Ғылыми іздерістің әдіснамасы
Ғылыми жұмыс,зерттеу дегеніміз -адамның еңбектену іс-әрекетінің ерекше түрі.Бұл іс-әрекеттің адамның еңбекқорлық,мақсаттану,уақытша туындаған сәтсіздікті жеңе білу қабілетін,оның интеллектуальды мүмкіндіктерін барынша пайдалануды қажет етеді.Ғылыми еңбектің мақсаты адамзатқа осы уақытқа дейін беймәлім ақиқатты ашу,табиғат жұмбақтарына тереңірек үңілу,адамзат игілігіне пайдаланатын табиғи күштерді қолжданудың жаңа жолдарын адамды, оның ішкі,яғни дене күштерін және рухани қайратын зерттеу.Ғылым аясында еңбек ету әрқашанда құрметті және мәртебелі болып саналған.Өздерін ғылымға арнаған адамзат баласының ең жақсы өкілдерінің есімдері халық жүрегінде мәңгі сақталуда.
Терең білімсіз педагогикалық теория және іс-тәжірибені,өзгерту мүмкін емес,оны зерттеп дамыту білім саясат және ғылыми адам тәрбиесінде К.Д.Ушинский былай деді:
“Егер де педагогіка адамды жан-жақты тәрбиелегісі келсе онда адам алдымен педавгогиканы білу қажет”.
“Әдіснама”-термині грек сөзінен алынған. Ол оқу немесе теория әдісі ұғымды білдіреді. Әдіснама теориялық проблемалардың жолдарымен,ғылыми және творчестволық әдістерімен айналысады.
Осымен қатар әдіснама жаңа ғылыми қызмет әрекеттері шындайды.Әдіснама әр қашанда бір ұғымды білдірмей өзгертіп отырады.
Бұл жағдайда әдіс философиялықғылыми түсінік бойынша жалпы тәрбиеленеді.
Әдіснама ұғымы қысқаша оймен сөзбен түсіндіргенде теория бойынша танып нақты ғылым бойынша тәрбиеленеді.В.А. Штоффтың пікірі бойынша былай анықтайды:”Әдіснама кең философиялық ұғым,әдіснама Назар анализде әдіснамалық ролінде және эвристикалықмағынасы негізгі антологикалық принйиптері,тәртіптері мен категориялары методология ғылыми шағын көлемінде гносеология бөлімі пайда болады;ал білдіреді өзімен ғылыми теориялық тану және жүйелі тәрбиелеу заң бойынша қате жобаны тану олардың жалпы(кесін, Мусін)және бір-біріне байланысты формасын және ғылыми жағына тиісті ”.
Әдіснама педагогика ұсынады өзімен жобаны білу ерекше және педагогикалық теориялық және педагогикалық жолдарын ,олардың алған білімін ,нақты шындықты қамтып көрсету әр қашанда алмастыру педагогикалық нақты жалпы(жетілдіру,дамыту).
Қазірге теңдікте даму педагогикалық ғылым керекті нәрсені шешу жеке әдіснамалық қажетті сұрақтар,және де әдіснаманы педагогикада мамандық бойынша жұмысын білу.Бұл жолы педагогикалық теориялық білім.Керісінше жоба жатқа тәжірибе әдіснаманы жеке ғылым қызмет ету дамыту жалпы ғылыми әдіснамасы.
Терең білімсіз педагогикалық теория және іс-тәжірибені,өзгерту мүмкін емес,оны зерттеп дамыту білім саясат және ғылыми адам тәрбиесінде К.Д.Ушинский былай деді:
“Егер де педагогіка адамды жан-жақты тәрбиелегісі келсе онда адам алдымен педавгогиканы білу қажет”.
“Әдіснама”-термині грек сөзінен алынған. Ол оқу немесе теория әдісі ұғымды білдіреді. Әдіснама теориялық проблемалардың жолдарымен,ғылыми және творчестволық әдістерімен айналысады.
Осымен қатар әдіснама жаңа ғылыми қызмет әрекеттері шындайды.Әдіснама әр қашанда бір ұғымды білдірмей өзгертіп отырады.
Бұл жағдайда әдіс философиялықғылыми түсінік бойынша жалпы тәрбиеленеді.
Әдіснама ұғымы қысқаша оймен сөзбен түсіндіргенде теория бойынша танып нақты ғылым бойынша тәрбиеленеді.В.А. Штоффтың пікірі бойынша былай анықтайды:”Әдіснама кең философиялық ұғым,әдіснама Назар анализде әдіснамалық ролінде және эвристикалықмағынасы негізгі антологикалық принйиптері,тәртіптері мен категориялары методология ғылыми шағын көлемінде гносеология бөлімі пайда болады;ал білдіреді өзімен ғылыми теориялық тану және жүйелі тәрбиелеу заң бойынша қате жобаны тану олардың жалпы(кесін, Мусін)және бір-біріне байланысты формасын және ғылыми жағына тиісті ”.
Әдіснама педагогика ұсынады өзімен жобаны білу ерекше және педагогикалық теориялық және педагогикалық жолдарын ,олардың алған білімін ,нақты шындықты қамтып көрсету әр қашанда алмастыру педагогикалық нақты жалпы(жетілдіру,дамыту).
Қазірге теңдікте даму педагогикалық ғылым керекті нәрсені шешу жеке әдіснамалық қажетті сұрақтар,және де әдіснаманы педагогикада мамандық бойынша жұмысын білу.Бұл жолы педагогикалық теориялық білім.Керісінше жоба жатқа тәжірибе әдіснаманы жеке ғылым қызмет ету дамыту жалпы ғылыми әдіснамасы.
1-Тақырып.
Ғылыми іздерістің әдіснамасы.
Қарастыратын мәселелер:
2.Түсінік,әдіснама,ғылыми әдіс.
Ғылыми іс-әрекет оның мақсаттары мен ерекшеліктері.
Ғылыми жұмыс,зерттеу дегеніміз -адамның еңбектену іс-әрекетінің
ерекше түрі.Бұл іс-әрекеттің адамның еңбекқорлық,мақсаттану,уақытша
туындаған сәтсіздікті жеңе білу қабілетін,оның интеллектуальды
мүмкіндіктерін барынша пайдалануды қажет етеді.Ғылыми еңбектің мақсаты
адамзатқа осы уақытқа дейін беймәлім ақиқатты ашу,табиғат жұмбақтарына
тереңірек үңілу,адамзат игілігіне пайдаланатын табиғи күштерді қолжданудың
жаңа жолдарын адамды, оның ішкі,яғни дене күштерін және рухани қайратын
зерттеу.Ғылым аясында еңбек ету әрқашанда құрметті және мәртебелі болып
саналған.Өздерін ғылымға арнаған адамзат баласының ең жақсы өкілдерінің
есімдері халық жүрегінде мәңгі сақталуда.
Терең білімсіз педагогикалық теория және іс-тәжірибені,өзгерту мүмкін
емес,оны зерттеп дамыту білім саясат және ғылыми адам тәрбиесінде
К.Д.Ушинский былай деді:
“Егер де педагогіка адамды жан-жақты тәрбиелегісі келсе онда адам алдымен
педавгогиканы білу қажет”.
Педагогикалық қызмет классификациясы
Негізгі Тәжірибе. Жұмыстары.
Тәрбие процестерін Теориялық және Бағдарламаны шығару
ашу,терең білімге жол іс-тәжірибелік мысалдарымақсатында,кітаптарды
көрсету әдіснамалық бөліп ажырату,білім мен әдіснамалық
ғылыми дамыту,жаңа білімтәрбие бір-бірімен көрнекіліктер,қосымша
іздеу және іс-тәжірибе байланысады,педагогикалыматериалд ар,құрылымы
жүзінде ізденістер ашу. қ технология жұмыстар бойынша әдіснамалық
ғылыммен іс-тәжірибе тәрбие мен білім
байланысады,негізгі жаңалықтары,әдіс және
қызметтер мен жұмыстар. үлгі әдіснамалық зерттеу
студенттерде және
педагогтарды тәрбие
система бойынша оқыту.
Теориялық Іс-тәжірибелік
Әдіснама-грек сөзінен алынған зерттеу деген мағына білдіреді.
1.теориялық және практикалық,системалық принйиптерінің жолдары,практикалық
теориялық қызмет,әрекеттері.
2.Ғылыми әдіснамалық оқыту.
3.Ғылыми әдіснамалық қолдану.
Әдіснама оқу принципінің әдісі,формасы педагогикалық қызметтермен
байланысады. Әдіснама төрт бөлімге бөлінеді.
1.Философиялық
теңдік(экзистенционализм,неотолизм, позивитизм,неопозивитизм,прагматизм ,диале
ктикалық материализм).
2.Жалпы ғылыми оқу тендігі.
3.нақты ғылыми оқу тендігі.Теориялық концепциясы.
4.технологиялық теңдік әдіснамасы,зерттеу техникасы.
Әдіснама,ғылыми зерттеу әдісі және әдіс.
“Әдіснама”-термині грек сөзінен алынған. Ол оқу немесе теория әдісі ұғымды
білдіреді. Әдіснама теориялық проблемалардың жолдарымен,ғылыми және
творчестволық әдістерімен айналысады.
Осымен қатар әдіснама жаңа ғылыми қызмет әрекеттері
шындайды.Әдіснама әр қашанда бір ұғымды білдірмей өзгертіп отырады.
Бұл жағдайда әдіс философиялықғылыми түсінік бойынша жалпы
тәрбиеленеді.
Әдіснама ұғымы қысқаша оймен сөзбен түсіндіргенде теория бойынша
танып нақты ғылым бойынша тәрбиеленеді.В.А. Штоффтың пікірі бойынша былай
анықтайды:”Әдіснама кең философиялық ұғым,әдіснама Назар анализде
әдіснамалық ролінде және эвристикалықмағынасы негізгі антологикалық
принйиптері,тәртіптері мен категориялары методология ғылыми шағын көлемінде
гносеология бөлімі пайда болады;ал білдіреді өзімен ғылыми теориялық тану
және жүйелі тәрбиелеу заң бойынша қате жобаны тану олардың жалпы(кесін,
Мусін)және бір-біріне байланысты формасын және ғылыми жағына тиісті ”.
Әдіснама педагогика ұсынады өзімен жобаны білу ерекше және
педагогикалық теориялық және педагогикалық жолдарын ,олардың алған білімін
,нақты шындықты қамтып көрсету әр қашанда алмастыру педагогикалық нақты
жалпы(жетілдіру,дамыту).
Қазірге теңдікте даму педагогикалық ғылым керекті нәрсені шешу жеке
әдіснамалық қажетті сұрақтар,және де әдіснаманы педагогикада мамандық
бойынша жұмысын білу.Бұл жолы педагогикалық теориялық білім.Керісінше жоба
жатқа тәжірибе әдіснаманы жеке ғылым қызмет ету дамыту жалпы ғылыми
әдіснамасы.
Әдіс термині гректің Methodos деген сөзінен алынған ,ол “Білімге
жол ашу”.-дегенді білдіреді.түсінік ғылым әдіс болатын мінездеме мақсат
бойынша қандай жоба,жол көмек арқылы жеткізу анықтайтын мақсатына,шешеді
немесе дәлелдейді.Әдіс ұсынады өзімен әр түрлі тану жолдарын және
практикалықоперацияны,жан-жақтығылы ми білімдерде көрсетеді.Педагогикада
түсінік бойынша ғылыми әдістер барлық негізгі жағына және ғылыми
ізденістер,жауапты пәнге және педагогикалық есеп.
Әдіс ұғымы білдіреді тәжірибелер,жаттығуларды ғылым
ұғымдарды.Мысалы:педагогикада әдіс ғылыми көзқарас тәжірибелі әдіс, әдіс
бойынша сұрақтар,әдіс жолдары.Әр кезде әдіс ұғымы кең көлемде ұғымды мысалы
әдіс теориялық тәжірибе.Бұл жағдайда ол қызмет етеді анықтайды танып-білу
процесі,шешуші анализдер басқа да логикалық ойлар(синтез,абстракт,жалпы
қорытынды).
Бірнеше әдістер эмптртялық ізденістер,нақты әдіс,сұрақтары және
әдіс пікірлері,кейде “техника”терминімен дәлелдейді.Біз,жалпы терминінін
қолданамыз.
Әдіснама термині-түрлі нақты формаларды және қолданылатын әдіс
түрлері,оларға көмектесетінімен ерекшеленеді ең бағалы тереңдік түсінік
педагогикалық процестермен және анализдері легенді білдіреді.педагогикалық
ғылыми жағының түсінік,”ізденіс талаптары”,сойиологиялық білім алу.Ол нақты
жоба танымдық ұсыныстармен қабылдаулар және де ғылыми қызмет жұмыстарын
ұйымдастыру,(нақты мерзім,іздестіру жолдары,мүшелер саны,қаржы шығындары).
Әдіснама педагогика жобасының үлгісі:
Педагогикалық ғылыми Ғылыми процестің Педагогикалық
түсінік. педагогикаға енуі. практикалық түрде
дәлелдеу.
Педагогикалық пән Әдіснамалық таңдаудың Әдіс заңдарымен
функция есеп. проблемалық таңдауы. заңдылықтарын
процестерін оқыту және
тәрбиелеу.
Адамзат баласының Ғылыми әдістің Мысалдарды анықтау есеп
педагогикада алатын ерекшеліктерімен бойынша тәрбиелеу.
орны. байланыстары.
Факторлардың пайда
Жалпы педагогикалық Әдістердің оқушылардың болуын оқыту және
мамандықтар қызметі. мінездеріне,мана бір-бірімен салыстару.
сезімдері, сапалары
Педагогиканың басқа бір-бірімен
ғылымдарымен байланысы. ерекшеліктері.
Педагогикалық Жүйе жұмыс
терминологиялық Эмпирикалық және формалары,міндет
түсініктер. теориялық қызметтегі ұйымдастырушылық процесс
теңдік. бойынша тәрбиелеу.
Әдіснамалық
проблемаларды зерттеу.
Әдіснамалық принциптері ғылымының мақсаты-педагогикалық қызмет ету.
Ғылымның міндетті-педагогикалық қызмет ету қажетті:
..Жоба бойынша детерминиялық педагогикалық құбылыс оқиға-олар -----
жасалады,күшейеді іштегі жобалардыңзаңдылықтарын,қарсылықтар ы,іздестіру
жолдарын байланыстыру.
..Қамтамасыз ету толық жақындау жатқа педагогикалық құбылыс және
процестері.
..Құбылыстардың даму және олардың же тілу жолдарын оқыту.
..Осы заңның даму олардың бір-біріне байланысты басқа құбылыстарымен.
.. Жобаны көру дамыту процес те қарау өзімен даму қозғалу қалай өзқім-өзі
қозғалысты болса солай өзімен-өзі дамиды,жалпы ішке жағда қозғалыс
күштерімен негізгі бөлімдері.
2-тақырып.
Ғылыми педагогикалық зерттеу.
Қарастыратын мәселелер:
1.Ғылыми процесс жүйесі.
2.Ғылыми қызметтің ерекшеліктері.
И.Л.Павлов...”Оқыту,зерттеу,бақылау ,тырсу,қалмау,жоғары
әрекеттері.Мұражайлық факторларға Заңды іздеп табындыру,оларды бақылау”.
Ғылыми қызметте кіріскенде түсінік бойынша,олардың әрекеттерінің
практикалық білім жұмыстарын(оқытушылар,әдістер, психологтар,т.б.)және
мақсаты білімді маңызын ажырату.Егер де практикалық жұмысқа бұл беретін
жоғары білімді және оқушыларды тәрбиелеу,сон дай-ақ басқа да зерттеулер:
Жаңа ғылыми білім алу,түсіндіру,неге әртүрлі жағдайда болатын жақса
немесежаман қорытындысы,және қандай жағдайда қорытынды жақса немесе жаман
болады.
Оқытушыға,әдіскерге,директорға білім ордасы өзінің жұмысына
бір уақытта оқытады және әр жақтағы тәрбиенің ғылыми процесі,қандай да бір
жақсы әрекеттерде оларға бермей,бір ден қызмет ету,еңбек ғылымында коректі
бөлімін күшейту,Қызықтыру ,береже бойынша,тереңдетілген қандай да бір
жағдайда, тәрбиелік оқу процесс аспектісі,Мысалы,Оқушылардың өзін бақылауы
немесе мәдениеттілігі,т.б.
Осы үлгімен әр түрлі практикада және қызмет ету зерттеу жұмыстарын
педагогикалық былай жоспарлауға болады.
Практикада қызмет ету айырмашылығы және ғылыми педагогикалық әрекеттер:
Педагогикалық-іс-тәжірибе. Ғылыми-педагогикалық зерттеу.
Мұғалімдердің,тәрбиешілердің,мекте п Педагог-қызметіне байланысты білім
психологтардың білімді сөз қозғап дер,ойлар.
айтуы т.б.
Үйрету процестерге педагогикалық
Оқушыларды тәрбие,педагогикалық факторлар,дамулапр,пайда болуын
жобалар бойынша бақылау. бақылау.
Мақсат бойынша адам білімді болу. Мақсат бойынша жаңа ғылыми
Білім мен тәрбиенің методта даму. педагогикалық бөлімі.
Жалпы қорытынды жоспарлау конспект Жалпы қорытынды жоспарлау түрі үлгі
бойынша өтетін сабақтар жәіне әр бойынша және мақала ғылыми
түрлі мерекелер(сабан, ашық тәрбие есеп,доклад,бап, монографія оқу
сабан т.б.) құралдары т.б.
Ғылыми қызметтің ерекшеліктері.
