Банк ісін ұйымдастырудың ғылыми-теориялық негіздері

Пән: Банк ісі
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 57 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе . . . 3

1. Банк ісін ұйымдастырудың ғылыми-теориялық негіздері

1. 1. Банк ісін ұымдастырудың негіздері . . . 5

1. 2. Банк ісі, оның ролі мен қызметтері . . . 21

1. 3. Қазақстанда банк ісінің қалыптасуы мен дамуы . . . 26

2. Қазақстан Республикасында және шетелдерде банк ісінің даму жағдайы ман даму тенденциялары

2. 1. Банк ісін ұйымдастырудың шетелдік тәжірибесі (Германия елі) . . . 33

2. 2. Қазақстан Республикасының банк жүйесінің қазіргі жағдайын талдау . . . 37

3. Дамыған елдердің банк жүйесінің озық тәжірибесін Қазақстан Республикасы экономикасында қолдану

Қорытынды . . . 66

Қолданылған әдебиеттер тізімі . . . 69

КІРІСПЕ

Дипломдық жұмыс тақырыбының өзектілігі. Қаржы ғылымы облысындағы зерттеулер әлемдік шаруашылық кеңістігіндегі болып жатқан саяси және экономикалық процестермен тығыз байланысты. Мемлекеттік, экономикалық қызметтердің дамуына байланысты банк қызметті мен банк қызметтері нарығыда жылдам даму үстінде.

Банктер - нарықтық құрылым жүйесінің орталық тізбегінің бірі болып табылады. Олардың қызметінің дамуы - нақты нарықтық механизмді құрудың керекті шарты. Экономикалық қайта құру банк жүйесін реформалаудан басталды. Бұл қазір де даму үстінде.

Екі деңгейлі банк жүйесі халық шаруашылығының қызметін қамтамасыз етуде маңызды роль атқарады. Есеп айырысу, салымдар, несие және басқалай операцияларды жүзеге асыра отырып банктер қоғамға қажетті қызметтерді атқарады. Сонымен қатар басқа коммерциялық кәсіпорындардың қызметі сияқты банк қызметі де көптеген тәуекелдерді бастан кешіреді және сондықтан көптеген елдерде бұл қызмет кәсіпкерліктің ең көп реттелетін түрі болып есептеледі. Сонымен қатар реттеу Ұлттық банк жүйесінің құрылу ерекшелігін сипаттайтын ұлттық ерекшеліктерге ие.

Банктердің тұрақтылығы елдің экономикасының тиімділігіне маңызды әсер етеді. Көптеген банктердің өтімділік пен банкроттық күйзелісі нарықтық банк жүйесінің құралуының бірінші этапының біткенін сипаттады. Бұл этапта банктік қызмет сферасында бәсекелестік орта пайда болды. Бұл банк қызметінен еш қиындықсыз пайда алуға мүмкіндік беруді қамтамасыз ететін инфляцияның жоғарғы қарқынында өтті. Дамудың байсалды этапы банктардың тұрақтылығы басқарудың ғылыми, тексерілген халықаралық тәжірибисін пайдалану кезінде ғана болады.

Бәсекелестік банк жүйесінің пайда болуы жауапкершілікті жаңа сапалы деңгейге қояды. Жаңа құрылымдардың жекелеген банк операциялары зонасында пайда болуы банктерды өз қызметін басқаруда икемді саясатты ұстануларына мәжбүрлейді.

Айырбас сферасында банктердің қызмет етуі оның мәнін аша түседі. Банктерді көбінесе делдалдық сипатта сипаттайды. Бұған біреулерде уақытша бос тұрған және келесілерге қажет болған ресурстардың ағыны негіз болады. Ресурстардың бір бөлігін иеленген кредитор сәйкес кепілге қарай оны белгілі уақыт аралығына белгілі пайыздық ставкамен контрагент-қарыз алушыға бергісі келеді. Кредитордың мүддесі бұл жерде қарыз алушының мүддесімен сәйкес келуі керек, бірақ олар бір регионда болулары шарт емес. Ресурстардың жеке кредиторымен салыстырғанда банкте ресурстар өздерінің алғашқы түрін өзгертеді. Банк барлық бос қаражаттарды шоғырландыра отырып көптеген қарыз алушылардың қажеттіліктерін қанағаттандыра алады. Несиені әр түрлі мерзімге, әр түрлі пайыздық ставкамен бере алады, ал жеке кредиторда мұндай мүмкіндік болмайды. Банк бұл жерде екі субъектіге қызмет көрсетеді: кредитор және қарыз алушы.

