Қонақ үй шаруашылығының туризмдегі маңыздылығы қонақ үй шаруашылығының туризмдегі маңыздылығы
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ..3
1 ТУРИЗМ ЖӘНЕ ҚОНАҚ ҰЙ ШАРУАШЫЛЫҒЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
1.1 Жалпы әлемдік қонақ үй шаруашылығының қалыптасу тарихи ... ... ... ... ..5
1.2 Қонақ үй шаруашылығыныңнегізгі ұйымдастырушы тұлғалары ... ... ... ... .17
2 ҚАЗАҚСТАН ЖӘНЕ ТМД ЕЛДЕРІНДЕГІ ЖАЙ МЕКЕННІҢ ПАЙДА
БОЛУ КЕЗЕҢДРІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...21
2.1 ТМД елдерінің көлеміндегі қонақ үйлердің дамуы мен қалптасуы ... ... ... ...21
2.2 Алматы қаласындағы қонақ үй шаруашылығының жағдайы ... ... ... ... ... ... .24
3 ҚОНАҚ ҰЙЛЕРДІҢ ҚАЗІРГІ ЗАМАНДАҒЫ КЛАССИФИКАЦИЯЛЫҚ ЖҮЙЕСІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .26
3.1 Қонақ үйлердегі қызметтің түрлері және оның қонақ
үйлермен байланыстылығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .26
3.2 Әлемдік қонақ үй шаруашылығының қызметі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..28
3.3 Әлемдік қонақ үй шаруашылығының құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .40
КОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...48
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...50
1 ТУРИЗМ ЖӘНЕ ҚОНАҚ ҰЙ ШАРУАШЫЛЫҒЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
1.1 Жалпы әлемдік қонақ үй шаруашылығының қалыптасу тарихи ... ... ... ... ..5
1.2 Қонақ үй шаруашылығыныңнегізгі ұйымдастырушы тұлғалары ... ... ... ... .17
2 ҚАЗАҚСТАН ЖӘНЕ ТМД ЕЛДЕРІНДЕГІ ЖАЙ МЕКЕННІҢ ПАЙДА
БОЛУ КЕЗЕҢДРІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...21
2.1 ТМД елдерінің көлеміндегі қонақ үйлердің дамуы мен қалптасуы ... ... ... ...21
2.2 Алматы қаласындағы қонақ үй шаруашылығының жағдайы ... ... ... ... ... ... .24
3 ҚОНАҚ ҰЙЛЕРДІҢ ҚАЗІРГІ ЗАМАНДАҒЫ КЛАССИФИКАЦИЯЛЫҚ ЖҮЙЕСІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .26
3.1 Қонақ үйлердегі қызметтің түрлері және оның қонақ
үйлермен байланыстылығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .26
3.2 Әлемдік қонақ үй шаруашылығының қызметі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..28
3.3 Әлемдік қонақ үй шаруашылығының құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .40
КОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...48
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...50
Қазіргі таңда туризм мемлекеттің экономикалық дамуына, жеке адамдардың қажеттілігін өтеудегі сонымен қатар мемлекеттің арасындағы әлеуметтік қатынастарды байытудағы рөлі мен мәнін бағалау мүмкін емес. Туризм индустриясы көптеген мемлекеттердің экономикасында негізгі орындардың бірін алады. Оның қазіргі таңдағы дамуы, нарық заманына қажетті жұмыс орнының пайда болуына үлкен ықпалын тигізуде.
XX ғасырда туризм мәні, жоғары денгейдегі әлеуметтік құбылысқа айналады. Кейбір мемлекеттерде тұрғындардың туризм қызметіне жұмсайтын шығындағы күнделікті азық-түлік пен тұрғын үйге жұмсалатын шығындардан кейін үшінші орында тұр.
Егеменді Қазақстанның экономикасы үшін туризм қызметі маңызды орын алады. “Қазақстанда туризмді дамыту“ бағдары бойынша мемлекетіміз үшін тиімді, әрі әлемдік бәсекелестікке жарайтын туризм қызметін аяғынан тұрғызу.
Ішкі және сыртқы туризм саласында қонақ үй сервисі туризмдегі қызмет көрсететін әлемдік бизнесі жүйесімен бәсекелес. Қазақстандағы туризм дамуының болашағын айқындайтын шешуші факторлардың бірі. Қонақүй қызметін көрсету аясындағы туризмнің қызметі әлеуметтік мәдени қызметке жатады. Ол қазіргі уақыттағы қонақжайлылық принципіне негізделіп құрылған сауықтан оның ішкі туризмнің дамуына әсері мол. Сонымен қатар туристік қонақүй сервис жүйесінде кадрлар дайындау мәселесін шешуді талап етеді.
Қонақтарды орналастыру туризмнің негізгі элементтерінің бірі. Қонақ үй индустриясы – қонақжайлылықтың негізі болып табылады.
Ол ертеден келе жатқан адамзат тарихындағы қонақты күту, қабылдау мен қызмет көрсету салтанаты сияқты қалыптасқан тұрмыс – салт мәселелерінен бастау алады.
Қонақтарды орналастыру жүйесі мен үй жабдықтары негізінен, сервисті әр-түрлі уақытша келушілерді қабылдауға және қондыруға арналған әр-түрлі денгейдегі (бастырмадан бастап, зәулім қонақ үйлер) әр-түрлі типтегі үйлер. Қазіргі таңда қонақ күту индустриясы - қуатты аймақтық шаруашылық жүйесі немесе туризм экономикасының макңызды құрамдас бөлігі болып табылатын туристік орталық ретінде қызмет жасайды.
Қонақ күту индустриясының жүйелігіне: ұжымдық түрде немесе жеке адамдарды қабылдайтын отельдер, қонақ үй типтес мотелдер, жастар тұратын жатақханалар, апартаменттер, туристік жатын орындар, сол сияқты туристерді орналастыруға қатысатын жеке секторлар болып табылады.
Жұмыстың көкейтестілігі: нормативті-құқықтық базаларды жасау, қазіргі жағдайға сай отандық туризм нарығын құру, туристік мекемелердің қызметкерлерін мамандандырып нарыққа бейімдеу, ішкі және сыртқы туризм түрлерінің дамуына жағдай жасау, туризм саласында халықаралық қатынастарды дамыту, сол сияқты әр сала бойынша мамандарды дайындау туралы кешенді сұрақтарды шешумен қатар, тағы сол сияқты мәселелерді қамтиды
XX ғасырда туризм мәні, жоғары денгейдегі әлеуметтік құбылысқа айналады. Кейбір мемлекеттерде тұрғындардың туризм қызметіне жұмсайтын шығындағы күнделікті азық-түлік пен тұрғын үйге жұмсалатын шығындардан кейін үшінші орында тұр.
Егеменді Қазақстанның экономикасы үшін туризм қызметі маңызды орын алады. “Қазақстанда туризмді дамыту“ бағдары бойынша мемлекетіміз үшін тиімді, әрі әлемдік бәсекелестікке жарайтын туризм қызметін аяғынан тұрғызу.
Ішкі және сыртқы туризм саласында қонақ үй сервисі туризмдегі қызмет көрсететін әлемдік бизнесі жүйесімен бәсекелес. Қазақстандағы туризм дамуының болашағын айқындайтын шешуші факторлардың бірі. Қонақүй қызметін көрсету аясындағы туризмнің қызметі әлеуметтік мәдени қызметке жатады. Ол қазіргі уақыттағы қонақжайлылық принципіне негізделіп құрылған сауықтан оның ішкі туризмнің дамуына әсері мол. Сонымен қатар туристік қонақүй сервис жүйесінде кадрлар дайындау мәселесін шешуді талап етеді.
Қонақтарды орналастыру туризмнің негізгі элементтерінің бірі. Қонақ үй индустриясы – қонақжайлылықтың негізі болып табылады.
Ол ертеден келе жатқан адамзат тарихындағы қонақты күту, қабылдау мен қызмет көрсету салтанаты сияқты қалыптасқан тұрмыс – салт мәселелерінен бастау алады.
Қонақтарды орналастыру жүйесі мен үй жабдықтары негізінен, сервисті әр-түрлі уақытша келушілерді қабылдауға және қондыруға арналған әр-түрлі денгейдегі (бастырмадан бастап, зәулім қонақ үйлер) әр-түрлі типтегі үйлер. Қазіргі таңда қонақ күту индустриясы - қуатты аймақтық шаруашылық жүйесі немесе туризм экономикасының макңызды құрамдас бөлігі болып табылатын туристік орталық ретінде қызмет жасайды.
Қонақ күту индустриясының жүйелігіне: ұжымдық түрде немесе жеке адамдарды қабылдайтын отельдер, қонақ үй типтес мотелдер, жастар тұратын жатақханалар, апартаменттер, туристік жатын орындар, сол сияқты туристерді орналастыруға қатысатын жеке секторлар болып табылады.
Жұмыстың көкейтестілігі: нормативті-құқықтық базаларды жасау, қазіргі жағдайға сай отандық туризм нарығын құру, туристік мекемелердің қызметкерлерін мамандандырып нарыққа бейімдеу, ішкі және сыртқы туризм түрлерінің дамуына жағдай жасау, туризм саласында халықаралық қатынастарды дамыту, сол сияқты әр сала бойынша мамандарды дайындау туралы кешенді сұрақтарды шешумен қатар, тағы сол сияқты мәселелерді қамтиды
1 Назарбаев Н А. Қазақстан 2030 Ел президентінің Қазақстан халқына жолдауы Алматы; «Білім»,1997.
2 Туристік қызмет туралы; заң актілерінің жиынтығы Алматы; Юрист 2005.40 б.
4 Байтанаев С. Аты әлемге танылған Алматы санаториі; «Түркістан», 1998-1-7 көкек.
5 Калецская М.С.,Авсюк Б.А. Горы юго –Восточного Казахстана;
Алма- Ата, 1945.
6 Әлібеков Ж. Жанға жайлы, дертке дауа Қазақстан. Қазақстан санаторийі жайынд; «Парасат»-1999-11 сәуір-528.
7 Талтыбаев Ұ. Ақ қайыңның ауасы. Санаторий туралы; Алматы ақшамы, 2003-24 маусым.
8 Нүрсейіт.Т. Шатқалдағы шипа жай Жаркент-Арасан, Қапал-Арасан шипажайлары; «Жетісу»-2003-28 маусым.
9 Данилова Н А.Климат и отдых в нашей стране. Европ.часть СССР .Кавказ. Москва; Мысль, 1989.
10 Преображенский В.С. Географические проблемы организации туризма и отдыха; Москва, 1980.
11 Жорабаев М. Сарыағаш суы сырқат дауа; Егемен Қазақстан, 2004-24 қыркүйек.
12 Жолмергенқызы Н. Қарғалы пансионатына хош келдіңіз; «Жас Алаш», 2001-7 маусым.
13 К Сыздықов, С. Жолдасов Ата қоныс; Шымкент,1992 .
14 Оңтүстік Қазақстан облысы 60 жылда; Шымкент,1992 .
15 Попов В. И. Рекреационная оценка горных территорий; Алматы,2000.
16 Оңтүстік Қазақстан. Р. Насыров; Кайнар,1990.
17 Ердавлетов С Р. География туризма Казахстана Алматы; «Ғалым»,1992.
18 Қазақ Ұлттық энциклопедиясы Том-3; Алматы, 2001.
19 Курорты Казахстана.-Алма-Ата; Каз Гос Издат, 1960.
20 Косунов Т.О. Прогноз развития курортно-санаторных хозяйств в Казахстане Алматы; «Ғалым»,1990.
21 Ким А Г. Рекреационная оценка горных территорий и развитие туристко- рекреационного хозяйства в Казахстане; Алматы,1999.
22 Шабельникова С А Методика комплексной оценки рекреационных ресурсов для целей развития туризма и отдыха; Алматы,1999.
23 Попов В И, Глотов С Е и др.Методологические Вопросы комплексной рекреационной оценки горных территорий.Актуальные вопросы теории и практики туризма; Алматы, 1999.
24 Степанова В И По Заилийскому Алатау;Алматы,1977.
25 Ыбыраев С. Оқжетпестің емдік қасиеті. Қазақстан шипажайлары; Егемен Қазақстан, 2003-11 қыркүйек.
26 Поздеев А.Г.Горные тропы Алматы; Алматы,1995.
27 Егорова.Н.Д.,и др.Опыт ландшафтного обоснования организации Заилийского природно-национального парка; Иркутск,1988
28 Энциклопедия Семиречье; Алматы, 2002 .
29 Бардин К В .Азбука туризма.М; Просвещение;1973
30 Жандаев М С. Природа Заилиского Алатау; Алма-Ата,1978.
31 Туристік тілашар.Ө.Кесікбаев; Ана тілі, 2003
32 Гостиничный бизнес Линн Вандер Ваген; «Феникс» 2001
33 Гостиничный и туристический бизнес; «Экмос» 1998
34 Браймер Р.А. Основы управления в индустрии гостеприимства;Аспект пресс, 1999.
35 Хадарков Л.Ф. Мировое гостинтчное хозяйство; ВКШ по иностранномму туризму, 1991.
36 Уокер Д.Р. ВВедние в гостеприимство; Юнити, 1999.
37 Мазбаев О.Б; Омаров К.М. Қонақ үй шаруашылығы және туристік бизнес; Астана, 2003
38 Алишева Р.Т. Гостиничное хозяйство; Астана 2003.
39 TTG.Travel trade Gazette; Russia, 2002.
40 Зорини И.К. Туристский терминологический словарь; Советский спорт,1999
2 Туристік қызмет туралы; заң актілерінің жиынтығы Алматы; Юрист 2005.40 б.
4 Байтанаев С. Аты әлемге танылған Алматы санаториі; «Түркістан», 1998-1-7 көкек.
5 Калецская М.С.,Авсюк Б.А. Горы юго –Восточного Казахстана;
Алма- Ата, 1945.
6 Әлібеков Ж. Жанға жайлы, дертке дауа Қазақстан. Қазақстан санаторийі жайынд; «Парасат»-1999-11 сәуір-528.
7 Талтыбаев Ұ. Ақ қайыңның ауасы. Санаторий туралы; Алматы ақшамы, 2003-24 маусым.
8 Нүрсейіт.Т. Шатқалдағы шипа жай Жаркент-Арасан, Қапал-Арасан шипажайлары; «Жетісу»-2003-28 маусым.
9 Данилова Н А.Климат и отдых в нашей стране. Европ.часть СССР .Кавказ. Москва; Мысль, 1989.
10 Преображенский В.С. Географические проблемы организации туризма и отдыха; Москва, 1980.
11 Жорабаев М. Сарыағаш суы сырқат дауа; Егемен Қазақстан, 2004-24 қыркүйек.
12 Жолмергенқызы Н. Қарғалы пансионатына хош келдіңіз; «Жас Алаш», 2001-7 маусым.
13 К Сыздықов, С. Жолдасов Ата қоныс; Шымкент,1992 .
14 Оңтүстік Қазақстан облысы 60 жылда; Шымкент,1992 .
15 Попов В. И. Рекреационная оценка горных территорий; Алматы,2000.
16 Оңтүстік Қазақстан. Р. Насыров; Кайнар,1990.
17 Ердавлетов С Р. География туризма Казахстана Алматы; «Ғалым»,1992.
18 Қазақ Ұлттық энциклопедиясы Том-3; Алматы, 2001.
19 Курорты Казахстана.-Алма-Ата; Каз Гос Издат, 1960.
20 Косунов Т.О. Прогноз развития курортно-санаторных хозяйств в Казахстане Алматы; «Ғалым»,1990.
21 Ким А Г. Рекреационная оценка горных территорий и развитие туристко- рекреационного хозяйства в Казахстане; Алматы,1999.
22 Шабельникова С А Методика комплексной оценки рекреационных ресурсов для целей развития туризма и отдыха; Алматы,1999.
23 Попов В И, Глотов С Е и др.Методологические Вопросы комплексной рекреационной оценки горных территорий.Актуальные вопросы теории и практики туризма; Алматы, 1999.
24 Степанова В И По Заилийскому Алатау;Алматы,1977.
25 Ыбыраев С. Оқжетпестің емдік қасиеті. Қазақстан шипажайлары; Егемен Қазақстан, 2003-11 қыркүйек.
26 Поздеев А.Г.Горные тропы Алматы; Алматы,1995.
27 Егорова.Н.Д.,и др.Опыт ландшафтного обоснования организации Заилийского природно-национального парка; Иркутск,1988
28 Энциклопедия Семиречье; Алматы, 2002 .
29 Бардин К В .Азбука туризма.М; Просвещение;1973
30 Жандаев М С. Природа Заилиского Алатау; Алма-Ата,1978.
31 Туристік тілашар.Ө.Кесікбаев; Ана тілі, 2003
32 Гостиничный бизнес Линн Вандер Ваген; «Феникс» 2001
33 Гостиничный и туристический бизнес; «Экмос» 1998
34 Браймер Р.А. Основы управления в индустрии гостеприимства;Аспект пресс, 1999.
35 Хадарков Л.Ф. Мировое гостинтчное хозяйство; ВКШ по иностранномму туризму, 1991.
36 Уокер Д.Р. ВВедние в гостеприимство; Юнити, 1999.