Сөз еткен кезде оларды міндетті түрде біліп ерекше ғылыми қызметін
ұйымдастыру.Оларды жаопы көптеген мәні бар және айырмашылықтары бар.
Ерекше қабілетті ғылыми жұмыс.
Негізгі байланыс және тғылыми жұмыстардың мақсаттары.Ғылымда,және басқада
мамандықтарда,табиғи еңбектерде көрінеді.
Ғалым жалпы ғылыммен айналыспайды, жаңа да педагогикалық “жалпы”ғылыммен
айналыспайды,ол нақты пән жүргізілетін жұмыстарға толықтыру керек,нақты
мақсатын қою және биіктерге жету.
Сонымен ғылыми жұмыстар”кеңиді”.Кейін қорытынды шешімдер болмайды.Ол
енді жаңадан басталатын жұмыстарға күрт әсерін тигізу мүмкін,кейбірін алдын-
ала ескеру қажет.1.Ең негізгісі сапалы ғылыми жұмыстарға,соның ішіндегі
ерекше жұмыстарға тоқталу,керек ол айналысатын,қалғаны “жәй”бір-бірімен
байланысатын”жәй құбылыстар, бүгінгі әдебиеттерге жазылған.
2.Ескертеміз,жұмысқа кірісу үшін,міндетті түрде бәрін білу керек,не
істелген алдыңғы жұмыстарда және әдеби ғылыми жұмыстарда.
3.Ғылымды білу керек:ғылыми термінологія және қатал жүргізу өзінің түсіну
аппаратың.Біз осы туралы айтсақ мысалы,оқуда тәрбиеде,ата-аналар
жиналысында,барлық көпшілік осы терминді түсінеді.
Біз осы ғылым туралы айтсақ,ғылыми тіл де түсінік,міндетті түрде сұрақтар
туады:”Қандай түсінікте оқу түсінуге қолданады,тәрбие дамиды”?
Сондай-ақ ғылыми педагогикалық
әдебиетте,кітаптарда,мысалы:”оқу”тү сінуге минимум бойынша”тәрбие”-бойынша
даму нақты жағдайда қызмет міндетті түрде сұраққа жауап беруі қажет.
Қандай түсінікте қолданады осы және басқа да түсініктер?
Осымен, мысалы,осы проблемалық
мектептеМ.И.Махмудов,и.я.Лернер,Т.В .Кудрявцев айналысады.
Әр қайсысы ғылыми сала өзінің жеке түсінің аппаратын
қолданады.Сонымен,енді қолданатын ғылыми қызмет мысалы: “даму ”термині
бойыншаЛ.И.Махмудовтың пікірінше,оқу термині.
Т.В.Кудрявцевтың ойынша,толық ғылыми түсінік болады,жаңа ешқандай
ғылыми білім санамен қызмет болу мүмкін емес,сон дай-
ақ,айтпасақта,жазбасақта,ол білім мектептерден басталады.
Ғылыми жұмыстардың қорытындысы, кез-келген ғылыми жұмыстардың шешімі
жазбаща түрде –есеп,бойынша,доклад,реферат,бап, кітап,және т.б.
Ол талап етеді екі негізгі орын:Біріншіден,жазбаша түрде өзінің
ойын,пікірін және қорытындысын қатал ғылыми тіл де.Ауызша түрде ол
қолданылмайды
Екіншіден, әр түрлі ғылыми жұмытардың мақсаты-адщамдарға жаңа білім
беру және жеткізу.
Онда ол ғылым ойында галса,ол білім жоғалады.Әр бір ғылым күнделікті
дамиды және өзінің жұмыстарын жүргізеді.
3-тақырып.
Ғылыми-педагогикалық зерттеу және оның әдіснамалық принциптері.
Қарастыратын мәселелер:
1.Ғылыми педагогикалық әдіснамасы.
2.Әдіснамалық білімнің деңгейлері:философиялық,жалпы ғылыми,нақты
ғылыми,технологиялық мұғалімнің әдіснамалық негізі.
“Методология”грек тілінен аударғанда “әдіс туралы ғылым”деген мағынаны
білдіреді.”метод””әдіс”термині тікелей нақты бір нәрсеге деген жол
ретінде анықталды,яғни методология мағынасы жағынан бір нәрсені тану
туралы ғылым болады. Сондықтан методология- зетттеу процесі туралы ілім
ретінде де түсіндіріледі.Бұл ілім жалпы методология, ғылыми ұғымның,
теориялық негізі, ретінде дамуы мүмкін.сонда бұл нақтылы философиялық
жүйемен байланысты.Ғылыми методологияны жетілдірудің бастамасын және
негізін Гегель салды, ол өз назарын бірінші болып философиялық әдістің
ерекшелік сипатына,оның нақтылы ғылымдар әдістерінен айырмашылығына және
методологияның олармен үйлесімсіздігі назар аударды. Гегель әдіс
дегеніміз мазмұнның қозғалысы,құбылыстың мәнін ашып көрсету және оның
мазмұнынан иыс жасалмайтындығын баса көрсетті.
Материалистік диалектика обьективті шындықты тану әдістері негізінде
табиғат, қоғам және адам ойлаудың заңдары жатқанын негізге алады.таным
әдісі табиғат пен қоғамның обьективті заңдарын көрсеткенде ғана ғылыми бола
алады. Сондықтан ғылыми танымның принциптері, оның категориялыры мен
ұғымдары адамның ақылымен жасалған кездейсоқ ережелерінің қосындысы емес,
ол табиғат, адам және қоғам заңдылықтарының бейнесі болып табылады.
Ғылыми білімнің жалпы моделі философиялық алғы шарттар негізінде
жасалады, ал ол теориялық негізгі салалармен байланысты- табиғат, қоғам
және ойлау ғалымдарына қатысты үшбұрыш.
Педагогикалық методологияның мәні әртүрлі түсіндіріледі:әдіс туралы
ғылым, философиялық қағидаларды тікелей ғылыми зерттеулерде қолдану
ретінде; арнайлы зерттеу әдістерін жасауға арналған ғылыми пән ретінде.Бұл
айтылған үш көзқарас педагогика методологиясының шекарасын мөлшерсіз
кеңейтеді немесе тартылады. Қазіргі педагогика методологиясының пәні болып
педагогикалық құбылыстармен оның нәтижесі-педагогикалық білімдер жүйесін
зерттеу процесі екендігі анықталған.
Педагогика жеткілікті дәрежеде оның методологиялық қызметін атқаратын
методологиялық және жалпы теориялық білімдер шекарасы
айқындалуда.Методологиялық білімдер жүйесіне:педагогика пәні, педагогиканың
категориялары, педагогиканың ғылыми білімдер жүйесіндегі ролі,
педагогиканың басқа ғылымдармен өзара байланыстығы, педагогика ғылымдарының
жүйесі;педагогикалық пәндердің жалпы және ерекшелік
міндеттері,педагогиканың анықтамалығы-терминдік жүйесі жатады.
Әрине, қазіргі педагогиканың кең көлемдегі сұрақтары пәнаралық және
ғылым аралық байланыстарын диференцияландыру мен интеграцияландыру
негізінде педагог- зерттеушілір мен практиканттардаң зерттеу процесін
ұйымдастырудағы дайындығына байланысты тиімді жасалуы мүмкін.
Қандай да салада болмасын ғылыми таным, таным субъектісі(зерттеуші)
зерттеу процесінің барлық элементтерін білуін талап етеді:
-тақырыпты үйлестіре(Дифференцировать) және оның көкейтестілігін дәлелдей
білді;
-ғылымдағы тақырыптың зерттелу жағдайын және пайда болған қайшылықтарын
анықтай білуде оларды тәжірибеде піскен сұрақтардың,жасалған теориялардың
(разработкалардың сәйкес келмеуі);
-зерттеу нысанасын талдамалардың, үйлестіре білді(яғни жауап іздейтін,
сұрақ);
-мақсат(қандай нәтиже алуға болатындығын)нысана және зерттеу пәнін анықтай
алады.
Ғылыми зерттеуге тән нәрсе, сол проблемада үйлестірілген сұрақ
және болжамды белгілі бір жобаланған жауап ретінде, үлгі түрінде
көрсетілді. Осыдан зерттеудің міндеттерің шығады;зерттеу пәнінің теориясын
негіздеу және зерттеудің теориялық моделін жасау, эмперикалық практиканы
зерттеу әркетттерімен және педагогикалық шындықты қайта қарау.
Қойылған міндеттерді шешу зерттеушінің соған сай ғылыми әдістерді
қолдануын талап етеді.Теориялық және теориялық қолданбалы міндеттерді шешу
үшін –теориялық деңгейдегі әдістер қолданады. Теориялық қолданбалы және
қолданбалы сипаттағы міндеттерді шешу үшін: бақылау, әңгімелесу, анкеталық
педагогикалық құжаттарды оқып танысу, эксперимент қолданады.
Ғылыми зерттеулердіңі басты белгісі қолданатын терминдердің
біртектілігі болып табылады,себебі басынан бастап,басты ұғымға қандай
мағына мән беретіндігі,не туралы екендігі айқын болуы керек.
Бір терминді сөзді бірнеше мағынады қолдануға болмайды.Бұның
маңыздылығы сонда, зерттеу пәніне ұғымдық сипаттама беру зерттейтін
құбылыстың мәнін мазмұнды ашып көсетудің кепілі болады, оның теориялық
моделін жасауға негіз болады. Соңғысы арқылы зерттеу құбылыстарның нақтылы
педагогикалық шындықтағы жағдайын және практикалық іс-әрекеттер үшін
берілетін нұсқаулардың тиімділігі бағаланады, олар болашақ педагогикалық іс-
әрекеттер жобасына салынып, практика үшін қажетті әдістемелік материалдар
мен нұсқаулар макеті ретінде болады.
4-тақырып.
Педагогикалық зерттеудің ғылыми түсініктемелік аппараты және логикалық
құрылымы.
Қарастыратын мәселелер:
1.Ғылыми –педагогикалық зерттеу жұмысын ұйымдастыру.
2.Тақырып және оны зерттеу.
3.Гипотеза,жалпы талап ету.
Бұл бөлімде негізгі бөлімде қаралады-жеке ғылыми жұмыстардың жеке
жүргізілуіне ,негізінде бір адаммен кішкене топ пен зерттеу.Олар ішінде
нормадағы қатарларда көрсетілмеген және сондықтан міндетті түрде
емес,бірақ бұл ереже,ондаған жылдардың созылуына байланысты мыңдаған
ғалымдардың тәжірибесінде және олардың әр бір зертеулерінің сақталуы
көптеген адасуларына және қателер жіберулеріне байланысты қысқаша жолымен
жақсы қорытындыға келеді.
Ғылыми жұмысты талдаған да, белгілі бір жағдайда ғылыми жұмысты
талқылағанда,жұмыстарды толығымен,жақсы жағдайда жаңалау.Бұндай жағдайда
да Бізе белгілі ғылыми жұмыстың жоғары дәрежеде,жаңалық енгізілуі
эвристикалық бағалануда ішке істернің келісіміне керек.
Ғылыми-педагогикалық зерттеу жұмыстарын ойластыру-бұл еш ережесін жүйелеу
қабілеті және олардың шешу міндеттері.Ойлау жұмыстары-ең бірінші міндеті.
Ойлаудың ең бастысы-зерттеуші немесе анықтау керек,қандай қабілетпен
алға ұмтылу,қабілетін қалау қорытындылау керек, қандай дәежеде жету
керек,ғылыми білімді қандай жағдайда жұргізу керек.Өз өзіне”мен не алум
керек”деп талап қою керек.Сондықтан жұмысын ең соңғы қорытындысын,көрсете
білу керек,жинақтау құқығын өзгерту тиіс, қысқаша жолмен мәселелерді
шешуін анықтау керек.
Анық түсінікпен ойлау қабілетін анықтау жолдарымен оны іске
асару,жойылып кетпеуіне жол бермей,терең зерттеулерді жобалау.
Ойластыру зерттеулерін қандай жолдары бар?
Тақырып және оны зерттеу.
Бұл тақырыптың,өзі көздеген мақсатына жету және зерттеу жұмыстарын
нысанаға Алу.Мысалы:
“Бастау мектептердегі балалардың оқуға деген қабілетін дамыту:шындыққа
үйрету жолдары”
осы жерде оқуға деген қабілетін жаңа жолдармен
қалыптастыру.Немесе:”Студенттердің этикалық қабілеттерін қалыптастыру-
соның ішінде болашақ педагогтарды”-мұғалімдердіңзерттелі нбеген жағы,
қабілеттерінің жоқтығына дамымағанына байланысты-жаңа этикалық жолдарын
ашу.
Актуалдық тақырыптың негізі.
Шындығында келгенде студент тақырыптың актуалдық зерттеу жұмыстарын
мынандай жағдайда көрсету керек:”Жұмысты алға қою мақсаты
бойынша...ақырына дейін қанағаттрандарарсыздық”,”жұмыстарды ң ең коректі
мәселесін шешеу” ... Ғылымда жетерлік жағдайда емесекендігі әле
ашылмаған,хабарланбаған,әлі жарыққа шығарылмаған жұмыс т. б.Бұл жерде
түсіндірілмеген,әле де істелу керек пе, оған мұқтаждық бар
мА?мысалы:мынанадай тақырып алсақ”Тез оқу жүйесін қалыптастыру(қайда бір
тақырыпты шет тіл де,алайық Азербайджан тілінде)литва мектебінде”-бұл
жерде әр бір адамның қызығушылығы қаралмайды,және зетттеу қоғамда
толығымен зерттеу,тіпті белгілі бір шартты жағдайларда талап етілуі
мүмкін.
Актуалдық тақырыптың негізі.
-Практика жүзінде сұрақтарды және тақырыпты жеке дәлелдеп түсіндіру.
-Берілген зерттеу жұмыстарын әрқайсысына талдау жүргізу,авторлық өзінің
орындау және итбасқа ғылымдармен жұмыс атқару міндетті: мынадай
дәлелдермен-осылардың ішінде тағы дәлелдермен жалғастырамыз.
-Шығу себептері,қандайда бір қорытындының пайда болуы.Мысалы,оқушыларды
интелектуалдық жағдайда компьютерлі үйретуге дамыту дәрежесіне
жеткізу.Міне осы жерден актуалдық тақырып шығады;
-практикалық даму тенденциясын талдау,және оның керектігіне мұқтаждығы.
-Даму жолдарының талап ету негізгі, практикада және теорияда қолдану.
Барлық анықтау жолдарын бір жақтылықпен шектеу.Мысалы,егер практикалық
жолдарымен талап етпесек,берілген сұрақтар тек теориялық жолдарымен шееу
мүмкін емес.Актуалдық ең жақсысы төрт бағытпен мынадай жағдайда
дәлелдеуі.
Біріншіден,зерттеу жұмыстары түсіндіріледі көптеген адамдардаң талап
етілуі;
Екіншіден,қоғамда осындай талап етілу бар ма;
Үшіншіден,практикалық жағдайда қаралама:
Егер талап етілсе мәселе неде ондай жағдайда түсіндіріліу қажет,берілген
кең көлемде пракимкалық сұрақтар қанағаттандырарлық жағдайда шешіледі;
Төртіншіден,теориялық жағдайда бұл жұмыстардың мәселе шамамегн.
түсіндіріледі.
Мысал есебіндеқарасақ актуалдық тақырыптың негізін теориялық дамытуда
талап ету негізін ,қалай жұзеге асару керек.Ұандай жолдары бар?Былай:
1)әдебиет негізін зерттей отырып жіберген кемшіліктерін орындау
жолдарын байқау.
2) Зерттеу жұмыстарын қажеттілігін өзкізу туралы қорытындылап оны
анықтап , зертеп жұмыстың бір бөлігін жүзеге асару керек.
3) Қандай теориялық тұрғыда осы уақытқа дейін берілген мәселенің
шешімін қарау. Мысалы: Жоғары мектепте жобалау процесін үйретуді
сұрау.Бұл жерде көп деген әр түрлі мәселелер: орта мектептерге
дидактикалық жағдайда ауыстыру(үйренушілерге), жоғары мектептердегі
үйренушілерге дидактикалық жұмыс істеулеріне болады. Айырмашылығы
оқушылардың әртүрлі жағдайларына байланысты үйренуші мен үйретушілердің
айырмашылығы.
Педагогикалық ойлау қабілеттерін жоғары дәрежеде зерттеу қажет:
-көрнекілік жоғары дәрежеде
-практикадан дайын идеяларды білу.(мысалы, педагогика бойынша әрбір
адамның идеясымен жеке жұмыс істерін, шындықты жүзеге асару, үйрету
жобасын жүзеге асару, бос сияқты, бірақ бұл идеяларды қосымша жұмыс істеу
шеші жоқ);
теориялық көрсеткіш зерттелінген теориялық мінездеме ғылыми
жұмыстардың жүзеге асару (принциптері, заң жүзінде, іске асыру
,түсініктемелер т. б.);
--Жоғары көрсеткіш-практикалық ғылыми зерттеу жұмыстардың
қорытындысын жүзеге асару(методикалық жұмысты қолдау білім беру
технологиясын іске асару);
-қолдану көрсеткіші зерттеу ғылыми зерттеу методикасының іске асару,
диагностикалық жұмыстарды өзгертуде ұйымдастыру.
Педагогикалық ғылымды дамыту тенденйиясының ойлауын бейнелеу:жинақтау
өлшеп(қанша білім, түсінік, уақыттар талап ету керек) сапалы
өзгерістерге;
-негізгі педагогикалық ғылымның өсуіне, алғаг білімдерге, басқа ғылыми
зерттеулерге байланысты.
