Қытайдағы XIX ғасырдың ортасындағы «Апиын» соғыстары

Пән: Жалпы тарих
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

Қытайдағы XIX ғасырдың ортасындағы «Апиын» соғыстары.

Махартней миссиясы.
Ағылшын Ост-Инд компаниясының апиын саудасы.
Апиынға тиым салу қозғалысы. Минь Цзэ-Сую қызметі.
І-ші апиын соғысы.
Қытайдың жартылай отарға айналуы.

Үндістанды жаулауды аяқтай келе, Англияның үстем табы өз алдына Қытайды отарлау мақсатын қойды.

Ағылшын капиталистері Қытайдың оқшалану саясатынан бас тартқызып, оны мен дипломатиялық қатынастар, сауда қатынастарын орнатуды көздеді. Британ отаршылдарына Қытайды «ашу» қажет болды.

Қытай үкіметіне қысым жасау мақсатында Ұлыбритания Қытайға арнайы миссия жіберді, олар 1793 жылы бірнеше қаруланған кемелерде Қытайға келді. Қытай богды ханына Англияның әскери, өнеркәсіптік күшін көрсету үшін жаңа қарудың түрлерін қытайлар көрмеген көптеген механизмдер алып келді. Бұл миссияны Британияның дипломаты, лорд Махартней басқарды, оған дейін Үндістандағы мадрас президенттігінің генерал-губернаторы, Петербургтегі елші қызметтерін атқарған.

Махартней мақсаты:

1) ағылшындардың Қытай порттарында еркін сауда жүргізуіне;

2) Пекин қаласында сауда қоймаларын ашу;

3) ағылшындарға база құру үшін Қытайдың бір аралын алу;

4) ағылшын тауарларына баж салығын төмендету;

5) Қытай-ағылшын үкіметтері арасында тікелей дипломатиялық қатынастар орнату т. б.

Бірақ бұл бағдарлама іске аспады. Қытай үкіметі салтанатты түрде британ миссиясын күтіп алды. Бірақ олардың айтуынша британ елшілігі - қытай вассалдарына тең болды және Махартнейге, вассалдық елдің елшілері Пекин қаласында тек ғана уақытша болуына мүмкіндігі бар деп ескертілді.

Қытай билеушілері Англиямен байланысты кеңейтуден, шетелдіктерді елге жақындатудан бас тартты.

Ағылшын капиталистері франциямен күрес жүргізіп отырғандықтан (Үндістан халқына қарсы) Қытайға күш қолдануды дұрыс көрмеді. Бірақ олар Қытайдың «ашылуын» талап етті. ХІХ ғасырдың басында Англия үш рет португалдықтар басып алған Аомынь (Макоо) қытай портын алғысы келді. 1816 жылы Қытайға ағылшын үкіметінің жаңа өкілі Амкерст, Махартней секілді мақсат қойды, бірақ олда сәтсіздікке ұшырады.

Ағылшындар апиын өсіретін Үндістандағы Бенгалияны аудандарымен жаулап алғаннан кейін, Ост-Инд компаниясы ағылшын үкіметі Қытайға апиын алып кіруге, апиын садусына монополиялық құқықа ие болды. Апиын саудасы өте көп пайда түсіретін іс болды. Қытайға апиын сату Үндістандағы ағылшын үкіметіне олардың кірісінің 1/7 құрады. Ағылшындар Қытай тауарларын күміс ақшамен есептескен. Апиын алып кірудің өсуі, Қытай тауарларымен есептесуге, Қытайдан күмісті алып шығуға мүмкіндік берді.

1800 ж. -1838 ж. дейін Қытайға әкелінетін апиын 20 есе өсті. 2 мыңнан - 40 мың жүздікке дейін. Опиумды шегу үлкен аймақта кең тарады.

Апиын өте қауіпті нәрсе, ол жайлап адамның есінен, күшінен айрылуға алып келеді.

Үстем таптың кейбір өкілдері апиын саудасына қарсы шықты Цин үкіметі бірнеше рет апиынды әкелуге тиым салатын жарлықтар шығарды.

Ағылшын көпестері осы жағдайға наразылық білдіріп, өз үкіметінен күш қолданып, апиын саудасын ашық жариялап, шетел саудасына Қытай порттарын ашуды талап етті.