Кез келген елдің экономикасының дамуы жинақтардың инвестицияға тиімді айналуымен тығыз байланысты. Экономиканың республиканың ішкі жинақтарына бағыттаудың қажеттілігі инвестициялық қаражаттдың жетіспеушілік мәселесіне және тікелей шетелдік инвестициялардың үлес салмағының көбеюіне негізделген. Қазақстан, ірі қаржылық қаражаттарға деген жетіспеушілікті сезіне отырып инвестициялаудың ішкі мүмкіндіктерін біразға дейін пайдалана алмай келді. Сарапшылардың бағалауы бойынша үй шаруашылығында бір миллиарды долларға дейін ақша қорланған, ал орларды өз кезегінде экономиканың өсуін қамтамасыз ету мақсатында нақты секторларға орналастыруға болады.

Қазақстанның экономикалық жүйесіне тән ерекшелік- банк құрылымдарын макроэкономикалық тұрақтандыру саясатын жүргізуге пайдалану. Депозитарлық нарықты құру мен дамытудың банктік саясаты уақытша ақшалайқаражаттарды тарту мен инвестициялаудың ішкі қайнар көздерін пайдалану. Дамыған банк жүйелерінде банктер тұрғындардың, ұйымдар мен мекемелердің жинақтарын тартуда маңызды роль атқарады, аса үлкен ақша массаларын экономиканың дамуы үшін жұмыс істеуге жұмылдырады. Әлемдік ірі банктердің пассивтерін талдау тұрғындар мен ұйымдардың жинақтары банктің міндеттемелерінің 70-80% құрайтынын көрсетті.

Сыртқы қарыздардың қымбаттауы коммерциялық банктерді ресурс базаларын көтеруге итермеледі. Банк мекемелері арасында еркін ақшалай қаражаттырды тартуда бәсекелестік пайда болды, депозиттік қызметтердің түрлері пайда болды, қызмет көрсету сапасы артты.

Жұмыстың мақсаты. Дипломдық жұмыстың мақсаты банк ісін ұйымдастырудың Қазақстандағы даму ерекшеліктері мен шетелдік тәжірибені отандық банк ісін ұйымдастыруда пайдаланудың теориялық және тәжірибелік негіздемесін түзу болып табылады.

Дипломдық жұмыстың тақырыбын ашу үшін қойылатын тапсырмалар. Алға қойылған мақсаттар үшін келесі тапсырмалар қойылды:

- Қазақстан Республикасының банк жүйесінің қалыптасуына негіздеме беру;

- банк қызметтерін ұйымдастырудың негіздемесін түзу;

- банк қызметін ұйымдастырудың отандық және шетелдік тәжірибесінің жалпы белгілерін анықтау;

- нарықтық экономика жағдайында банк қызметтерінің ролін анықтау;

- банк қызметтеріне талдау жасау.

Зерттеудің пәні болып Қазақстан Республикасының банк жүйесінде банк ісін ұйымдастырудың шетелдік тәжірибесі мен отандық тәжірибесін қолдану саналады. Зерттеу объектісі болып Қазақстан Республикасының банк жүйесінде көрсетілтен қызметтер саналады.

Дипломдық жұмыстың теориялық және әдістемелік негізін зерттеу тақырыбына қатысты отандық және шетелдік авторлардың еңбектері, заңдар, Үкіметтің және ҚР Президентінің ресми құжаттары, заң және нормативті құжаттар, ҚР қаржы Министрлігінің нұсқаулары мен әдістемелік ұсыныстары, ғылыми мақалалар мен статистикалық материалдар құрайды.

