Ерте сәбилік шақтыңң сипаттамасы

І Кіріспе
ІІ Негізгі бөлім
1. Ерте сәбилік шақтыңң сипаттамасы
2. Ерте сәбилік шақтағы баланың ақыл.ойының дамуы.
3. Баланың жеке басын қалыптастырудың бастапқы кезеңі.
ІІІ Қорытынды
Пайдаланылған әдебиет.

Ерте сәбилік шақтың аса маңызды жетістіктері (бір жастан үш жасқа дейін). Онтогенезде тең уақыт ішінде адам психикасы дамуы жағынан әр түрлі «қашықтықтан» өтеді. Бала психикасында алғашқы үш жылда болатын сапалық қайтв өзгерістер айтарлықтай қомақты болады. Сондықтан адамның туған сәтінен есейгенге дейінгі психикалық дамуының орта жолы қайсы деп ойланған көптеген психологтар оған үш жасар кезді жатқызды.
Бір жасқа жақын өз бетінше отырып, тұрады, кей бала 9-10 айлығында қаз тұрып, жүре бастайды. Түрегеліп тұру, жүру оның танымын кеңейте түседі. Ол бұрын көрмеген заттармен әуестене бастайды. Үлкендермен қарым-қатынасында да заттарды танып, білуге бағытталған сәттер байқалады. Сәби ойыншықтың «не нәрсе екенін», оны «не істеу керек екенін» білгісі келеді. Бала дыбыс шығарып уілдейді, үлкендерге жылы шырай береді, ұмтылып, бір нәрсе айтқысы, сұрағысы келеді. Мұның аяғы кейде айқай, қыңқыл, жылауғы барып ұштасады. Осылардың барлығы да өз айналасын қоршаған дүниемен шама-шарқынға қарай байланыс жасауға талпынудың қажетінен туған жайлар. Осы кезде баланы сөйлеуге үйрете бастаған дұрыс. Балаға сөзді бұрмалай жеткізгенде ғана жеке сөздерге, сөз тіркестеріне түсіне алатын болады. Сөздік сигналдар баланың есту, көру қабылдауына қатарынан әсер ететіндіктен, сөздің мәнін түсіну балаға онша қиынға түспейді. Бір жасар балада 10-15 сөз болады. Бұл-баланың актив сөздігін құрайды, өйткені енді сөздердің мәніне түсед, оларды өзі де айта алады. Бөьек алдымен заттың атын білбіретін сөздерді меңгереді. Үшке аяқ басқанда өз айналасына байланысты айтылатын барлық сөздердің мәнін түсіне алады да, өзі де сөйлем құрастырып, «әңгімелесуге» жарап қалады.
Баланың тілі шығып, жүре бастауы оның түрлі қажеттерін өзі орындауға (тамақ ішу, киіну т.б) әр түрлі заттардың атқаратын қызметін ұғынуға мүмкіндік береді. Бала біртіндеп нәрселердің негізгі, өзіне тән белгілерін, ортақ қасиеттерін аңғарады, кейбір сөздің мәнісіне түсініп, оларды жалпылай білетіндігін аңғартады. Мәселен, балаға «мияуың қайда?» десе, оның бейнесін қимылмен көрсетеді, немесе өз сөзімен жауап қайтарады. Мәселен «мияу» деген сөз – бөбектің мысықты көргенін немесе оның даусын естігенін, одан қорыққанын немесе ұстағысы келетінін білдіретін сигнал. Кейде ол жүннен істелген нәрселерді де осылай айтады. Бұл оның ойлауында жалпылау тәсіліінің біртіндеп қалыптасын келе жатқандығын аңғартады. Біртіндеп баланың ойлауында анализ, синтез тәсілдері пайда бола бастайды.

1. А.В.Петровский «Педагогикалық және жас ерекшелігі психологиясы» -Алматы, «Мектеп», 1987

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

І Кіріспе
ІІ Негізгі бөлім
1. Ерте сәбилік шақтыңң сипаттамасы
2. Ерте сәбилік шақтағы баланың ақыл-ойының дамуы.
3. Баланың жеке басын қалыптастырудың бастапқы кезеңі.
ІІІ Қорытынды
Пайдаланылған әдебиет.