1834 жылы ағылшын үкіметі қытай үкіметіне ескермей, Гуанчжоға ағылшын-қытай саудасын бақылауға адам жіберді. Ол Гуанчжоуға екі ағылшын әскери кемесін шақыртып алды.

1830-шы жж. екінші жартысында күмістің шетелге көптеп шығарылуына байланысты Цин үкіметінің қаражаттық жағдайы нашарланды. Апиын саудасы ағылшын агрессиясының бір түрі екендігі белгілі болды. 1836 ж. император Даонуан апиын контрабандасынмен күресті күшейту туралы декрет шығарды. Бірақ үстем тап онда мүдделі болмады. Сарай маңында апиын саудасын толық ашық етіп жариялауды талап ететін бір топ адамдар болды.

Мин Цзэ-Сюй басқарған бір топ жоғарғы чиновниктер апиынды шегуге, апиын саудасына қарсы шықты. 1838 жылы Мин Цзэ-Сюй Хунань, Хубэй провинцияларының наместнигі болып тағайындалды. Жергілікті тұрғындардың қолдауымен апиынды тиым салуға байланысты іс-шаралар жүргізді. 1839 жылы Гуаньдун провинциясының наместнигі болып Гуаньжоуға келіп, шетел көпестерінен барлық апиынды тапсыруды талап етті, олар бас тартқаннан кейін, шетел саудагерлерінің сауда факториясы қоршауға алынды. Осыдан кейін ағылшын көпестері Қытай үкіметіне 20 жәшік контрабандалы апиынды тапсырды.

Мин Цзэ-Сюйді Гуандун халқы қолдап 1839 жылы ағылшын әскери кемелері Қытай джанкарларына басып алды. Ағылшын газеттері Қытай үкіметінің заңды іс-шараларын британ қол астындыларға қарсылық көрсету деп жариялады. Қытайларды жазалуаға шақырды.

Ағылшын үкіметі Қытайға бірнеше талаптар қойды:

1) апиынның жойылған құнын төлеу;

2) Оңтүстік Қытай жағалауында мәнгі қолдануға бір амалын алу.

Ағылшын үкіметі соғыссыз бұл талаптарды жете алмайтындығына көзі жетті. 1840 жылы маусым айында Қытайға бьританның әскери эскадрасы келді. Ресми түрде соғыс жарияламай ағылшындар бірінші ағылшын-қытай (І апиын) соғысын бастады. Англияға, соғысқа қатыспаған Франция мен АҚШ қолдау көрсетті. Үнсиме провинциясының наместнигі Ци Шань капитуля-ция жөнінде келіссөз жүргізуге шақырды. 1840 жылы император апиынға тиым салуды жою туралы эдикт шығарды.

1842 жылы шілде айында ағылшындар Шанхай қаласын алды да Яньцзы өзенімен жоғарлай жылжып бастады. Чжэньцзэн маңында үлкне шайқас болды. Бұл қаланы 21 шылде күні басып алды. Қытай жеңілді.

Негізгі себебі : Англиямен салыстырғанда әскери және экономикалық әлсіздігі. Қытай Әскері 20 мың адам қаза тапты, ағылшындар 520 адам.

Қытайдың феодалдық билеушілері елде біртұтас қорғаныс ұйымдастыра алмады. 1842 жылы Нанкин түбінде ағылшын әскери келісімде «бейбітшілік, достық, сауда, шығындарды қалпына келтіру» туралы келісімге қол қойды. Нанкин келісімі бойынша ағылшын саудасына 5 порт ашты: Сяминь (Амой), Фучжоу, Нинбе, Шанхай, Гуанчжоу, бұл қалаларды ағылшындар консулдық орнатуға құқылы болды.

«Кохонг» монополиялық компониясы тарқатылды, британ көпестері еркін сауда құқығын алды. Сянган аралынан британ корпарациясына берді. Ағылшын тауарларына 5 % салық салынды. Қытай Англияға 21 млн. иен контрибуция төлеуге тиісті болды. Оның 6 млн. - апиынды жойғаны үшін, ал 3 млн. ағылшын фирмаларының шығындарын жоюға, ал 12 млн. иен англияның Қытайға қарсы соғысты жүргізу үшін кеткен шығындардың орнын толтыру мақсатында.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.