-Тереңдетілген ғылыми жұмыстардың тақырыптарын принцип бойынша қысқарту;
-тереңдетіліп білім беру неігізін қарама-қарсы жағымен салыстару;
-педагогикалық процес те ішкі істерімен байланыстару,ішкі шарттарды
психикалық тұрғыда зерттеу;
-тарихи-анықтауларда талдау тенденциясы-білім беру жұмыстарын
реттеу,ойлау қабілетін арттыру- аяқталған жұмыстардың идеясы.
Гельвецидің ғылыми зерттеу жұмыстарының ең бастысы іске асуы- бұл
концептцалдық идея”Идеясыз ақыл жоқ”,керісінше” Идечсыз ғылыми зерттеу
жоқ”.
Анықтау мақсатының идеясы,мүмкіншілігі: үйрету процесінің құрылысын
әбден анықтап зерттеп оны қолдау оқу жұмыстарында зерттеулерде қолдану
студенттермен немесе сол мақсатпен жаңа лекция сабақтарын жоспарлау.
Жаңа жұмыстарды идеясын бақылау:
Мысалы:зерттеу жұмыстарын педагогикалық шешімдерін бір жүйеге
келтіріп,немесе педагогикаға әр түрлі мүмкіншіліктерді пайдалану.
Сонмен актуалдық тақырыптарда ойлау тұрғыда негіздеу, әртүрлі
ғылыми коцепцияда мысалдармен жобалау және негіздеу (писхологиялық
тұрғыда, социологиялық үйрету методикасында немесе тәрбие
дидактикалар),педагогикалық ғылыми зерттеу жұмыстарының өсу
тенденциясының енгізін анықтау,қажет сұрақтарды ореада талқылау,зерттеу
жұмыстарын жеткізу
Зерттеу пәні- негізгі ойлау жүйесі болып табылады. Осы жұмыстарды
пайдалану кезінде жақсы нәтиже беру қажет.
Ғылыми зерттеу жұмыстарын түсіну бөліміне шындық жағдайда түсіну,
алған ғылыми білімдерді ой арқылы қабылдау.
Ең негізгі пәні түрінде ғылыми жобаларда осындай бағытпен бағдарлау,
бүтін жобаларды танула көмектесу.
Негізгі әр проблемада арсындағы қарам-қайшылық арасында,не бір
адамға қажет,”Осындай жағдайда мақсаттардың ортасында,қйыешылықтар болу
мүмкін.Ол шешілмейтін сұрақтар болып қалады. ”
Қиындық-ол өзіндік жағдайда байланысты жалпы ұғымдармен ойлармен,
жалпы ішкі системалық ұсыныстар методологиялық,тақырыптық, педагогикалық
т.б. қиындықтардан әр түрлі күрделі қиыншылықтар туады.
Сонымен, жалпы жұмыс екіге бөлінеді:жалпы және гипотез.
Гіпотеза- ғылыми болжау, ғалым жұмысының айырлмас серігі.Нағыз ғалым өз
жұмысын қиялсыз, фантазиясыз жасай алмайды.Қиялсыз, тапқырлықсыз, жаңа ой-
пайым табу қабілетінсіз ғалым табысқа жетуі мүмкін емес. Жалаң
граматиканы игеру, поэманы жазу мүмкін еместей, жалаң логика төзімділік
пен еібекқорсыз жаңа ой-пайым тудыра алмайды.Гипотезаны құру-ғылыми
шығармашылық дамуының заңдылықты кезеңі.Гипотеза қалыптасқан теория.
Ғылыми түсінік пен экспериментарасында қарам-қайшылықтан туындайды. Бірақ
қандай болмасын, ең қарапайым деген гипотезаның өзі осы уақытқа дейін
жинақталағн білім негізінде құрылады.Бірақ жаңа гіпотеза бұрыңғы білімге
толық сәйкес келмейді, кейбір қағмдаларды ескеріп,өз күшін жояды да, орны
заманға сай жаңа ой-пайымдарымен байытылды. Ғылым даму заңды құбылыс,
оқтын-оқтынбұрыңғы теориялық ұғымдарды байта қарап, жаңа идея мен
қағидалармен толықтырылады.
5-тақырып.
Ғылыми педагогикалық зерттеу әдісі.
Қарастыратын мәселелер:
1.Педагогикалық бақылау, ішінар бақылау, әңгіме әдісі.
2.Эксперимент және мектеп құжаттарымен жұмыс.
Әдіснама, әдіс пен теория әрқашан бір-бірімен тығыз байланысты.Теория
педагогикалық құбылыстардың кез-келген әддіснаманың негізі болып табылады
және сол әдістеменің көмегімен табылған фактклер арқасында кеңейеді.Теория-
таным пройесінің нәтижесі, ал әдіснама болса осы танымға жету мен оны құру
тәсілі болып табылады.Бұл- теориялық және практикалық ғылыми-танымдық іс-
әрекетті ұйымдастыру мен құрастырудың негізгі мен тәсілдер жүйесі, бұл-
осыжүйені тану жолы. Таным теориясы түтас таным іс-әрекеті процесін және ең
алдымен оның мазмұндық негізін зерттейді. Әдіснама шынайы және практикалық
түрде тиімді білімге жетудің әдістері мен жолдарына көп көңіл бөледі, осы
білімді дамытудың тісілдерін іздестіру.
Қазіргі замандағы ғылымның әдіснамасы білімнің жеке бір саласы ретінде
дамып келе жатыр, о,ан нақты- ғылыми деңгейде өткізілген зерттеулер
сүйенеді. Кейде әдіснамның философиялық және нақты-ғылыми деңгейлері
теңестіріледі, ал олардың шынайы мүмкіндікткрі мен шектерін ғылыми
зерттеулердің әдіснамалық негіі болып табылатын материалистік диалектика
ғананаықтай алады.
Педагогика ғылымы сияқты педагогикалық зерттеу әдістерінің қазіргі
жүйесінің көлемі кең. Ғылыми-педагогикалық зерттеулерджің әртүрлі әдістері
мен зерттеуші ойлаудың шығармашылық сипаты ғылыми зерттеудің барлық
әдістерінің мен олардың өзара байланысынң сипаттайтын ортақ теорияны
құрастыруда біршама қиыгдықтарға әкеледі. Осыған орай, таным әдістерінің
көптеген жіктемелері бар, оларды қолдану мақсатқа, объектігі және пәнге,
сонымен қатар зерттеу әрекеттеріне және ғылыми іс-әрекет пен зерттеу
жорамалдары жүзеге асатын жағдайларға негізделеді.
Ғылыми зерттеулердегі әр түрлі әдістердің өзара байланысы
мәселесі көкейтесті мәселеге айналып отыр. Бұл мәселе аспектілерінң бірі-
ғылыми танымдағы философиялық әдістердің орны туралы мәселе.
Ғылымның қазіргі әдіснамасында, соның ішінде педагогикалық әдіснама да,
теорияның негізін құрайиын бірнеше компоненттерден тұрады:а)факторологиялық
материалдың бастапқы эмпирикалық негізі, ол теориялық түсіндірмені талап
етеді;ә) бастапқы теориялық негіз, ол зерттеу объектісін суреттейтін
алғашқы жорамалдардан, аксиомолардан, болжамлардан және теориялық
ыңғайлардан тұрады; б) теорияның логикасы мен құрылысы;в) эмпирикалық
дәлелдері бар теориялық пайымдаулар жиынтығы; г) педагогикалық теоияны
қалыптастырудың әдіснамалық негізі,ол дәріптелген объект пен оның теориялық
моделін суреттеумен байланысты.Бұл ретте дәріптелген объектіні құрастыруды
ке- келген педагогикалық теорияны, оның байланыстарын, заңдылықтарын,
жорамалдарын, дәріптешілігін, анық білімдерге жету принциптері мен
механизмін құрастырудың қажетті шарты ретінде қарастыру қажет.
Сонымен, зерттеу әдіс дегеніміз күрделі таным тәртіптері, ал олар болса
зерттеудің танвым операциялырының іске асуының белгілі бір тәртібін
белгілейтін әр түрлі әдіс-тәсілдерінің жиынтығынан тұрады.
Зерттеу әдістері педагогикалық ғылым дамуының басты құрамды бөлігі
болып табылады.Ғылыми нәтижелердің анықтығы алғашқы ақпараттарды алудың
жолдары мен тісілдеріне және зерттеу әдістерінің сенімділігіне
байланысты.Кез-келген педагогикалық зерттеу белгілі ғылыми білімдерді
дәлелдеу емес, ол- жаңа білімдерді табу процесі. Ол адамның зерттеу
объектісі, заттары мен құбылыстарының мәнін ашуға бағытталған жан-жақты
танымдық іс-әрекеттерінің бір түрі.
Педагогканың өзіне тән ғылыми-педагогикалық әдістерінің бірі бақылау
әдісі. Ол зерттеуде жиі қолданады.бақылау деп педагогикалық құбылыстарды
қабылдау арқылы тануды айтады. Ғылыми бақылау арнайы жоспар бойынша
жүргізіледі.Жоспарда бақылау мақсаты мен міндеттері, объектісі (сабақ,
экскурсич, табороториядағы, шеберханадағы, оқу- тәжірибе учаскесіндегі
оқушылардың жұмыстары),жүргізілу мәдістері мен техникасы дұрыс көтерілуі
мүмкін. Оны жоспарлау зерттеу жұмысының нәтижелі болуына игі әсер
етеді.Ғылыми бақылау зерттелетін педагогикалық құбылысты дұрыс және шын
дәлдікпен жазып алуды талап етеді. Бақылау нәтижесі зерттеушінің
педагогикалық іскерлігіне және оның жоғары дәрежелі сауаттылығы мен
мәдениеттілігіне байланысты.
Педагогикалық бақылау-белгілі бір құбылысты ұзақ және жоспарлы түрде
зерттеудің таным әдісі. Бақылауды жаппай және ішінара жүргізуге болады.
Жаппай бақылау әдісі- сабақ үстінде оқушылардың таным іс-әрекеті,
оқушылардың зейін белсенділігін, балалар іс- әрекеті т. б. Арқылы
жүргізіледі.
Ішінара бақылау әдісі-кейбір оқушының кітакппен жұмысы, картамен
жұмысы,мінез-құлқын бақылау.
Әңгіме әдісі- бақылауында алынған мәліметтерді толықтырады.Ол үшін
арнайы жоспар жасалып онда негізгі және жанама сұрақтардың және әңгіме
жасаудың әдістері мен тәсілдерінің нақты көрсетілгені жөн.
Педагогикалық құбылыстарды анықтау үшін әңгіме мұғаліммен сынып
жетекшілерімен,мектеп басшыларымен, ата-аналармен және адамдардың дербес
ерекшеліктерін еске алады.Әңгіме зерттеушіңден үлкен дайындықты, зор
шеберлікті, зейінділікті және әдептілікті талап етеді.
Әңгіме протоколға жазылады.магнитафон арқылы жазып алуға
болады.Әңгіме әдісі эксперимент, бақылау т.б.әдістермен ұштастырла
жүргізіледі
Мектеп құжатарын зерттеуде кейбір күнделікті нәрселерді құжатарға
сүйеніп зертеуге болады.Архив мәліметері,сынып жұрналдары,оқушы
күнделіктері,сыныптық оқу-тәрбие жоспары үйірме жұмыстарының жоспары мен
есеп; үйірме баяндамалары,педкеңестің протолколдары,мектептің жылдық
есебі,мұғалімдердің озат тәжірибесі негізінде әдістемелік және тәрбие
жұмыстарының тақырыптарына,жазылған байандамалармен ғылыми мақалалар
жатады.
Оқушылардың жұмысын зерттеу.Оқушылардың жазба,бақылау және графикалық
жұмыстары,суреттері,пәндер бойынша дәптерлері, әртүрлі тақырыптарға
жазылған баяндамалары мен рефераттары мен және еңбек сабақтарында жасаған
заттары зерттеушіні кейбір қажетті мәліметермен қаруландырады.Оқушылардың
дербес қабілетін, оқуға және еңбеке көз қарасын,практикалық даярлығың,
мұғалімдердің де іс-әрекетін зерттеп анықтауға болады. Оқушылардың өз
бетімен жұмыс істеуін жаппай және дербес орындайтын жұмыстарын ұштастырып
жүргізудің және осы сияқты дидактикалық проблемалардың қолданудың тиімді
жолдарын іздестіреді.
Эксперимент деп нақты жағдайды есепке алып,педагогикалық процесті
әдейі зерттейтін ғылыми тәжірибені айтады. Педагогикалық эксперменттерге
сүйеніп, зерттеуші оқытудың және тәрбиенің тиімді тәсілдері мен әдістерін,
түрлері мен мазмұнын тексереді.Сондықтан эксперимент мәліметтерін малыстыру
үшін екі объекті алады.Олардың бірі-экспериментті, екіншісі-бақылау
объектісі деп аталады.Эксперимени объектісінде-зерттеушінің ғылыми жазба
ұсынысы бойынша, ал бақылау сыныбында- әдеттегі оқу бағдарламалары мен
оқулықтарға сәйкес жүргізіледі. Эксперимент нәтижелі болу үшін екі топ тең
болуы керек. Мұғалімдер де бір-біріне шамалас болғаны жөн. Активті
экспериментті зерттеуші өзң жүргізсе, ал зерттеушінің ғылыми жазба ұсынысы
бойынша екінші бір адам жүргізсе оны енжар деп атаймыз.
Табиғи эксперимент.Эксперименттің бақылаудан ерекшелігі-оның
зерттеуді арнайы ұйымдастырылған жағдайда жүргізуді
көздейтіндігінде.Эксперимент оқушылардың тәрбиелік дәрежесін, өмір мен
қызметтің әр түрлі жағдайдағы өзара қатынасын, өзін қалай ұстайтынын,
белсенділігін және мінезін, тағы басқа қасиеттерін анықтауға көмектеседі.
Табиғи эксперимент- бұл сыныпта бүкіл ұжымда оқу- тәрбие процесін
бұзбай, педагогикалық проблемаларды зерттеу үшін әдеттегі жағдайда
жүргізіледі.
Мектептегі озат тәжірибелерді зерттеу процесінде пайда болған
болжамды анықтау үшін тексеру экспериментті қолданады.Мылалы,
педагогикалық ғылыми-зерттеу институттары жаңадан жасалған оқулықтардың,
бағдарламалардың тиімділігін тексеру эксперименті арқылы зерттейді.
Оқу мен тәрбиенің мазмұнын, ұйымдастыру түрлерін,принциптері мен
әдістерін жаңадан құру үшін арнаулы эксперимент дейді.
Кейде жасанды жағдай да бақылау мен тексерудің нітижесінде
оқыту мен тәрбиенің кейбір әдістері мен тәсілдеріне өзгерістер енгізуге
болады. Педагогикалық құбылысты ұқыптылықпен бақылау үшін сынып ұжымының
бір топ бала бөлініп алынады да олармен арнайы экспериментжүргізіледі.Оны
лабороториялық эксперимент деп атайды.
6-тақырып.
Эмпирикалық зерттеу әдісі.
Қарастыратын тмәселелер:
1.Байқаудың түрлері, оларды ұйымдастыру және жүргізу.
2.Зерттеу міндеттерін шешуде байқау нәтижелерін пайдалану.
3.Сұрау әдістері:әңгіме, анкеталау, интервью,ғылыми-
педагогикалық зерттеу олардың мақсаты мен қызметі.
1.Көзқарас.Нақты қорытынды әдіс әр қашанда сезім мүшелері арқылы
қабылдайды-немесе басқа да мүшелер арқылы.Ұйымдастыру көзқарасы міндетті
түрде ажырату ол жобаларды, мақсатты бағдарлама түзілу қажет
Объект мінезі, оқушы қатысатын(мұғалім әрекеті, төмен баға, бағны әділ қою
және т.б.)педагогикалық мінезге жат дөрекі,көргенсіздігі және т.б.
педагогикалық жақсы қаситеттері жоқ, тұсініксіз тұсіндіреді, сабағы
тартымсыз, мұғалім оқушылардың көңіл-күйіне қармайды,жалпы алғанда
оқушыларға мұғалімдердің бұндай ұсыныстары ұнамайды және т. б.
2.Оқушының сабақтағы көңіл-күйі (негізгі жақсы,сабырлы,ерекше,
көңілсіз).
3.Кейбір оқушылар өз ойларын ашып айтады,шыдамсыздау
4.балдардың бір-бірімен ерегісуі (жақтырмау,қатал, шыдамсыз, Жан-жағына
қызығады, еліктейді, мақсатына жетеді).
5.Тәрбие балалардың жұмы үлгісі(үндемейді,мұғалімнің ұрысқақ, кек сақтау,
мұғалімге қарсы шығу, ешнәрсе болмағандай жере береді;ақталуға ұмтылады,
ұрсады,қол жұмсайды, кешіреді, әртүрлі әрекеттер істейді және т.б
6.Шығыспайтын оқушылардың тілір табу.
7.Шығыспайтын жағдайлардың түрлері, осындай оқушылар қатысады.
Негізгі әдістердің міндетті көз-қарасы:
1.Нақты әдіске жету мүмкіндігі.
2.Алдын-ала жоспар бойынша жүруге міндетті.
3.Зерттеу әрекеттерінің саны нәтижелі болу керек.
4.Негізгі жағдайда оны анықтау міндеті керек,
5.Жаңалықтар,әртүрлі көзқарас жолдарымен байланыстыру,және бір-бірімен тең
болу керек.
6.Көзқарасты қайта-қайта тексеру керек.