37 Мазбаев О.Б; Омаров К.М. Қонақ үй шаруашылығы және туристік бизнес; Астана, 2003
38 Алишева Р.Т. Гостиничное хозяйство; Астана 2003.
39 TTG.Travel trade Gazette; Russia, 2002.
40 Зорини И.К. Туристский терминологический словарь; Советский спорт,1999
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
ҚОНАҚ ҮЙ ШАРУАШЫЛЫҒЫНЫҢ ТУРИЗМДЕГІ МАҢЫЗДЫЛЫҒЫ
Алматы 2005
М А З М Ұ Н Ы
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1 ТУРИЗМ ЖӘНЕ ҚОНАҚ ҰЙ
ШАРУАШЫЛЫҒЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
1.1 Жалпы әлемдік қонақ үй шаруашылығының қалыптасу тарихи
... ... ... ... ..5
1.2 Қонақ үй шаруашылығыныңнегізгі ұйымдастырушы
тұлғалары ... ... ... ... .17
2 ҚАЗАҚСТАН ЖӘНЕ ТМД ЕЛДЕРІНДЕГІ ЖАЙ МЕКЕННІҢ ПАЙДА
БОЛУ
КЕЗЕҢДРІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ...21
2.1 ТМД елдерінің көлеміндегі қонақ үйлердің дамуы мен
қалптасуы ... ... ... ...21
2.2 Алматы қаласындағы қонақ үй шаруашылығының
жағдайы ... ... ... ... ... ... .24
3 ҚОНАҚ ҰЙЛЕРДІҢ ҚАЗІРГІ ЗАМАНДАҒЫ КЛАССИФИКАЦИЯЛЫҚ
ЖҮЙЕСІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26
3.1 Қонақ үйлердегі қызметтің түрлері және оның қонақ
үйлермен байланыстылығы
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... .26
2. Әлемдік қонақ үй шаруашылығының
қызметі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..28
3.3 Әлемдік қонақ үй шаруашылығының
құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..40
КОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .48
ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... .50
Р Е Ф Е Р А Т
Бұл диплом жұмысында қонақжайлық менеджментіне тікелей қатысты қонақ
үй шаруашылығының ішкі және сыртқы туризмдегі алатын орнын анықтау, оның
структуралық құрылымымен жан-жақты таныстыру жұмысы жүргізілді.Сонымен
қатар, қонақ күтудегі көптекген мәселелер анықталып, талданылған.
Негізгі кіл сөздер: қонақ үй инфракұрылымы, туризм, саяхат, сервис,
нарықтық жағдай, активті және пассивті туризм, туроператор, турагенттік,
жұлдызды жүйе, категориялар, люкс, портье, швейцар.
Жұмыс барысында статистикалық, анализ бен синтез, жүйелеу, сипаттау
сияқты басқа да әдістер қолданылды.
Жұмыстың құрылымы мен көлемі: Жұмыс кіріспе, негізгі үш тарау,
қортынды бөлімдерінен және қосымшалардан тұрады.Диплом жұмысының жалпы
көлемі 56 бет, оның құрамына 5 кесте, 2 сурет, 40 әдебиеттердің атауы
енеді.
КІРІСПЕ
Қазіргі таңда туризм мемлекеттің экономикалық дамуына, жеке
адамдардың қажеттілігін өтеудегі сонымен қатар мемлекеттің арасындағы
әлеуметтік қатынастарды байытудағы рөлі мен мәнін бағалау мүмкін емес.
Туризм индустриясы көптеген мемлекеттердің экономикасында негізгі
орындардың бірін алады. Оның қазіргі таңдағы дамуы, нарық заманына
қажетті жұмыс орнының пайда болуына үлкен ықпалын тигізуде.
XX ғасырда туризм мәні, жоғары денгейдегі әлеуметтік құбылысқа
айналады. Кейбір мемлекеттерде тұрғындардың туризм қызметіне жұмсайтын
шығындағы күнделікті азық-түлік пен тұрғын үйге жұмсалатын шығындардан
кейін үшінші орында тұр.
Егеменді Қазақстанның экономикасы үшін туризм қызметі маңызды орын
алады. “Қазақстанда туризмді дамыту“ бағдары бойынша мемлекетіміз үшін
тиімді, әрі әлемдік бәсекелестікке жарайтын туризм қызметін аяғынан
тұрғызу.
Ішкі және сыртқы туризм саласында қонақ үй сервисі туризмдегі қызмет
көрсететін әлемдік бизнесі жүйесімен бәсекелес. Қазақстандағы туризм
дамуының болашағын айқындайтын шешуші факторлардың бірі. Қонақүй қызметін
көрсету аясындағы туризмнің қызметі әлеуметтік мәдени қызметке жатады. Ол
қазіргі уақыттағы қонақжайлылық принципіне негізделіп құрылған сауықтан
оның ішкі туризмнің дамуына әсері мол. Сонымен қатар туристік қонақүй
сервис жүйесінде кадрлар дайындау мәселесін шешуді талап етеді.
Қонақтарды орналастыру туризмнің негізгі элементтерінің бірі. Қонақ
үй индустриясы – қонақжайлылықтың негізі болып табылады.
Ол ертеден келе жатқан адамзат тарихындағы қонақты күту, қабылдау мен
қызмет көрсету салтанаты сияқты қалыптасқан тұрмыс – салт мәселелерінен
бастау алады.
Қонақтарды орналастыру жүйесі мен үй жабдықтары негізінен, сервисті
әр-түрлі уақытша келушілерді қабылдауға және қондыруға арналған әр-түрлі
денгейдегі (бастырмадан бастап, зәулім қонақ үйлер) әр-түрлі типтегі үйлер.
Қазіргі таңда қонақ күту индустриясы - қуатты аймақтық шаруашылық жүйесі
немесе туризм экономикасының макңызды құрамдас бөлігі болып табылатын
туристік орталық ретінде қызмет жасайды.
Қонақ күту индустриясының жүйелігіне: ұжымдық түрде немесе жеке
адамдарды қабылдайтын отельдер, қонақ үй типтес мотелдер, жастар тұратын
жатақханалар, апартаменттер, туристік жатын орындар, сол сияқты туристерді
орналастыруға қатысатын жеке секторлар болып табылады.
Жұмыстың көкейтестілігі: нормативті-құқықтық базаларды жасау, қазіргі
жағдайға сай отандық туризм нарығын құру, туристік мекемелердің
қызметкерлерін мамандандырып нарыққа бейімдеу, ішкі және сыртқы туризм
түрлерінің дамуына жағдай жасау, туризм саласында халықаралық қатынастарды
дамыту, сол сияқты әр сала бойынша мамандарды дайындау туралы кешенді
сұрақтарды шешумен қатар, тағы сол сияқты мәселелерді қамтиды
Осы дипломдық жұмысымның негізгі мақсаты: әлемдік қонақ үй
шаруашылығы туризмнің белсенді бір саласы ретінде және осы саладағы әлемдік
саяхатшылардың сұранысын қанағаттандыру үшін туризмнің инфрақұрылымының
дамуына, қонақүй шаруашылығы саласына аса бір үлкен сипатта бағдар жасау
Міндеттері:
- туризм инфрақұрлымына қатысты қонақ үй шарашылығын дамыту
- қонақ үй шаруашылығынның пайда болу кезеңдерін сипаттау
- қонақ үйлердегі қызмет түрімен классификациялық жүйелігіне қарай
саяхатшылардың сұранысын қанағаттандыру .
1 ТУРИЗМ ЖӘНЕ ҚОНАҚ ҮЙ ШАРУАШЫЛЫҒЫ
1.1 Жалпы әлемдік қонақ үй шаруашылығының қалыптасу
тарихы
Туризм – француз тілінен аударғанда серуендеу, жол жүру яғни белгілі
бір маршрутқа жасалатын саяхат дегенді білдіреді. Атпен, велосипедпен,
шаңғымен, қайықпен және жаяу саяхат жасалса оны спорттық туризм деп,
ал ұшақпен, пороходпен, поезбен саяхат жасалса оны экскурсиялық туризм деп
атаймыз.
Адам баласы ежелгі заманнан әр – түрлі мақсаттарға сай жер ауыстыру,
көшіп қонғанына байланысты, туризм де ежелгі уақыттан пайда болған деген
түсінік бар. Қазіргі күнде туризм түсінігі мен ежелгі заман бос уақытын
өткізу түсінігі арасында үлкен айырмашылық бар. Жаңа технологияның дамуы,
туристердің толық жабдықталуды керексіну сияқты факторлар бұл саланың
дамуына үлкен әсер етті.
Туризм латын- сөзінен пайда болған. Түсінік бойынша – барып қайту-
дегенді білдіреді. – Tour- айналада жүру әрекеті, көптеген табиғи
орталарға саяхат жасау, іс немесе демалу мақсатында жасалған саяхат дегенді
білдіреді. Қазіргі кездегі туризм толық жіктеу үшін туризмнің түрін
сипаттайтын ең маңызды белгілерді атап өтуге болады: яғни туризмнің үлттық
мәнділігі: қанағаттандырылуы туристік саяхатқа байланыстырылған негізгі
қажеттілік: саяхатқа пайдаланылатын негізгі қозғалыс құралдары: саяхаттың
үзақгығы: топ қүрамы: үйымдастыру түрлері, туристік өнім бағасының
қалыптасуының негізгі принциптері және т.б. Туризм келесі түрлерге
бөлінеді:
1. Рекреациялық туризм. Туризмнің бүл түрінің негізінде адамның
күш-қуатын қалпына келтіру қажеттілігі жатыр.
2. Діни туризм. Туризмнің бүл түрі әр түрлі діндегі адамдардың діни
қажеттілігіне негізделген. Діни туризм екіге бөлінеді:
а) діни мерекелерде мешіттерге, шіркеулерге бару:
б) әулие жерлерге бару:
3. Транзитті туризм. Бүл туризмнің негізінде басқа елге
бару
мақсатында келесі елдің аймағын басып өту қажеттілігі жатыр.
4. Конгрессті туризм. Ол түрлі шараларға, оның
ішінде
конференцияларға, симпозиумдарға, съездерге, конгрестерге және
т.б. қатысу мақсатындағы туристік сапарлар қатысуға байланысты
үйымдастырыл ады.
Конгресске қатысушының шығыны әрине қарапайым туристің шығынына қарағанда
жоғары болады, осыған сәйкес тиімді үйымдастыру қажеттілігі туады.
5. Өткенді аңсау мақсатындағы туризм. Тарихи өмір сүру аясында осы
орындарға бару қажеттілігіне негізделген.
6. Өз бетінше үйымдастырішіған туризм. Саяхаттың бүл түрі шаңғы,
тау, атқа міну, су туризмімен және т.б. айналысатын
активті
демалуды сүйетіндерді біріктіреді. Туризмнің бүл түрінің айрықша
ерекшелігі оған қатысушылардың өз бетінше үйымдастырылуын
қажет ететіндігінде. Турларды үйымдастырумен фирмалар емес,
туристердің өздері туристік-спорт клубтарымн және бірлестіктермен
біріге отырып үйымдастырады.
7. Іскерлік мақсаттағы туризм. Туризмнің бүл салаСына әр
түрлі
серіктестіктермен іскерлік қатынастарды бекіту немесе қалыптастыру
мақсатындағы сапарлар жатады.
8. Танымдық туризм. Туризмнің бұл түрінің негізін әр түрлі бағыттарда
білімді арттыруға деген қажеттілікті қанағаттандыру қүрайды.
9. Спорттық туризм. Туризмнің бұл түрінің негізінде екі
түрлі
қажеттілік жатыр, осыған байланысты:
- активті және пассивті түрге бөлінеді. Активті спорт
туризміне спорттың белгілі түрімен айналысу кажетілігі, ал пассивті
туризмге белгілі бір спорт түріне қызығушылық, яғни сайыстар
мен спорт ойындарын көру мақсатында саяхатқа шығу жатады. Қозғалыс
қүрамдарына байланысты туризм келесі түрлерге бөлінеді.
1. Жаяу туризм. Туризмнің бұл түрін ішкі туризмде кеңінен тараған.
Тәжірбие жүзінде бір туристік саяхатта транспорттың бірнеше түрін
пайдалану да ұшырасады, мысалыға, ұшақ-автобус, темір жол-автобус
және т.б. түрлерін айтуға болады. Мұндай түрлері аралас түр деп
аталады.
2. Автобус туризмі. Туризмнің бұл түрінде саяхат автобусты қозғалыс
қүралы ретінде пайдалану арқылы ұйымдастырылады. Автобустық
турлар туристік-экскурциялық (транспорт туры, үсынатын қызметтің
барлық түрін, яғни тамақгану, экскурсиялық қызметті үсынумен)
және "денсаулық автобусы" деп аталатын - серуендік туры болуы
мүмкін (бір күндік автобус).
3. Велосипед туризмі. Туризмнің бүл түрін туристердің шектеулі
контингенттері ғана пайдалана алады.
4. Автокөлік туризмі. Туризмнің бүл түрі XX ғасырдың
екінші
жартысынан бастап дамыды. Қазіргі кезде ол кеңінен таралуда.
5.Әуежолы туризмі. Туризмнің осы түрінің болашағы зор, өйткені туристердің
баратын жерлеріне тасымалдау уақытын үнемдейді. Мысалы 1960 жылдан 1980
жылға дейіннің өзінде туризмде қодданылатын үлес салмағы үш есе өскен.Әуе
жолдары турлары үшақгағы жолаушылар орнының белгілі бөлігін
пайдаланылатын топтық турларға және арнайы туристік тасымалдауға арналған
әуе сапарларына бөлінеді.
6. Теплоход (су) туризмі. Туризмнің бүл түрінде бағыттар өзен және теңіз
теплоходтарында үйымдастырылады. Теңіз бойынша бағыттар круизді (үзақгығы
бір тәуліктен аса жалға алынған кемедегі саяхат) болады. Олар порттарға
тоқгамауы да мүмкін.
Өзен бағыттары-өзен параходтары кемесін пайдалану арқылы
үйымдастырылады. Оларға: бір тәуліісген үзаққа өзен су кдйығын жалға алып
саяхаттау мен үзакығы бір тәуліктен аспайтын, тарихи орындармен танысу
мақсатындағы экскурциялық серуендер жатады.
Круизді және туристік-экскурциялық сапарларды үйымдастыру үшін
негізінен барлық жағдайы жасалған теплоходтар қолданылады.
Барлық жағдайы жасалған теплоходтағы су туризмнің артықшылығы
туристердің орналастыру құралдарымен, тамақпен, спортпен, көңіл көтерумен
кдмтамасыз етілуінде.
7. Теміржол туризмі. Туризмнің бұл түрі XIX ғасырдың 40-шы жылдарынан
бастап дамыды. Теміржол билеттерінің салыстырмалы арзан болуы оны
тұрғындардың аз кдмтамасыз етілген бөлгіне қолайлы болады. Қазіргі кезде
теміржол мен транспорттың баска түрлері арасында бәсекелестікте болып
тұрады.
Туризм сонымен кдтар саяхаттау уақытына байланысты маусымдық және
маусымдық емес болып бөлінеді.Саяхаттың ұзақгығына байланысты туризм:
үзақ және қыска мерзімді болады.
Топ құрамы бойынша:
1. Жаппай туризм.
2. Жеке туризм (туризмнің бұл түрі көбінесе іскерлік, ғылыми және
сауықгандыру туризмі шеңберінде жүргізіледі).
3. Жанұялық туризм.
4. Жастар туризмі.
Балалар туризмі (жастар және балалар туризмі елдің ішіндегі және әр түрлі
елдер арасында туристік айырбас есебінен кеңінен таралуда).
Туристік өнім бағасын құрау принципін анықгауға байланысты
коммерциялық және әлеуметтік туризм болып бөлінеді. Әлеуметтік туризм
мемлекеттік, қоғамдық, коммерциялық құрылымдарға жеткілікті ақшалай
қаражаты жоқ түрғындардың әр түрлі деңгейіне демалуға мүмкіндік беру
мақсатында белгілі жеңілдіктерді ұсынады. Мысалы: зейнеткерлер, студенттер,
төмендегі деңгейдегі жалақы алатындар және т.б.
Әйгілі американ социологы Т. Бертон бос уақытты өткізу сипатына, яғни
туристік демалыс моделіне, әсер ететін фаісгорлардың үш тобын бөледі:
технологиялық (жаппай коммуникация құралдары):
институттық (зандылық):
әлеуметтік-экономикалық (демография, кіріс шамасы, мамандық).
Өз кезегінде бос уақытты өткізу сипаты туризмді дамытуға әсер ететін
негізгі факторлардың бірі болып есептелінеді.
Туризмнің дамуына әсер ететін негізгі факторлар статикалық және
динамикалық болып бөлінеді.
Статикалықалық табиғи-географиялық факторлар жиынтығы жатады. Өйткені
ол тұрақгы мәнге ие, себебі адам туристік қажеттілікке тек бейімделіп кдна
қоймай оны пайдалануға ыңғайланады. Табиғи-климаттық және географиялық
факторлар өз мазмүнын әдемі, бай табиғаттан, климаттан, жергілікті
рельефтен, жер асты байлығынан да статикалық факторларға жатады.
