Ежелгі қытай философиясы



Жоспар:

Кіріспе

Негізгі бөлім
1. Конфуцийшілдік
2. Мэн Цзы
3. Сюньцзн
4. Легистер (заңгерлер)
5. Даосизм

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер
КІРІСПЕ

Ежелгі Қытайдың қола дәуірінен темір дәуіріне өтуіне байланысты ауылшаруашылығы мен қала тұрғындарының еңбектерінің бөлінуіне, ақшалай тауарлық қатынастардың қалыптасуына, ой және дене еңбектерінің бөлінуіне, әртүрлі сатыдағы әлеуметгік топтардың пайда болуына әкеліп соқтырды.
Ежелгі Қытай мемлекеті — шын мәніндегі шығыстық деспотия болатын. Мемлекет басшысы — әрі монарх, әрі жрец және жалғыз ғана жер иесі болды. Әртүрлі рангтағы аристократия мемлекеттік кызметте болды. Олардан кейін әлеуметтік сатыда — рубасылары, отбасы (семья) басылары тұрды. Ал кұлдар болса, олар жануарлар сияқты әлеуметтік сатыдан тыс қалды.
Заң болған жоқ, сондықтан әлеуметтік сатыда жоғары тұрғандардың өктемдігінен ешкім тыс қала алмады. Бірақ мемлекет басшысының (ван) алдында әртүрлі әлеуметгік сатылардың бәрі тең болды. Халық арасындағы қарымқатынас күрделі, шымшытырық ритуалдарға негізделді.
Мысалы, тірілердің өлгендерге, олардың рухына, табиғат құбылыстарына, жерге және аспанға деген қарым-қатынас негізінде қалыптасқан діни кезқарас, әдет-ғұрып, дәстүрлермен тығыз байланыстағы ритуалдар, жоғары әлеуметтік сатыда тұрғандар мен төменгі сатыдағылардың ара қатынасын нақтылап, айқындайды, т.б.
Қытайлықтардың сол кездегі дүниетанымдық көзқарастары "Бес кітап" (У цзин) аталатын кітаптарда шоғырланған. Бұл кітаптар өздерін білімді санайтын әр адамның көзқарастарын қалыптастыруда үлкен рөл атқарды.
Ежелгі Қытайда ғылымның да кейбір салалары пайда бола бастады. Мысалы: математика, астрономия, медицина. Осы ғылымдар саласындағы жетістіктер негізінде Ай мен Күннің тұтылу мезгілін анықтады, астрономиялық құбылыстар мен жердегі кұбылыстардың байланысын айқындауға, күнтізбе (календарь), уақыт есептеу т.б. тәсілін ойлап, табуға мүмкіндік туды. Бірақ, ғылым әлі де болса әлжуаз қалыпта еді. Бұл жағдай философиялык ілімдердің деңгейіне әсер етпей қойған жоқ.
Біздің дәуірімізге дейінгі үшінші ғасырдың аяғында пайда болған Ежелгі Қытай философиясы кейінірек негізгі алты философиялық бағытқа — мектептерге бөлінді. Олар: конфуцийшылдық, моизм, заң мектебі (легистер), даосизм, тұрпайы философтар (натурфилософия) және Атаулар мектебі. Біз бұл аталған философиялық мектептердің ішіндегі ең көрнектілері — конфуцийшылдық, даосизм және легистерге ғана қысқаша тоқталамыз.
1. Ж. Алтай, А. Қасабек, Қ. Мұхамбетәли. Философия тарихы. А., 1999. - 288 б.
2. Бердяев Н.А. Өзін-өзі тану. М., 1991.
3. Современная философия. Словарь и хрестоматия. Ростов на Дону. М.: Феникс, 1995.
4. Философия. Құрастырған Т.Ғабитов. А., 2005.

Пән: Философия
Жұмыс түрі:  Реферат
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:   
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

Кафедра: Философия және ғылымдар әдіснамасы

Р Е Ф Е Р А Т

ТАҚЫРЫБЫ:
ЕЖЕЛГІ ҚЫТАЙ ФИЛОСОФИЯСЫ

Орындаған:
Тексерген:

Жоспар:

Кіріспе
Негізгі бөлім
1. Конфуцийшілдік
2. Мэн Цзы
3. Сюньцзн
4. Легистер (заңгерлер)
5. Даосизм

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер

КІРІСПЕ

Ежелгі Қытайдың қола дәуірінен темір дәуіріне өтуіне байланысты
ауылшаруашылығы мен қала тұрғындарының еңбектерінің бөлінуіне, ақшалай
тауарлық қатынастардың қалыптасуына, ой және дене еңбектерінің бөлінуіне,
әртүрлі сатыдағы әлеуметгік топтардың пайда болуына әкеліп соқтырды.
Ежелгі Қытай мемлекеті — шын мәніндегі шығыстық деспотия болатын.
Мемлекет басшысы — әрі монарх, әрі жрец және жалғыз ғана жер иесі болды.
Әртүрлі рангтағы аристократия мемлекеттік кызметте болды. Олардан кейін
әлеуметтік сатыда — рубасылары, отбасы (семья) басылары тұрды. Ал кұлдар
болса, олар жануарлар сияқты әлеуметтік сатыдан тыс қалды.
Заң болған жоқ, сондықтан әлеуметтік сатыда жоғары тұрғандардың
өктемдігінен ешкім тыс қала алмады. Бірақ мемлекет басшысының (ван) алдында
әртүрлі әлеуметгік сатылардың бәрі тең болды. Халық арасындағы қарымқатынас
күрделі, шымшытырық ритуалдарға негізделді.
Мысалы, тірілердің өлгендерге, олардың рухына, табиғат құбылыстарына,
жерге және аспанға деген қарым-қатынас негізінде қалыптасқан діни кезқарас,
әдет-ғұрып, дәстүрлермен тығыз байланыстағы ритуалдар, жоғары әлеуметтік
сатыда тұрғандар мен төменгі сатыдағылардың ара қатынасын нақтылап,
айқындайды, т.б.
Қытайлықтардың сол кездегі дүниетанымдық көзқарастары "Бес кітап" (У
цзин) аталатын кітаптарда шоғырланған. Бұл кітаптар өздерін білімді
санайтын әр адамның көзқарастарын қалыптастыруда үлкен рөл атқарды.
Ежелгі Қытайда ғылымның да кейбір салалары пайда бола бастады. Мысалы:
математика, астрономия, медицина. Осы ғылымдар саласындағы жетістіктер
негізінде Ай мен Күннің тұтылу мезгілін анықтады, астрономиялық құбылыстар
мен жердегі кұбылыстардың байланысын айқындауға, күнтізбе (календарь),
уақыт есептеу т.б. тәсілін ойлап, табуға мүмкіндік туды. Бірақ, ғылым әлі
де болса әлжуаз қалыпта еді. Бұл жағдай философиялык ілімдердің деңгейіне
әсер етпей қойған жоқ.
Біздің дәуірімізге дейінгі үшінші ғасырдың аяғында пайда болған Ежелгі
Қытай философиясы кейінірек негізгі алты философиялық бағытқа — мектептерге
бөлінді. Олар: конфуцийшылдық, моизм, заң мектебі (легистер), даосизм,
тұрпайы философтар (натурфилософия) және Атаулар мектебі. Біз бұл аталған
философиялық мектептердің ішіндегі ең көрнектілері — конфуцийшылдық,
даосизм және легистерге ғана қысқаша тоқталамыз.

НЕГІЗГІ БӨЛІМ

Конфуцийшылдық.
Бұл философиялық ағымның пайда болуы және қалыптасуы, осы ағымның
негізін қалаушы Кунфуц-зы, оның ізбасарлары Мэнцзы және Сюньцзының
есімдерімен тығыз байланысты.
Кунфуцзы (б.д.д. 551479 жж.) кедейленген ақсүйек әскербасының
отбасында өмірге келген. Ата-анасынан ерте айырылған ол, тек 15 жасында
ғана білімге құштарлық танытады, ал 50 жасында өз мектебін қалыптастырады.
Оның көптеген ізбасарлары болған. Олар ұстазының және өздерінің ой-
пікірлерін, қағидалары мен тұжырымдарын жиынтықтап, "Әңгімелер мен
пікірлер" ("Лунь юй") деген конфуцийшылдық ілімнің негізгі шығармасын
дүниеге келтірді. Қытайлықтардың көптеген ұрпақтары бұл кітапты үлгі тұтып,
басшылыққа алған.
Кунфуцзының ілімінше, ең жоғары жаратушы күш — аспан. Ол жерде
әділеттілік болуын қадағалап отырады. Ал қоғамдағы теңсіздік, әртүрлі
сатыдағы топтардың болуы ол — әділеттілік. Олай болса, аспан (көк) осы
теңсіздікті қорғайды. Кунфуцзы өзінің ілімін аспан денелерінің
зандылықтарын немесе, бабалар рухын зерттеуге арнамайды. "Өмірдің не екенін
білмей жатып, өлімнің, рухтың не екенін кайдан білеміз", — деуінін, өзі
осыған айғақ.
Керісінше, оның қарастыратын негізгі мәселесі — адамдар арасындағы
қарым-қатынас, тәрбие мәселелері. Осыған орай ол мынадай ұғымдарға көбірек
кеңіл бөледі. Олар: "тең орта", "адамгершілік" және "өзара сүйіспеншілік".
Осы үш ұғым бірігіп, "дао" ("дұрыс жол") құрайды. Әр адам осы даоның,
жолымен өмір сүруі қажет.
"Тең орта" — адамдардың сабырсыздық пен сақтықтың арасындағы
ісәрекеті. Өмірде мұндай "ортаны" ұстап, ісәрекет жасау оңай емес, себебі,
адамдардың көпшілігі сабырсыздық көрсетсе, бір тобы тым сақ келеді.
Ал адамгершіліктің негізі — "жэнь" —'"ата-анасын құрметтеу және үлкен
ағаларын сыйлау", жалпы алғанда, үлкендерді сыйлау. Кімде кім шын жүректен
адамгершілікке ұмтылса, ол еш уақытта жамандық жасамайды. Ал "өзара
сүйіспеншілік" арқылы қарымқатынас, конфуцийшылдық әдептілік туралы ілімнің
негізгі өзекті ұғымы. Бұл әдептілік қағидасы, бір сөзбен айтқанда: "Өзің
қаламайтын нәрсені басқа біреуге жасама", — дегенге сайып келеді. Аталған
әдешілік қағидаларын "текті адамдар" (цзюньцзы") ғана басшылыққа алып,
ісәрекет жасайды.
Конфуцийшылдар өздерінің шығармаларының көбінде осы "текті адамдарға"
қарапайым адамдарды қарсы қояды. "Текті адам" — заң мен парызды басшылыққа
алса, қарапайым адам қалай тиімді орналасып, пайдатапсамдеп ойлайды; "текті
адамға" үлкен, маңызды шаруалар тапсыруға болса, карапайым адамға ондай
тапсырма бере алмайсың, оларға тек қана ұсақтүйек тапсыруға болады; "текті
адам" басқалармен келісімді жағдайда емір сүрсе де, олардың артынан
ермейді, езінің жолын ұстайды, ал қарапайым адам жұртпен келісімді өмір
сүрмесе де, солардың айтқанын істеп, артында жүруге дайын тұрады т.б.
"Текті адам" тек қана этикалық ұғым емес, ол саяси ұғым да. Ол халықты
басқарады. Ал басқарудың негізгі қайнар көзі — басшының өз басының
әдептілік қасиеттерін өзінен төмен тұрғандарға мысал ретінде көрсету. Егер
басшылар "дао" жолымен жүрсе, онда халык оларға қарсы келмейді.
Кун-фу-цзы барлық нәрсе өзгерісте болады, уақыттоқтамай етіп жатады
десе де, қоғамдық емірге келгенде, ондағы қалыптасқан жағдайлар қазқалпында
дамуы керек деп есептейді. Сондықтан, билеуші — билеуші, шенеунік —
шенеунік, әке — әке, ал бала — бала болып, аттарына байланысты емес, шын
мәнісінде қалулары керек. Ал оларда күтпеген жерде кездейсоқ өзгеріс бола
қалса, ол тез арада өз қалпына келуі керек. Билеуші — әке, халқы — оның
балалары. Осы тұрғыдан мемлекет басқарылуы керек. Демек, "Білу дегеніміз —
табиғатты емес, адамдарды танып білу",—деп есептейді. Кейбір адамдарға "туа
біткен білім" тән болғандықтан, олар басқалардан жоғарырақ тұрады. Олардан
кейін білімді оқу арқылы алғандар тұрады. Оқу, білу тандамалы түрде болуы
керек. Оқығанда тек өмірде керекті, ең дұрыс деген қағидаларды білу керек
те, қалғандарынан аулақ болу қажет. Білу дегеніміз—тек қана өзіміз
білмейтінді үйреніп, білу емес, сонымен қатар зерттеп отырған мәселелерді
жанжақты қарастыру тәсілі.

МЭНЦЗЫ — (б.д.д. 372289 жж.) — Кунфуцзының ілімін әрі қарай жалғастырд
отырып, аспан (кек) — объективтік қажеттілік, тағдыр ретінде жақсылықты
қорғайды дей отырып, аспанның еркі — адамдардың жігер-еркі арқылы көрінеді
деген пікір айтады. Осыдан келіп, ол: "Адамның ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Ежелгі Шығыс және Антикалық философия
Философияның негізгі сұрақтары мен негізгі бағыттары. Негізгі философиялық доктриналар
Ежелгі дүние философиясы
Көне Қытай философиясының негізгі ұғымдары
Будда философиясы
Қытай тарихы туралы
Ежелгі Қытай философиясының ескерткіштері
Ежелгі Қытай философиясының ерекшеліктері
Конфуций мектебі
Қытай философиясы. Ежелгі Қытай философиясы
Пәндер