7.Қате сылтау пайда болғанды оны дер кезінде тексеру міндетті.
8.Көзқарас процесіндегі факторлар қабылданады,міндетті түрде таблица арқылы
анықтау қажет.
Педагогикада зерттеудің үш деңгейі бар :эмпирикалық, теориялық,
әдіснамалық.
1.Бақылап- зерттеу-заттар мен құбылыстарды мақсатты
зерттеу,мағлұматтарды іріктеп жинақтау, көзбен көргенді сезім мүшелерімен
қабылдау және санада бұл ақпаратқа талдау жасау; зерттеу объектісінің
сыртқы жақтары,қасиеттері мен белгілері туралы мәлімет алу.Бақылап-
зерттеегенде, ең алдымен, бақылаушының өзі, зерттеу объектісі, бақылап-
зерттеу- шарттары, сон дай-ақ бақылап- зерттеу құралдары – видиоаспаптар,
ас пап- құралдар мен өлшеу құрал- саймандары.
-тікелей бақылап- зерттеу, мұғалім- зерттеуші оқу- тәрбие жұмысының тікелей
басшысы; сонымен қатар ол тікелей куәгер бола тұра бейтарап адам; мұғалім
зерттеу мүшесі ретінде зерттеушілер тобына кіргізілуі. Оның роліне
байланысты эмпирикалық фактілерді жинақтаудың техникасы мен әдісі таңдалып
алынады;
-жанама бақылап-зерттеу, ол тікелей бақылап-зерттеуді толықтырады және ол
зерттеушімен бірге және оның бағдарламасы бойынша жұмыс істейтін өкілдер
арқылыжүзеге асады.
-жасырын немесе елеусіз бақылап-зерттеу тұйық теледидар желісі және сынып
бөлмелерінде телекамералары бар мектептерде жүргізіледі. Сабақты жасырын
бақылап-зерттеу оқушылардың танымдық іс-әрекетінің және мұғаліммен ара
қатынасы туралы мәлімет алуға мүмкіндік береді. Жасырын бақылап- зерттеу
зерттеушігі құнды мәліметтер береді, егер оқушылар өздерін басқаша
ұстайды.Оқушылар мен мұғалімдердің бір бір імен оңаша кезіндегі мінез-
құлқынан оларды бөтен біреулер бақылап отырған кездегі мінез-құлқынан
әлдеқайда өзгеше болады.;
-үздіксіз бақылап-зерттеу оқыту процесін, екі- үш оқушыны сабақтағы,
ойындағы, сыныптан тыс, мектептен тыс-оқу- тәрбие процесі физикалық қолайлы
уақыттағы мінез-құлқын зерттеу үшін қолданады;
-дискретті( үзік- үзік) бақылап-зерттеу объектіні ұзақ уақыт бақылайтын
кезде қолданады.Бақылап- зерттеу ұзақ уақытқа созылуы мүмкін- жарты жыл
немесе бір жыл. Бақылап- зерттеу белгілі бір уақытта үзіліп, кейін қайтадан
жалғастырылады;
-монографиялық бақылап-зерттеу бір адамды немесе бір затты бақылау кезінде
қолданады;
-Бір бағытты бақылап- зерттеу жалпы тұтастықпен бақылап- зерттеу мақсатына
сай бір құбылысты немесе деректі бақылау кезінде қолданады.
2.Педагогикалық эксперимент танымның эмпирикалық деңгейіндегі зерттеудің
негізгі әдісі болып табылады,ол құбылыстарды олардың өту барысының нақты
тіркелген жағдайларында,зерттеуге бағытталған.Эксперимент жағдайларында
құбылыстың күнделікті жағдайларда бақылып- зерттеуге болмайтын қасиеттерін
ашуға болады.
Эксперимент ғылыми зерттеудің теориялық және эмпирикалық деңгейлері
арасындағы байланыстырушы буын болып табылады.Оның мақсаты ғылыми теория
мен болжамды растау немесе жоққа шығару, сон дай- ақ эмпирикалық
заңдылықтардың факңтуалды мәніне жету мен қалыптастыру.Эксперименттің тағы
бір мақсаты білімді жетілдіру, оқушыларды оқыту, тәрбиелеу және дамыту
тәжірибесін жаңарту.
Эксперимент пен практикалық іс-әрекеттің басқа формалары арасындағы
шектеулер әр түрлі, сондықтан эксперименттаным әдісі де,оқу- тәрбие
процесін үйлестіру әдісі де бола алады.
Педагогикада эксперименттің бірнеше түрі бар: қалыпты, оқыту мен
тәрбиенің күнделікті жағдайларында жүзеге асады;лабороториялық, оқушылардың
белгілі бір топтарын бөлу арқылы жүзеге асады. Сон дай- ақ эксперименттің
белгілеп-анықтайтын түрі бар, ол зерттеу объектісінің педагогикалық
жүйесінің бастапқы күйін белгілеп, көрсетеді;қалыптастыратын түрі- зерттеу
объектісінің байта құруға бағытталған.
3.Сұрақ-жауап әдістері. Олардың ерекшелігі педагогикалық жағдайлардың
элементтерінің объективті қасиеттерімен қоса өзара байланысты”субъект-
субъект”жүйесінің қасиеттері танылып,есепке алынады.Эмпирикалық зерттеу
тәртіптерінің құрастыру кезінде субъектілердің өз іс-әрекетінің жағдайын
оның сол іс-әрекет туралы түсінігі ретінде қабылдайтынына сүйену керек.
Сұрақ-жауап әдісінің мынандай түрлері бар:
А)Әңгіме- сұхбат. Бұл ұйымдастырылуы мен мазмұны жағынан ер кін диалрг,
лның кезінде әңгімелесушілер арасында бейресми және ер кін қатынастар орын
алады.
Әңгіме- сұхбаттар әңгімелесушілердің әртүрлі шеңберлерінде
жүргізіледі( мектеп директроы, оның орынбасарлары, ата- аналар, оқушылар,
білім берудің әртүрлі деңгейдегі басшылары).Олардың білім беру саласының
жағдай мен ондағы өзгерістерге кәсіби баға беруі басқа әдістер арқылы
ақпараттарға маңызды қосымша болып табылады.
ә)Сұхбат-әңгіме- сұхбаттың бір түрі. Әңгіме-сұқбаттың бұл түрі зерттеу
объектісінің өз іс-әрекеті туралы өзінің түсінігінің динамикасын белгілеуге
көмектеседі, ол өзіндік пікірмен қоса психологиялық- педагогикалық
анализдің тақырыбы болып табылады. Сұхбат зерттеушінің жоғары кәсібилігін
және тәжірибесін қажет тееді. Сұхбаттың мақсаты- зерттеу объектісінің
педагогикалық жағдайға деген алынғандардың міндеттері мен мәселелері арқылы
ішкі және сыртқы байланыстарының ерекшеліктерін зерттеу. Зерттеуші күрделі
кәсіби- педагогикалық іс-әрекеттің жалпы заңдылықтарын түсіну сұрақ- жауап
лбъектімімен терең қарым- қатынас жасай отырып, оның жекелік- мотивтік,
когнетивтік және операционалды компоненттерін түсіну арқылы ғана мүмкін
екенін ескеру қажет. Көптеген мамандарға сұрақ- жауап жүргізу арқылы
тенденциялар мен құбылыстар дамуының заңдылықтарын қорытындылып түсіну мен
анықтау мүмкіндігі туындайды.
Хаттамаларда тіркелген мәліметтерге сапалық және сандық тұрғыдан
талдау жасау қажет.Талдау барысында сұрақ- жауап алынған адамның іс-
әрекеті объектісінің шынайы сипаттамасын, жұмысындағы білім беру
міндеттерін шешуде пайда болған қиындықтарды, оларды жеңудің тісілдерін
анықтау қажет.Сұхбат нәтижелерінің талдауы мен олардың түсіндірмесі
зерттеудің нақты міндеттеріне байланысты әр түрлі жүргізілуі мүмкін.
Б)Анкета. Бұл арнайы іріктелген танымдық сұрақтар мен олардың мүмкін
деген жауаптарының варианттарының қатал тогикалық құрылысы.Анкета
құрастырушы ұсынған алдын- ала белгіленген бірнеше мүмкін деген жауаптары
бар жабық сұрақтардан тұрады. Егер анкетадағы сұрақтардың жауаптары
болмаса, онда ол ашық сұрақтар деп аталады.Жабық сұрақтарға қарағанда ашық
сұрақтарға статистикалық талдау жасау қиынырақ.
Анкета әдісі көбінесе адамдардың бір- біріне, оқиғаларға, іс-
әрекет, пікірлерді зерттеу түрлеріне деген қатынасын анықтау үшін
қолданады.
7-тақырып.
Оқу мен педагогикалық жұмыстардың әрекеттері.
Қарастыратын мәселелер:
1.Оқу мен педагогикалық жұмыстардың тәсілдері.
2.Мұғалімдік мамандықтың өсу жолы:педагогикалық білімдердің
творчествосы және тәжірибесі.
Педагогикалық тәсілдері түсінеді педагогтардың тәжірибелі тәрбие
жұмыстары.
Педагогикалық тәсіл ол педагогиканың жоқғарғы қорытынды жмысын ұғады. Соңғы
кезде, уақытта жылда , мектеп практикасында көптеген қызықты жағдай!ла
кездеседі, педагогикалық жұмыстарда, оқу бүлгісін жиғару диагносикалық
мысалдар.
Педагогикалық қызметбірнеше зерттеу түрлері мен,білімдерін тансытыру.
Білімді мұғалім бар,осындай тәрбиемен білімді, мамандық арқылы
байланыстарды, және мынандай мұғалім бар , педагогикалық тәжірибесі бар,
және өзінің жұмыстарын жоғары бағалауға ұмтыады. Көптеген мұғалімдер,
сабақты қызықты үшін, тәжірибелі педагог психологтың зерттеу жұмыстарының
тәсілдерін қолданады. Ал кейбірмұғалімдер де кездеседі сабақтарыңжаңалық
ашу оқумен және тәрбиесімен, педагогикалық теорияларын, байытады,
кеңейтеді.
Педагогикалық ізденіс – ол негіді мұғалімдік ол мектепте жұмыс Істру
мүмкін емес. Мұғалімге міндетті түрде оқу тапсырмалар мен дайындалу
міндетті оқу жүйесін дұрыс байланыстыру , кейбір сабақтарда методика
түрлерін жеке, жеке коректі тәсілдер мен амалдарды қолдану, оқушылардың
сабақтағы мінездеріне назар аудару білімдерін дұрыс бағалау және т,б.
Өкінішке орай, осы барлық кей бір мұғалімдер осындай амал, тәсілдерді
дұрыс қолданбайды, кейбір мұғалімдерін педагогикалық әрекеттерег бұл
дәрежеде сай емес.
Педагогика тәжірибеде мұғалімнің оқу тәрбие ізденіс зерттеуінде
жоғары оқу жоғары оқу тәрбие процессі жоғарыда айтылған пікірлерге
келіседі. Педагогикалық творчествада жаңадан ашылған элементтердің
қорытындысын анықтайды; бұл жаңалық жаңадан ашылған пікірлермен, талаптар
мен оқу мен тәрбиеде байланысып қана қоймайды, оқу тәрбие жұмыстары
жаңадан ашылған бір немесе әдістермен байланыстырып анықталады.
Мұғалімнің жоғарғы қызмет теңдігі оның педагогикалық ұмтылысында
дәлелді, Ұмтылыс- адамның заттың жаңалықты зерттеуде , ұмтылыс қызметті.
Осы мен, педагогикалық жұмыста жаңалық ашуга ұмтылыс бар, коректі
материялдар, бұл мұғалімнің өмірдегі жемісі болып табылады.
Зерттеу бұл ең қиын жұмысының түрі, ең алкен көлемде жұмыс, осымен
қатар .нақты және керектіжұмыстардың даму.
Ғылымда және практикада зерттеусіз, жұмыстарға қиыншылыққа
қарамастан, ат тау мүмкін емес, дұрыс ұйымдастыру және өтілген нақты
жұмыстардың қорытынды шешімдерін зерттеу.
Зерттеусізгипотез жоқ теориялық және статистикалықдәлелдеулердің
көрсетпелерінісіз, жақсы жауапты талап етеді.
Міндетті түрде психолог- педагогикалық зерттеулерде негізігі
ережелер мен таныстыру:
1. Нақты проблемалық жұмыстары, мақсатпен міндеттерін зерттеу, гипотезді
тексеру.
2. Ережелер мен қағидалардың жолдары, зерттеу арқылы жақсыөтілгені,
осындағы гипотездер жүзеге асару немесе аспауы.
3. Нақты жоба мен мысалдардың байланыс қызметтері.
4. Коректі методтарды таңдау психо- диагностикадағы зерттеулердің
қорытындысы.
5. Қолданылған ойлары мен, пікірлерді ойларды дәлелдеу, зерттеу нәтижелі
шықты.
6. Анықтап келесінің жұмыстардың өткізілген қорытынды зерттеулері.
7. Ғылыммен практикада қолдангатын мінездердің қорытындысын зерттеу.
Зерттеу түрлері.
Педагогикада негізгі 4-түрі бар (констатирулалық, формулалық, бақылау,
айырмашылығы.)
1. Констатирулаоық – негізгі жандарды анықтайды, сапалы жұмыстардың
теңдіктері.
2. Формулалық – осы жаңа факторлардың жобасын өткізу ( жаңа технология
методтар, формалар және т.б.) және оны анықтап дәлелдейді.
3. Бақылау- қандайда бір белгілеу уақытта сапаларын тек анықтап
қабылдайды.
4. Айырмашылық – бақылау және экспериментталдық топқа қорытындысын зерттеп
айыру.
8-тақырып.
Жеке технологиялық өзкізілетін зерттеу жұмысы.
Қарастыратын мәселелер:
1.Ғылыми- педагогикалық зерттеу жұмысы, зерттеу жолдары.
2.Гипотеза жалпы міндеттері.
Ғылыми педагогиканың логикасы бұл- белгілі ережелері қатарлары, есеп
жәнеолардың шешу жолдары.
Терең ұғым анықтайды, зерттеу неүшін қажет,қандай жолдарымен
қорытынды шығару керек, оқу білімін алдыңғы қатарға жеткізу мақсатына
ұмтылу.
Ұғымды нақты түсіну жолдарын тексеріп анықтау, терең зерттреулердің
шешімі.
Міндетті түрде педагогикалық теңдікті белгілеу
;
• Инструменталдық теңдік- жоспарлы пікірлерді практикада дәлелдеу
• ( мысалы,педагогикада және пікірлер.)
• Теориялық теңдік- теория қорытындысын шығарып,оныдамыту
( дәлелдер, ұғымдаржәне т.б.)
• шығармашылық тепе теңдігі – қорытындысын шығаруға көмектесу
( практиканы зерттеу, методология жұмыстар қорытындысы.)
• Методологиялық тепе-теңдік- методтарды алдын ала зерттеу, диагностикалық
методтардыңашылуы т.б.
Зерттеу жолдары негізгі компонент ұғымы болып табылады.. Міндетті түрде
осы компонентті қолдану қажет.
Мысалы, оқу процесінде оны анықтау қажет, процес арқылы, ұйымдастыру,
пмотивациясы жолдары арқылы .
Негізгі белгіленген мысадарды анықтау осындай зерттеу жобаларың бөлу,
жалпы жобаны осындай жолдары мен шешу.
Гипотездер. Бұл білім екі түрде қолданады:
Біріншіден теория, екіншіден гипотез Д. И. Менделеевтің пікірінше:
“ Гипотез бұл компас, зеттеу қызметтерінде бұл құралды пайдалану, себебі,
орман мен теңіз жолдарында адаспас үшін.”
Гипотез негізгі шешімдердің қорытындысын табуды ұсынады.Гипотездің
екі типі бар:
Бірінші типі- жазбаша гипотеза, бұл жерде керекті мысалдар мен
дәлелдерді жазбаша түрде көрсетеді.
Екінші тип түсіндіру типі, бұл керекті дәлелдермен, іздеулерді
түсіндіруге тырысады, сонымен қатар мінездерін жағдайлары.
Гипотез процессінің дамуы.
• Қандай да бір жаңалық ашу, оны түсіндіруге мүмкін емес.
• Оны жан-жақты білу.
• Гипотездердің ғылыми түсінігі дәлелдер мен мысалдарда.
• Анықтау ізденістері, логикалық олардың дәлелдері, егер де сол дәлелдер,
шыныменде анықталған болса.
• Оны тексеру, зерттеу, жұмыстары, сол факторлармен тура келеді.
Міндетті түрде ғылыми емес мысалдарды ажырату қажет. Зерттеу мысалдары
әр түрлі тепе теңдікпен зерттегенде болады ( жазу арқылы, реферат
арқылы, аналитика тәсілі арқылы ,түсіндіру арқылы). Олардың шамамен
рет-ретімен қою қажет:
Олардың этаптары.
1. Информативті, диагностикалық, зерттеу болжамдары.
Жалпы міндеттер ғылыми педагогикалық зертеу өткізу қажет. Міндетті түрде
нақты тілге талап ету;тілдің тазалығын ойы, білімді адамның ой
түсіне,дәлелдеуі мен шындығы.