Динамикалық факторларға демографиялық, әлеуметтік-динамикалық,
материалды-техникалық және саяси факторлар жатады. Олардың мәні уақыт және
кеңістікте өзгеретін әр түрлі шамада болуы мүмкін.
Жоғарыда аталған бөлулерден басқа туризмге әсер ететін факторлар
ішкі және сыртқы болып бөлінеді.
Сыртқы факторлар туризмге демографиялық және әлеуметтік өзгерістер
арқылы әсер етеді. Факторлардың бұл тобы құрамына: түрғындардың жасы, жүмыс
істейтін әйелдер санының өсуі және әр жанұяның кірісінің өзгеруі, жалғыз
басты адамдар пропорциясының өсуі, некеге кеш тұру және жанұяның кірісінің
өзгеруі, жалғыз басты адамдар пропорциясының өсуі, некеге кеш тұру және
жанұя күру тенденциясы, тұрғындар құрамындағы баласыз жұптар санының өсуі,
иммиграция шегінің қыскдруы жатады. Ақылы іс сапарлар, жұмыс уақыты
кестесінің икемділігі демалыс кезеңін көбейтеді, іскерлік туризмнің сипатын
өзгертеді. Бүл турлардың ұзақгылығына, кезевділігіне әкеледі.
Жоғарыда аталған көрсеткіштер туризмнің дамуының объективті
әлеуметтік-демографиялық жағдайын жасайтын түрғындардың бос уақыт
қүрылымына әсер етеді. Сондықган да туризмді дамыту бағдарламасын жасағанда
тұрғындардың уақыт қоры мен бос бюджеті құрылымын анықгау керек болады.
Тұрғындардың бос уақыт күрылымы:
а) қоғамдық өндірістегі еңбек
б) физиологиялық кажеттіліктерді қанағаттандыру уақыты
в) үй шаруашылығындағы еңбек
г) білім алуға келетін уақыт шығыны
д) еркін уақыт
Туризмге әсер ететін сыртқы факторларга: экономикалық және қаржы
жағдайлары (төмендеуі): жекелей кірістің көбеюі (азаюы), демалуға бөлінген
кіріс бөлігіне байланысты жоғары туристік белсенділік: туризм мен саяхат
шығындарын жабуға бөлінген қоғамдық қаражат үлесінің өсуі жатады.Туризмнің
дамуына әсер етеін әлеуметтік-экономикалық факторларға сонымен кдтар
тұрғындардың білім, мәдениет, эстетикалық кджеттілік деңгейлерінің өсуі де
жатады. Эстетикалық кджеттілік элементі ретінде адамдардың әр түрлі
түрмысымен, тарихымен, мәдениетімен, өмір сүру жағдайымен танысу
құштарлығын айтуға болады.
Сонымен қатар сыртқы факторларға саяси және қүқықгық реттеу
өзгерістері: технологиялық өзгерістер: транспорт инфрақүрылымы мен сауданың
дамуы, саяхаттаудың қауіпсіздік жағдайларының өзгеруі жатады.
Ішкі (эндогендік) факторлар - бұл туризмге тікелей әсер ететін
факгорлар. Оған ең бірінші материалды-техникалық факторлар жатады. Олардың
бастысы орналастыру объектілерінің, транспорттың, қоғамдық тамақгандыру
кәсіпорындарының, бөлшек сауданың және т.б. дамуымен байланысты.
Ішкі факторға туристік нарықгың төмендегі факторлары жатады.
а) ұсыныс, сұраныс және тарату факторлары (қазіргі нарықгық
кдтынастардың ерекшелігі ретінде туристік өнімге деген сұраныстың
түрақгы сүраныскд айналуын, сонымен кдтар жеке туризмнің өсуін
айтуға болады).
б) Нарықгы сегменттеу ролінің өсуі ( аймақ ішінде жаңа туристік
сегменттердің пайда болуы, саяхат баратын жерлердің кдшықгығының
үлғаюы, демалысты әр түрлілігі және т.б.).
в) Туристік қызмет пен монополия процесіндегі сәйкестілік ролінің өсуі
(көлденең интеграцияны күшейту, яғни ірі фирмалардың орта және
кіші фирмалармен серіктік катынастарының өсуі: туристік одақгарды
қүра отырып тікелей интеграциялау және т.б.)
г) Туризмдегі кадрлар ролінің өсуі (жұмысшылар санының өсуі,
маманданған құрылымның дамуы, еңбекті ұйымдастыруды жақсарту
және т.б.)
д) Жеке туристік кәсіпкерліктің ролінің артуы.
Жоғарыда келтірілген факторлар өз кезегінде экстенсивті, интенсивті
және негативті болып бөлінеді.Экстенсивті факторлар: жұмысшылар айналымына
енгізілетін материалды ресурстар көлемінің өсуі, туризмнің жаңа
объекгілерін салу.
Интенсивті факторлар: жеке адам іскерлігін көтеру, маманданған
іскерлік құрылымды дамыту: ғылыми-техникалық прогресс жетістіісгерін
пайдалана отырып материалды базаны техникалық жетілдіру: қолда бар
материалдық ресурстарды тиімді пайдалану және т.б.
Негативті факторлар: экономиканы милитаризациялау: тұтыну заттарына
бағаның өсуі: жүмыссыздық: ақшаның түрақсыздығы, жеке түтыну көлемінің
қысқаруы, қолайсыз экологиялық жағдай, туристік фирмалардың банкроткд
үшырауы және т.б.
Туризмнің дамуына негативті әсер ететін факторларға мысал ретінде
мына жағдайды келтіруге болады: қызмет көрсету тарифының түрақсыздығы:
туристік қызмет көрсетуге бағаның тұтасымен өсуі: қонақ үй қызметінің
нашарлауы: сапардың ұзақгығығының, оған кететін шығынның қысқару: шетелге
шығу сүранысының төмендеуін айтуға болады. Бұл факторлар осы жағдайларда
өздерін әлсіз сезінетін әлеуметтік және жастар туризміне маңызды әсерін
тигізеді.
Казіргі кезде негативті факгорлар Қазақстанда туризмнің дамуын
- Туризм түсінігі қалыптасуы үшін төменде келтірілген мысалдар шартты
түрде орындалуы тиіс. Саяхаттар, үнемі өмір сүрген жерден сыртқа саяхат
жасау. Көшу мақсатында жасалған іс-қимылдар саяхаттық туризмге
кіріктірілмейді. Сонымен бірге тек қана ақша табу мақсатында жасалған
саяхаттар туризмге жатпайды. Туризмнің негізгі мақсатты саяхат жасалған
жерде ақша табу емес, атап айтқанда сол жердің рекреациялық қызыметін
тұтынудың жағдайына ие болу.
- Саяхат жасалған жерде ең аз дегенде туристер 24 сағатқа қалуы тиіс .
- Саяхат жасалған адам, міндетті түрде жергілікті тұрған жеріне қайтуы
керек . - Көшу, қызмет, оқу, студент болу мақсатындағы саяхатшылар
турист болып саналмайды . Туризмнің пайда болуна себеп болған жағдайлар :а)
Адамдардың демалуға деген сұранысы .
б) Емделу мүмкіндігі.
с) Спорт, өнер, мәдени жарыстарға қатысу .
д) Әулие жерлерді аралау мақсатының болуы .
е) Тәжірибе жасау және оқып үйрену мақсатындағы факторлар туризмге тиісті.
Туризм классификациясы. Анықтама түрінде туризмнің типтеріне және
түрлеріне байланысты бірнеше түсінік қазіргі кезде қолданылуда: себебі
туризм адам баласының әр-түрлі сұраныс түрлеріне жауап беруші сала.
Сұраныстардың әр-түрлігі бойынша туризмді бірнеше түрге бөлуге болады. Осы
бөлінген туризм классификациясына қосымшаланған, туризм түрлері
айқындалуда.
Туризм типтері.Рекреациялық туризм- демалу және бос уақытты бағалау
туризм түрі. Бұл туризм түріне, мәдени туризм, спорттық туризм, аңшылық
туризм, алыс аймақтағы туыстарды аралау фестиваль туризмі кіреді.
Іскерлік туризмі- конгрес, семинар, әр-түрлі мәдени жыйындар
туризмі кіреді.
Емделу мақсатындағы туризм-емделу және көңіл көтеру мақсатындағы
туризм түрі.
Туризм формалары.Ақпарат және байланыс құралдарына қарай туризмнің
бөлінуі:
. Әуе жолы туризмі.
. Темір жол туризмі.
.Теңіз жолдары туризмі.
.Тас жол туризмі.
Жер және қозғалыс бағытына қарай туризмнің бөлінуі:
. Жағалау туризмі.
. Қыс мерзімі туризмі.
. Тау туризмі.
Уақыт шектеулігіне қарай туризмнің бөлінуі:
. Апта соңы туризмі.
. Бір күндік туризм.
. Қонақжай туризмі.
Мезгілдерге қарай туризмнің бөлінуі:
. Жаз айларындағы туризм.
. Қыс мерзімі айларындағы туризм.
. Маусымдық мезгіл туризмі (Күз айларындағы туризм).
Қонақжай түрлеріне байланысты туризмнің бөлінуі:
. Қонақ үйлерде қонақ болу.
. Қонақ үй сырты салаларда қонақ болу (кемпингтерде, мотельдерде,
каравандарда)
Саяхат жасаушылардың жас ерекшеліктеріне байланысты туризмнің
бөлінуі:
. Жастарға арналған туризм.( 15-24 жас аралығындағы)
. Орта жастағы және зейнеткерлерге арналған туризм.
Туристік сұраныс түріне байланысты туризмнің бөлінуі:
Активті туризм: бұл туризм түрін динамикалық туризм түрі деп те атауға
болады. Себебі саяхатшылардың үлкен көлемін қамтиды. Тұлғалардың ұзақ
мерзімде белгілі бір жерде саяхат жасап, барлық көрсетілген қызмет түрін
пайдалануы.
Ресептивті туризм: бұл қонақ үй және мейрамхана қызмет түрлерін
қамтиды.
Туристік әрекеттердің субектіге қарай бөлінуі:
Сыртқы туризм: Тұлғалардың өз мемлекетінен басқа мемлекетке саяхат
жасауы. А) Активті сыртқы туризм Б) Пассивті
сыртқы туриз Мысалы: Қазақстан азаматтарын шетелге жіберу.
Ішкі туризм: Бір мемлекетте тұрып, қалалар немесе облыстар, аймақтар
арасында жасалатын
саяхат.Туристердің әлеуметтік жағдайына байланысты жасалатын туризм түрі .
Люкс туризм. . Әлеуметтік туризм.
Діни туризм: Туризмнің бұл түрі әр-түрлі діндегі адамдардың діни
қажеттілігіне негізделген. Діни туризм екіге бөлінеді
а) діни мерекелерге, мешіттерге, шіркеулерге бару.
б) әулие жерлерге бару.
Қозғалыс құралдарына байланысты туризм келесі түрлерге бөлінеді.
1. Жаяу туризм. Туризмнің бұл түрі ішкі туризмде кеңінен тараған.
Тәжірибе жүзінде бір туристің саяхатта транспорттың бірнеше түрін
пайдалану сияқты әрекеттермен кездеседі. Мысалы: автобус, теміржол
және ұшақ.
2. Автобус туризмі. Туризмнің бұл түрінде саяхат уақытында автобусты
қозғалыс құралы ретінде пайдалану құралы ретінде ұйымдастырылады.
Автобустік турлар туристік – экскурсиялық “денсаулық автобусы” деп
аталатын серуендік саяхаттар болуы мүмкін.
3. Велосипед туризмі: Туризмнің бұл түрін туристердің шектеулі
контингенттері ғана пайдаланады.
4. Автокөлік туризмі: Туризмнің бұл түрін XX ғасырдың екінші жартысынан
бастап дамыды. Қазіргі кезде ол кеңінен таралуда.
5. Әуежолы туризмі: Туризмнің осы түрінің болашағы зор. Өйткені
туристердің баратын жеріне уақытты үнемдейді. Мысалы: 1960 жылыдан
1980 жылдар аралығында туризмді қолданудың үлес салмағы үш есе артқан.
Әуежолдары турлары ұшақтағы жолаушылар орнының белгілі бөлігін
пайдаланатын топтық турларға және арнайы туристік тасмалдауға арналған
әуе салаларына бөлінеді.
6. Теплоход туризмі: Туризмнің бұл түрінде бағыттар өзен бойы және теңіз
аралығында круиздер ұйымдастырылады. Өзене бағыттары бойынша - өзен
парахоттары кемесін пайдалану арқылы ұйымдастырылады. Өзен қайықтары
бір немесе бірнеше күнге жалға беріледі, осы секілді қызмет түрлері
көрсетіледі. Барлық жағдайы жасалған теплоходтағы су туризмінің
артықшылығы туристердің орналастыру құралдарымен, тамақпен, спортпен,
көңіл көтерумен қамтамассыз етілуінде.
7. Теміржол туризмі: Туризмнің бұл түрі XIX ғасырдың 40-жылдарынан бастап
дамыды. Теміржол билеттерінің салыстырмалы арзан болуы оны
тұрғындардың аз қамтамассыз етілген бөлігіне қолайлы болады. Қазіргі
кезде теміржол мен транспорттың басқа түрлері арасында бәсекелестікте
болып тұрады.
Туризм сонымен қатар саяхаттау уақытына байланысты маусымдық және
маусымдық емес болып бөлінеді.
Саяхат ұзақтығына байланысты туризм: ұзақ және қысқа мерзімді
болады.
Туризмнің дамуына әсер ететін негізгі факторлар статистикалық және
динамикалық болып бөлінеді.
Статистикалық табиғи – географиялық факторлар жиынтығы жатады.
Өйткені ол тұрақты мәнеге ие, себебі адам туристік қажеттілікке тек
бейімделіп қана қоймай оны пайдалануға ыңғайланады. Табиғи климаттық және
географиялық факторлар өз мазмұнын әдемі, бай табиғаттан, климаттан,
жергілікті релефтен, жер асты байлығынан да статикалық факторларға жатады.
Келесі кезекте туризмнің қозғалтқыш күші адам, яғни турист ұғымына
анықтама: Турист – саяхат жасаған және барған жерінде ең аз бір түн қалған
кісі деп атауға болады. Басқа да бір анықтамаларға көз салсақ, дайма өмір
сүрген жерінен басқа жерге және ең аз 24 сағат қонақжайда болған ақшалай
пайда көзін мақсат етпеген кісі. Римде 1963 жылы болған Ұлыстар арасы
Туризм және Қонақжай Саяхат конференциясында туризм және туристке
байланысты бірнеше анықтамалар қабылданды.
1. Шетелдік саяхатшы.
Елімізге шетелдік мемлекеттен келген және қонақжай орнында 24 сағаттан аз
немесе көп болған барлық кісілер.
2. Шетелдік турист.
Барған жерінде ең аз 24 сағат қалған және сол жақта түнеген кісі.
3.Экскурсиянист.
Браған жерінде 24 сағаттан аз қалған, түнемеген кісі.
4. Турист және экскурсиянист болып табылмайтын тұлғалар:
-Көшпенділер, -Елшілік қызметкерлері, -Шетелдік дипломаттар, -Шетелдік
әскер ұйымдарының қызметкерлері.
Туризм менеджменті: а) Емделу мүмкіндігі, б) Спорт, өнер, мәдени
жарыстарға қатысу, в) Әулие жерлерді аралау мақсатының болуы, г) Тәжірибе
жасау және оқып үйрену мақсатындағы факторлар туризмге тиісті.
Туризм менеджменті туристердің сұраныстарын қанағаттандыру
мақсатында, осы сала бойынша жұмыс істейтін қызметкерлердің бір ортаға
келіп, белгілі бір экономикалық шарттарды қамтып, тұтынушылар үшін тауар
шығару арқылы, туристердің сұраныстарын қанағаттандыру.
Кесте -1 Туризмнің орындалу барысының жүйесі
Туристерді шетелге Туристерді қабылдайтын Туристер үшін барлық
жіберген мемлекет жағ-ы жасайды
Туристердің барып қайтуСаяхат жасау Жататын
үшін барлық шарттар үшін барлық шарттар жерлер,транспорт т.б.
алдын ала қарастырылған
қарастырылған.
Ақпрат көзі:7 әдебиетінен алынған
Кесте - 2 Туризм менеджментінің құрылымы
Туризм бюролары Әуежайлар Қонақжай қызметтері
Тур операторлар Авто тұрақтар Тамақтану орындары
Тур агентіктер Авто бекеттер Спорт және
рекреациялық
Тур кәсіп орындар Терминалдар қызмет түрлері
Ақпарат көзі: 7 әдебиетінен алынған
Осындай жүйелерді қорыта келе туризм адамдардың қарым – қатынасын
байланысырады, адамның рухани байлығын артырып, қоршаған ортаға деген
көзқарасын кеңейте түседі.
Президентіміз Нұрсылтан Әбішұлы Назарбаев 1998 жылы 27 ақпандағы
бағдарламасы жарлығына қол қоюы арқылы, республикамыздағы мемлекеттік
мұражайларға, ескерткіштерге, тарихи орындардың қайта құруға көңіл бөлді.
