Жаппай сауатсыздықты жою және халыққа білім беру

Жоспар:

ІІ. Негізгі бөлім
1.Жаппай сауатсыздықты жою және халыққа білім
беру ісінің дамуы
1. Әдебиет пен өнер саласындагы жетістіктер

ІІІ. Қорытынды

Қазан революциясынен кейін тоталитарлық жүйенің үстемдігіне, оның қайшылықтарына қарамастан Қазақстанның мәдени дамуында кейбір ілгерілеушіліктің болғанын айту керек. Оны біз мәдени революция деп атап келдік. Бұл революция қилы.қилы жағдайлардыц барысында мүмкін болды. 1921 жылғы маусында болған Қазақстан партия ұйымының бірінші конференциясы Республикадан шыққан сауатты қызметкерлердің көбін мүмкіндігінше саяси.ағарту жұмысына жіберілсіп, ойткені "қазақ тілін білетін адамдар болмаса, бұл жұмыс бәрібір істелмей тұра береді" деп атап көрсетті. Сөйтіп, жергілікті ұлттардың өкілдерінен, жергілікті халықтың тілін, психологиясын білетін адамдардан мәдени.ағарту қызметкерлерін, басшы кадрларды даярлау ісіне маңыз берілді. Мемлекеттік және партиялық аппараттарды жергіліктендіру мәселесі қолға алынды. Мұның өзі ғасырлар бойы отарлық езгі мен кіріптарлықта болып келген, ұлттық мемлекеттілігінен айырылған қазақ еліне, оның аяқ асты болған ұлттық мүддесін қорғайтын, яғни жоғын жоқтап, қиюы қашқан шаруашылығы мен қамқоршысы жоқ мәдениетіпе сүйеніш, қорған бола алатын, мүлдем жаңа сападағы мемлекет қүру үшін, әрине, маңызды еді.
Бірақ аппаратты жергіліктепдіру мәселесі түбегейлі шешілген жоқ. Басқада коптегеи бастамалар сияқты ұран күйінде қалып қойды. Сол 30.жылдардың қарсаңында Қазақ Орталық Атқару Комитстінің 21 мүшесінің 12.і қазақ, ОАК пленумының 151 мүшесінің 81.і қазақ, 32 уездік атқару

Жаппай сауатсыздықты жою және халыққа білім
беру ісінің дамуы. Республика жоғары мектебінің
қалыптасуы.
Қазан революциясынен кейін тоталитарлық жүйенің үстемдігіне, оның қайшылықтарына қарамастан Қазақстанның мәдени дамуында кейбір ілгерілеушіліктің болғанын айту керек. Оны біз мәдени революция деп атап келдік. Бұл революция қилы-қилы жағдайлардыц барысында мүмкін болды. 1921 жылғы маусында болған Қазақстан партия ұйымының бірінші конференциясы Республикадан шыққан сауатты қызметкерлердің көбін мүмкіндігінше саяси-ағарту жұмысына жіберілсіп, ойткені "қазақ тілін білетін адамдар болмаса, бұл жұмыс бәрібір істелмей тұра береді" деп атап көрсетті. Сөйтіп, жергілікті ұлттардың өкілдерінен, жергілікті халықтың тілін, психологиясын білетін адамдардан мәдени-ағарту қызметкерлерін, басшы кадрларды даярлау ісіне маңыз берілді. Мемлекеттік және партиялық аппараттарды жергіліктендіру мәселесі қолға алынды. Мұның өзі ғасырлар бойы отарлық езгі мен кіріптарлықта болып келген, ұлттық мемлекеттілігінен айырылған қазақ еліне, оның аяқ асты болған ұлттық мүддесін қорғайтын, яғни жоғын жоқтап, қиюы қашқан шаруашылығы мен қамқоршысы жоқ мәдениетіпе сүйеніш, қорған бола алатын, мүлдем жаңа сападағы мемлекет қүру үшін, әрине, маңызды еді.
Бірақ аппаратты жергіліктепдіру мәселесі түбегейлі шешілген жоқ. Басқада коптегеи бастамалар сияқты ұран күйінде қалып қойды. Сол 30-жылдардың қарсаңында Қазақ Орталық Атқару Комитстінің 21 мүшесінің 12-і қазақ, ОАК пленумының 151 мүшесінің 81-і қазақ, 32 уездік атқару комитеттері төрағаларының 19-ы қазақ болып, қазақтар уездер мен губерниялардыц техникалық аппаратында 20 пайызын, өлкелік мекемелер қызметкерлерінің 13 пайызын құраса, олардың арасында шала сауаттылары аз болмаған.
Сонымен бірге осы пайызға ат айдаушы, күзетші, хат тасушы сияқты қызметкерлер де кірген.
Мәдени-ағарту жұмысының ошақтары - кітапханалардан, мұражайлардан, театрлардан, жұмысшы клубтардан, халық университеттерінен, көшпелі және жартылай көшпелі аудандардағы қызыл отаулар мен қызыл керуендерден тұрды. 1922 жылдың көктемінде республикада 77 облыстық және 90 аудандық клуб, 33 аудандық халық үйі, 221 оқу үйі жұмыс істеді. Көшпелі аудандарда қызыл отау, қызыл шайхана, қызыл керуендер құрылды. Олар көбінесе бұқараның бастамасы мен ұйымдастырылды.
Мәдени ошақтар жалпы жұртшылыққа қызмет етумен бірге қазақ әйелдерінің еңбек және тұрмыс жағдайын жақсартуға, олардың арасында ағарту жұмыстарын жүргізуге, сауаттарын ашуға назар аударды. Бұқараның көркемдік шығармашылығын өрістетіп, көркемөнерпаздықты дамытуға ат салысты.
Еңбекшілерді саяси және Мәдени жағынан ағарту ісінде кітапханалардың маңызы зор болды. Қазан революциясына дейін Қазақстанда жалпы қоры 98 мың кітабы бар 139 кітапхана болса, 1925 жылы олардың саны 300-ге жетті. 1929 жылы республикада 494 оқу үйі, 74 қызыл отау, 11 театр, 9 мұражай болды. Ауылдық жерде 1747 кітапхана жұмыс істеді. Бірақ бұл кітапхапалар мен оқу үйлері жөнді ғимараты жоқ, қарабайыр жағдайда өмір сүрді. Олардың жұмысын жүргізуші адамдардың сауаттары да, кәсіптік дәрежесі де төмен еді. Тіпті қалалардың өзідерінде мәдени ошақ-тарда істейтін адамдардың білім деңгейі көбінесе төмен болатын. Бірақ білімге, мәдениетке деген халықтың құштарлығы, ынта-ықыласы мәдениет ошақтарының карапайым формада болса да көбейе түсуіне жол ашты. Мысалы, 1925-1936 жылдары тек Алматы және Батыс Қазақстан облыстарында ғана колхоздардың қаржысымен 129 клуб, 210 оқу үйі салын-ды. 1939 жылы республикада 5309 клуб болды, олардың 4965-і ауылдар мен селоларда жұмыс істеді. Көпшілік кітапханаларыпың қоры 5 млн. данаға дерлік көбейді.