1. Банк ісін ұйымдастырудың ғылыми-теориялық негіздері

1. 1. Банк ісін ұйымдастырудың негіздері

Қазақстан Республикасының қазіргі банк жүйесінің құрылуы 1990 ж. желтоқсанында ҚазКСР-ның Жоғары Кеңесі қабылданған «Банктер және банк қызметі туралы» Заңынан бастау алады. Заңға сәйкес республикада екі деңгейлі банк жүйесі құрылды: жоғары (бірінші) деңгейдегі банк - ҚазКСР-ның Мемлекеттік банкі және (екінші) деңгейдегі банк - коммерциялық банктер жүйесі.

Банк - өзінің жарғысы бар, толық шаруашылық есеп және өзін-өзі қаржыландыру негізінде қызмет жасайтын заңды тұлға. Ол ақша қаражатын тарту, орналастыру және басқа банктік операциялар жүргізетін мекеме. Қазақ Кеңес Социалистік Республикасының территориясында жинақталған несие ресурстары осы Заң шыққан күннен бастап Республика меншігі болып саналады. Мемлекеттік банк республиканың меншігі және оның Орталық банкі болып саналады. Қазақстан территориясында біртектес ақшаны пайдалану және біртектес ақша саясатын жүргізу мәселелері Одақтық шартта көрсетілген. Оның айналымға монополиялы құқықпен ақша белгілерін эмиссиялауға, ақша-несие қатынастарын реттеуге, мемлекеттік бюджеттің кассалық жұмысын жүргізуге, республика территориясында коммерциялық банктер ашуға рұқсат беретін құқығы бар.

Мемлекеттік банк осы Заң бойынша қызмет атқарып, ҚазКСР-ның Жоғары кеңесіне есеп береді, жер-жерлерде өз мекемелерін ашуға құқығы бар. Мемлекеттік банктің басқару органы - оның Басқармасы. Басқарманың төрағасын Республиканың Жоғары кеңесі 6 жыл мерзімге бекітеді. Банктің құрылымы мен міндеттері оның Жарғысында белгіленеді.

Кәсіпорындардың, ұйымдардың, кооперативтер мен азаматтардың несие-есеп жұмыстарын жүргізу үшін республика территориясында коммерциялық банктер мен басқа несие мекемелері ұйымдастырылады. Коммерциялық банктер өз жұмысында осы Заңды және Қазақстан Мемлекеттік банкісінің нұсқаулары мен ережелерін басшылыққа алады. Клиенттермен шарттасып қызмет көрсетеді. Коммерциялық банктер мен басқа несие мекемелері мемлекеттік, ұжымдық, жеке және аралас(шетел капиталы қосылған) меншікте болуы мүмкін. Қазақстан заңдарына сай Мемлекеттік банк деп (Орталық - Ұлттық банктен басқа) капиталы толығынан үкімет иелігінде, немесе акционерлік капиталдың басым бөлігі мемлекеттік құрылтайшылардың (мысалы, мемлекеттік кәсіпорындар мен ұйымдардың) акциясы болғанда есептеледі.

Коммерциялық банктер өздерінің акционерлер жиналысында қабылданған Жарғысы бойынша қызмет істейді. Сонымен бірге республика территориясында шетел мекемелерімен бірігіп құрылған коммерциялық банктер қызмет істеуі мүмкін. Егер банктің жарғылық капиталын қалыптастырғанда өзіміздің мемлекеттік емес құрылым, немесе шетел мемлекеттік, ия болмаса мемлекеттік емес құрылымдары қатынасса, онда аралас банктің түрлері деп есептеледі. Аралас банктер мынандай варианттарда құрылуы мүмкін: мемлекеттік-жеке, мемлекеттік-кооперативтік, жеке-кооперативтік. Қосылып құрылған банктермен олардың филиалдарының қызметі Қазақстан заңдарымен реттеледі делінген Заңда.