Демек болашақта туризм мемлекетіміздің басты ірі экономикалық пайда көзі
болатынына сенемін. Президентіміздің осы жарлыққа қол қоюы арқылы Ұлы Жібек
Жолы бойындағы ескі қалалар, орта ғасырдың сәулет өнері, көптеген
мұражайларға көңіл бөлініп, мемлекетіміздегі туризмді дамыту жолындағы
алғашқы іс-шара деп есептеймін.
Осындай көрнекті қадамдар, туристік саяхатқа қызығушылыр санын артырады,
әлемдік туризм нарығында мемлекетіміз белді орын иесі бола алады. Бәрмізге
белгілі болғандай кез-келген турист үшін, қызықты экскурсиялық орындармен
бірге, мемлекеттер аралық стандарттарға сай саяхатшылар үшін жатын орын,
тамақтану сияқты адам баласының сұраныстарымен қамтамассыз етуіміз қажет.
Туризм және қонақүй шаруашылығы. Халықаралық туризм – бұл әлемдік
және ішкі нарықтың (стимулятор) сараптаушысы және кезкелген мемлекеттің
қазынасына пайда түсіретін басты сала.
Бүкіл әлем бойынша көптеген дамыған және дамушы мемлекеттер туризмнің
дамуы үшін, туристік рекреациялық көптген мүмкіндіктерге ие болуда. Бірақ
кейбір мемлекеттерде туризмнің потенциялды көрсеткіші экономикалық
ресурстарға байланысты төмен. Себебі бұл мемлекеттердегі туристік
индустрияның салалары халық аралық стандарттарға сай емес. Осы себептердің
бірі, біздің қонақүйлер әлемдік стандарттарға сай дәрежеде туристерді
қабылдай алмауда, басты мәселе қонақүй орындарының аздығында. Қонақүйлердің
жағдайы жоғары дәрежелі моральды және жеке көзқарастар бойынша дамушы
мемлекеттерде қонақүй бөлімдерінің жағдайының төмендігі көрсетіледі, бұл
қызмет түрінің шектеулігі, тозған ескі техникамен сипатталады.
Дамушы мемлекеттерде осындай жетілмеген бұл туризм саласын дамыту
үшін, қазіргі қонақүй нарығын зерттеу, қонақүйдегі қонақүйдегі қызмет
түрлерін арттыру, басқа дамыған мемлекеттермен өз жағдайымызды салыстыру
қажет болып отыр.
Қонақүй саласын дамытуда айтарлықтай жетістіктерге жету үшін,
осы салада қызмет ететін кадрлардың білім сапасын, қызмет түрін арттыру
керек. Сонымен қатар саладағы қызметшілердің жұмыс бағдарлары нақты болғаны
жөн. Қонақүй қызметінің сферасы – бұл адамдар арасындағы қарым-қатынас,
нақты алушы мен сатушы арсындағы байланыс. Яғни қызмет көрсетушілердің күш
жігері демалушыларға арналып, қонақтардың ойын жаулап алу мақсатында
ауқымды дәрежеде қызмет көрсету. Туризм саласындағы қызметкерлердің нақты
жұмыс барысы, жұмыс уақыты, демалыс уақытты тура белгіленсе онда бұл салада
үлкен жетістіктер, атақ абыройға ие бола алады. Аз ғана уақытқа болса да
туристер үшін қонақүй – ақылы өз үйі. Ал үй ішінде адам өзін жақсы сезіну,
көтеріңкі көңілде болу, оны арқашан көтеріңкі көңілмен күтіп алатындығына,
оның барлық сұраныс түрлерін қанағаттандыратындығына сенімді болуы шарт.
Осындай жолмен ғана қонақүйлерді туристердің екніші үйі ретінде, осы үйге
қайта- қайта келу тілегін тудыру керек. Қонақүйлердің негізгі мақсаты –
туристер үшін сапалы қызмет көрсету, оларға барлық жағдайды жасау арқылы
қонақүй өзінің денгейін әлемдік дәрежеде көтере алады.
Әлемдік конак үй индустрияның негізгі кезеңдеріне шолу жасайтын
болсақ, саяхатта жүрген адамдарға қызмет көрсету алғашқы қонақ үйлер
(Керуен сарайлар) БЭД 2000 жыл бұрын көне шығыс елдерінде кең таралған.
Ежелгі Греция, Ертетегі Рим кезеңінен бастап әртістерге, , саяхатшыларға
арналған ертедегі конақ үй түрлері: хаинны, инны, пошта бекеттері т.б.
болып саналған. Жоғарыдағы қонак үйлер қазіргі қонак үй функцияларына ұқсас
қызмет түрлерін көрсеткен.Сол замандағы негізгі көлік ретінде аттарды
пайдалану, ат қоршаулары мен тұрақтар болуымен қатар адамдар тынығуға
арналған, ас ішетін бөлмелерден тұрған. Ал Орта ғасырларда саяхатшыларға
арналған бұл кешендерге әжептәуір өзгерістер енгізілген. Қосымша театр
сахналары пайда болған. Қонак үй иелері өз жанұясымен, кұлдары мен
кызметшілері келген қонактарға кызмет көрсеткен. Олардың қызмет көрсету
деңгейі жоғарғы сапалы көлемді қызмет көрсетумен ерекшелінген. Қонақ үй -
қала мен ауыл қысқа мерзімге келген жолаушы- лардың уақытша
тұруына, жолшыбай түнеуіне арналған жай. Қонақ үй отырықшы қалалы
елдердің бәрінде ерте кезден болған. Әсіресе сауда жолы бойындағы
базарлы қалаларда көп болды. Оны қазақтар керуен сарайлар, қонақ
жай, мейрамхана деп атады. Ертеде саудамен , діни мақсатпен жолға
шыққан жолаушылар үшін жеке адамдар керуен сарайлар ұстады. Керуен
сарайларда тағам әзірлейтін, қонақтар түнейтін үйлер, жүк сақтайтын,
көлік байлап жемдейтін қора-жайлар болды. Сарай иелері
жолаушылардан мол төлем алып тұрды. Сонымен қонақ үй шаруашылығы
ертеден пайда болғанына күмәніміз жоқ. Осындай мысалдармен бірге
айта кететін бір жай бар. Бізге белгілі болғандай адам баласының
бойында қыдыру, көру, сезу, тану сияқты үлкен жан сезімдер, алдына
қойған мақсаттар арқылы саяхат жасау ниеті пайда болды. Біздің
эрамызға дейін 4000 жыл бұрын Египет халқы Сүмерлер дөңгелекті
ойлап тапты, сонымен біршама жолдарды өту кезінде уақыт ұтты.
Сонымен қатар біздің эрамызға дейінгі 200-ші жылдары жолаушылар
үшін хандықтар және таверналар пайда болды. Біздің эрамызға дейінгі
700- ші жылдары антик гректердің олимпияда ойындары спорт
туризмінің дамуында тарихи жағдай болып есептелді.
Сауда қатынасын жандандырған Ұлы Жібек Жолы бойында бекеттер және
тамақтану орындары қалыптасты. Америка континентінің
халықтарының дүние жүзін аралау ниетінің әсерінен көптеген
саяхаттар жасалды.
Жоғарыда айтып кеткендей Ұлы Жібек жолын қонақ үй
шаруашылығының даму ордасы деп тұжырдасақта болады деп
есептеймін. Ұлы Жібек жолы кейбір мәліметтерге көз салсақ ,
7-12 мың км деседі . Бірақ осы Ұлы Жібек жолының барлығын
басып өткен саудагер жоқ екендігін айқындайды. Негізінде
саудагерлер тездетіп өздерінің тауарларын айырбастап , сатуға
икемденген. Әрине олар мұндай әрекеттерден пайда көріп отырған
және уақыт ұтқан. Осы аталған ұлы жолымыз, әр-түрлі жолдар
жүйесін құраған. Сонымен қатар Шығыс пен Батысты яғни әлемдік
цевилизатция Рим империясымен Хан империясын біріктірген.
Мұндай жол қатынасы тек әлемдік цивилизация емес, сауда
қатынасы, мәдени шаралардың жасалып даму жолында маңызы зор.
Қонак үй индустриясының даму тарихы әлемдік адамзат өркениетінің даму
тарихы мен түспа түс келеді.
Европа, Азия дүние бөліктеріндегі ірі империалардың құлауы. Жібек жолы
бойындағы калалардың күйреуі, соғыс әрекеттері, қонақ үй кәсіпшілігіне
тоқырау алып келсе.
XVII-ХІХ өндірістік револяюция, су жолының дамуы дүниежүзілік конақ
үй шаруашылығының қалыптасуына өзіндік үлесін тигізді. XX ғасырдағы қонақ
үй индустриясының ерте кезден бастап 20 ғасырдың соңына дейінгі даму
әтаптарының негізгі сипаты төмендегідей.
Б. Э. дейінгі II—I мыңжылдык аралығында Ассирия кезінде керуен
сарайлар мен алғашкы адамдар демалатын үйлердің саяхатшыларға уақытша
тұруына арналып салына басталды. Осы уакытта Шығыс елдерінде, көне
Грецияда, Крит аралдарында да керуен сарайлардың ашылғандығы белгілі Б. Э.
дейінгі I мыңжылдықтың Ежелгі Грек жерінде қонак үйлердің үш типі
қальштасқан; жекеменшік аулалар (кататоталар), мемлекет құзырындағы аулалар
(пандокен), ұйықтайтын белмелері бар таверналар (тамақ ілетін орындар).
Б.Э. дейінгі VІ-ғасырдағы — б. эрамыздың І-ғасырында Ежелгі Рим
территориясында жол бойында көне қалаларда көптеген жатын үйлер мен
таверналар салынған. Оларды пайдаланушылар саяхатшылармен катар,
мемлекеттік шенеуіктер, саудагерлер, кезбелер, т.б. болып Рим
империасындағы пошта байланысының кальштасуына байланысты мемлекеттік заңга
байланысты 70-100 шакырым ат шабыс аралыкбекеттерінің ашылуы таверна, қонак
үйлердің дамуына себеп болды. Рим империясының күйреуі заманында жоғарыдағы
пайда болған кешендер бұзылып кирауға ұшырады.
Орта ғасыр (V-VIII ғ.) заманында Европа мен Шығыс елдерінде сауда мен
саяхаттың кайта жандануына орай орналастыру мен тамақтану қызмет көрсету
саласы дамудың жаңа жолдарына бағытталды. Европалық монастырларда арнайы
қонақжайлық орындар пайда болды. Бұл кешендердін бірінші қабатында ас
ішетін орын және аткора, шаруашылық, қызметшілерге арналган бөлмелермен
жабдықталса, ол жоғарғы қабатында жататын бөлмелер төбесі жабык арнайы
театрлық көріністерге арналған орындар болған.
Қайта өрлеу заманында Европа дүние бөлігінде кәсіпкершіліктің дамуы,
ат шегілген тарантас, көлік кұрылының пайда болуы конақтар тоөтайтын
аулалардың соңының кебеюіне септігін тигізді. Европа елдеріндегі
мемлекеттердің экономикалык және саяси байланысының дамуы барысында конак
үй шаруашылығы қарқынды дамуы байқалады. XVII-XVIII ғ. Америка континентіне
Европалыктардың келуіне орай Европалык типтегі қонак үйлер пайда бола
бастады. Алғашқы 70 бөлмелі конак үй Сити-Отель Нью-Йорк каласында 1794
ж. салынған. XVIII—XIX ғ. бас кезеңінде тек саяхатшыларға арналган орта
және үлкен конакүйлер пайда болды. Оның ең үлкені 170 бөлмелі Тремонт
отелі 1829 ж. Бостон каласында іргетасын көтерген.
XIX ғ. Европа мен Америкада өндірістік революция нәтижесінде көлік
түрлерінің пайда болуы (пороход, паровоз) туризмнің дамуына үлкен ыкпалын
тигізді.
Нәтижесінде теңіз жағалауында, теміржол бойында конақ үй құрылысы
пайда болды. Қонақүй компаниялары, корпорациялары, синдикаттардың
бизнесмендерге, комерсанттарға және көшіп келушілерге арналған конақ үй
кызметі ұсынады.Адамдар жер бғтінде көшіп қонуы,жаңа жерлерджі игерулері
нәтижесінде ерте кезден бастап қонақ ұй шаруашылығының ірге тасы қалана
бастағанын көптеген әдебиеттер арқылы танып білдік .Соның ішінде туризм
тарихына арналған ( 15.,16.,25.,24.,) оқулықтар мен әдебиеттерді
қарастырдық.Бастапқы кезде бұл сала Жерортатеңізі аймағынан,кейінгі кезде
Европалық бөліктен біртіндеп Азия құрлығына ауысқандығын байқаймыз.Жәнеде
Ұлы Жібек жолының тарихы көптеген мәліметтер қалдырған.Ал бұл стратегиялық
сауда ,қатынас,дипломатиялық жолдың қонақұй шаруашылығын дамытудағы ролі
жеке тақырып,зерттеу объектісі.
Қазақстан жерінде е атақты Жібек жолы оны Құлжа жолы деп те атаған.
Жібек жолы біздің заманымызға дейінгі 2 ғасырдан біздің дәуіріміздің 16-
ғасырына дейін жұмыс істеген. Шығыс пен батысты жалғастырып жатқан сауда
керуенінің ғажайып дәстүрі мен салтын қамтиды. Ұлы сорап жолдың тармағы
мол. Солардың ішіндегі ең ірісі Нілдария жағалауы, перғауындар елінен
тізіліп шыққан керуен Бағдат, Мерв арқылы екі өзенді кешіп өтіп, Дәшті-
Қыпшақ жерін басып, жоңғар қақпасы арқылы Ұлы Қытай қорғанына жеткен.Осы
жолдың бойында қонақүй шаруашылығы қандай дәрежеде болған.Ол тарихи
мәлімет.Біз білетін керуен сарайлар алғашқы қонақ үй ,жатын үй есебінде деп
санаймыз.
1.2 Қонақ үй шаруашылығының негізгі ұйымдастырушы тұлғалары
XX ғасырдың бас кезінде қонақ үй кұрылысы, шаруашылығында жаңа
идеялар, тұжырымдамалар, қонақ үй синдикаттары (Лондонда) қонақ үй
иелерінің одағы (Париж) 1906 ж. құрылған қонақ үй иелерінің халыкаралық
қонақ үй одағы, дүние жүзінің 1700 қонақ үйлерінің басын біріктірген. Осы
мезгілде Европа конақүйлерінде керуендер, конференциялар, ойын сауық
кештері ұйымдастырылған казино, ресторандар пайда болған XX ғ. 20
жылдарында Қонак үй бизнесіндегі Конрад Хилтон үлесіне токталып өткен
орынды.
1930 жылдардагы конақ үй шаруашылығының үлы күйзеліс өзіндік
ыкпалын тигізді. Екінші дүниежүзілік соғыс ықпал өз алдында.
1950-1960 жылдары көлік тасымалдау түрлерінің өркендеуі, соғыстан кейінгі
халыкаралык катынастардың тұракталуы әлеуметтік экономикалық жағдайдың
ретке келуі дүние жүзінде қонак үй шаруашьшығының қайта жандануына ыкпалын
тигізді.
Қонақ үйлердің жаңа типтерінің мотель, отель, кемпинг т.б. пайда
болуы, курортты қалаларда қонақ үйлер салына бастады.
Әуежай, жолбойы қонақ үйлері олардың кұрамында тамақтану, көңіл
көтеру орындары қалыптасты. Адамдардың бос уақытта пайдалану
мүмкіншіліктерінің артуына байланысты емдік сауықтыру курортты аймактарда
пайда болды.
ДТУ мәліметі бойынша 17 млн. адамдар тоқтай алатын қонак үй жүйелері
калыптаскан. Солардың ішіндегі ең ірілері Шератон, Мариотт, Рамада,
Редиссон конак үй класстарына орай Апартамент, Кондоминниум түрлері
пайда болды.
XX ғасырдың 90-шы жылдарында экономикалык күйзелістерге байланысты
конақ үй шаруашылығының дамуының тежелгендігі көрінеді.
Отелдердің мамандарландыруы, супер және экзотикалық тұрлерінің шықканын
байқаймыз. Қонақ шаруашылығын дамытудың жаңа тұжырымдамалары зор ізденіс
бағыта жүргізілді. Шығыс Азия және Тынык Мұхит секторында қонақ үй
шаруашылығы құрылысы жаңа технологияны пайдаланды.
1841 жылы Англияның Лейчестер қаласының маңында болған ұлттық
фестивалға Томас Кук 571 адамнан тұратын караванды әкелген деген
дәлелдер бар . Осыған байланысты Томас Кукты жаңа түсінікте
туризмді ең бірінші бастаған тұлға деп санаймыз .
Капитализмнің дамуына байланысты үлкен қалаларда ондаған
бөлмелі, үлкен асханалары, басқа тұрмыстық жайлары, автогараждары,
мәжіліс, ойын-сауық залдары бар Қонақ үйлер салынды. 1970 жылы 5800-
дей қонақ үй болды. 50- жылдардың аяғынан бастап көптеген
дамыған мемлекеттерде қонақ үй архитектурасы бой көтерді .