Ерте сәбилік шақтың аса маңызды жетістіктері (бір жастан үш жасқа
дейін). Онтогенезде тең уақыт ішінде адам психикасы дамуы жағынан әр түрлі
қашықтықтан өтеді. Бала психикасында алғашқы үш жылда болатын сапалық
қайтв өзгерістер айтарлықтай қомақты болады. Сондықтан адамның туған
сәтінен есейгенге дейінгі психикалық дамуының орта жолы қайсы деп ойланған
көптеген психологтар оған үш жасар кезді жатқызды.
Бір жасқа жақын өз бетінше отырып, тұрады, кей бала 9-10 айлығында қаз
тұрып, жүре бастайды. Түрегеліп тұру, жүру оның танымын кеңейте түседі. Ол
бұрын көрмеген заттармен әуестене бастайды. Үлкендермен қарым-қатынасында
да заттарды танып, білуге бағытталған сәттер байқалады. Сәби ойыншықтың не
нәрсе екенін, оны не істеу керек екенін білгісі келеді. Бала дыбыс
шығарып уілдейді, үлкендерге жылы шырай береді, ұмтылып, бір нәрсе айтқысы,
сұрағысы келеді. Мұның аяғы кейде айқай, қыңқыл, жылауғы барып ұштасады.
Осылардың барлығы да өз айналасын қоршаған дүниемен шама-шарқынға қарай
байланыс жасауға талпынудың қажетінен туған жайлар. Осы кезде баланы
сөйлеуге үйрете бастаған дұрыс. Балаға сөзді бұрмалай жеткізгенде ғана жеке
сөздерге, сөз тіркестеріне түсіне алатын болады. Сөздік сигналдар баланың
есту, көру қабылдауына қатарынан әсер ететіндіктен, сөздің мәнін түсіну
балаға онша қиынға түспейді. Бір жасар балада 10-15 сөз болады. Бұл-баланың
актив сөздігін құрайды, өйткені енді сөздердің мәніне түсед, оларды өзі де
айта алады. Бөьек алдымен заттың атын білбіретін сөздерді меңгереді. Үшке
аяқ басқанда өз айналасына байланысты айтылатын барлық сөздердің мәнін
түсіне алады да, өзі де сөйлем құрастырып, әңгімелесуге жарап қалады.
Баланың тілі шығып, жүре бастауы оның түрлі қажеттерін өзі орындауға
(тамақ ішу, киіну т.б) әр түрлі заттардың атқаратын қызметін ұғынуға
мүмкіндік береді. Бала біртіндеп нәрселердің негізгі, өзіне тән белгілерін,
ортақ қасиеттерін аңғарады, кейбір сөздің мәнісіне түсініп, оларды жалпылай
білетіндігін аңғартады. Мәселен, балаға мияуың қайда? десе, оның бейнесін
қимылмен көрсетеді, немесе өз сөзімен жауап қайтарады. Мәселен мияу
деген сөз – бөбектің мысықты көргенін немесе оның даусын естігенін, одан
қорыққанын немесе ұстағысы келетінін білдіретін сигнал. Кейде ол жүннен
істелген нәрселерді де осылай айтады. Бұл оның ойлауында жалпылау
тәсіліінің біртіндеп қалыптасын келе жатқандығын аңғартады. Біртіндеп
баланың ойлауында анализ, синтез тәсілдері пайда бола бастайды. Мәселен, ол
ең алдымен үлкен қызыл шарды бір тұтас нәрсе деп ұғынса, кейін оның түсі,
мүсіні жөнінде ойлауды үйренеді. Бұл жөнінде И.М.Сеченов былай дейді .
Сыртқы әлемнің заттарын бала тек бөлек күйінде емес, сол тұтас заттардың
бірімен-бірінің, сондай-ақ олардың әр бір бөлшектерінің тұтас затқа қатысы
қандай екенін біле бастайды... баланың орашолақ ойынан барып біртіндеп ой
тізбегі пайда болады. Үш жастағы бала үлкендердің сөзін тыңдауға өте әуес
келеді. Осыдан барып баланың ой-өрісін өсірудің, оған тәрбие берудің
алғашқы сатысы басталды. Сөздік сигналдар бөбектің мінез-құлқын
тәрбиелеудегі шешуші рольге ие бола отырып, тәрбиешілерге де зор міндет
жүктейтіні сөзсіз. Осы кезден бастап балалардың сөйлеу белсенділігін
арттыру үшін, ересек адамдар баламен үнемі сөйлесіп, пікірлесіп отырулары
керек. Екі жасқа қарай балада бір сөзден құралатын жай сөйлемдер, одан