Сөйтіп тәуелсіз Қазақстан Республикасының банк жүйесінің қалыптасуы мен даму жолдарын 1-кестеде өрнектелгендей шартты түрде бірнеше кезеңге бөлуге болады.

Бірнеше кезең, 1917 ж. мен 1930 ж. аралығы - патшалық Ресейден қалған банк жүйесін жаңадан қалыптастыру, бұл кезде әр түрлі меншіктегі банктер мен несие мекемелері қатар қызмет істеді.

Екінші кезең, 1930 ж. мен 1987 ж. аралығы - елде КСРО Мемлекеттік банкі әмбебап қызмет атқарды, яғни ол мемлекеттің Орталық банкі ретінде эмиссиялау және несие беру қызметімен қоса клиенттерге де қызмет көрсетті.

Үшінші кезең, 1988-1991 жж. аралығы - елде мемлекеттік маманданған банктердің құрылуы, яғни КСРО Мемлекеттік банкі «банктердің банкісі» ретінде эмиссиялық, ереже, нұсқау және т. б. нормативтік актілер шығарушылық, бақылау және басқа қызметтермен шұғылданып, ал маманданған банктер экономиканың әр түрлі салаларына қызмет көрсетті. Сонымен бірге 1990 ж. басында кооперативтік және коммерциялық банктер де құрыла бастады.

Кесте 1 Қазақстанда банк жүйесінің қалыптасу және даму кезеңдері

1930 жылға дейінгі банк жүйесі

1930-1987 жж. (одақтық бір деңгейлі банк жүйесі)

1988-1990 жж. (одақтық бір деңгейлі маманданған банктер жүйесі)

1991 жылдан бастап (дербес екі деңгейлі банк жүйесі)

1930 жылға дейінгі банк жүйесі: Ресей Мемлекеттік банкі және көптеген несие-банк мекемелері

1930-1987 жж. (одақтық бір деңгейлі банк жүйесі):

1. КСРО Мем-банкі (оның ішінде КСРО Мемлекеттік еңбек жинақ кассалар жүйесі) .

2. КСРО Мемле-кеттік құрылыс банкі.

3. КСРО Сыртқы-сауда банкі.

1988-1990 жж. (одақтық бір деңгейлі маманданған банктер жүйесі):

1. Банк жүйесін қайта ұйымдастыру: КСРО Мембанкі және Маман-данған банктер: КСРО Өнеркәсіп құрылыс банкі.

КСРО Агро-өнеркәсіп банкі.

КСРО Тұрғын үй-әлеуметтік банкі.

КСРО Жинақ банкі.

КСРО Сыртқы-эконом банкі.

2. Жаңадан кооперативтік және коммер-циялық банк-тердің құрыла бастауы.

1991 жылдан бастап (дербес екі деңгейлі банк жүйесі): 1. Егемен Қазақстанда өзінің банк жүйесінің құрылуы. Екі деңгейлі банк жүйесі - Ұлттық банк және коммерциялық банктер.

Төртінші кезең, 1991 жылдан қазіргі уақытқа дейін - нарықтық банк жүйесінің қалыптасу кезеңі, яғни тәуелсіз республиканың нарықтық қатынастарға өту жағдайында екі деңгейлі банк жүйесінің пайда болуы және дамуы.

Қазіргі уақытта экономикасы нарықтық типпен дамыған мемлекеттердің барлығында дерлік екі деңгейлі банк жүйесі құрылып, белсенді түрде одан әрі өрістеуде. Оның бірінші деңгейінде эмиссиялық, қадағалау, нұсқау ереже шығару, рұқсат ету және сол сияқты басқа қызметтерге қызмет көрсететін коммерциялық банктер орналасқан. Бұл елдердің тәжірибесі дәлелдегеніндей олардың банк жүйесі ақша айналымын ұйымдастыратын орталық банкпен, ал кәсіпорындарды, ұйымдарды және халықты несиелейтін коммерциялық банктерден құрылған.