Мысалы; Москва қаласында 6000 орындық РОССИЯ қонақ үйі, Алматыда
550 орындық ҚАЗАҚСТАН, 800 орындық АЛМАТЫ , Минскіде 408 орындық
ЮБИЛЕЙНАЯ, қонақ үйлері салынды және т.б
Кейінгі бірнеше мың жылдықта қонақ үй индустрия ретінде
жедел даму қарқыны байқалуда. ДТҰ- ның бағдары бойынша 1980
жылдары қонақ үй саны және ондағы бөлме саны жағынан Европа (
38,5 %) , ал Америка ( 33,5%) пайыз денгейінде өсу көрсеткішіне ие
болған. Кейінгі 20-ғасырдың 10 жылдығында Орта Азияда қонақ үй
санының көеріліу процесі байқалды. Сонымен бұрын 111,146 болса ол
кейінгі санақ бойынша 171,462 – ге өскен. 2-ші орында Шығыс Азия
және Тынық мұхиты регионы, онда санақ бойынша 3,5 млн қонақ үй
ішіндегі бөлмелер саны, өсу пайызы 45,3 % . Осындай өсу
нәтижесінде қонақ үй индустриясы үлкен қарқынмен дамып, көптеген
дамыған және дамушы мемлекеттердің қорына млрд- таған доллар пайда
әкелуде.
Қазіргі қонақ үй индустриясында әр- түрлі басқару формалары
кездеседі. Оған ; жекеменшік, жалға алу, менеджмент, франшиза және
консорциум. Бұған мысал ретінде ; ДТҰ - ның аналитикалық бақылаулары
бойынша MARIOTT CHATEAU CHAMPLAIN қонақ үйі OCEAN PROPERTIES
атты қонақ үйіне тиеселі.
Атақты MESSIER SAVARD, ATLANTIC GROUP – ке үстемдік етеді.
Кейінгі қонақ үй индустриясының пайда болуынан бастап , осы
индустрия нарығында өзін белсенді танытқан HILTON GROUP қонақ
үйлер жүйесі. Енді даңқты Конрад Хилтонның құрған қонақ үй
жүйесінің тарихымен танысайық.
1919 жыл. Конрад Хилтон өзінің қонақ нарығына енуін
Техастағы Mobley қонақ үйін сатып алудан бастады.
1925 жыл. Конрад Хилтонның Даллас қаласында ең алғаш
Hilton атты ең 1-ші қонақ үйі ашылды.
1938 жыл. Хилтон өзінің бұл бизнес түріне деген
қызығушылығын Техас қаласынан асырды, Сан-Францискодағы SIR FRANCIS
DRAKI –ін сатып алды .
1942 жыл. Хилтон компаниясының орталық пәтері Лос- Анджелес
қаласына өтті.
1943 жыл. Хилтон компаниясы Нью-Йорктағы 4-жұлдызды 2 қонақ
үйді сатып алады.
1945 жыл. Хилтон АҚШ-та қонақ үйлер жүйесін құрайды.
1949 жыл. Пуерто-Рикодағы бірнеше қонақ үйлерді сатып алу
арқылы Хилтон әлемдік нарыққа шыққандығын жариялайды.
1951 жыл. Европада алғашқы қонақ үйін ашады .
1954 жыл. Хилтон өмірінде алғаш рет үлкен сауда шартын
жасайды.
Ол STATLER HOTEL компаниясын 111 млн долларға сатып алады.
1959 жыл. Хилтон әлемдік қонақ үй шаруашылығының пианері
атанады, себебі ол аэропортқа құрамдас қонақ үй салады. Бұл қонақ
үйдің атты SAN FRANCISCO AIRPORT HILTON HOTEL .
1960 жыл. Африка континентінде Nile Hilton қонақ үйінің
құрлысын жүргізеді.
1963 жыл. Хилтонның 28- қабатты LONDON HILTON қонақ үйі
Англиядағы ең биік ғимарат атанады.
1965 жыл. Конрад Хилтон қызына қонақ үй шаруашылығы
бағытында Хилтон inn компаниясын ашып береді.
1969 жыл. Мәнгі жасыл континент Австралияда Хилтон қонақ үйі
ашылады.
1970 жыл. Оңтүстік Америкада, Венесуелада Хилтон қонақ үйі
ашылады.
1973 жыл. Хилтон қонақ үй жүйесінің маңында ойынханалар
ашуға әуестігін бастайды.
1977 жыл. Хилтон өзінің қонақ үйлерінде қонақтар үшін
арнайы информациялық сұрау жүйесін, яғни алыс қашықтықтан қонақ
үйлерден орын бекітуге мүмкіндік туғызады.
1979 жыл. Конрад Хилтон 91 жасында өмірден кетеді. Оның
орнына мұрагері Баррон орнына келеді.
1982 жыл. Conrad International Hotel қонақ үй жүйесі өмірге
келеді.
1985 жыл. Chicago Hotel мен Towers қонақ үйіне қосымша
жаңа құрлыс жүргізіледі, олар 1600 бөлмелі болады.
1987 жыл. Hilton International Hotel жүйесі өзінің арнайы
қонақтарына баға түсіру жүйесін ойлап табады.
1991 жыл. Хилтон компаниясы қонақ үйлермен бірге демалыс
курорттық зоналар ашуға қадам басады.
1994 жыл. Hilton International құрамындағы қонақ үйлердің
барлығы әлемдегі ең бірінші автоматты қондырғылар орнатылған қонақ
үйлер деп аталады.
1995 жыл. Алғашқы INTERNET сайттары пайда болады.
1996 жыл. Кредит карталар жүйесі пайда болады. Hilton Optima
Cards.
1998 жыл. Hilton Groups Statis компаниясының қорларын сатып
алып , өзінің Англиядағы беделін 2- есе көтереді.
2000 жыл. 11 шілде айында Девид Майклс Hilton Group- тің
президенті болып тағайындалады.
2003 жыл. Hilton Group әлемінің ең үздік тур операторларымен
келісім жасасып, жаңадан курорттық агентіктер және
транскорпоратциялар ашады.
Осымен біз атақты Конрад Хилтонның өмір жолымен таныстық.
Жасаған жұмысы, жеткен жетістіктеріне қарағанда әрине қара тер,
ақыл ой, еңбектенгеніне көз жеткіздік .Бұл бөлім материалдарын сараптау
барысында әлембойынша қонақүй шаруашылығы қалай? Қай елдерде үрдіс
алғандығын біле білдік.Тарихи мәліметтер бойынша шетелдік қонақүйлер
салынуы,мезгілі анықтала отырып қазіргі шаруашылық саласындағы орнын
анықтау.Қонақ үйлер жолбойында ,қалалар мен елді мекендердесалынуымен
қатар,индустрияның дамуына орай тез қарқынды дамуда болуы заңды
құбылыс.Қазіргі қонақүй шаруашылығы тури зм дамыған елдерге тән құбылыс
және оның дамуының өте жоғарғы көрсеткіші ретінде саналады.
2 ҚАЗАҚСТАН ЖӘНЕ ТМД ЕЛДЕРІНДЕГІ ЖАЙ МЕКЕННІҢ
ПАЙДА БОЛУЫ КЕЗЕҢДЕРІ
2.1 ТМД елдерінің көлеміндегі қонақ үйлердің дамуы мен
қалптасуы
2000 жылдары жекеменшілік, шағын әртүрлі типтегі конак үйлер
қалыптасуы нарыктық жағдайда өтуде.ТМД елдері көлеміндегі конак үйлердің
даму, калыптасу тарихы темендегідей.
Ерте ғасырларда Ресей, Европалық бөліктегі ТМД елдерінде және Жібек
жолы бойындағы қалаларда атпен серуендеушілердің, саудагерлердің, пошта
т.б. мемлекеттік қызметкерлердің жол бойында тынығуға, тамактануға ыңгайлы
керуен сарайлардан басқа, пошта стансаларының салынуы, қонақ үй аулаларының
трактирлер құрылысы пайда болып, 1818 ж. өзінде Мәскеу каласында 7 конақ үй
жұмыс істеген. Оган дейінгі кезеңде көрші мемлекеттерден келген шет елдерін
конактарға арналған арнайы демалатын, тамақтанатын орындар болған.
Олар армяндық, ағылшындық, гректік, голандық т.б. болып
аталған. Құрылымында шағын сауда сөрелері, кішігірім дүкендер, зат
сақтайтын қоймалар т.б. қызмет көрсетуге арналған нысандар болған. Калуга
каласында көненің көзі ретінде қазірге дейін сакталып туристік экскурсиялық
нысан құрайды.
1878 ж. Мәскеуде бес кабатты ен ірі конақ үй және ресторанымен ашыла отырып
Үлкен Мәскеу серіктестігі болып аталған.
1890 жылдары Европа, Центральный конак үйлерінде Люкс нөмірлері
ашылды. Кейінірек Балчуг, Метрополь іргетасы қаланған болатын.
1910 жылдары Ресей жерінде 4685 қонақ үйлері пайда болған екен. Бұлардан
басқа кішігірім ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
ҚОНАҚ ҮЙ ШАРУАШЫЛЫҒЫНЫҢ ТУРИЗМДЕГІ МАҢЫЗДЫЛЫҒЫ
Алматы 2005
М А З М Ұ Н Ы
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1 ТУРИЗМ ЖӘНЕ ҚОНАҚ ҰЙ
ШАРУАШЫЛЫҒЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
1.1 Жалпы әлемдік қонақ үй шаруашылығының қалыптасу тарихи
... ... ... ... ..5
1.2 Қонақ үй шаруашылығыныңнегізгі ұйымдастырушы
тұлғалары ... ... ... ... .17
2 ҚАЗАҚСТАН ЖӘНЕ ТМД ЕЛДЕРІНДЕГІ ЖАЙ МЕКЕННІҢ ПАЙДА
БОЛУ
КЕЗЕҢДРІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ...21
2.1 ТМД елдерінің көлеміндегі қонақ үйлердің дамуы мен
қалптасуы ... ... ... ...21
2.2 Алматы қаласындағы қонақ үй шаруашылығының
жағдайы ... ... ... ... ... ... .24
3 ҚОНАҚ ҰЙЛЕРДІҢ ҚАЗІРГІ ЗАМАНДАҒЫ КЛАССИФИКАЦИЯЛЫҚ
ЖҮЙЕСІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26
3.1 Қонақ үйлердегі қызметтің түрлері және оның қонақ
үйлермен байланыстылығы
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... .26
2. Әлемдік қонақ үй шаруашылығының
қызметі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..28
3.3 Әлемдік қонақ үй шаруашылығының
құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..40
КОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .48
ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... .50
Р Е Ф Е Р А Т
Бұл диплом жұмысында қонақжайлық менеджментіне тікелей қатысты қонақ
үй шаруашылығының ішкі және сыртқы туризмдегі алатын орнын анықтау, оның
структуралық құрылымымен жан-жақты таныстыру жұмысы жүргізілді.Сонымен
қатар, қонақ күтудегі көптекген мәселелер анықталып, талданылған.
Негізгі кіл сөздер: қонақ үй инфракұрылымы, туризм, саяхат, сервис,
нарықтық жағдай, активті және пассивті туризм, туроператор, турагенттік,
жұлдызды жүйе, категориялар, люкс, портье, швейцар.
Жұмыс барысында статистикалық, анализ бен синтез, жүйелеу, сипаттау
сияқты басқа да әдістер қолданылды.
Жұмыстың құрылымы мен көлемі: Жұмыс кіріспе, негізгі үш тарау,
қортынды бөлімдерінен және қосымшалардан тұрады.Диплом жұмысының жалпы
көлемі 56 бет, оның құрамына 5 кесте, 2 сурет, 40 әдебиеттердің атауы
енеді.
КІРІСПЕ
Қазіргі таңда туризм мемлекеттің экономикалық дамуына, жеке
адамдардың қажеттілігін өтеудегі сонымен қатар мемлекеттің арасындағы
әлеуметтік қатынастарды байытудағы рөлі мен мәнін бағалау мүмкін емес.
Туризм индустриясы көптеген мемлекеттердің экономикасында негізгі
орындардың бірін алады. Оның қазіргі таңдағы дамуы, нарық заманына
қажетті жұмыс орнының пайда болуына үлкен ықпалын тигізуде.
XX ғасырда туризм мәні, жоғары денгейдегі әлеуметтік құбылысқа
айналады. Кейбір мемлекеттерде тұрғындардың туризм қызметіне жұмсайтын
шығындағы күнделікті азық-түлік пен тұрғын үйге жұмсалатын шығындардан
кейін үшінші орында тұр.
Егеменді Қазақстанның экономикасы үшін туризм қызметі маңызды орын
алады. “Қазақстанда туризмді дамыту“ бағдары бойынша мемлекетіміз үшін
тиімді, әрі әлемдік бәсекелестікке жарайтын туризм қызметін аяғынан
тұрғызу.
Ішкі және сыртқы туризм саласында қонақ үй сервисі туризмдегі қызмет
көрсететін әлемдік бизнесі жүйесімен бәсекелес. Қазақстандағы туризм
дамуының болашағын айқындайтын шешуші факторлардың бірі. Қонақүй қызметін
көрсету аясындағы туризмнің қызметі әлеуметтік мәдени қызметке жатады. Ол
қазіргі уақыттағы қонақжайлылық принципіне негізделіп құрылған сауықтан
оның ішкі туризмнің дамуына әсері мол. Сонымен қатар туристік қонақүй
сервис жүйесінде кадрлар дайындау мәселесін шешуді талап етеді.
Қонақтарды орналастыру туризмнің негізгі элементтерінің бірі. Қонақ
үй индустриясы – қонақжайлылықтың негізі болып табылады.
Ол ертеден келе жатқан адамзат тарихындағы қонақты күту, қабылдау мен
қызмет көрсету салтанаты сияқты қалыптасқан тұрмыс – салт мәселелерінен
бастау алады.
Қонақтарды орналастыру жүйесі мен үй жабдықтары негізінен, сервисті
әр-түрлі уақытша келушілерді қабылдауға және қондыруға арналған әр-түрлі
денгейдегі (бастырмадан бастап, зәулім қонақ үйлер) әр-түрлі типтегі үйлер.
Қазіргі таңда қонақ күту индустриясы - қуатты аймақтық шаруашылық жүйесі
немесе туризм экономикасының макңызды құрамдас бөлігі болып табылатын
туристік орталық ретінде қызмет жасайды.
Қонақ күту индустриясының жүйелігіне: ұжымдық түрде немесе жеке
адамдарды қабылдайтын отельдер, қонақ үй типтес мотелдер, жастар тұратын
жатақханалар, апартаменттер, туристік жатын орындар, сол сияқты туристерді
орналастыруға қатысатын жеке секторлар болып табылады.
Жұмыстың көкейтестілігі: нормативті-құқықтық базаларды жасау, қазіргі
жағдайға сай отандық туризм нарығын құру, туристік мекемелердің
қызметкерлерін мамандандырып нарыққа бейімдеу, ішкі және сыртқы туризм
түрлерінің дамуына жағдай жасау, туризм саласында халықаралық қатынастарды
дамыту, сол сияқты әр сала бойынша мамандарды дайындау туралы кешенді
сұрақтарды шешумен қатар, тағы сол сияқты мәселелерді қамтиды
Осы дипломдық жұмысымның негізгі мақсаты: әлемдік қонақ үй
шаруашылығы туризмнің белсенді бір саласы ретінде және осы саладағы әлемдік
саяхатшылардың сұранысын қанағаттандыру үшін туризмнің инфрақұрылымының
дамуына, қонақүй шаруашылығы саласына аса бір үлкен сипатта бағдар жасау
Міндеттері:
- туризм инфрақұрлымына қатысты қонақ үй шарашылығын дамыту
- қонақ үй шаруашылығынның пайда болу кезеңдерін сипаттау
- қонақ үйлердегі қызмет түрімен классификациялық жүйелігіне қарай
саяхатшылардың сұранысын қанағаттандыру .
1 ТУРИЗМ ЖӘНЕ ҚОНАҚ ҮЙ ШАРУАШЫЛЫҒЫ
1.1 Жалпы әлемдік қонақ үй шаруашылығының қалыптасу
тарихы
Туризм – француз тілінен аударғанда серуендеу, жол жүру яғни белгілі
бір маршрутқа жасалатын саяхат дегенді білдіреді. Атпен, велосипедпен,
шаңғымен, қайықпен және жаяу саяхат жасалса оны спорттық туризм деп,
ал ұшақпен, пороходпен, поезбен саяхат жасалса оны экскурсиялық туризм деп
атаймыз.
Адам баласы ежелгі заманнан әр – түрлі мақсаттарға сай жер ауыстыру,
көшіп қонғанына байланысты, туризм де ежелгі уақыттан пайда болған деген
түсінік бар. Қазіргі күнде туризм түсінігі мен ежелгі заман бос уақытын
өткізу түсінігі арасында үлкен айырмашылық бар. Жаңа технологияның дамуы,
туристердің толық жабдықталуды керексіну сияқты факторлар бұл саланың
дамуына үлкен әсер етті.