Көптеген ғылыми жұмыстарда логикалық және теориялық ойлар тексте абзац
бойынша бөлінеді, мысалы; абзац қарастырамыз деген сөзден басьалады, “
Неге? ” деген сұрақ туады. Кейде мысалы, диссертацияда кездеседі “
анықталатын жағдайдың түсінуге нақтиы сөздердің анықтамасы жоқ.” Абзац
ешқашанда “ Бұл ” деген сөзден басталмайды: “ Бұл жағдай ,” “ Бұндай
жолдары. ” “ Қандай жағдай ? ”
Абзац енді ғана басталды. Абзацта анықталатынойларды талап етеді; бұл
толық компоненті тест, бірнеше негізгі нақты жұмыстардың қорытындысы.
Оқу мен тәрбиенің практикада педагогтардың зерттеу қорытындысы.
1. Педагогикалық жағдайда нақты анаизді эксперимент қорытындысымен
байланыстыру.
2. Педагогикалық жағдайда негізгі жақсыұмыс жолдарын анықтау.
3. Программа жұмыстары өмірде негізгі роль атқарады.
Практикада жұмыстарымен прогрпммсаы мен терең танысу.
Экспериментальды болу үшін, психология- педагогиканы толық зерттеу
қорытындысын, ғылыми көзқарастаәле қорытындысын шығараған жоқ.
Мысалы: жаңа ғылыми программаны экспериментальды оқу, оған уақытша
көңіл аудармау керек, осы жолдармен ол басқа ғылымикурс программалары мен
келіседі, қанша уақыт білімді қорытындылауға кетеді, қаншалықтыталап ету,
білім бір бірі мен сәйкес, оқушылардың білім алау қорытындысын, сондай ақ
басқада оқу сабақтарынан талап етеді.
1. Педагогикалық практикада қандай нақты проблемалық жұмыстар
эксприментальды алынады..
2.
3. Әлеуметтік жағдайлар мен моральдық іс әрекеттердің өмірде адам үшін
пайдасы қандай?
Үш сұраққа жеке, жеке тоқталамыз.
Мысалы,эксперимент мынандай шешенді тапты, ұсынады тексермеген
эксперимент математика оқу программаларда, басқа да Бұл жағдайда, жаңа
оқуметодикасын ескі оқу методикасымен салыстырсақ, біз бойлаймыз, сонғы
экспериментальды өзгеріс, алынған эксперимент байланысады.
Бұл жағдайда нақты қорытынды шешім педагогикалық практикада
бір—бірімен байланысады, өткізілген эксперимент қорытындысы.
Бұл жұмыс теория заң практикаға өтеді. Кей бір жағдайда байқалады
материялдық және моральдық шығындар, практикада өткізілгендер эксперимент
қорытындысын байланысады, шындығында олардың пайдалы. Өкінішке орай
методика жұмыстары әледұрыс жолға қойылмаған, алайдатүсініп,анықтауды
ұсынады. Келесі:
Қосымша материялдың шығындар міндетті түрде ескіден жаңаға өту.
- Міндетті түрде уақыт.
- Нақты орындаушылар мен,адамның саны.
- Анық жаңа кірістердің пайда болуы.
- Жайылып ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ғылыми іздерістің әдіснамасы.
Қарастыратын мәселелер:
2.Түсінік,әдіснама,ғылыми әдіс.
Ғылыми іс-әрекет оның мақсаттары мен ерекшеліктері.
Ғылыми жұмыс,зерттеу дегеніміз -адамның еңбектену іс-әрекетінің
ерекше түрі.Бұл іс-әрекеттің адамның еңбекқорлық,мақсаттану,уақытша
туындаған сәтсіздікті жеңе білу қабілетін,оның интеллектуальды
мүмкіндіктерін барынша пайдалануды қажет етеді.Ғылыми еңбектің мақсаты
адамзатқа осы уақытқа дейін беймәлім ақиқатты ашу,табиғат жұмбақтарына
тереңірек үңілу,адамзат игілігіне пайдаланатын табиғи күштерді қолжданудың
жаңа жолдарын адамды, оның ішкі,яғни дене күштерін және рухани қайратын
зерттеу.Ғылым аясында еңбек ету әрқашанда құрметті және мәртебелі болып
саналған.Өздерін ғылымға арнаған адамзат баласының ең жақсы өкілдерінің
есімдері халық жүрегінде мәңгі сақталуда.
Терең білімсіз педагогикалық теория және іс-тәжірибені,өзгерту мүмкін
емес,оны зерттеп дамыту білім саясат және ғылыми адам тәрбиесінде
К.Д.Ушинский былай деді:
“Егер де педагогіка адамды жан-жақты тәрбиелегісі келсе онда адам алдымен
педавгогиканы білу қажет”.
Педагогикалық қызмет классификациясы
Негізгі Тәжірибе. Жұмыстары.
Тәрбие процестерін Теориялық және Бағдарламаны шығару
ашу,терең білімге жол іс-тәжірибелік мысалдарымақсатында,кітаптарды
көрсету әдіснамалық бөліп ажырату,білім мен әдіснамалық
ғылыми дамыту,жаңа білімтәрбие бір-бірімен көрнекіліктер,қосымша
іздеу және іс-тәжірибе байланысады,педагогикалыматериалд ар,құрылымы
жүзінде ізденістер ашу. қ технология жұмыстар бойынша әдіснамалық
ғылыммен іс-тәжірибе тәрбие мен білім
байланысады,негізгі жаңалықтары,әдіс және
қызметтер мен жұмыстар. үлгі әдіснамалық зерттеу
студенттерде және
педагогтарды тәрбие
система бойынша оқыту.
Теориялық Іс-тәжірибелік
Әдіснама-грек сөзінен алынған зерттеу деген мағына білдіреді.
1.теориялық және практикалық,системалық принйиптерінің жолдары,практикалық
теориялық қызмет,әрекеттері.
2.Ғылыми әдіснамалық оқыту.
3.Ғылыми әдіснамалық қолдану.
Әдіснама оқу принципінің әдісі,формасы педагогикалық қызметтермен
байланысады. Әдіснама төрт бөлімге бөлінеді.
1.Философиялық
теңдік(экзистенционализм,неотолизм, позивитизм,неопозивитизм,прагматизм ,диале
ктикалық материализм).
2.Жалпы ғылыми оқу тендігі.
3.нақты ғылыми оқу тендігі.Теориялық концепциясы.
4.технологиялық теңдік әдіснамасы,зерттеу техникасы.
Әдіснама,ғылыми зерттеу әдісі және әдіс.
“Әдіснама”-термині грек сөзінен алынған. Ол оқу немесе теория әдісі ұғымды
білдіреді. Әдіснама теориялық проблемалардың жолдарымен,ғылыми және
творчестволық әдістерімен айналысады.
Осымен қатар әдіснама жаңа ғылыми қызмет әрекеттері
шындайды.Әдіснама әр қашанда бір ұғымды білдірмей өзгертіп отырады.
Бұл жағдайда әдіс философиялықғылыми түсінік бойынша жалпы
тәрбиеленеді.
Әдіснама ұғымы қысқаша оймен сөзбен түсіндіргенде теория бойынша
танып нақты ғылым бойынша тәрбиеленеді.В.А. Штоффтың пікірі бойынша былай
анықтайды:”Әдіснама кең философиялық ұғым,әдіснама Назар анализде
әдіснамалық ролінде және эвристикалықмағынасы негізгі антологикалық
принйиптері,тәртіптері мен категориялары методология ғылыми шағын көлемінде
гносеология бөлімі пайда болады;ал білдіреді өзімен ғылыми теориялық тану
және жүйелі тәрбиелеу заң бойынша қате жобаны тану олардың жалпы(кесін,
Мусін)және бір-біріне байланысты формасын және ғылыми жағына тиісті ”.
Әдіснама педагогика ұсынады өзімен жобаны білу ерекше және
педагогикалық теориялық және педагогикалық жолдарын ,олардың алған білімін
,нақты шындықты қамтып көрсету әр қашанда алмастыру педагогикалық нақты
жалпы(жетілдіру,дамыту).
Қазірге теңдікте даму педагогикалық ғылым керекті нәрсені шешу жеке
әдіснамалық қажетті сұрақтар,және де әдіснаманы педагогикада мамандық
бойынша жұмысын білу.Бұл жолы педагогикалық теориялық білім.Керісінше жоба
жатқа тәжірибе әдіснаманы жеке ғылым қызмет ету дамыту жалпы ғылыми
әдіснамасы.
Әдіс термині гректің Methodos деген сөзінен алынған ,ол “Білімге
жол ашу”.-дегенді білдіреді.түсінік ғылым әдіс болатын мінездеме мақсат
бойынша қандай жоба,жол көмек арқылы жеткізу анықтайтын мақсатына,шешеді
немесе дәлелдейді.Әдіс ұсынады өзімен әр түрлі тану жолдарын және
практикалықоперацияны,жан-жақтығылы ми білімдерде көрсетеді.Педагогикада
түсінік бойынша ғылыми әдістер барлық негізгі жағына және ғылыми
ізденістер,жауапты пәнге және педагогикалық есеп.
Әдіс ұғымы білдіреді тәжірибелер,жаттығуларды ғылым
ұғымдарды.Мысалы:педагогикада әдіс ғылыми көзқарас тәжірибелі әдіс, әдіс
бойынша сұрақтар,әдіс жолдары.Әр кезде әдіс ұғымы кең көлемде ұғымды мысалы
әдіс теориялық тәжірибе.Бұл жағдайда ол қызмет етеді анықтайды танып-білу
процесі,шешуші анализдер басқа да логикалық ойлар(синтез,абстракт,жалпы
қорытынды).
Бірнеше әдістер эмптртялық ізденістер,нақты әдіс,сұрақтары және
әдіс пікірлері,кейде “техника”терминімен дәлелдейді.Біз,жалпы терминінін
қолданамыз.
Әдіснама термині-түрлі нақты формаларды және қолданылатын әдіс
түрлері,оларға көмектесетінімен ерекшеленеді ең бағалы тереңдік түсінік
педагогикалық процестермен және анализдері легенді білдіреді.педагогикалық
ғылыми жағының түсінік,”ізденіс талаптары”,сойиологиялық білім алу.Ол нақты
жоба танымдық ұсыныстармен қабылдаулар және де ғылыми қызмет жұмыстарын
ұйымдастыру,(нақты мерзім,іздестіру жолдары,мүшелер саны,қаржы шығындары).
Әдіснама педагогика жобасының үлгісі:
Педагогикалық ғылыми Ғылыми процестің Педагогикалық
түсінік. педагогикаға енуі. практикалық түрде
дәлелдеу.
Педагогикалық пән Әдіснамалық таңдаудың Әдіс заңдарымен
функция есеп. проблемалық таңдауы. заңдылықтарын
процестерін оқыту және
тәрбиелеу.
Адамзат баласының Ғылыми әдістің Мысалдарды анықтау есеп
педагогикада алатын ерекшеліктерімен бойынша тәрбиелеу.
орны. байланыстары.
Факторлардың пайда
Жалпы педагогикалық Әдістердің оқушылардың болуын оқыту және
мамандықтар қызметі. мінездеріне,мана бір-бірімен салыстару.
сезімдері, сапалары
Педагогиканың басқа бір-бірімен
ғылымдарымен байланысы. ерекшеліктері.
Педагогикалық Жүйе жұмыс
терминологиялық Эмпирикалық және формалары,міндет
түсініктер. теориялық қызметтегі ұйымдастырушылық процесс
теңдік. бойынша тәрбиелеу.
Әдіснамалық
проблемаларды зерттеу.
Әдіснамалық принциптері ғылымының мақсаты-педагогикалық қызмет ету.
Ғылымның міндетті-педагогикалық қызмет ету қажетті:
..Жоба бойынша детерминиялық педагогикалық құбылыс оқиға-олар -----
жасалады,күшейеді іштегі жобалардыңзаңдылықтарын,қарсылықтар ы,іздестіру
жолдарын байланыстыру.
..Қамтамасыз ету толық жақындау жатқа педагогикалық құбылыс және
процестері.
..Құбылыстардың даму және олардың же тілу жолдарын оқыту.
..Осы заңның даму олардың бір-біріне байланысты басқа құбылыстарымен.
.. Жобаны көру дамыту процес те қарау өзімен даму қозғалу қалай өзқім-өзі
қозғалысты болса солай өзімен-өзі дамиды,жалпы ішке жағда қозғалыс
күштерімен негізгі бөлімдері.
2-тақырып.
Ғылыми педагогикалық зерттеу.
Қарастыратын мәселелер:
1.Ғылыми процесс жүйесі.
2.Ғылыми қызметтің ерекшеліктері.
И.Л.Павлов...”Оқыту,зерттеу,бақылау ,тырсу,қалмау,жоғары
әрекеттері.Мұражайлық факторларға Заңды іздеп табындыру,оларды бақылау”.
Ғылыми қызметте кіріскенде түсінік бойынша,олардың әрекеттерінің
практикалық білім жұмыстарын(оқытушылар,әдістер, психологтар,т.б.)және
мақсаты білімді маңызын ажырату.Егер де практикалық жұмысқа бұл беретін
жоғары білімді және оқушыларды тәрбиелеу,сон дай-ақ басқа да зерттеулер:
Жаңа ғылыми білім алу,түсіндіру,неге әртүрлі жағдайда болатын жақса
немесежаман қорытындысы,және қандай жағдайда қорытынды жақса немесе жаман
болады.
Оқытушыға,әдіскерге,директорға білім ордасы өзінің жұмысына
бір уақытта оқытады және әр жақтағы тәрбиенің ғылыми процесі,қандай да бір
жақсы әрекеттерде оларға бермей,бір ден қызмет ету,еңбек ғылымында коректі
бөлімін күшейту,Қызықтыру ,береже бойынша,тереңдетілген қандай да бір
жағдайда, тәрбиелік оқу процесс аспектісі,Мысалы,Оқушылардың өзін бақылауы
немесе мәдениеттілігі,т.б.
Осы үлгімен әр түрлі практикада және қызмет ету зерттеу жұмыстарын
педагогикалық былай жоспарлауға болады.
Практикада қызмет ету айырмашылығы және ғылыми педагогикалық әрекеттер:
Педагогикалық-іс-тәжірибе. Ғылыми-педагогикалық зерттеу.
Мұғалімдердің,тәрбиешілердің,мекте п Педагог-қызметіне байланысты білім
психологтардың білімді сөз қозғап дер,ойлар.
айтуы т.б.
Үйрету процестерге педагогикалық
Оқушыларды тәрбие,педагогикалық факторлар,дамулапр,пайда болуын
жобалар бойынша бақылау. бақылау.
Мақсат бойынша адам білімді болу. Мақсат бойынша жаңа ғылыми
Білім мен тәрбиенің методта даму. педагогикалық бөлімі.
Жалпы қорытынды жоспарлау конспект Жалпы қорытынды жоспарлау түрі үлгі
бойынша өтетін сабақтар жәіне әр бойынша және мақала ғылыми
түрлі мерекелер(сабан, ашық тәрбие есеп,доклад,бап, монографія оқу
сабан т.б.) құралдары т.б.
Ғылыми қызметтің ерекшеліктері.
Сөз еткен кезде оларды міндетті түрде біліп ерекше ғылыми қызметін
ұйымдастыру.Оларды жаопы көптеген мәні бар және айырмашылықтары бар.
Ерекше қабілетті ғылыми жұмыс.
Негізгі байланыс және тғылыми жұмыстардың мақсаттары.Ғылымда,және басқада
мамандықтарда,табиғи еңбектерде көрінеді.
Ғалым жалпы ғылыммен айналыспайды, жаңа да педагогикалық “жалпы”ғылыммен
айналыспайды,ол нақты пән жүргізілетін жұмыстарға толықтыру керек,нақты
мақсатын қою және биіктерге жету.
Сонымен ғылыми жұмыстар”кеңиді”.Кейін қорытынды шешімдер болмайды.Ол
енді жаңадан басталатын жұмыстарға күрт әсерін тигізу мүмкін,кейбірін алдын-
ала ескеру қажет.1.Ең негізгісі сапалы ғылыми жұмыстарға,соның ішіндегі
ерекше жұмыстарға тоқталу,керек ол айналысатын,қалғаны “жәй”бір-бірімен
байланысатын”жәй құбылыстар, бүгінгі әдебиеттерге жазылған.
2.Ескертеміз,жұмысқа кірісу үшін,міндетті түрде бәрін білу керек,не
істелген алдыңғы жұмыстарда және әдеби ғылыми жұмыстарда.
3.Ғылымды білу керек:ғылыми термінологія және қатал жүргізу өзінің түсіну
аппаратың.Біз осы туралы айтсақ мысалы,оқуда тәрбиеде,ата-аналар
жиналысында,барлық көпшілік осы терминді түсінеді.
Біз осы ғылым туралы айтсақ,ғылыми тіл де түсінік,міндетті түрде сұрақтар
туады:”Қандай түсінікте оқу түсінуге қолданады,тәрбие дамиды”?
Сондай-ақ ғылыми педагогикалық
әдебиетте,кітаптарда,мысалы:”оқу”тү сінуге минимум бойынша”тәрбие”-бойынша
даму нақты жағдайда қызмет міндетті түрде сұраққа жауап беруі қажет.
Қандай түсінікте қолданады осы және басқа да түсініктер?
Осымен, мысалы,осы проблемалық
мектептеМ.И.Махмудов,и.я.Лернер,Т.В .Кудрявцев айналысады.
Әр қайсысы ғылыми сала өзінің жеке түсінің аппаратын
қолданады.Сонымен,енді қолданатын ғылыми қызмет мысалы: “даму ”термині
бойыншаЛ.И.Махмудовтың пікірінше,оқу термині.
Т.В.Кудрявцевтың ойынша,толық ғылыми түсінік болады,жаңа ешқандай
ғылыми білім санамен қызмет болу мүмкін емес,сон дай-
ақ,айтпасақта,жазбасақта,ол білім мектептерден басталады.