Банктерді эмиссиялық және іскерлік (коммерциялық) деп бөлу Қазақстан мемлекетінің жаңа экономикалық механизмін құруға септігін тигізуде.

Ұлттық банк - Қазақстан Республикасының Орталық банкі

Қазақстан Республикасының Орталық банкі еліміз тәуелсіздік алғаннан соң КСРО Мембанкінің Республикалық Кеңсесінің негізінде 1990 жылдың желтоқсанында алғашқыда Қазақстанның Мемлекеттік банкі ретінде құрылып, ал 1995 жылдың наурызынан Қазақстан Ұлттық банкі деп аталады. Ол республикадағы банк жүйесінің жоғары (бірінші) деңгейіндегі банк, өз қызметін Қазақстан Республикасы Президентінің 1995 жылғы 30 наурыздағы «Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі туралы» Заң күші бар Жарлығы бойынша жүргізеді және осы Жарлыққа сай Президентке есеп береді. Сонымен қатар Ұлттық банк өз қызметінде Қазақстан Республикасының Конституциясын және басқа заңдарды, халықаралық шарттар мен келісімдерді басшылыққа алады.

Ұлттық банк - заңды тұлға, дербес балансы бар, өзіне тікелей бағынатын төменгі бөлімшелерімен бірге тіке бағыныстағы біртұтас орталықтандырылған құрылым, іс-әрекетін толық шаруашылық есеп негізінде жүргізеді. Әр түрлі салық жинаудан, баж салығын және кеден салығын төлеуден босатылады. Ол республиканың кез келген жерінде және одан тыс жерлерде өзінің басқармасын және басқа да бөлімшелерін ашуға құқығы бар. Өз жұмысын үкіметпен келісіп, үнемі кеңесіп жүргізеді. Үкімет Ұлттық банктің міндеттемелері бойынша жауапты емес, дәл сол сияқты, егер өзіне белгілі бір жауапкершілік алмаса, Ұлттық банк те үкіметтің міндеттемелері бойынша жауап бермейді. Үкіметтің өкілдік және тқарушы органдарының Ұлттық банк пен оның құрылымдық бөлімшелерінің заңды қызметтерін атқаруға араласуға құқығы жоқ.

Қазақстан Ұлттық банкі Қазақстан Республикасы заңдарының негізінде өзінің қызметіне қарай Ұлттық банк берген лицензия негізінде кейбір банктік операция түрлерін жүргізетін барлық банктердің, банктік емес қаржы мекемелерінің міндетті түрде орындалуы үшін нормативтік актілер шығарады. Ол нормативтік актілер «Қазақстан Ұлттық Банкінің хабаршысы», «Вестник Национального Банка Казахстана» атты қазақ және орыс тілдерінде шығатын ресми басылымдарда жарияланады.

Ұлттық банктің негізгі міндеті - ұлттық валютаның ішкі және сыртқы тұрлаулылығын қамтамасыз ету. Сондықтан ол:

Ақша айналымы, несие, банктік есеп айырысу мен валюталық қатынастарды ұйымдастырады;
Ақша, несие және банк жүйелерінің тұрақты қызметін қамтамасыз етеді;
Несие берушілер мен салымшылардың, сондай-ақ шетел валютасын сатып алу-сату және айырбастау операцияларын жүргізетін банктік және басқа ұйымдардың мүддесін қорғау және басқа ұйымдардың мүддесін қорғау және олардың жұмысын бақылау сияқты мемлекеттің экономикалық саясатын жүргізеді.

Ұлттық банктің міндеті оның атқаратын қызметтері арқылы орындалады:

Біріншіден, Қазақстан Республикасында мемлекеттік ақша-несие саясатын жүргізу, яғни Ұлттық банк айналымдағы ақша массасының көлемін реттеумен және ресми проценттік мөлшердің деңгейін өзгертумен шұғылданады. Егер ақша-несиелік реттеу әдісімен инфляция деңгейін тежеу мүмкіндігі болмаған жағдайда Ұлттық банктің несие салымдарын шектеуге және банк операциялары бойынша проценттік мөлшері өзгертуге құқығы бар. Сондай-ақ алты айға дейінгі мерзімге шығарылған бірінші кластық жай және айналмалы вексельдерді, чектерді сатып алып және қайта сатады.