Туризм латын- сөзінен пайда болған. Түсінік бойынша – барып қайту-
дегенді білдіреді. – Tour- айналада жүру әрекеті, көптеген табиғи
орталарға саяхат жасау, іс немесе демалу мақсатында жасалған саяхат дегенді
білдіреді. Қазіргі кездегі туризм толық жіктеу үшін туризмнің түрін
сипаттайтын ең маңызды белгілерді атап өтуге болады: яғни туризмнің үлттық
мәнділігі: қанағаттандырылуы туристік саяхатқа байланыстырылған негізгі
қажеттілік: саяхатқа пайдаланылатын негізгі қозғалыс құралдары: саяхаттың
үзақгығы: топ қүрамы: үйымдастыру түрлері, туристік өнім бағасының
қалыптасуының негізгі принциптері және т.б. Туризм келесі түрлерге
бөлінеді:
1. Рекреациялық туризм. Туризмнің бүл түрінің негізінде адамның
күш-қуатын қалпына келтіру қажеттілігі жатыр.
2. Діни туризм. Туризмнің бүл түрі әр түрлі діндегі адамдардың діни
қажеттілігіне негізделген. Діни туризм екіге бөлінеді:
а) діни мерекелерде мешіттерге, шіркеулерге бару:
б) әулие жерлерге бару:
3. Транзитті туризм. Бүл туризмнің негізінде басқа елге
бару
мақсатында келесі елдің аймағын басып өту қажеттілігі жатыр.
4. Конгрессті туризм. Ол түрлі шараларға, оның
ішінде
конференцияларға, симпозиумдарға, съездерге, конгрестерге және
т.б. қатысу мақсатындағы туристік сапарлар қатысуға байланысты
үйымдастырыл ады.
Конгресске қатысушының шығыны әрине қарапайым туристің шығынына қарағанда
жоғары болады, осыған сәйкес тиімді үйымдастыру қажеттілігі туады.
5. Өткенді аңсау мақсатындағы туризм. Тарихи өмір сүру аясында осы
орындарға бару қажеттілігіне негізделген.
6. Өз бетінше үйымдастырішіған туризм. Саяхаттың бүл түрі шаңғы,
тау, атқа міну, су туризмімен және т.б. айналысатын
активті
демалуды сүйетіндерді біріктіреді. Туризмнің бүл түрінің айрықша
ерекшелігі оған қатысушылардың өз бетінше үйымдастырылуын
қажет ететіндігінде. Турларды үйымдастырумен фирмалар емес,
туристердің өздері туристік-спорт клубтарымн және бірлестіктермен
біріге отырып үйымдастырады.
7. Іскерлік мақсаттағы туризм. Туризмнің бүл салаСына әр
түрлі
серіктестіктермен іскерлік қатынастарды бекіту немесе қалыптастыру
мақсатындағы сапарлар жатады.
8. Танымдық туризм. Туризмнің бұл түрінің негізін әр түрлі бағыттарда
білімді арттыруға деген қажеттілікті қанағаттандыру қүрайды.
9. Спорттық туризм. Туризмнің бұл түрінің негізінде екі
түрлі
қажеттілік жатыр, осыған байланысты:
- активті және пассивті түрге бөлінеді. Активті спорт
туризміне спорттың белгілі түрімен айналысу кажетілігі, ал пассивті
туризмге белгілі бір спорт түріне қызығушылық, яғни сайыстар
мен спорт ойындарын көру мақсатында саяхатқа шығу жатады. Қозғалыс
қүрамдарына байланысты туризм келесі түрлерге бөлінеді.
1. Жаяу туризм. Туризмнің бұл түрін ішкі туризмде кеңінен тараған.
Тәжірбие жүзінде бір туристік саяхатта транспорттың бірнеше түрін
пайдалану да ұшырасады, мысалыға, ұшақ-автобус, темір жол-автобус
және т.б. түрлерін айтуға болады. Мұндай түрлері аралас түр деп
аталады.
2. Автобус туризмі. Туризмнің бұл түрінде саяхат автобусты қозғалыс
қүралы ретінде пайдалану арқылы ұйымдастырылады. Автобустық
турлар туристік-экскурциялық (транспорт туры, үсынатын қызметтің
барлық түрін, яғни тамақгану, экскурсиялық қызметті үсынумен)
және "денсаулық автобусы" деп аталатын - серуендік туры болуы
мүмкін (бір күндік автобус).
3. Велосипед туризмі. Туризмнің бүл түрін туристердің шектеулі
контингенттері ғана пайдалана алады.
4. Автокөлік туризмі. Туризмнің бүл түрі XX ғасырдың
екінші
жартысынан бастап дамыды. Қазіргі кезде ол кеңінен таралуда.
5.Әуежолы туризмі. Туризмнің осы түрінің болашағы зор, өйткені туристердің
баратын жерлеріне тасымалдау уақытын үнемдейді. Мысалы 1960 жылдан 1980
жылға дейіннің өзінде туризмде қодданылатын үлес салмағы үш есе өскен.Әуе
жолдары турлары үшақгағы жолаушылар орнының белгілі бөлігін
пайдаланылатын топтық турларға және арнайы туристік тасымалдауға арналған
әуе сапарларына бөлінеді.
6. Теплоход (су) туризмі. Туризмнің бүл түрінде бағыттар өзен және теңіз
теплоходтарында үйымдастырылады. Теңіз бойынша бағыттар круизді (үзақгығы
бір тәуліктен аса жалға алынған кемедегі саяхат) болады. Олар порттарға
тоқгамауы да мүмкін.
Өзен бағыттары-өзен параходтары кемесін пайдалану арқылы
үйымдастырылады. Оларға: бір тәуліісген үзаққа өзен су кдйығын жалға алып
саяхаттау мен үзакығы бір тәуліктен аспайтын, тарихи орындармен танысу
мақсатындағы экскурциялық серуендер жатады.
Круизді және туристік-экскурциялық сапарларды үйымдастыру үшін
негізінен барлық жағдайы жасалған теплоходтар қолданылады.
Барлық жағдайы жасалған теплоходтағы су туризмнің артықшылығы
туристердің орналастыру құралдарымен, тамақпен, спортпен, көңіл көтерумен
кдмтамасыз етілуінде.
7. Теміржол туризмі. Туризмнің бұл түрі XIX ғасырдың 40-шы жылдарынан
бастап дамыды. Теміржол билеттерінің салыстырмалы арзан болуы оны
тұрғындардың аз кдмтамасыз етілген бөлгіне қолайлы болады. Қазіргі кезде
теміржол мен транспорттың баска түрлері арасында бәсекелестікте болып
тұрады.
Туризм сонымен кдтар саяхаттау уақытына байланысты маусымдық және
маусымдық емес болып бөлінеді.Саяхаттың ұзақгығына байланысты туризм:
үзақ және қыска мерзімді болады.
Топ құрамы бойынша:
1. Жаппай туризм.
2. Жеке туризм (туризмнің бұл түрі көбінесе іскерлік, ғылыми және
сауықгандыру туризмі шеңберінде жүргізіледі).
3. Жанұялық туризм.
4. Жастар туризмі.
Балалар туризмі (жастар және балалар туризмі елдің ішіндегі және әр түрлі
елдер арасында туристік айырбас есебінен кеңінен таралуда).
Туристік өнім бағасын құрау принципін анықгауға байланысты
коммерциялық және әлеуметтік туризм болып бөлінеді. Әлеуметтік туризм
мемлекеттік, қоғамдық, коммерциялық құрылымдарға жеткілікті ақшалай
қаражаты жоқ түрғындардың әр түрлі деңгейіне демалуға мүмкіндік беру
мақсатында белгілі жеңілдіктерді ұсынады. Мысалы: зейнеткерлер, студенттер,
төмендегі деңгейдегі жалақы алатындар және т.б.
Әйгілі американ социологы Т. Бертон бос уақытты өткізу сипатына, яғни
туристік демалыс моделіне, әсер ететін фаісгорлардың үш тобын бөледі:
технологиялық (жаппай коммуникация құралдары):
институттық (зандылық):
әлеуметтік-экономикалық (демография, кіріс шамасы, мамандық).
Өз кезегінде бос уақытты өткізу сипаты туризмді дамытуға әсер ететін
негізгі факторлардың бірі болып есептелінеді.
Туризмнің дамуына әсер ететін негізгі факторлар статикалық және
динамикалық болып бөлінеді.
Статикалықалық табиғи-географиялық факторлар жиынтығы жатады. Өйткені
ол тұрақгы мәнге ие, себебі адам туристік қажеттілікке тек бейімделіп кдна
қоймай оны пайдалануға ыңғайланады. Табиғи-климаттық және географиялық
факторлар өз мазмүнын әдемі, бай табиғаттан, климаттан, жергілікті
рельефтен, жер асты байлығынан да статикалық факторларға жатады.
Динамикалық факторларға демографиялық, әлеуметтік-динамикалық,
материалды-техникалық және саяси факторлар жатады. Олардың мәні уақыт және
кеңістікте өзгеретін әр түрлі шамада болуы мүмкін.
Жоғарыда аталған бөлулерден басқа туризмге әсер ететін факторлар
ішкі және сыртқы болып бөлінеді.
Сыртқы факторлар туризмге демографиялық және әлеуметтік өзгерістер
арқылы әсер етеді. Факторлардың бұл тобы құрамына: түрғындардың жасы, жүмыс
істейтін әйелдер санының өсуі және әр жанұяның кірісінің өзгеруі, жалғыз
басты адамдар пропорциясының өсуі, некеге кеш тұру және жанұяның кірісінің
өзгеруі, жалғыз басты адамдар пропорциясының өсуі, некеге кеш тұру және
жанұя күру тенденциясы, тұрғындар құрамындағы баласыз жұптар санының өсуі,
иммиграция шегінің қыскдруы жатады. Ақылы іс сапарлар, жұмыс уақыты
кестесінің икемділігі демалыс кезеңін көбейтеді, іскерлік туризмнің сипатын
өзгертеді. Бүл турлардың ұзақгылығына, кезевділігіне әкеледі.
Жоғарыда аталған көрсеткіштер туризмнің дамуының объективті
әлеуметтік-демографиялық жағдайын жасайтын түрғындардың бос уақыт
қүрылымына әсер етеді. Сондықган да туризмді дамыту бағдарламасын жасағанда
тұрғындардың уақыт қоры мен бос бюджеті құрылымын анықгау керек болады.
Тұрғындардың бос уақыт күрылымы:
а) қоғамдық өндірістегі еңбек
б) физиологиялық кажеттіліктерді қанағаттандыру уақыты
в) үй шаруашылығындағы еңбек
г) білім алуға келетін уақыт шығыны
д) еркін уақыт
Туризмге әсер ететін сыртқы факторларга: экономикалық және қаржы
жағдайлары (төмендеуі): жекелей кірістің көбеюі (азаюы), демалуға бөлінген
кіріс бөлігіне байланысты жоғары туристік белсенділік: туризм мен саяхат
шығындарын жабуға бөлінген қоғамдық қаражат үлесінің өсуі жатады.Туризмнің
дамуына әсер етеін әлеуметтік-экономикалық факторларға сонымен кдтар
тұрғындардың білім, мәдениет, эстетикалық кджеттілік деңгейлерінің өсуі де
жатады. Эстетикалық кджеттілік элементі ретінде адамдардың әр түрлі
түрмысымен, тарихымен, мәдениетімен, өмір сүру жағдайымен танысу
құштарлығын айтуға болады.
Сонымен қатар сыртқы факторларға саяси және қүқықгық реттеу
өзгерістері: технологиялық өзгерістер: транспорт инфрақүрылымы мен сауданың
дамуы, саяхаттаудың қауіпсіздік жағдайларының өзгеруі жатады.
Ішкі (эндогендік) факторлар - бұл туризмге тікелей әсер ететін
факгорлар. Оған ең бірінші материалды-техникалық факторлар жатады. Олардың
бастысы орналастыру объектілерінің, транспорттың, қоғамдық тамақгандыру
кәсіпорындарының, бөлшек сауданың және т.б. дамуымен байланысты.
Ішкі факторға туристік нарықгың төмендегі факторлары жатады.
а) ұсыныс, сұраныс және тарату факторлары (қазіргі нарықгық
кдтынастардың ерекшелігі ретінде туристік өнімге деген сұраныстың
түрақгы сүраныскд айналуын, сонымен кдтар жеке туризмнің өсуін
айтуға болады).
б) Нарықгы сегменттеу ролінің өсуі ( аймақ ішінде жаңа туристік
сегменттердің пайда болуы, саяхат баратын жерлердің кдшықгығының
үлғаюы, демалысты әр түрлілігі және т.б.).
в) Туристік қызмет пен монополия процесіндегі сәйкестілік ролінің өсуі
(көлденең интеграцияны күшейту, яғни ірі фирмалардың орта және
кіші фирмалармен серіктік катынастарының өсуі: туристік одақгарды
қүра отырып тікелей интеграциялау және т.б.)
г) Туризмдегі кадрлар ролінің өсуі (жұмысшылар санының өсуі,
маманданған құрылымның дамуы, еңбекті ұйымдастыруды жақсарту
және т.б.)
д) Жеке туристік кәсіпкерліктің ролінің артуы.
Жоғарыда келтірілген факторлар өз кезегінде экстенсивті, интенсивті
және негативті болып бөлінеді.Экстенсивті факторлар: жұмысшылар айналымына
енгізілетін материалды ресурстар көлемінің өсуі, туризмнің жаңа
объекгілерін салу.
Интенсивті факторлар: жеке адам іскерлігін көтеру, маманданған
іскерлік құрылымды дамыту: ғылыми-техникалық прогресс жетістіісгерін
пайдалана отырып материалды базаны техникалық жетілдіру: қолда бар
материалдық ресурстарды тиімді пайдалану және т.б.
Негативті факторлар: экономиканы милитаризациялау: тұтыну заттарына
бағаның өсуі: жүмыссыздық: ақшаның түрақсыздығы, жеке түтыну көлемінің
қысқаруы, қолайсыз экологиялық жағдай, туристік фирмалардың банкроткд
үшырауы және т.б.
Туризмнің дамуына негативті әсер ететін факторларға мысал ретінде
мына жағдайды келтіруге болады: қызмет көрсету тарифының түрақсыздығы:
туристік қызмет көрсетуге бағаның тұтасымен өсуі: қонақ үй қызметінің
нашарлауы: сапардың ұзақгығығының, оған кететін шығынның қысқару: шетелге
шығу сүранысының төмендеуін айтуға болады. Бұл факторлар осы жағдайларда
өздерін әлсіз сезінетін әлеуметтік және жастар туризміне маңызды әсерін
тигізеді.
Казіргі кезде негативті факгорлар Қазақстанда туризмнің дамуын
- Туризм түсінігі қалыптасуы үшін төменде келтірілген мысалдар шартты
түрде орындалуы тиіс. Саяхаттар, үнемі өмір сүрген жерден сыртқа саяхат
жасау. Көшу мақсатында жасалған іс-қимылдар саяхаттық туризмге
кіріктірілмейді. Сонымен бірге тек қана ақша табу мақсатында жасалған
саяхаттар туризмге жатпайды. Туризмнің негізгі мақсатты саяхат жасалған
жерде ақша табу емес, атап айтқанда сол жердің рекреациялық қызыметін
тұтынудың жағдайына ие болу.
- Саяхат жасалған жерде ең аз дегенде туристер 24 сағатқа қалуы тиіс .
- Саяхат жасалған адам, міндетті түрде жергілікті тұрған жеріне қайтуы
керек . - Көшу, қызмет, оқу, студент болу мақсатындағы саяхатшылар
турист болып саналмайды . Туризмнің пайда болуна себеп болған жағдайлар :а)
Адамдардың демалуға деген сұранысы .
б) Емделу мүмкіндігі.
с) Спорт, өнер, мәдени жарыстарға қатысу .
д) Әулие жерлерді аралау мақсатының болуы .
е) Тәжірибе жасау және оқып үйрену мақсатындағы факторлар туризмге тиісті.
Туризм классификациясы. Анықтама түрінде туризмнің типтеріне және
түрлеріне байланысты бірнеше түсінік қазіргі кезде қолданылуда: себебі
туризм адам баласының әр-түрлі сұраныс түрлеріне жауап беруші сала.
Сұраныстардың әр-түрлігі бойынша туризмді бірнеше түрге бөлуге болады. Осы
бөлінген туризм классификациясына қосымшаланған, туризм түрлері
айқындалуда.
Туризм типтері.Рекреациялық туризм- демалу және бос уақытты бағалау
туризм түрі. Бұл туризм түріне, мәдени туризм, спорттық туризм, аңшылық
туризм, алыс аймақтағы туыстарды аралау фестиваль туризмі кіреді.
Іскерлік туризмі- конгрес, семинар, әр-түрлі мәдени жыйындар
туризмі кіреді.
Емделу мақсатындағы туризм-емделу және көңіл көтеру мақсатындағы
туризм түрі.
Туризм формалары.Ақпарат және байланыс құралдарына қарай туризмнің
бөлінуі:
. Әуе жолы туризмі.
. Темір жол туризмі.
.Теңіз жолдары туризмі.
.Тас жол туризмі.
Жер және қозғалыс бағытына қарай туризмнің бөлінуі:
. Жағалау туризмі.
. Қыс мерзімі туризмі.
. Тау туризмі.
Уақыт шектеулігіне қарай туризмнің бөлінуі:
. Апта соңы туризмі.
. Бір күндік туризм.
. Қонақжай туризмі.
Мезгілдерге қарай туризмнің бөлінуі:
. Жаз айларындағы туризм.
. Қыс мерзімі айларындағы туризм.
. Маусымдық мезгіл туризмі (Күз айларындағы туризм).
Қонақжай түрлеріне байланысты туризмнің бөлінуі:
. Қонақ үйлерде қонақ болу.
. Қонақ үй сырты салаларда қонақ болу (кемпингтерде, мотельдерде,
каравандарда)
Саяхат жасаушылардың жас ерекшеліктеріне байланысты туризмнің
бөлінуі:
. Жастарға арналған туризм.( 15-24 жас аралығындағы)
. Орта жастағы және зейнеткерлерге арналған туризм.
Туристік сұраныс түріне байланысты туризмнің бөлінуі:
Активті туризм: бұл туризм түрін динамикалық туризм түрі деп те атауға
болады. Себебі саяхатшылардың үлкен көлемін қамтиды. Тұлғалардың ұзақ
мерзімде белгілі бір жерде саяхат жасап, барлық көрсетілген қызмет түрін
пайдалануы.
Ресептивті туризм: бұл қонақ үй және мейрамхана қызмет түрлерін
қамтиды.
Туристік әрекеттердің субектіге қарай бөлінуі:
Сыртқы туризм: Тұлғалардың өз мемлекетінен басқа мемлекетке саяхат
жасауы. А) Активті сыртқы туризм Б) Пассивті
сыртқы туриз Мысалы: Қазақстан азаматтарын шетелге жіберу.
Ішкі туризм: Бір мемлекетте тұрып, қалалар немесе облыстар, аймақтар
арасында жасалатын
саяхат.Туристердің әлеуметтік жағдайына байланысты жасалатын туризм түрі .
Люкс туризм. . Әлеуметтік туризм.
Діни туризм: Туризмнің бұл түрі әр-түрлі діндегі адамдардың діни
қажеттілігіне негізделген. Діни туризм екіге бөлінеді
а) діни мерекелерге, мешіттерге, шіркеулерге бару.
б) әулие жерлерге бару.
Қозғалыс құралдарына байланысты туризм келесі түрлерге бөлінеді.
1. Жаяу туризм. Туризмнің бұл түрі ішкі туризмде кеңінен тараған.
Тәжірибе жүзінде бір туристің саяхатта транспорттың бірнеше түрін
пайдалану сияқты әрекеттермен кездеседі. Мысалы: автобус, теміржол
және ұшақ.
2. Автобус туризмі. Туризмнің бұл түрінде саяхат уақытында автобусты
қозғалыс құралы ретінде пайдалану құралы ретінде ұйымдастырылады.
Автобустік турлар туристік – экскурсиялық “денсаулық автобусы” деп
аталатын серуендік саяхаттар болуы мүмкін.
3. Велосипед туризмі: Туризмнің бұл түрін туристердің шектеулі
контингенттері ғана пайдаланады.
4. Автокөлік туризмі: Туризмнің бұл түрін XX ғасырдың екінші жартысынан
бастап дамыды. Қазіргі кезде ол кеңінен таралуда.
5. Әуежолы туризмі: Туризмнің осы түрінің болашағы зор. Өйткені
туристердің баратын жеріне уақытты үнемдейді. Мысалы: 1960 жылыдан
1980 жылдар аралығында туризмді қолданудың үлес салмағы үш есе артқан.
Әуежолдары турлары ұшақтағы жолаушылар орнының белгілі бөлігін
пайдаланатын топтық турларға және арнайы туристік тасмалдауға арналған
әуе салаларына бөлінеді.
6. Теплоход туризмі: Туризмнің бұл түрінде бағыттар өзен бойы және теңіз
аралығында круиздер ұйымдастырылады. Өзене бағыттары бойынша - өзен
парахоттары кемесін пайдалану арқылы ұйымдастырылады. Өзен қайықтары
бір немесе бірнеше күнге жалға беріледі, осы секілді қызмет түрлері
көрсетіледі. Барлық жағдайы жасалған теплоходтағы су туризмінің
артықшылығы туристердің орналастыру құралдарымен, тамақпен, спортпен,
көңіл көтерумен қамтамассыз етілуінде.
7. Теміржол туризмі: Туризмнің бұл түрі XIX ғасырдың 40-жылдарынан бастап
дамыды. Теміржол билеттерінің салыстырмалы арзан болуы оны
тұрғындардың аз қамтамассыз етілген бөлігіне қолайлы болады. Қазіргі
кезде теміржол мен транспорттың басқа түрлері арасында бәсекелестікте
болып тұрады.
Туризм сонымен қатар саяхаттау уақытына байланысты маусымдық және
маусымдық емес болып бөлінеді.
Саяхат ұзақтығына байланысты туризм: ұзақ және қысқа мерзімді
болады.
Туризмнің дамуына әсер ететін негізгі факторлар статистикалық және
динамикалық болып бөлінеді.
Статистикалық табиғи – географиялық факторлар жиынтығы жатады.
Өйткені ол тұрақты мәнеге ие, себебі адам туристік қажеттілікке тек
бейімделіп қана қоймай оны пайдалануға ыңғайланады. Табиғи климаттық және
географиялық факторлар өз мазмұнын әдемі, бай табиғаттан, климаттан,
жергілікті релефтен, жер асты байлығынан да статикалық факторларға жатады.
Келесі кезекте туризмнің қозғалтқыш күші адам, яғни турист ұғымына
анықтама: Турист – саяхат жасаған және барған жерінде ең аз бір түн қалған
кісі деп атауға болады. Басқа да бір анықтамаларға көз салсақ, дайма өмір
сүрген жерінен басқа жерге және ең аз 24 сағат қонақжайда болған ақшалай
пайда көзін мақсат етпеген кісі. Римде 1963 жылы болған Ұлыстар арасы
Туризм және Қонақжай Саяхат конференциясында туризм және туристке
байланысты бірнеше анықтамалар қабылданды.
1. Шетелдік саяхатшы.
Елімізге шетелдік мемлекеттен келген және қонақжай орнында 24 сағаттан аз
немесе көп болған барлық кісілер.
2. Шетелдік турист.
Барған жерінде ең аз 24 сағат қалған және сол жақта түнеген кісі.
3.Экскурсиянист.
Браған жерінде 24 сағаттан аз қалған, түнемеген кісі.
4. Турист және экскурсиянист болып табылмайтын тұлғалар:
-Көшпенділер, -Елшілік қызметкерлері, -Шетелдік дипломаттар, -Шетелдік
әскер ұйымдарының қызметкерлері.
Туризм менеджменті: а) Емделу мүмкіндігі, б) Спорт, өнер, мәдени
жарыстарға қатысу, в) Әулие жерлерді аралау мақсатының болуы, г) Тәжірибе
жасау және оқып үйрену мақсатындағы факторлар туризмге тиісті.
Туризм менеджменті туристердің сұраныстарын қанағаттандыру
мақсатында, осы сала бойынша жұмыс істейтін қызметкерлердің бір ортаға
келіп, белгілі бір экономикалық шарттарды қамтып, тұтынушылар үшін тауар
шығару арқылы, туристердің сұраныстарын қанағаттандыру.
Кесте -1 Туризмнің орындалу барысының жүйесі
Туристерді шетелге Туристерді қабылдайтын Туристер үшін барлық
жіберген мемлекет жағ-ы жасайды
Туристердің барып қайтуСаяхат жасау Жататын
үшін барлық шарттар үшін барлық шарттар жерлер,транспорт т.б.
алдын ала қарастырылған
қарастырылған.
Ақпрат көзі:7 әдебиетінен алынған
Кесте - 2 Туризм менеджментінің құрылымы
Туризм бюролары Әуежайлар Қонақжай қызметтері
Тур операторлар Авто тұрақтар Тамақтану орындары
Тур агентіктер Авто бекеттер Спорт және
рекреациялық
Тур кәсіп орындар Терминалдар қызмет түрлері
Ақпарат көзі: 7 әдебиетінен алынған
Осындай жүйелерді қорыта келе туризм адамдардың қарым – қатынасын
байланысырады, адамның рухани байлығын артырып, қоршаған ортаға деген
көзқарасын кеңейте түседі.
Президентіміз Нұрсылтан Әбішұлы Назарбаев 1998 жылы 27 ақпандағы
бағдарламасы жарлығына қол қоюы арқылы, республикамыздағы мемлекеттік
мұражайларға, ескерткіштерге, тарихи орындардың қайта құруға көңіл бөлді.
Демек болашақта туризм мемлекетіміздің басты ірі экономикалық пайда көзі
болатынына сенемін. Президентіміздің осы жарлыққа қол қоюы арқылы Ұлы Жібек
Жолы бойындағы ескі қалалар, орта ғасырдың сәулет өнері, көптеген
мұражайларға көңіл бөлініп, мемлекетіміздегі туризмді дамыту жолындағы
алғашқы іс-шара деп есептеймін.
Осындай көрнекті қадамдар, туристік саяхатқа қызығушылыр санын артырады,
әлемдік туризм нарығында мемлекетіміз белді орын иесі бола алады. Бәрмізге
белгілі болғандай кез-келген турист үшін, қызықты экскурсиялық орындармен
бірге, мемлекеттер аралық стандарттарға сай саяхатшылар үшін жатын орын,
тамақтану сияқты адам баласының сұраныстарымен қамтамассыз етуіміз қажет.
Туризм және қонақүй шаруашылығы. Халықаралық туризм – бұл әлемдік
және ішкі нарықтың (стимулятор) сараптаушысы және кезкелген мемлекеттің
қазынасына пайда түсіретін басты сала.
Бүкіл әлем бойынша көптеген дамыған және дамушы мемлекеттер туризмнің
дамуы үшін, туристік рекреациялық көптген мүмкіндіктерге ие болуда. Бірақ
кейбір мемлекеттерде туризмнің потенциялды көрсеткіші экономикалық
ресурстарға байланысты төмен. Себебі бұл мемлекеттердегі туристік
индустрияның салалары халық аралық стандарттарға сай емес. Осы себептердің
бірі, біздің қонақүйлер әлемдік стандарттарға сай дәрежеде туристерді
қабылдай алмауда, басты мәселе қонақүй орындарының аздығында. Қонақүйлердің
жағдайы жоғары дәрежелі моральды және жеке көзқарастар бойынша дамушы
мемлекеттерде қонақүй бөлімдерінің жағдайының төмендігі көрсетіледі, бұл
қызмет түрінің шектеулігі, тозған ескі техникамен сипатталады.
Дамушы мемлекеттерде осындай жетілмеген бұл туризм саласын дамыту
үшін, қазіргі қонақүй нарығын зерттеу, қонақүйдегі қонақүйдегі қызмет
түрлерін арттыру, басқа дамыған мемлекеттермен өз жағдайымызды салыстыру
қажет болып отыр.
Қонақүй саласын дамытуда айтарлықтай жетістіктерге жету үшін,
осы салада қызмет ететін кадрлардың білім сапасын, қызмет түрін арттыру
керек. Сонымен қатар саладағы қызметшілердің жұмыс бағдарлары нақты болғаны
жөн. Қонақүй қызметінің сферасы – бұл адамдар арасындағы қарым-қатынас,
нақты алушы мен сатушы арсындағы байланыс. Яғни қызмет көрсетушілердің күш
жігері демалушыларға арналып, қонақтардың ойын жаулап алу мақсатында
ауқымды дәрежеде қызмет көрсету. Туризм саласындағы қызметкерлердің нақты
жұмыс барысы, жұмыс уақыты, демалыс уақытты тура белгіленсе онда бұл салада
үлкен жетістіктер, атақ абыройға ие бола алады. Аз ғана уақытқа болса да
туристер үшін қонақүй – ақылы өз үйі. Ал үй ішінде адам өзін жақсы сезіну,
көтеріңкі көңілде болу, оны арқашан көтеріңкі көңілмен күтіп алатындығына,
оның барлық сұраныс түрлерін қанағаттандыратындығына сенімді болуы шарт.
Осындай жолмен ғана қонақүйлерді туристердің екніші үйі ретінде, осы үйге
қайта- қайта келу тілегін тудыру керек. Қонақүйлердің негізгі мақсаты –
туристер үшін сапалы қызмет көрсету, оларға барлық жағдайды жасау арқылы
қонақүй өзінің денгейін әлемдік дәрежеде көтере алады.
Әлемдік конак үй индустрияның негізгі кезеңдеріне шолу жасайтын
болсақ, саяхатта жүрген адамдарға қызмет көрсету алғашқы қонақ үйлер
(Керуен сарайлар) БЭД 2000 жыл бұрын көне шығыс елдерінде кең таралған.
Ежелгі Греция, Ертетегі Рим кезеңінен бастап әртістерге, , саяхатшыларға
арналған ертедегі конақ үй түрлері: хаинны, инны, пошта бекеттері т.б.
болып саналған. Жоғарыдағы қонак үйлер қазіргі қонак үй функцияларына ұқсас
қызмет түрлерін көрсеткен.Сол замандағы негізгі көлік ретінде аттарды
пайдалану, ат қоршаулары мен тұрақтар болуымен қатар адамдар тынығуға
арналған, ас ішетін бөлмелерден тұрған. Ал Орта ғасырларда саяхатшыларға
арналған бұл кешендерге әжептәуір өзгерістер енгізілген. Қосымша театр
сахналары пайда болған. Қонак үй иелері өз жанұясымен, кұлдары мен
кызметшілері келген қонактарға кызмет көрсеткен. Олардың қызмет көрсету
деңгейі жоғарғы сапалы көлемді қызмет көрсетумен ерекшелінген. Қонақ үй -
қала мен ауыл қысқа мерзімге келген жолаушы- лардың уақытша
тұруына, жолшыбай түнеуіне арналған жай. Қонақ үй отырықшы қалалы
елдердің бәрінде ерте кезден болған. Әсіресе сауда жолы бойындағы
базарлы қалаларда көп болды. Оны қазақтар керуен сарайлар, қонақ
жай, мейрамхана деп атады. Ертеде саудамен , діни мақсатпен жолға
шыққан жолаушылар үшін жеке адамдар керуен сарайлар ұстады. Керуен
сарайларда тағам әзірлейтін, қонақтар түнейтін үйлер, жүк сақтайтын,
көлік байлап жемдейтін қора-жайлар болды. Сарай иелері
жолаушылардан мол төлем алып тұрды. Сонымен қонақ үй шаруашылығы
ертеден пайда болғанына күмәніміз жоқ. Осындай мысалдармен бірге
айта кететін бір жай бар. Бізге белгілі болғандай адам баласының
бойында қыдыру, көру, сезу, тану сияқты үлкен жан сезімдер, алдына
қойған мақсаттар арқылы саяхат жасау ниеті пайда болды. Біздің
эрамызға дейін 4000 жыл бұрын Египет халқы Сүмерлер дөңгелекті
ойлап тапты, сонымен біршама жолдарды өту кезінде уақыт ұтты.
Сонымен қатар біздің эрамызға дейінгі 200-ші жылдары жолаушылар
үшін хандықтар және таверналар пайда болды. Біздің эрамызға дейінгі
700- ші жылдары антик гректердің олимпияда ойындары спорт
туризмінің дамуында тарихи жағдай болып есептелді.
Сауда қатынасын жандандырған Ұлы Жібек Жолы бойында бекеттер және
тамақтану орындары қалыптасты. Америка континентінің
халықтарының дүние жүзін аралау ниетінің әсерінен көптеген
саяхаттар жасалды.
Жоғарыда айтып кеткендей Ұлы Жібек жолын қонақ үй
шаруашылығының даму ордасы деп тұжырдасақта болады деп
есептеймін. Ұлы Жібек жолы кейбір мәліметтерге көз салсақ ,
7-12 мың км деседі . Бірақ осы Ұлы Жібек жолының барлығын
басып өткен саудагер жоқ екендігін айқындайды. Негізінде
саудагерлер тездетіп өздерінің тауарларын айырбастап , сатуға
икемденген. Әрине олар мұндай әрекеттерден пайда көріп отырған
және уақыт ұтқан. Осы аталған ұлы жолымыз, әр-түрлі жолдар
жүйесін құраған. Сонымен қатар Шығыс пен Батысты яғни әлемдік
цевилизатция Рим империясымен Хан империясын біріктірген.
Мұндай жол қатынасы тек әлемдік цивилизация емес, сауда
қатынасы, мәдени шаралардың жасалып даму жолында маңызы зор.
Қонак үй индустриясының даму тарихы әлемдік адамзат өркениетінің даму
тарихы мен түспа түс келеді.
Европа, Азия дүние бөліктеріндегі ірі империалардың құлауы. Жібек жолы
бойындағы калалардың күйреуі, соғыс әрекеттері, қонақ үй кәсіпшілігіне
тоқырау алып келсе.
XVII-ХІХ өндірістік револяюция, су жолының дамуы дүниежүзілік конақ
үй шаруашылығының қалыптасуына өзіндік үлесін тигізді. XX ғасырдағы қонақ
үй индустриясының ерте кезден бастап 20 ғасырдың соңына дейінгі даму
әтаптарының негізгі сипаты төмендегідей.