Ғылыми жұмыстардың қорытындысы, кез-келген ғылыми жұмыстардың шешімі
жазбаща түрде –есеп,бойынша,доклад,реферат,бап, кітап,және т.б.
Ол талап етеді екі негізгі орын:Біріншіден,жазбаша түрде өзінің
ойын,пікірін және қорытындысын қатал ғылыми тіл де.Ауызша түрде ол
қолданылмайды
Екіншіден, әр түрлі ғылыми жұмытардың мақсаты-адщамдарға жаңа білім
беру және жеткізу.
Онда ол ғылым ойында галса,ол білім жоғалады.Әр бір ғылым күнделікті
дамиды және өзінің жұмыстарын жүргізеді.
3-тақырып.
Ғылыми-педагогикалық зерттеу және оның әдіснамалық принциптері.
Қарастыратын мәселелер:
1.Ғылыми педагогикалық әдіснамасы.
2.Әдіснамалық білімнің деңгейлері:философиялық,жалпы ғылыми,нақты
ғылыми,технологиялық мұғалімнің әдіснамалық негізі.
“Методология”грек тілінен аударғанда “әдіс туралы ғылым”деген мағынаны
білдіреді.”метод””әдіс”термині тікелей нақты бір нәрсеге деген жол
ретінде анықталды,яғни методология мағынасы жағынан бір нәрсені тану
туралы ғылым болады. Сондықтан методология- зетттеу процесі туралы ілім
ретінде де түсіндіріледі.Бұл ілім жалпы методология, ғылыми ұғымның,
теориялық негізі, ретінде дамуы мүмкін.сонда бұл нақтылы философиялық
жүйемен байланысты.Ғылыми методологияны жетілдірудің бастамасын және
негізін Гегель салды, ол өз назарын бірінші болып философиялық әдістің
ерекшелік сипатына,оның нақтылы ғылымдар әдістерінен айырмашылығына және
методологияның олармен үйлесімсіздігі назар аударды. Гегель әдіс
дегеніміз мазмұнның қозғалысы,құбылыстың мәнін ашып көрсету және оның
мазмұнынан иыс жасалмайтындығын баса көрсетті.
Материалистік диалектика обьективті шындықты тану әдістері негізінде
табиғат, қоғам және адам ойлаудың заңдары жатқанын негізге алады.таным
әдісі табиғат пен қоғамның обьективті заңдарын көрсеткенде ғана ғылыми бола
алады. Сондықтан ғылыми танымның принциптері, оның категориялыры мен
ұғымдары адамның ақылымен жасалған кездейсоқ ережелерінің қосындысы емес,
ол табиғат, адам және қоғам заңдылықтарының бейнесі болып табылады.
Ғылыми білімнің жалпы моделі философиялық алғы шарттар негізінде
жасалады, ал ол теориялық негізгі салалармен байланысты- табиғат, қоғам
және ойлау ғалымдарына қатысты үшбұрыш.
Педагогикалық методологияның мәні әртүрлі түсіндіріледі:әдіс туралы
ғылым, философиялық қағидаларды тікелей ғылыми зерттеулерде қолдану
ретінде; арнайлы зерттеу әдістерін жасауға арналған ғылыми пән ретінде.Бұл
айтылған үш көзқарас педагогика методологиясының шекарасын мөлшерсіз
кеңейтеді немесе тартылады. Қазіргі педагогика методологиясының пәні болып
педагогикалық құбылыстармен оның нәтижесі-педагогикалық білімдер жүйесін
зерттеу процесі екендігі анықталған.
Педагогика жеткілікті дәрежеде оның методологиялық қызметін атқаратын
методологиялық және жалпы теориялық білімдер шекарасы
айқындалуда.Методологиялық білімдер жүйесіне:педагогика пәні, педагогиканың
категориялары, педагогиканың ғылыми білімдер жүйесіндегі ролі,
педагогиканың басқа ғылымдармен өзара байланыстығы, педагогика ғылымдарының
жүйесі;педагогикалық пәндердің жалпы және ерекшелік
міндеттері,педагогиканың анықтамалығы-терминдік жүйесі жатады.
Әрине, қазіргі педагогиканың кең көлемдегі сұрақтары пәнаралық және
ғылым аралық байланыстарын диференцияландыру мен интеграцияландыру
негізінде педагог- зерттеушілір мен практиканттардаң зерттеу процесін
ұйымдастырудағы дайындығына байланысты тиімді жасалуы мүмкін.
Қандай да салада болмасын ғылыми таным, таным субъектісі(зерттеуші)
зерттеу процесінің барлық элементтерін білуін талап етеді:
-тақырыпты үйлестіре(Дифференцировать) және оның көкейтестілігін дәлелдей
білді;
-ғылымдағы тақырыптың зерттелу жағдайын және пайда болған қайшылықтарын
анықтай білуде оларды тәжірибеде піскен сұрақтардың,жасалған теориялардың
(разработкалардың сәйкес келмеуі);
-зерттеу нысанасын талдамалардың, үйлестіре білді(яғни жауап іздейтін,
сұрақ);
-мақсат(қандай нәтиже алуға болатындығын)нысана және зерттеу пәнін анықтай
алады.
Ғылыми зерттеуге тән нәрсе, сол проблемада үйлестірілген сұрақ
және болжамды белгілі бір жобаланған жауап ретінде, үлгі түрінде
көрсетілді. Осыдан зерттеудің міндеттерің шығады;зерттеу пәнінің теориясын
негіздеу және зерттеудің теориялық моделін жасау, эмперикалық практиканы
зерттеу әркетттерімен және педагогикалық шындықты қайта қарау.
Қойылған міндеттерді шешу зерттеушінің соған сай ғылыми әдістерді
қолдануын талап етеді.Теориялық және теориялық қолданбалы міндеттерді шешу
үшін –теориялық деңгейдегі әдістер қолданады. Теориялық қолданбалы және
қолданбалы сипаттағы міндеттерді шешу үшін: бақылау, әңгімелесу, анкеталық
педагогикалық құжаттарды оқып танысу, эксперимент қолданады.
Ғылыми зерттеулердіңі басты белгісі қолданатын терминдердің
біртектілігі болып табылады,себебі басынан бастап,басты ұғымға қандай
мағына мән беретіндігі,не туралы екендігі айқын болуы керек.
Бір терминді сөзді бірнеше мағынады қолдануға болмайды.Бұның
маңыздылығы сонда, зерттеу пәніне ұғымдық сипаттама беру зерттейтін
құбылыстың мәнін мазмұнды ашып көсетудің кепілі болады, оның теориялық
моделін жасауға негіз болады. Соңғысы арқылы зерттеу құбылыстарның нақтылы
педагогикалық шындықтағы жағдайын және практикалық іс-әрекеттер үшін
берілетін нұсқаулардың тиімділігі бағаланады, олар болашақ педагогикалық іс-
әрекеттер жобасына салынып, практика үшін қажетті әдістемелік материалдар
мен нұсқаулар макеті ретінде болады.
4-тақырып.
Педагогикалық зерттеудің ғылыми түсініктемелік аппараты және логикалық
құрылымы.
Қарастыратын мәселелер:
1.Ғылыми –педагогикалық зерттеу жұмысын ұйымдастыру.
2.Тақырып және оны зерттеу.
3.Гипотеза,жалпы талап ету.
Бұл бөлімде негізгі бөлімде қаралады-жеке ғылыми жұмыстардың жеке
жүргізілуіне ,негізінде бір адаммен кішкене топ пен зерттеу.Олар ішінде
нормадағы қатарларда көрсетілмеген және сондықтан міндетті түрде
емес,бірақ бұл ереже,ондаған жылдардың созылуына байланысты мыңдаған
ғалымдардың тәжірибесінде және олардың әр бір зертеулерінің сақталуы
көптеген адасуларына және қателер жіберулеріне байланысты қысқаша жолымен
жақсы қорытындыға келеді.
Ғылыми жұмысты талдаған да, белгілі бір жағдайда ғылыми жұмысты
талқылағанда,жұмыстарды толығымен,жақсы жағдайда жаңалау.Бұндай жағдайда
да Бізе белгілі ғылыми жұмыстың жоғары дәрежеде,жаңалық енгізілуі
эвристикалық бағалануда ішке істернің келісіміне керек.
Ғылыми-педагогикалық зерттеу жұмыстарын ойластыру-бұл еш ережесін жүйелеу
қабілеті және олардың шешу міндеттері.Ойлау жұмыстары-ең бірінші міндеті.
Ойлаудың ең бастысы-зерттеуші немесе анықтау керек,қандай қабілетпен
алға ұмтылу,қабілетін қалау қорытындылау керек, қандай дәежеде жету
керек,ғылыми білімді қандай жағдайда жұргізу керек.Өз өзіне”мен не алум
керек”деп талап қою керек.Сондықтан жұмысын ең соңғы қорытындысын,көрсете
білу керек,жинақтау құқығын өзгерту тиіс, қысқаша жолмен мәселелерді
шешуін анықтау керек.
Анық түсінікпен ойлау қабілетін анықтау жолдарымен оны іске
асару,жойылып кетпеуіне жол бермей,терең зерттеулерді жобалау.
Ойластыру зерттеулерін қандай жолдары бар?
Тақырып және оны зерттеу.
Бұл тақырыптың,өзі көздеген мақсатына жету және зерттеу жұмыстарын
нысанаға Алу.Мысалы:
“Бастау мектептердегі балалардың оқуға деген қабілетін дамыту:шындыққа
үйрету жолдары”
осы жерде оқуға деген қабілетін жаңа жолдармен
қалыптастыру.Немесе:”Студенттердің этикалық қабілеттерін қалыптастыру-
соның ішінде болашақ педагогтарды”-мұғалімдердіңзерттелі нбеген жағы,
қабілеттерінің жоқтығына дамымағанына байланысты-жаңа этикалық жолдарын
ашу.
Актуалдық тақырыптың негізі.
Шындығында келгенде студент тақырыптың актуалдық зерттеу жұмыстарын
мынандай жағдайда көрсету керек:”Жұмысты алға қою мақсаты
бойынша...ақырына дейін қанағаттрандарарсыздық”,”жұмыстарды ң ең коректі
мәселесін шешеу” ... Ғылымда жетерлік жағдайда емесекендігі әле
ашылмаған,хабарланбаған,әлі жарыққа шығарылмаған жұмыс т. б.Бұл жерде
түсіндірілмеген,әле де істелу керек пе, оған мұқтаждық бар
мА?мысалы:мынанадай тақырып алсақ”Тез оқу жүйесін қалыптастыру(қайда бір
тақырыпты шет тіл де,алайық Азербайджан тілінде)литва мектебінде”-бұл
жерде әр бір адамның қызығушылығы қаралмайды,және зетттеу қоғамда
толығымен зерттеу,тіпті белгілі бір шартты жағдайларда талап етілуі
мүмкін.
Актуалдық тақырыптың негізі.
-Практика жүзінде сұрақтарды және тақырыпты жеке дәлелдеп түсіндіру.
-Берілген зерттеу жұмыстарын әрқайсысына талдау жүргізу,авторлық өзінің
орындау және итбасқа ғылымдармен жұмыс атқару міндетті: мынадай
дәлелдермен-осылардың ішінде тағы дәлелдермен жалғастырамыз.
-Шығу себептері,қандайда бір қорытындының пайда болуы.Мысалы,оқушыларды
интелектуалдық жағдайда компьютерлі үйретуге дамыту дәрежесіне
жеткізу.Міне осы жерден актуалдық тақырып шығады;
-практикалық даму тенденциясын талдау,және оның керектігіне мұқтаждығы.
-Даму жолдарының талап ету негізгі, практикада және теорияда қолдану.
Барлық анықтау жолдарын бір жақтылықпен шектеу.Мысалы,егер практикалық
жолдарымен талап етпесек,берілген сұрақтар тек теориялық жолдарымен шееу
мүмкін емес.Актуалдық ең жақсысы төрт бағытпен мынадай жағдайда
дәлелдеуі.
Біріншіден,зерттеу жұмыстары түсіндіріледі көптеген адамдардаң талап
етілуі;
Екіншіден,қоғамда осындай талап етілу бар ма;
Үшіншіден,практикалық жағдайда қаралама:
Егер талап етілсе мәселе неде ондай жағдайда түсіндіріліу қажет,берілген
кең көлемде пракимкалық сұрақтар қанағаттандырарлық жағдайда шешіледі;
Төртіншіден,теориялық жағдайда бұл жұмыстардың мәселе шамамегн.
түсіндіріледі.
Мысал есебіндеқарасақ актуалдық тақырыптың негізін теориялық дамытуда
талап ету негізін ,қалай жұзеге асару керек.Ұандай жолдары бар?Былай:
1)әдебиет негізін зерттей отырып жіберген кемшіліктерін орындау
жолдарын байқау.
2) Зерттеу жұмыстарын қажеттілігін өзкізу туралы қорытындылап оны
анықтап , зертеп жұмыстың бір бөлігін жүзеге асару керек.
3) Қандай теориялық тұрғыда осы уақытқа дейін берілген мәселенің
шешімін қарау. Мысалы: Жоғары мектепте жобалау процесін үйретуді
сұрау.Бұл жерде көп деген әр түрлі мәселелер: орта мектептерге
дидактикалық жағдайда ауыстыру(үйренушілерге), жоғары мектептердегі
үйренушілерге дидактикалық жұмыс істеулеріне болады. Айырмашылығы
оқушылардың әртүрлі жағдайларына байланысты үйренуші мен үйретушілердің
айырмашылығы.
Педагогикалық ойлау қабілеттерін жоғары дәрежеде зерттеу қажет:
-көрнекілік жоғары дәрежеде
-практикадан дайын идеяларды білу.(мысалы, педагогика бойынша әрбір
адамның идеясымен жеке жұмыс істерін, шындықты жүзеге асару, үйрету
жобасын жүзеге асару, бос сияқты, бірақ бұл идеяларды қосымша жұмыс істеу
шеші жоқ);
теориялық көрсеткіш зерттелінген теориялық мінездеме ғылыми
жұмыстардың жүзеге асару (принциптері, заң жүзінде, іске асыру
,түсініктемелер т. б.);
--Жоғары көрсеткіш-практикалық ғылыми зерттеу жұмыстардың
қорытындысын жүзеге асару(методикалық жұмысты қолдау білім беру
технологиясын іске асару);
-қолдану көрсеткіші зерттеу ғылыми зерттеу методикасының іске асару,
диагностикалық жұмыстарды өзгертуде ұйымдастыру.
Педагогикалық ғылымды дамыту тенденйиясының ойлауын бейнелеу:жинақтау
өлшеп(қанша білім, түсінік, уақыттар талап ету керек) сапалы
өзгерістерге;
-негізгі педагогикалық ғылымның өсуіне, алғаг білімдерге, басқа ғылыми
зерттеулерге байланысты.
-Тереңдетілген ғылыми жұмыстардың тақырыптарын принцип бойынша қысқарту;
-тереңдетіліп білім беру неігізін қарама-қарсы жағымен салыстару;
-педагогикалық процес те ішкі істерімен байланыстару,ішкі шарттарды
психикалық тұрғыда зерттеу;
-тарихи-анықтауларда талдау тенденциясы-білім беру жұмыстарын
реттеу,ойлау қабілетін арттыру- аяқталған жұмыстардың идеясы.
Гельвецидің ғылыми зерттеу жұмыстарының ең бастысы іске асуы- бұл
концептцалдық идея”Идеясыз ақыл жоқ”,керісінше” Идечсыз ғылыми зерттеу
жоқ”.
Анықтау мақсатының идеясы,мүмкіншілігі: үйрету процесінің құрылысын
әбден анықтап зерттеп оны қолдау оқу жұмыстарында зерттеулерде қолдану
студенттермен немесе сол мақсатпен жаңа лекция сабақтарын жоспарлау.
Жаңа жұмыстарды идеясын бақылау:
Мысалы:зерттеу жұмыстарын педагогикалық шешімдерін бір жүйеге
келтіріп,немесе педагогикаға әр түрлі мүмкіншіліктерді пайдалану.
Сонмен актуалдық тақырыптарда ойлау тұрғыда негіздеу, әртүрлі
ғылыми коцепцияда мысалдармен жобалау және негіздеу (писхологиялық
тұрғыда, социологиялық үйрету методикасында немесе тәрбие
дидактикалар),педагогикалық ғылыми зерттеу жұмыстарының өсу
тенденциясының енгізін анықтау,қажет сұрақтарды ореада талқылау,зерттеу
жұмыстарын жеткізу
Зерттеу пәні- негізгі ойлау жүйесі болып табылады. Осы жұмыстарды
пайдалану кезінде жақсы нәтиже беру қажет.
Ғылыми зерттеу жұмыстарын түсіну бөліміне шындық жағдайда түсіну,
алған ғылыми білімдерді ой арқылы қабылдау.
Ең негізгі пәні түрінде ғылыми жобаларда осындай бағытпен бағдарлау,
бүтін жобаларды танула көмектесу.
Негізгі әр проблемада арсындағы қарам-қайшылық арасында,не бір
адамға қажет,”Осындай жағдайда мақсаттардың ортасында,қйыешылықтар болу
мүмкін.Ол шешілмейтін сұрақтар болып қалады. ”
Қиындық-ол өзіндік жағдайда байланысты жалпы ұғымдармен ойлармен,
жалпы ішкі системалық ұсыныстар методологиялық,тақырыптық, педагогикалық
т.б. қиындықтардан әр түрлі күрделі қиыншылықтар туады.
Сонымен, жалпы жұмыс екіге бөлінеді:жалпы және гипотез.
Гіпотеза- ғылыми болжау, ғалым жұмысының айырлмас серігі.Нағыз ғалым өз
жұмысын қиялсыз, фантазиясыз жасай алмайды.Қиялсыз, тапқырлықсыз, жаңа ой-
пайым табу қабілетінсіз ғалым табысқа жетуі мүмкін емес. Жалаң
граматиканы игеру, поэманы жазу мүмкін еместей, жалаң логика төзімділік
пен еібекқорсыз жаңа ой-пайым тудыра алмайды.Гипотезаны құру-ғылыми
шығармашылық дамуының заңдылықты кезеңі.Гипотеза қалыптасқан теория.
Ғылыми түсінік пен экспериментарасында қарам-қайшылықтан туындайды. Бірақ
қандай болмасын, ең қарапайым деген гипотезаның өзі осы уақытқа дейін
жинақталағн білім негізінде құрылады.Бірақ жаңа гіпотеза бұрыңғы білімге
толық сәйкес келмейді, кейбір қағмдаларды ескеріп,өз күшін жояды да, орны
заманға сай жаңа ой-пайымдарымен байытылды. Ғылым даму заңды құбылыс,
оқтын-оқтынбұрыңғы теориялық ұғымдарды байта қарап, жаңа идея мен
қағидалармен толықтырылады.
5-тақырып.
Ғылыми педагогикалық зерттеу әдісі.
Қарастыратын мәселелер:
1.Педагогикалық бақылау, ішінар бақылау, әңгіме әдісі.
2.Эксперимент және мектеп құжаттарымен жұмыс.
Әдіснама, әдіс пен теория әрқашан бір-бірімен тығыз байланысты.Теория
педагогикалық құбылыстардың кез-келген әддіснаманың негізі болып табылады
және сол әдістеменің көмегімен табылған фактклер арқасында кеңейеді.Теория-
таным пройесінің нәтижесі, ал әдіснама болса осы танымға жету мен оны құру
тәсілі болып табылады.Бұл- теориялық және практикалық ғылыми-танымдық іс-
әрекетті ұйымдастыру мен құрастырудың негізгі мен тәсілдер жүйесі, бұл-
осыжүйені тану жолы. Таным теориясы түтас таным іс-әрекеті процесін және ең
алдымен оның мазмұндық негізін зерттейді. Әдіснама шынайы және практикалық
түрде тиімді білімге жетудің әдістері мен жолдарына көп көңіл бөледі, осы
білімді дамытудың тісілдерін іздестіру.
Қазіргі замандағы ғылымның әдіснамасы білімнің жеке бір саласы ретінде
дамып келе жатыр, о,ан нақты- ғылыми деңгейде өткізілген зерттеулер
сүйенеді. Кейде әдіснамның философиялық және нақты-ғылыми деңгейлері
теңестіріледі, ал олардың шынайы мүмкіндікткрі мен шектерін ғылыми
зерттеулердің әдіснамалық негіі болып табылатын материалистік диалектика
ғананаықтай алады.
Педагогика ғылымы сияқты педагогикалық зерттеу әдістерінің қазіргі
жүйесінің көлемі кең. Ғылыми-педагогикалық зерттеулерджің әртүрлі әдістері
мен зерттеуші ойлаудың шығармашылық сипаты ғылыми зерттеудің барлық
әдістерінің мен олардың өзара байланысынң сипаттайтын ортақ теорияны
құрастыруда біршама қиыгдықтарға әкеледі. Осыған орай, таным әдістерінің
көптеген жіктемелері бар, оларды қолдану мақсатқа, объектігі және пәнге,
сонымен қатар зерттеу әрекеттеріне және ғылыми іс-әрекет пен зерттеу
жорамалдары жүзеге асатын жағдайларға негізделеді.
Ғылыми зерттеулердегі әр түрлі әдістердің өзара байланысы
мәселесі көкейтесті мәселеге айналып отыр. Бұл мәселе аспектілерінң бірі-
ғылыми танымдағы философиялық әдістердің орны туралы мәселе.
Ғылымның қазіргі әдіснамасында, соның ішінде педагогикалық әдіснама да,
теорияның негізін құрайиын бірнеше компоненттерден тұрады:а)факторологиялық
материалдың бастапқы эмпирикалық негізі, ол теориялық түсіндірмені талап
етеді;ә) бастапқы теориялық негіз, ол зерттеу объектісін суреттейтін
алғашқы жорамалдардан, аксиомолардан, болжамлардан және теориялық
ыңғайлардан тұрады; б) теорияның логикасы мен құрылысы;в) эмпирикалық
дәлелдері бар теориялық пайымдаулар жиынтығы; г) педагогикалық теоияны
қалыптастырудың әдіснамалық негізі,ол дәріптелген объект пен оның теориялық
моделін суреттеумен байланысты.Бұл ретте дәріптелген объектіні құрастыруды
ке- келген педагогикалық теорияны, оның байланыстарын, заңдылықтарын,
жорамалдарын, дәріптешілігін, анық білімдерге жету принциптері мен
механизмін құрастырудың қажетті шарты ретінде қарастыру қажет.
Сонымен, зерттеу әдіс дегеніміз күрделі таным тәртіптері, ал олар болса
зерттеудің танвым операциялырының іске асуының белгілі бір тәртібін
белгілейтін әр түрлі әдіс-тәсілдерінің жиынтығынан тұрады.
Зерттеу әдістері педагогикалық ғылым дамуының басты құрамды бөлігі
болып табылады.Ғылыми нәтижелердің анықтығы алғашқы ақпараттарды алудың
жолдары мен тісілдеріне және зерттеу әдістерінің сенімділігіне
байланысты.Кез-келген педагогикалық зерттеу белгілі ғылыми білімдерді
дәлелдеу емес, ол- жаңа білімдерді табу процесі. Ол адамның зерттеу
объектісі, заттары мен құбылыстарының мәнін ашуға бағытталған жан-жақты
танымдық іс-әрекеттерінің бір түрі.
Педагогканың өзіне тән ғылыми-педагогикалық әдістерінің бірі бақылау
әдісі. Ол зерттеуде жиі қолданады.бақылау деп педагогикалық құбылыстарды
қабылдау арқылы тануды айтады. Ғылыми бақылау арнайы жоспар бойынша
жүргізіледі.Жоспарда бақылау мақсаты мен міндеттері, объектісі (сабақ,
экскурсич, табороториядағы, шеберханадағы, оқу- тәжірибе учаскесіндегі
оқушылардың жұмыстары),жүргізілу мәдістері мен техникасы дұрыс көтерілуі
мүмкін. Оны жоспарлау зерттеу жұмысының нәтижелі болуына игі әсер
етеді.Ғылыми бақылау зерттелетін педагогикалық құбылысты дұрыс және шын
дәлдікпен жазып алуды талап етеді. Бақылау нәтижесі зерттеушінің
педагогикалық іскерлігіне және оның жоғары дәрежелі сауаттылығы мен
мәдениеттілігіне байланысты.
Педагогикалық бақылау-белгілі бір құбылысты ұзақ және жоспарлы түрде
зерттеудің таным әдісі. Бақылауды жаппай және ішінара жүргізуге болады.
Жаппай бақылау әдісі- сабақ үстінде оқушылардың таным іс-әрекеті,
оқушылардың зейін белсенділігін, балалар іс- әрекеті т. б. Арқылы
жүргізіледі.
Ішінара бақылау әдісі-кейбір оқушының кітакппен жұмысы, картамен
жұмысы,мінез-құлқын бақылау.
Әңгіме әдісі- бақылауында алынған мәліметтерді толықтырады.Ол үшін
арнайы жоспар жасалып онда негізгі және жанама сұрақтардың және әңгіме
жасаудың әдістері мен тәсілдерінің нақты көрсетілгені жөн.
Педагогикалық құбылыстарды анықтау үшін әңгіме мұғаліммен сынып
жетекшілерімен,мектеп басшыларымен, ата-аналармен және адамдардың дербес
ерекшеліктерін еске алады.Әңгіме зерттеушіңден үлкен дайындықты, зор
шеберлікті, зейінділікті және әдептілікті талап етеді.
Әңгіме протоколға жазылады.магнитафон арқылы жазып алуға
болады.Әңгіме әдісі эксперимент, бақылау т.б.әдістермен ұштастырла
жүргізіледі
Мектеп құжатарын зерттеуде кейбір күнделікті нәрселерді құжатарға
сүйеніп зертеуге болады.Архив мәліметері,сынып жұрналдары,оқушы
күнделіктері,сыныптық оқу-тәрбие жоспары үйірме жұмыстарының жоспары мен
есеп; үйірме баяндамалары,педкеңестің протолколдары,мектептің жылдық
есебі,мұғалімдердің озат тәжірибесі негізінде әдістемелік және тәрбие
жұмыстарының тақырыптарына,жазылған байандамалармен ғылыми мақалалар
жатады.
Оқушылардың жұмысын зерттеу.Оқушылардың жазба,бақылау және графикалық
жұмыстары,суреттері,пәндер бойынша дәптерлері, әртүрлі тақырыптарға
жазылған баяндамалары мен рефераттары мен және еңбек сабақтарында жасаған
заттары зерттеушіні кейбір қажетті мәліметермен қаруландырады.Оқушылардың
дербес қабілетін, оқуға және еңбеке көз қарасын,практикалық даярлығың,
мұғалімдердің де іс-әрекетін зерттеп анықтауға болады. Оқушылардың өз
бетімен жұмыс істеуін жаппай және дербес орындайтын жұмыстарын ұштастырып
жүргізудің және осы сияқты дидактикалық проблемалардың қолданудың тиімді
жолдарын іздестіреді.
Эксперимент деп нақты жағдайды есепке алып,педагогикалық процесті
әдейі зерттейтін ғылыми тәжірибені айтады. Педагогикалық эксперменттерге
сүйеніп, зерттеуші оқытудың және тәрбиенің тиімді тәсілдері мен әдістерін,
түрлері мен мазмұнын тексереді.Сондықтан эксперимент мәліметтерін малыстыру
үшін екі объекті алады.Олардың бірі-экспериментті, екіншісі-бақылау
объектісі деп аталады.Эксперимени объектісінде-зерттеушінің ғылыми жазба
ұсынысы бойынша, ал бақылау сыныбында- әдеттегі оқу бағдарламалары мен
оқулықтарға сәйкес жүргізіледі. Эксперимент нәтижелі болу үшін екі топ тең
болуы керек. Мұғалімдер де бір-біріне шамалас болғаны жөн. Активті
экспериментті зерттеуші өзң жүргізсе, ал зерттеушінің ғылыми жазба ұсынысы
бойынша екінші бір адам жүргізсе оны енжар деп атаймыз.
Табиғи эксперимент.Эксперименттің бақылаудан ерекшелігі-оның
зерттеуді арнайы ұйымдастырылған жағдайда жүргізуді
көздейтіндігінде.Эксперимент оқушылардың тәрбиелік дәрежесін, өмір мен
қызметтің әр түрлі жағдайдағы өзара қатынасын, өзін қалай ұстайтынын,
белсенділігін және мінезін, тағы басқа қасиеттерін анықтауға көмектеседі.
Табиғи эксперимент- бұл сыныпта бүкіл ұжымда оқу- тәрбие процесін
бұзбай, педагогикалық проблемаларды зерттеу үшін әдеттегі жағдайда
жүргізіледі.
Мектептегі озат тәжірибелерді зерттеу процесінде пайда болған
болжамды анықтау үшін тексеру экспериментті қолданады.Мылалы,
педагогикалық ғылыми-зерттеу институттары жаңадан жасалған оқулықтардың,
бағдарламалардың тиімділігін тексеру эксперименті арқылы зерттейді.
Оқу мен тәрбиенің мазмұнын, ұйымдастыру түрлерін,принциптері мен
әдістерін жаңадан құру үшін арнаулы эксперимент дейді.
Кейде жасанды жағдай да бақылау мен тексерудің нітижесінде
оқыту мен тәрбиенің кейбір әдістері мен тәсілдеріне өзгерістер енгізуге
болады. Педагогикалық құбылысты ұқыптылықпен бақылау үшін сынып ұжымының
бір топ бала бөлініп алынады да олармен арнайы экспериментжүргізіледі.Оны
лабороториялық эксперимент деп атайды.
6-тақырып.
Эмпирикалық зерттеу әдісі.
Қарастыратын тмәселелер:
1.Байқаудың түрлері, оларды ұйымдастыру және жүргізу.
2.Зерттеу міндеттерін шешуде байқау нәтижелерін пайдалану.
3.Сұрау әдістері:әңгіме, анкеталау, интервью,ғылыми-
педагогикалық зерттеу олардың мақсаты мен қызметі.
1.Көзқарас.Нақты қорытынды әдіс әр қашанда сезім мүшелері арқылы
қабылдайды-немесе басқа да мүшелер арқылы.Ұйымдастыру көзқарасы міндетті
түрде ажырату ол жобаларды, мақсатты бағдарлама түзілу қажет
Объект мінезі, оқушы қатысатын(мұғалім әрекеті, төмен баға, бағны әділ қою
және т.б.)педагогикалық мінезге жат дөрекі,көргенсіздігі және т.б.
педагогикалық жақсы қаситеттері жоқ, тұсініксіз тұсіндіреді, сабағы
тартымсыз, мұғалім оқушылардың көңіл-күйіне қармайды,жалпы алғанда
оқушыларға мұғалімдердің бұндай ұсыныстары ұнамайды және т. б.
2.Оқушының сабақтағы көңіл-күйі (негізгі жақсы,сабырлы,ерекше,
көңілсіз).
3.Кейбір оқушылар өз ойларын ашып айтады,шыдамсыздау
4.балдардың бір-бірімен ерегісуі (жақтырмау,қатал, шыдамсыз, Жан-жағына
қызығады, еліктейді, мақсатына жетеді).
5.Тәрбие балалардың жұмы үлгісі(үндемейді,мұғалімнің ұрысқақ, кек сақтау,
мұғалімге қарсы шығу, ешнәрсе болмағандай жере береді;ақталуға ұмтылады,
ұрсады,қол жұмсайды, кешіреді, әртүрлі әрекеттер істейді және т.б
6.Шығыспайтын оқушылардың тілір табу.
7.Шығыспайтын жағдайлардың түрлері, осындай оқушылар қатысады.
Негізгі әдістердің міндетті көз-қарасы:
1.Нақты әдіске жету мүмкіндігі.
2.Алдын-ала жоспар бойынша жүруге міндетті.
3.Зерттеу әрекеттерінің саны нәтижелі болу керек.
4.Негізгі жағдайда оны анықтау міндеті керек,
5.Жаңалықтар,әртүрлі көзқарас жолдарымен байланыстыру,және бір-бірімен тең
болу керек.
6.Көзқарасты қайта-қайта тексеру керек.
7.Қате сылтау пайда болғанды оны дер кезінде тексеру міндетті.
8.Көзқарас процесіндегі факторлар қабылданады,міндетті түрде таблица арқылы
анықтау қажет.
Педагогикада зерттеудің үш деңгейі бар :эмпирикалық, теориялық,
әдіснамалық.
1.Бақылап- зерттеу-заттар мен құбылыстарды мақсатты
зерттеу,мағлұматтарды іріктеп жинақтау, көзбен көргенді сезім мүшелерімен
қабылдау және санада бұл ақпаратқа талдау жасау; зерттеу объектісінің
сыртқы жақтары,қасиеттері мен белгілері туралы мәлімет алу.Бақылап-
зерттеегенде, ең алдымен, бақылаушының өзі, зерттеу объектісі, бақылап-
зерттеу- шарттары, сон дай-ақ бақылап- зерттеу құралдары – видиоаспаптар,
ас пап- құралдар мен өлшеу құрал- саймандары.
-тікелей бақылап- зерттеу, мұғалім- зерттеуші оқу- тәрбие жұмысының тікелей
басшысы; сонымен қатар ол тікелей куәгер бола тұра бейтарап адам; мұғалім
зерттеу мүшесі ретінде зерттеушілер тобына кіргізілуі. Оның роліне
байланысты эмпирикалық фактілерді жинақтаудың техникасы мен әдісі таңдалып
алынады;
-жанама бақылап-зерттеу, ол тікелей бақылап-зерттеуді толықтырады және ол
зерттеушімен бірге және оның бағдарламасы бойынша жұмыс істейтін өкілдер
арқылыжүзеге асады.
-жасырын немесе елеусіз бақылап-зерттеу тұйық теледидар желісі және сынып
бөлмелерінде телекамералары бар мектептерде жүргізіледі. Сабақты жасырын
бақылап-зерттеу оқушылардың танымдық іс-әрекетінің және мұғаліммен ара
қатынасы туралы мәлімет алуға мүмкіндік береді. Жасырын бақылап- зерттеу
зерттеушігі құнды мәліметтер береді, егер оқушылар өздерін басқаша
ұстайды.Оқушылар мен мұғалімдердің бір бір імен оңаша кезіндегі мінез-
құлқынан оларды бөтен біреулер бақылап отырған кездегі мінез-құлқынан
әлдеқайда өзгеше болады.;
-үздіксіз бақылап-зерттеу оқыту процесін, екі- үш оқушыны сабақтағы,
ойындағы, сыныптан тыс, мектептен тыс-оқу- тәрбие процесі физикалық қолайлы
уақыттағы мінез-құлқын зерттеу үшін қолданады;
-дискретті( үзік- үзік) бақылап-зерттеу объектіні ұзақ уақыт бақылайтын
кезде қолданады.Бақылап- зерттеу ұзақ уақытқа созылуы мүмкін- жарты жыл
немесе бір жыл. Бақылап- зерттеу белгілі бір уақытта үзіліп, кейін қайтадан
жалғастырылады;
-монографиялық бақылап-зерттеу бір адамды немесе бір затты бақылау кезінде
қолданады;
-Бір бағытты бақылап- зерттеу жалпы тұтастықпен бақылап- зерттеу мақсатына
сай бір құбылысты немесе деректі бақылау кезінде қолданады.