Ұлттық банк өзінің бағалы қағаздарын шығарады, сонымен қатар мемлекеттік бағалы қағаздарды, облигацияларды, депозиттік сертификаттарды, дисконттық және өтеу мерзімі бір жылға дейінгі проценттік бағалы қағаздарды сатып алу және сатумен шұғылданады. Ұлттық банкте сақталатын міндетті резервтік нормативін белгілеп, айналымда жүретін төлем құралдарының түрлерін анықтайды.

Екіншіден, Қазақстан Республикасында қолданылатын банкнота және монетаны (теңге мен тиынды) эмиссиялау. Ол үшін Ұлттық банк номиналдардың құрылымын, теңге мен тиындардың пішінін (дизайн), олардың қажет мөлшерін анықтап, дайындығын қамтамасыз етеді.

Ұлттық банктің қолма-қол ақша қаражатын шығаратын, теңге мен тиынның қолма-қол ақшасыз эквивалентін алып сату арқылы айналысқа түсіруді ұйымдастыратын айрықша құқығы бар. Сондай-ақ қолданылған ақша белгілерін айналымнан шығарып, оларды жаңасымен айырбастап, тозығы жеткендерін жоюға шұғылданады.

Үшіншіден, банктердің банкісі қызметін атқару. Ол үшін Ұлттық банк республикадағы қайта қаржыландыру жүйесін ұйымдастырып, бірінші класты (жоғары өтімді, қауіпсіз) бағалы қағаздармен және басқа активтермен қамтамасыз етілген несиені алты ай мерзімге береді. Ұлттық банк - екінші деңгейдегі банктер үшін соңғы сатыдағы несие беруші. Несиені ұлттық валютамен де, шетел валютасымен де, сондай-ақ қамтамасыз етілген, ия болмаса қамтамасыз етілмеген несиені Ұлттық банктің басқармасы белгілеген тәртіппен және мерзімге береді. Қазақстан Республикасындағы есеп айырысу формалары мен тәртібін анықтап, қазақстандық теңгемен жүргізілетін банкаралық есептесудегі өз уақытымен және тоқтаусыз жүруін қамтамасыз ететін төлем жүйесінің қызметін ұйымдастырады.

Төртіншіден, үкіметтің және мемлекеттік органдардың банкі және агенті қызметін атқару үшін кепілшісі үкімет болған республиканың ішкі және сыртқы қарызын өтеуге қатысады. Қаржы министрлігімен келісілген шарт негізінде мемлекеттік бағалы қағаздарды орналастырып, олардың депозиторлық ісін жүзеге асырады.

Бесіншіден, банктердің ісін бақылау және қадағалау қызметі. Ол үшін Қазақстан территориясында, сондай-ақ одан шет жерлерде банктермен олардың филиалдарын ашуға рұқсат және банктік операциялар жүргізуге лицензия береді. Барлық банктер, банк емес қаржы мекемелері және олардың клиенттері міндетті түрде орындауы үшін банк ісі, есептеу, есептесу, валюта операцияларын жүргізу мәселелері бойынша нормативтік актілер шығарып, олардың орындалуын қадағалайды.

Банктердегі бухгалтерлік есеп айырысудың, бухгалтерлік, банктік және басқа есептің мерзімін, формасын, тізімін, тәртібін және әдісін бекітіп, сондай-ақ олардың орындалуын бақылайды. Банктер мен олардың филиалдарының қызметін жергілікті жерде немесе аудиторлық ұйымдарды шақырып бақылайды. Ұлттық банк өзінің бақылау қызметін атқару үшін банктердің балансын, есебін және басқа құжаттарын тексереді.