Б. Э. дейінгі II—I мыңжылдык аралығында Ассирия кезінде керуен
сарайлар мен алғашкы адамдар демалатын үйлердің саяхатшыларға уақытша
тұруына арналып салына басталды. Осы уакытта Шығыс елдерінде, көне
Грецияда, Крит аралдарында да керуен сарайлардың ашылғандығы белгілі Б. Э.
дейінгі I мыңжылдықтың Ежелгі Грек жерінде қонак үйлердің үш типі
қальштасқан; жекеменшік аулалар (кататоталар), мемлекет құзырындағы аулалар
(пандокен), ұйықтайтын белмелері бар таверналар (тамақ ілетін орындар).
Б.Э. дейінгі VІ-ғасырдағы — б. эрамыздың І-ғасырында Ежелгі Рим
территориясында жол бойында көне қалаларда көптеген жатын үйлер мен
таверналар салынған. Оларды пайдаланушылар саяхатшылармен катар,
мемлекеттік шенеуіктер, саудагерлер, кезбелер, т.б. болып Рим
империасындағы пошта байланысының кальштасуына байланысты мемлекеттік заңга
байланысты 70-100 шакырым ат шабыс аралыкбекеттерінің ашылуы таверна, қонак
үйлердің дамуына себеп болды. Рим империясының күйреуі заманында жоғарыдағы
пайда болған кешендер бұзылып кирауға ұшырады.
Орта ғасыр (V-VIII ғ.) заманында Европа мен Шығыс елдерінде сауда мен
саяхаттың кайта жандануына орай орналастыру мен тамақтану қызмет көрсету
саласы дамудың жаңа жолдарына бағытталды. Европалық монастырларда арнайы
қонақжайлық орындар пайда болды. Бұл кешендердін бірінші қабатында ас
ішетін орын және аткора, шаруашылық, қызметшілерге арналган бөлмелермен
жабдықталса, ол жоғарғы қабатында жататын бөлмелер төбесі жабык арнайы
театрлық көріністерге арналған орындар болған.
Қайта өрлеу заманында Европа дүние бөлігінде кәсіпкершіліктің дамуы,
ат шегілген тарантас, көлік кұрылының пайда болуы конақтар тоөтайтын
аулалардың соңының кебеюіне септігін тигізді. Европа елдеріндегі
мемлекеттердің экономикалык және саяси байланысының дамуы барысында конак
үй шаруашылығы қарқынды дамуы байқалады. XVII-XVIII ғ. Америка континентіне
Европалыктардың келуіне орай Европалык типтегі қонак үйлер пайда бола
бастады. Алғашқы 70 бөлмелі конак үй Сити-Отель Нью-Йорк каласында 1794
ж. салынған. XVIII—XIX ғ. бас кезеңінде тек саяхатшыларға арналган орта
және үлкен конакүйлер пайда болды. Оның ең үлкені 170 бөлмелі Тремонт
отелі 1829 ж. Бостон каласында іргетасын көтерген.
XIX ғ. Европа мен Америкада өндірістік революция нәтижесінде көлік
түрлерінің пайда болуы (пороход, паровоз) туризмнің дамуына үлкен ыкпалын
тигізді.
Нәтижесінде теңіз жағалауында, теміржол бойында конақ үй құрылысы
пайда болды. Қонақүй компаниялары, корпорациялары, синдикаттардың
бизнесмендерге, комерсанттарға және көшіп келушілерге арналған конақ үй
кызметі ұсынады.Адамдар жер бғтінде көшіп қонуы,жаңа жерлерджі игерулері
нәтижесінде ерте кезден бастап қонақ ұй шаруашылығының ірге тасы қалана
бастағанын көптеген әдебиеттер арқылы танып білдік .Соның ішінде туризм
тарихына арналған ( 15.,16.,25.,24.,) оқулықтар мен әдебиеттерді
қарастырдық.Бастапқы кезде бұл сала Жерортатеңізі аймағынан,кейінгі кезде
Европалық бөліктен біртіндеп Азия құрлығына ауысқандығын байқаймыз.Жәнеде
Ұлы Жібек жолының тарихы көптеген мәліметтер қалдырған.Ал бұл стратегиялық
сауда ,қатынас,дипломатиялық жолдың қонақұй шаруашылығын дамытудағы ролі
жеке тақырып,зерттеу объектісі.
Қазақстан жерінде е атақты Жібек жолы оны Құлжа жолы деп те атаған.
Жібек жолы біздің заманымызға дейінгі 2 ғасырдан біздің дәуіріміздің 16-
ғасырына дейін жұмыс істеген. Шығыс пен батысты жалғастырып жатқан сауда
керуенінің ғажайып дәстүрі мен салтын қамтиды. Ұлы сорап жолдың тармағы
мол. Солардың ішіндегі ең ірісі Нілдария жағалауы, перғауындар елінен
тізіліп шыққан керуен Бағдат, Мерв арқылы екі өзенді кешіп өтіп, Дәшті-
Қыпшақ жерін басып, жоңғар қақпасы арқылы Ұлы Қытай қорғанына жеткен.Осы
жолдың бойында қонақүй шаруашылығы қандай дәрежеде болған.Ол тарихи
мәлімет.Біз білетін керуен сарайлар алғашқы қонақ үй ,жатын үй есебінде деп
санаймыз.
1.2 Қонақ үй шаруашылығының негізгі ұйымдастырушы тұлғалары
XX ғасырдың бас кезінде қонақ үй кұрылысы, шаруашылығында жаңа
идеялар, тұжырымдамалар, қонақ үй синдикаттары (Лондонда) қонақ үй
иелерінің одағы (Париж) 1906 ж. құрылған қонақ үй иелерінің халыкаралық
қонақ үй одағы, дүние жүзінің 1700 қонақ үйлерінің басын біріктірген. Осы
мезгілде Европа конақүйлерінде керуендер, конференциялар, ойын сауық
кештері ұйымдастырылған казино, ресторандар пайда болған XX ғ. 20
жылдарында Қонак үй бизнесіндегі Конрад Хилтон үлесіне токталып өткен
орынды.
1930 жылдардагы конақ үй шаруашылығының үлы күйзеліс өзіндік
ыкпалын тигізді. Екінші дүниежүзілік соғыс ықпал өз алдында.
1950-1960 жылдары көлік тасымалдау түрлерінің өркендеуі, соғыстан кейінгі
халыкаралык катынастардың тұракталуы әлеуметтік экономикалық жағдайдың
ретке келуі дүние жүзінде қонак үй шаруашьшығының қайта жандануына ыкпалын
тигізді.
Қонақ үйлердің жаңа типтерінің мотель, отель, кемпинг т.б. пайда
болуы, курортты қалаларда қонақ үйлер салына бастады.
Әуежай, жолбойы қонақ үйлері олардың кұрамында тамақтану, көңіл
көтеру орындары қалыптасты. Адамдардың бос уақытта пайдалану
мүмкіншіліктерінің артуына байланысты емдік сауықтыру курортты аймактарда
пайда болды.
ДТУ мәліметі бойынша 17 млн. адамдар тоқтай алатын қонак үй жүйелері
калыптаскан. Солардың ішіндегі ең ірілері Шератон, Мариотт, Рамада,
Редиссон конак үй класстарына орай Апартамент, Кондоминниум түрлері
пайда болды.
XX ғасырдың 90-шы жылдарында экономикалык күйзелістерге байланысты
конақ үй шаруашылығының дамуының тежелгендігі көрінеді.
Отелдердің мамандарландыруы, супер және экзотикалық тұрлерінің шықканын
байқаймыз. Қонақ шаруашылығын дамытудың жаңа тұжырымдамалары зор ізденіс
бағыта жүргізілді. Шығыс Азия және Тынык Мұхит секторында қонақ үй
шаруашылығы құрылысы жаңа технологияны пайдаланды.
1841 жылы Англияның Лейчестер қаласының маңында болған ұлттық
фестивалға Томас Кук 571 адамнан тұратын караванды әкелген деген
дәлелдер бар . Осыған байланысты Томас Кукты жаңа түсінікте
туризмді ең бірінші бастаған тұлға деп санаймыз .
Капитализмнің дамуына байланысты үлкен қалаларда ондаған
бөлмелі, үлкен асханалары, басқа тұрмыстық жайлары, автогараждары,
мәжіліс, ойын-сауық залдары бар Қонақ үйлер салынды. 1970 жылы 5800-
дей қонақ үй болды. 50- жылдардың аяғынан бастап көптеген
дамыған мемлекеттерде қонақ үй архитектурасы бой көтерді .
Мысалы; Москва қаласында 6000 орындық РОССИЯ қонақ үйі, Алматыда
550 орындық ҚАЗАҚСТАН, 800 орындық АЛМАТЫ , Минскіде 408 орындық
ЮБИЛЕЙНАЯ, қонақ үйлері салынды және т.б
Кейінгі бірнеше мың жылдықта қонақ үй индустрия ретінде
жедел даму қарқыны байқалуда. ДТҰ- ның бағдары бойынша 1980
жылдары қонақ үй саны және ондағы бөлме саны жағынан Европа (
38,5 %) , ал Америка ( 33,5%) пайыз денгейінде өсу көрсеткішіне ие
болған. Кейінгі 20-ғасырдың 10 жылдығында Орта Азияда қонақ үй
санының көеріліу процесі байқалды. Сонымен бұрын 111,146 болса ол
кейінгі санақ бойынша 171,462 – ге өскен. 2-ші орында Шығыс Азия
және Тынық мұхиты регионы, онда санақ бойынша 3,5 млн қонақ үй
ішіндегі бөлмелер саны, өсу пайызы 45,3 % . Осындай өсу
нәтижесінде қонақ үй индустриясы үлкен қарқынмен дамып, көптеген
дамыған және дамушы мемлекеттердің қорына млрд- таған доллар пайда
әкелуде.
Қазіргі қонақ үй индустриясында әр- түрлі басқару формалары
кездеседі. Оған ; жекеменшік, жалға алу, менеджмент, франшиза және
консорциум. Бұған мысал ретінде ; ДТҰ - ның аналитикалық бақылаулары
бойынша MARIOTT CHATEAU CHAMPLAIN қонақ үйі OCEAN PROPERTIES
атты қонақ үйіне тиеселі.
Атақты MESSIER SAVARD, ATLANTIC GROUP – ке үстемдік етеді.
Кейінгі қонақ үй индустриясының пайда болуынан бастап , осы
индустрия нарығында өзін белсенді танытқан HILTON GROUP қонақ
үйлер жүйесі. Енді даңқты Конрад Хилтонның құрған қонақ үй
жүйесінің тарихымен танысайық.
1919 жыл. Конрад Хилтон өзінің қонақ нарығына енуін
Техастағы Mobley қонақ үйін сатып алудан бастады.
1925 жыл. Конрад Хилтонның Даллас қаласында ең алғаш
Hilton атты ең 1-ші қонақ үйі ашылды.
1938 жыл. Хилтон өзінің бұл бизнес түріне деген
қызығушылығын Техас қаласынан асырды, Сан-Францискодағы SIR FRANCIS
DRAKI –ін сатып алды .
1942 жыл. Хилтон компаниясының орталық пәтері Лос- Анджелес
қаласына өтті.
1943 жыл. Хилтон компаниясы Нью-Йорктағы 4-жұлдызды 2 қонақ
үйді сатып алады.
1945 жыл. Хилтон АҚШ-та қонақ үйлер жүйесін құрайды.
1949 жыл. Пуерто-Рикодағы бірнеше қонақ үйлерді сатып алу
арқылы Хилтон әлемдік нарыққа шыққандығын жариялайды.
1951 жыл. Европада алғашқы қонақ үйін ашады .
1954 жыл. Хилтон өмірінде алғаш рет үлкен сауда шартын
жасайды.
Ол STATLER HOTEL компаниясын 111 млн долларға сатып алады.
1959 жыл. Хилтон әлемдік қонақ үй шаруашылығының пианері
атанады, себебі ол аэропортқа құрамдас қонақ үй салады. Бұл қонақ
үйдің атты SAN FRANCISCO AIRPORT HILTON HOTEL .
1960 жыл. Африка континентінде Nile Hilton қонақ үйінің
құрлысын жүргізеді.
1963 жыл. Хилтонның 28- қабатты LONDON HILTON қонақ үйі
Англиядағы ең биік ғимарат атанады.
1965 жыл. Конрад Хилтон қызына қонақ үй шаруашылығы
бағытында Хилтон inn компаниясын ашып береді.
1969 жыл. Мәнгі жасыл континент Австралияда Хилтон қонақ үйі
ашылады.
1970 жыл. Оңтүстік Америкада, Венесуелада Хилтон қонақ үйі
ашылады.
1973 жыл. Хилтон қонақ үй жүйесінің маңында ойынханалар
ашуға әуестігін бастайды.
1977 жыл. Хилтон өзінің қонақ үйлерінде қонақтар үшін
арнайы информациялық сұрау жүйесін, яғни алыс қашықтықтан қонақ
үйлерден орын бекітуге мүмкіндік туғызады.
1979 жыл. Конрад Хилтон 91 жасында өмірден кетеді. Оның
орнына мұрагері Баррон орнына келеді.
1982 жыл. Conrad International Hotel қонақ үй жүйесі өмірге
келеді.
1985 жыл. Chicago Hotel мен Towers қонақ үйіне қосымша
жаңа құрлыс жүргізіледі, олар 1600 бөлмелі болады.
1987 жыл. Hilton International Hotel жүйесі өзінің арнайы
қонақтарына баға түсіру жүйесін ойлап табады.
1991 жыл. Хилтон компаниясы қонақ үйлермен бірге демалыс
курорттық зоналар ашуға қадам басады.
1994 жыл. Hilton International құрамындағы қонақ үйлердің
барлығы әлемдегі ең бірінші автоматты қондырғылар орнатылған қонақ
үйлер деп аталады.
1995 жыл. Алғашқы INTERNET сайттары пайда болады.
1996 жыл. Кредит карталар жүйесі пайда болады. Hilton Optima
Cards.
1998 жыл. Hilton Groups Statis компаниясының қорларын сатып
алып , өзінің Англиядағы беделін 2- есе көтереді.
2000 жыл. 11 шілде айында Девид Майклс Hilton Group- тің
президенті болып тағайындалады.
2003 жыл. Hilton Group әлемінің ең үздік тур операторларымен
келісім жасасып, жаңадан курорттық агентіктер және
транскорпоратциялар ашады.
Осымен біз атақты Конрад Хилтонның өмір жолымен таныстық.
Жасаған жұмысы, жеткен жетістіктеріне қарағанда әрине қара тер,
ақыл ой, еңбектенгеніне көз жеткіздік .Бұл бөлім материалдарын сараптау
барысында әлембойынша қонақүй шаруашылығы қалай? Қай елдерде үрдіс
алғандығын біле білдік.Тарихи мәліметтер бойынша шетелдік қонақүйлер
салынуы,мезгілі анықтала отырып қазіргі шаруашылық саласындағы орнын
анықтау.Қонақ үйлер жолбойында ,қалалар мен елді мекендердесалынуымен
қатар,индустрияның дамуына орай тез қарқынды дамуда болуы заңды
құбылыс.Қазіргі қонақүй шаруашылығы тури зм дамыған елдерге тән құбылыс
және оның дамуының өте жоғарғы көрсеткіші ретінде саналады.
2 ҚАЗАҚСТАН ЖӘНЕ ТМД ЕЛДЕРІНДЕГІ ЖАЙ МЕКЕННІҢ
ПАЙДА БОЛУЫ КЕЗЕҢДЕРІ
2.1 ТМД елдерінің көлеміндегі қонақ үйлердің дамуы мен
қалптасуы
2000 жылдары жекеменшілік, шағын әртүрлі типтегі конак үйлер
қалыптасуы нарыктық жағдайда өтуде.ТМД елдері көлеміндегі конак үйлердің
даму, калыптасу тарихы темендегідей.
Ерте ғасырларда Ресей, Европалық бөліктегі ТМД елдерінде және Жібек
жолы бойындағы қалаларда атпен серуендеушілердің, саудагерлердің, пошта
т.б. мемлекеттік қызметкерлердің жол бойында тынығуға, тамактануға ыңгайлы
керуен сарайлардан басқа, пошта стансаларының салынуы, қонақ үй аулаларының
трактирлер құрылысы пайда болып, 1818 ж. өзінде Мәскеу каласында 7 конақ үй
жұмыс істеген. Оган дейінгі кезеңде көрші мемлекеттерден келген шет елдерін
конактарға арналған арнайы демалатын, тамақтанатын орындар болған.
Олар армяндық, ағылшындық, гректік, голандық т.б. болып
аталған. Құрылымында шағын сауда сөрелері, кішігірім дүкендер, зат
сақтайтын қоймалар т.б. қызмет көрсетуге арналған нысандар болған. Калуга
каласында көненің көзі ретінде қазірге дейін сакталып туристік экскурсиялық
нысан құрайды.
1878 ж. Мәскеуде бес кабатты ен ірі конақ үй және ресторанымен ашыла отырып
Үлкен Мәскеу серіктестігі болып аталған.
1890 жылдары Европа, Центральный конак үйлерінде Люкс нөмірлері
ашылды. Кейінірек Балчуг, Метрополь іргетасы қаланған болатын.
1910 жылдары Ресей жерінде 4685 қонақ үйлері пайда болған екен. Бұлардан
басқа кішігірім ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz