Орта 8 7 4
Ірі 2 - 1

Кестеде көрсетілген деректер бойынша, Қазақстан Республикасында
тіркелген біріккен кәсіпорындардың 2214-і үй бұйымдарын және автокөлікті
жөндеу, сауда саласында, 910-і өндіру өнеркәсібінде, 657-ы қозғалмайтын
мүлікпен операциялар жасау кәсіпорындарында қызмет етеді. Кестедегі
деректерге сүйенсе, Қазақстан территориясында тіркелген біріккен
кәсіпорындардың саны жылдан-жылға өсуде.
Шетел мамандарының бағасы бойынша Қазақстан Республикасында
инвестициялау үшін неғұрлым жағымды аудандар болып Астана қаласы, сонымен
қатар Оңтүстік Қазақстан, Алматы, Атырау, Қарағанды, Шығыс Қазақстан
облыстары саналады. Облыстар бойынша біріккен кәсіпорындардың тіркелген
санын 4-кестеден байқаймыз.
Облыстар бойынша біріккен кәсіпорындардың тіркелген саны[2]

4-кесте

2006 ж 2007 ж 2008 ж
Қазақстан Республикасы 2738 3731 5444
Кіші 2505 3472 5147
Орта 163 190 206
Ірі 70 69 91
Ақмола 20 57 92
Кіші 17 47 82
Орта 2 9 9
Ірі 1 1 1
Ақтөбе 59 97 166
Кіші 44 77 147
Орта 10 15 12
Ірі 5 5 7
Алматы 110 148 203
Кіші 93 127 187
Орта 12 15 12
Ірі 5 6 4
Атырау 75 123 236
Кіші 65 112 216
Орта 8 7 16
Ірі 2 4 4
Шығыс Қазақстан 79 117 189
Кіші 66 105 178
Орта 7 7 6
Ірі 6 5 5
Жамбыл 27 29 36
Кіші 21 23 30
Орта 3 3 4
Ірі 3 3 2
Батыс Қазақстан 44 70 130
Кіші 36 65 119
Орта 7 5 9
Ірі - - 2
Қарағанды 87 123 185
Кіші 67 107 169
Орта 11 7 8
Ірі 9 9 8
Қостанай 36 106 155
Кіші 33 96 150
Орта 2 8 4
Ірі 1 2 1
Қызылорда 14 18 24
Кіші 9 12 19
Орта 4 4 3 ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.