Алтыншыдан, валюталық реттеу және валюталық бақылау қызметі. Оны атқару үшін Ұлттық банк шетел валютасының және шетел валютасындағы бағалы қағаздардың айналым аясын және тәртібін белгілеп, шетел валютасымен жүргізілетін операцияларға қажетті кезде, оның ішінде проценттік мөлшер деңгейіне шектеу қояды.

Резиденттер үшін шетел валютасын және шетел валютасындағы бағалы қағаздары Қазақстанға аудару, әкелу, әкету және салып жіберу тәртібін белгілеп, сондай-ақ Қазақстан Республикасының резиденттерінің республикадан тыс шетел валютасында шот ашуының мақсатын, тәртібін және жағдайын анықтап, шот ашуға рұқсат береді.

Ұлттық валютаның шетел валютасымен салыстырып, курсын реттейді. Халықаралық есеп айырысуды ұйымдастырып, шетелдермен валюта-қаржылық және несие-есеп қатынастарын жетілдіреді. Шетелден алынған банктік несиенің есебін жүргізеді.

Жетіншіден, елдің алтын валюта қорларын басқару қызметі. Оны атқару үшін Ұлттық банк мемлекеттің алтын валюта қорларын қалыптастырып, олармен операция жүргізеді. Қазақстан Республикасы Президентінің «Бағалы металдарға және асыл тастарға байланысты қатынастарды мемлекеттік реттеу туралы» Заң күші бар Жарлығына сай бағалы металдардың алғашқы саудасына бірінші сатып алушы құқымен қатынасып, қазақстандық және басқа өндірушілерден (сатып алушылардан) Ұлттық банктің алтын валюта қорын толтыру үшін бағалы металдарды сатып алады. Оларды сақтауға қабылдап, одан әрі сақталуын қамтамасыз етіп, қажет жағдайда заңға сәйкес сатады.

Президенттің немесе үкіметтің тапсырмасы бойынша Ұлттық банктің қоймасында сақтау үшін үкіметтік (бюджеттік) резервке алынған құндылықтарды қабылдайды. Алтын және басқа да бағалы металл құймаларын, монеталарды, өңдеген және өңделмеген табиғи асыл тастарды ішкі және сыртқы нарықта сатып алу және сату операцияларын жүргізеді.

Ұлттық банк өз шығындарын өз қаражатымен өтейді. Оның өз қаражаты: жарғылық, резерв капиталынан, қайта бағалау шоттары және арнайы провизияларынан (резервтерінен) құрылады.

Ұлттық банктің жарғылық капиталы 20 млрд теңгеден қалыптасады және оның міндеттемелерін қамтамасыз етеді. Жарғылық капитал мемлекеттік бюджеттен бөлінген қаржыдан, мемлекет берген негізгі қордың құнынан және Ұлттық банктің алған пайдасынан құрылады.

Резерв капиталы жарғылық капиталы мөлшерінен тұрады. Таза табысы есебінен толтырылып, жүргізілген операциялар бойынша шығындарды өтеуге жұмсалады.

Алтын валюта активтерін қайта бағалау шоты оларды қайта бағалаудан түскен іске асырылмаған табысты есепке алуға арналады. Бұл шоттың Ережесін Ұлттық банктің басқармасы бекітеді. Алтын валюталық резерв теңгенің ішкі және сыртқы тұрлаулылығын қамтамасыз ету үшін құрылып және сол мақсаттарға жұмсалады. Алтын валюталық резерв төмендегі элементтерден құрылады:

Алтыннан;
Банкнота, монета түріндегі шетел валютасынан, шетелдердегі және республикадағы Ұлттық банктің шоттарындағы қаржылардың қалдықтарынан;
Ұлттық банкте сақтаулы валюталық құндылықтардан;
Шетел үкіметтері немесе халықаралық қаржы мекемелері шығарып, кепілдік берген бағалы қағаздардан;
Шетел валютасындағы жай және аударым вексельден;
өтімділігі және қауіпсіздігі қамтамасыз етілген жағдайдағы шетел валютасындағы басқа сыртқы активтерден құрылады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.