былай қарай екі-үш сөзден құралатын жай сөйлемдер туады. Екі жастың аяғында
тіл дамудың жаңа кезеңі басталады. Бұл кезде бала ана тілінің көлемінде
біраз сөздерді, атауларды меңгереді. Семьяда жақсы тәрбие алған баланың осы
уақыттағы сөздік қоры 800-1000-ға дейін жетеді. Бала кішкентай өлеңдер мен
ертектерді тез жаттап алатын болады. Бұл айтылғандар оның барлық психикалық
процестерінң дамуына қабылдау, ес, ойлау, ерік т.б) қолайлы жағдайлар
болып табылады.
Үш жасар бала өзін-өзі күтуге қабілетті, айналасындағы адамдармен өзара
қарым-қатынас жасай алады. Мұның өзінде ол қарым-қатынастың сөздік
формаларын ғана еемес, мінез-құлықтың қарапайым формаларын да игереді. Үш
жасар бала едәуір белсенді, айналадағыларына түсінікті тәуелсіз болады.
Бір жастан үш жасқа дейінге баланың психикасының дамуы бірнеше
факторларға байланысты.
Баланың психикалық дамуында тік жүруді үйрену едәуір ықпал жасайды.
Нәрестілік шақтың соңында сәби алғашқы қадамдар жасай бастайды. Тік тұру
қалпына ауысу – ол үшін қиын іс. Кішкентай аяқтарымен аттап басу үлкен
күшке түседі. Локомоция программасы әлі қалыптаспағандықтан, бала үнемі
тепе-теңдікті жоғалтып алады. Құлап қалу қаупін де жеңіп, осынау алғашқы
қадамдарды жасау үшін қайта-қайта күш жұмсауға оны не итермелейді? Жүоу
кезінде жұмыс істеп тұрған аяқ, қол, арқа және билеу сезімі маңызды
ынталандырушы болып табылады. өз денесін өзі билеу сезімі бала үшін өзін-
өзі мадақтау қызметін атқарады. Баланың қозғалып жүру ниетін сол сияқты
тілегін мақсатына жету мүмкіндігі және сонымен қоса, үлкендердің қатысуы
мен мақылдауын қолдайды. өте тез арада, алғашқы әлсіз қадамдардан соң
үйлесімді тура бағытты қимылдар жасау қабілеті қалыптаса бастайды. Екі
жасқа қарай бала орасан зор ынтамен өзінің жүрген жолынан кедергілер
іздестіреді. Қиындықтар және оларды жеңу сәбиде жағымды эмоциялық көңіл-күй
туғызады.
Қозғалып жүруге қабілеттілігінің (дене қимылының табысы бола отырып)
психологиялық салдары. Қозғалып жүруге қабілеттілік арқасында бала сытқы
дүниемен неғұрлым еркін де дербес қарым-қатынас жасау дәуіріне енеді.
Жүруді үйрену кеңістікте бағдарлану қабілетін дамытады. Бұлшық ет сезімі
қашықтық пен заттың кеңістікте орналасуын есептеу өлшемі болады. Бұл көру,
қимылдау мен сезінудің бірлескен қызметтері арқылы жүзеге асады. өзі қарап
тұрған затқа жақындай отырып, бала оның кеңістікте орналасу қалпын
практикалық түрде игереді. Жүру арқылы бала өзінің таным объектісі болатын
нәрселер шеңберін әлдеқайда кеңейтуге мүмкіндік алады. Ол ата-аналары бұрын
оған ұсынуға болмайды деген сан алуан заттармен іс-әрекет жасауға қабілетті
болады. Жаңа заттар тексерудің жаңа тәсілдерін туғызып, сәбиге нәрселердің
осы уақытқа дейінгі жасырын болып келген қасиеттері мен олардың арасындағы
байланыстарын ашады.
Баланың психикалық дамуына заттық әрекеттердің дамуы едәуір жәрежеде
әсер етеді. Нурестелік жасқа тән қимылдық іс-әрекет ерте сәбилік шақта
заттық іс-әрекетпен алмасады. Заттық іс-әрекеттің дамуы заттармен жұмыс
істеудің қоғам жасап шығарған тәсілдерін игерумен байланысты болады. Адам
үшін заттардың бекітілген, тұрақты маңызы бар. Адам жануарлармен
салыстырғанда тұрақты нәрселер дүниесінде өмір сүреді. Маймылдың да
саптыаяқтан су іші алатына әркімге белгілі. Бірақ жануарлар ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.