2.Педагогикалық эксперимент танымның эмпирикалық деңгейіндегі зерттеудің
негізгі әдісі болып табылады,ол құбылыстарды олардың өту барысының нақты
тіркелген жағдайларында,зерттеуге бағытталған.Эксперимент жағдайларында
құбылыстың күнделікті жағдайларда бақылып- зерттеуге болмайтын қасиеттерін
ашуға болады.
Эксперимент ғылыми зерттеудің теориялық және эмпирикалық деңгейлері
арасындағы байланыстырушы буын болып табылады.Оның мақсаты ғылыми теория
мен болжамды растау немесе жоққа шығару, сон дай- ақ эмпирикалық
заңдылықтардың факңтуалды мәніне жету мен қалыптастыру.Эксперименттің тағы
бір мақсаты білімді жетілдіру, оқушыларды оқыту, тәрбиелеу және дамыту
тәжірибесін жаңарту.
Эксперимент пен практикалық іс-әрекеттің басқа формалары арасындағы
шектеулер әр түрлі, сондықтан эксперименттаным әдісі де,оқу- тәрбие
процесін үйлестіру әдісі де бола алады.
Педагогикада эксперименттің бірнеше түрі бар: қалыпты, оқыту мен
тәрбиенің күнделікті жағдайларында жүзеге асады;лабороториялық, оқушылардың
белгілі бір топтарын бөлу арқылы жүзеге асады. Сон дай- ақ эксперименттің
белгілеп-анықтайтын түрі бар, ол зерттеу объектісінің педагогикалық
жүйесінің бастапқы күйін белгілеп, көрсетеді;қалыптастыратын түрі- зерттеу
объектісінің байта құруға бағытталған.
3.Сұрақ-жауап әдістері. Олардың ерекшелігі педагогикалық жағдайлардың
элементтерінің объективті қасиеттерімен қоса өзара байланысты”субъект-
субъект”жүйесінің қасиеттері танылып,есепке алынады.Эмпирикалық зерттеу
тәртіптерінің құрастыру кезінде субъектілердің өз іс-әрекетінің жағдайын
оның сол іс-әрекет туралы түсінігі ретінде қабылдайтынына сүйену керек.
Сұрақ-жауап әдісінің мынандай түрлері бар:
А)Әңгіме- сұхбат. Бұл ұйымдастырылуы мен мазмұны жағынан ер кін диалрг,
лның кезінде әңгімелесушілер арасында бейресми және ер кін қатынастар орын
алады.
Әңгіме- сұхбаттар әңгімелесушілердің әртүрлі шеңберлерінде
жүргізіледі( мектеп директроы, оның орынбасарлары, ата- аналар, оқушылар,
білім берудің әртүрлі деңгейдегі басшылары).Олардың білім беру саласының
жағдай мен ондағы өзгерістерге кәсіби баға беруі басқа әдістер арқылы
ақпараттарға маңызды қосымша болып табылады.
ә)Сұхбат-әңгіме- сұхбаттың бір түрі. Әңгіме-сұқбаттың бұл түрі зерттеу
объектісінің өз іс-әрекеті туралы өзінің түсінігінің динамикасын белгілеуге
көмектеседі, ол өзіндік пікірмен қоса психологиялық- педагогикалық
анализдің тақырыбы болып табылады. Сұхбат зерттеушінің жоғары кәсібилігін
және тәжірибесін қажет тееді. Сұхбаттың мақсаты- зерттеу объектісінің
педагогикалық жағдайға деген алынғандардың міндеттері мен мәселелері арқылы
ішкі және сыртқы байланыстарының ерекшеліктерін зерттеу. Зерттеуші күрделі
кәсіби- педагогикалық іс-әрекеттің жалпы заңдылықтарын түсіну сұрақ- жауап
лбъектімімен терең қарым- қатынас жасай отырып, оның жекелік- мотивтік,
когнетивтік және операционалды компоненттерін түсіну арқылы ғана мүмкін
екенін ескеру қажет. Көптеген мамандарға сұрақ- жауап жүргізу арқылы
тенденциялар мен құбылыстар дамуының заңдылықтарын қорытындылып түсіну мен
анықтау мүмкіндігі туындайды.
Хаттамаларда тіркелген мәліметтерге сапалық және сандық тұрғыдан
талдау жасау қажет.Талдау барысында сұрақ- жауап алынған адамның іс-
әрекеті объектісінің шынайы сипаттамасын, жұмысындағы білім беру
міндеттерін шешуде пайда болған қиындықтарды, оларды жеңудің тісілдерін
анықтау қажет.Сұхбат нәтижелерінің талдауы мен олардың түсіндірмесі
зерттеудің нақты міндеттеріне байланысты әр түрлі жүргізілуі мүмкін.
Б)Анкета. Бұл арнайы іріктелген танымдық сұрақтар мен олардың мүмкін
деген жауаптарының варианттарының қатал тогикалық құрылысы.Анкета
құрастырушы ұсынған алдын- ала белгіленген бірнеше мүмкін деген жауаптары
бар жабық сұрақтардан тұрады. Егер анкетадағы сұрақтардың жауаптары
болмаса, онда ол ашық сұрақтар деп аталады.Жабық сұрақтарға қарағанда ашық
сұрақтарға статистикалық талдау жасау қиынырақ.
Анкета әдісі көбінесе адамдардың бір- біріне, оқиғаларға, іс-
әрекет, пікірлерді зерттеу түрлеріне деген қатынасын анықтау үшін
қолданады.
7-тақырып.
Оқу мен педагогикалық жұмыстардың әрекеттері.
Қарастыратын мәселелер:
1.Оқу мен педагогикалық жұмыстардың тәсілдері.
2.Мұғалімдік мамандықтың өсу жолы:педагогикалық білімдердің
творчествосы және тәжірибесі.
Педагогикалық тәсілдері түсінеді педагогтардың тәжірибелі тәрбие
жұмыстары.
Педагогикалық тәсіл ол педагогиканың жоқғарғы қорытынды жмысын ұғады. Соңғы
кезде, уақытта жылда , мектеп практикасында көптеген қызықты жағдай!ла
кездеседі, педагогикалық жұмыстарда, оқу бүлгісін жиғару диагносикалық
мысалдар.
Педагогикалық қызметбірнеше зерттеу түрлері мен,білімдерін тансытыру.
Білімді мұғалім бар,осындай тәрбиемен білімді, мамандық арқылы
байланыстарды, және мынандай мұғалім бар , педагогикалық тәжірибесі бар,
және өзінің жұмыстарын жоғары бағалауға ұмтыады. Көптеген мұғалімдер,
сабақты қызықты үшін, тәжірибелі педагог психологтың зерттеу жұмыстарының
тәсілдерін қолданады. Ал кейбірмұғалімдер де кездеседі сабақтарыңжаңалық
ашу оқумен және тәрбиесімен, педагогикалық теорияларын, байытады,
кеңейтеді.
Педагогикалық ізденіс – ол негіді мұғалімдік ол мектепте жұмыс Істру
мүмкін емес. Мұғалімге міндетті түрде оқу тапсырмалар мен дайындалу
міндетті оқу жүйесін дұрыс байланыстыру , кейбір сабақтарда методика
түрлерін жеке, жеке коректі тәсілдер мен амалдарды қолдану, оқушылардың
сабақтағы мінездеріне назар аудару білімдерін дұрыс бағалау және т,б.
Өкінішке орай, осы барлық кей бір мұғалімдер осындай амал, тәсілдерді
дұрыс қолданбайды, кейбір мұғалімдерін педагогикалық әрекеттерег бұл
дәрежеде сай емес.
Педагогика тәжірибеде мұғалімнің оқу тәрбие ізденіс зерттеуінде
жоғары оқу жоғары оқу тәрбие процессі жоғарыда айтылған пікірлерге
келіседі. Педагогикалық творчествада жаңадан ашылған элементтердің
қорытындысын анықтайды; бұл жаңалық жаңадан ашылған пікірлермен, талаптар
мен оқу мен тәрбиеде байланысып қана қоймайды, оқу тәрбие жұмыстары
жаңадан ашылған бір немесе әдістермен байланыстырып анықталады.
Мұғалімнің жоғарғы қызмет теңдігі оның педагогикалық ұмтылысында
дәлелді, Ұмтылыс- адамның заттың жаңалықты зерттеуде , ұмтылыс қызметті.
Осы мен, педагогикалық жұмыста жаңалық ашуга ұмтылыс бар, коректі
материялдар, бұл мұғалімнің өмірдегі жемісі болып табылады.
Зерттеу бұл ең қиын жұмысының түрі, ең алкен көлемде жұмыс, осымен
қатар .нақты және керектіжұмыстардың даму.
Ғылымда және практикада зерттеусіз, жұмыстарға қиыншылыққа
қарамастан, ат тау мүмкін емес, дұрыс ұйымдастыру және өтілген нақты
жұмыстардың қорытынды шешімдерін зерттеу.
Зерттеусізгипотез жоқ теориялық және статистикалықдәлелдеулердің
көрсетпелерінісіз, жақсы жауапты талап етеді.
Міндетті түрде психолог- педагогикалық зерттеулерде негізігі
ережелер мен таныстыру:
1. Нақты проблемалық жұмыстары, мақсатпен міндеттерін зерттеу, гипотезді
тексеру.
2. Ережелер мен қағидалардың жолдары, зерттеу арқылы жақсыөтілгені,
осындағы гипотездер жүзеге асару немесе аспауы.
3. Нақты жоба мен мысалдардың байланыс қызметтері.
4. Коректі методтарды таңдау психо- диагностикадағы зерттеулердің
қорытындысы.
5. Қолданылған ойлары мен, пікірлерді ойларды дәлелдеу, зерттеу нәтижелі
шықты.
6. Анықтап келесінің жұмыстардың өткізілген қорытынды зерттеулері.
7. Ғылыммен практикада қолдангатын мінездердің қорытындысын зерттеу.
Зерттеу түрлері.
Педагогикада негізгі 4-түрі бар (констатирулалық, формулалық, бақылау,
айырмашылығы.)
1. Констатирулаоық – негізгі жандарды анықтайды, сапалы жұмыстардың
теңдіктері.
2. Формулалық – осы жаңа факторлардың жобасын өткізу ( жаңа технология
методтар, формалар және т.б.) және оны анықтап дәлелдейді.
3. Бақылау- қандайда бір белгілеу уақытта сапаларын тек анықтап
қабылдайды.
4. Айырмашылық – бақылау және экспериментталдық топқа қорытындысын зерттеп
айыру.
8-тақырып.
Жеке технологиялық өзкізілетін зерттеу жұмысы.
Қарастыратын мәселелер:
1.Ғылыми- педагогикалық зерттеу жұмысы, зерттеу жолдары.
2.Гипотеза жалпы міндеттері.
Ғылыми педагогиканың логикасы бұл- белгілі ережелері қатарлары, есеп
жәнеолардың шешу жолдары.
Терең ұғым анықтайды, зерттеу неүшін қажет,қандай жолдарымен
қорытынды шығару керек, оқу білімін алдыңғы қатарға жеткізу мақсатына
ұмтылу.
Ұғымды нақты түсіну жолдарын тексеріп анықтау, терең зерттреулердің
шешімі.
Міндетті түрде педагогикалық теңдікті белгілеу
;
• Инструменталдық теңдік- жоспарлы пікірлерді практикада дәлелдеу
• ( мысалы,педагогикада және пікірлер.)
• Теориялық теңдік- теория қорытындысын шығарып,оныдамыту
( дәлелдер, ұғымдаржәне т.б.)
• шығармашылық тепе теңдігі – қорытындысын шығаруға көмектесу
( практиканы зерттеу, методология жұмыстар қорытындысы.)
• Методологиялық тепе-теңдік- методтарды алдын ала зерттеу, диагностикалық
методтардыңашылуы т.б.
Зерттеу жолдары негізгі компонент ұғымы болып табылады.. Міндетті түрде
осы компонентті қолдану қажет.
Мысалы, оқу процесінде оны анықтау қажет, процес арқылы, ұйымдастыру,
пмотивациясы жолдары арқылы .
Негізгі белгіленген мысадарды анықтау осындай зерттеу жобаларың бөлу,
жалпы жобаны осындай жолдары мен шешу.
Гипотездер. Бұл білім екі түрде қолданады:
Біріншіден теория, екіншіден гипотез Д. И. Менделеевтің пікірінше:
“ Гипотез бұл компас, зеттеу қызметтерінде бұл құралды пайдалану, себебі,
орман мен теңіз жолдарында адаспас үшін.”
Гипотез негізгі шешімдердің қорытындысын табуды ұсынады.Гипотездің
екі типі бар:
Бірінші типі- жазбаша гипотеза, бұл жерде керекті мысалдар мен
дәлелдерді жазбаша түрде көрсетеді.
Екінші тип түсіндіру типі, бұл керекті дәлелдермен, іздеулерді
түсіндіруге тырысады, сонымен қатар мінездерін жағдайлары.
Гипотез процессінің дамуы.
• Қандай да бір жаңалық ашу, оны түсіндіруге мүмкін емес.
• Оны жан-жақты білу.
• Гипотездердің ғылыми түсінігі дәлелдер мен мысалдарда.
• Анықтау ізденістері, логикалық олардың дәлелдері, егер де сол дәлелдер,
шыныменде анықталған болса.
• Оны тексеру, зерттеу, жұмыстары, сол факторлармен тура келеді.
Міндетті түрде ғылыми емес мысалдарды ажырату қажет. Зерттеу мысалдары
әр түрлі тепе теңдікпен зерттегенде болады ( жазу арқылы, реферат
арқылы, аналитика тәсілі арқылы ,түсіндіру арқылы). Олардың шамамен
рет-ретімен қою қажет:
Олардың этаптары.
1. Информативті, диагностикалық, зерттеу болжамдары.
Жалпы міндеттер ғылыми педагогикалық зертеу өткізу қажет. Міндетті түрде
нақты тілге талап ету;тілдің тазалығын ойы, білімді адамның ой
түсіне,дәлелдеуі мен шындығы.
Көптеген ғылыми жұмыстарда логикалық және теориялық ойлар тексте абзац
бойынша бөлінеді, мысалы; абзац қарастырамыз деген сөзден басьалады, “
Неге? ” деген сұрақ туады. Кейде мысалы, диссертацияда кездеседі “
анықталатын жағдайдың түсінуге нақтиы сөздердің анықтамасы жоқ.” Абзац
ешқашанда “ Бұл ” деген сөзден басталмайды: “ Бұл жағдай ,” “ Бұндай
жолдары. ” “ Қандай жағдай ? ”
Абзац енді ғана басталды. Абзацта анықталатынойларды талап етеді; бұл
толық компоненті тест, бірнеше негізгі нақты жұмыстардың қорытындысы.
Оқу мен тәрбиенің практикада педагогтардың зерттеу қорытындысы.
1. Педагогикалық жағдайда нақты анаизді эксперимент қорытындысымен
байланыстыру.
2. Педагогикалық жағдайда негізгі жақсыұмыс жолдарын анықтау.
3. Программа жұмыстары өмірде негізгі роль атқарады.
Практикада жұмыстарымен прогрпммсаы мен терең танысу.
Экспериментальды болу үшін, психология- педагогиканы толық зерттеу
қорытындысын, ғылыми көзқарастаәле қорытындысын шығараған жоқ.
Мысалы: жаңа ғылыми программаны экспериментальды оқу, оған уақытша
көңіл аудармау керек, осы жолдармен ол басқа ғылымикурс программалары мен
келіседі, қанша уақыт білімді қорытындылауға кетеді, қаншалықтыталап ету,
білім бір бірі мен сәйкес, оқушылардың білім алау қорытындысын, сондай ақ
басқада оқу сабақтарынан талап етеді.
1. Педагогикалық практикада қандай нақты проблемалық жұмыстар
эксприментальды алынады..
2.
3. Әлеуметтік жағдайлар мен моральдық іс әрекеттердің өмірде адам үшін
пайдасы қандай?
Үш сұраққа жеке, жеке тоқталамыз.
Мысалы,эксперимент мынандай шешенді тапты, ұсынады тексермеген
эксперимент математика оқу программаларда, басқа да Бұл жағдайда, жаңа
оқуметодикасын ескі оқу методикасымен салыстырсақ, біз бойлаймыз, сонғы
экспериментальды өзгеріс, алынған эксперимент байланысады.
Бұл жағдайда нақты қорытынды шешім педагогикалық практикада
бір—бірімен байланысады, өткізілген эксперимент қорытындысы.
Бұл жұмыс теория заң практикаға өтеді. Кей бір жағдайда байқалады
материялдық және моральдық шығындар, практикада өткізілгендер эксперимент
қорытындысын байланысады, шындығында олардың пайдалы. Өкінішке орай
методика жұмыстары әледұрыс жолға қойылмаған, алайдатүсініп,анықтауды
ұсынады. Келесі:
Қосымша материялдың шығындар міндетті түрде ескіден жаңаға өту.
- Міндетті түрде уақыт.
- Нақты орындаушылар мен,адамның саны.
- Анық жаңа кірістердің пайда болуы.
- Жайылып ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz