Oracle – да мәліметтер базасын құру

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

Физика факультеті

Оптика және плазма физикасы кафедрасы

Бітіру жұмысы

Oracle - да мәліметтер базасын құру

Орындаған:

4-курс студенті Джаныбекова А. С.

Ғылыми жетекші:

ф. -м. ғ. д., доцент Габдуллина Г. Л.

Норма бақылаушы: Жукешов А. М

ф. -м. ғ. д., доцент

Қорғауға жіберілді:

оптика және плазма физикасы

кафедрасының меңгерушісі,

ф. -м. ғ. д., профессор Архипов Ю. В

Алматы, 2009

Мазмұны

Кіріспе . . 3

1 Негізгі бөлім . 5

1. 1 Реляциялық мәліметтер базасының моделі 5

1. 2 Oracle программасының негізі . 7

2 SQL және SQL*Plus тілдері . 9

2. 1 SQL командаларының түрлері . 10

2. 2 Мәліметтер базасымен әсерлесу . . 17

3 Мәліметтер базасының кестелерін құру 19

3. 1 Oracle мәліметтерінің түрлері . . 19

3. 2 Шарттарды анықтау және қолдану . . 22

4 Мәліметтер базасына сұраныстарды ұйымдастыру . . 25

5 Практикалық бөлім 28

5. 1. Мәліметтер базасының логикалық моделі . . 28

5. 2 Үлгіні физикалық түрде белгілеу. . 29

5. 3 Кестелерді мәліметтер базасында құру және енгізу . . 30

5. 4 Сұраныстар бойынша есепқағаздар ұйымдастыру . 35

5. 5 Мәліметтер базасының қосымшасын жасау 36

Қорытынды . . 37

Қолданылған әдебиеттер тізімі . . . 38

Кіріспе

Мәліметтер базасын басқару жүйесі, MББЖ (Database Management System-DBMS) қазіргі заманда мекемелердің ең негізгі компьютерлік құралдарының бірі болып табылады. Коммерциялық Web - сайттарда MББЖ көбінесе есеп беру мен транзакцияларды енгізуге арналған қосымша ретінде қолданылады. Мәліметтер базасын қолданудың негізгі себебі - ақпаратты сақтау және оны жеңіл қолдану. Негізінде MББЖ - компьютердің операционды жүйесімен байланысқан және оны мәліметтерді алу және сақтау үшін қолданатын программалық құрал. Ал ақпараттың өзі дұрыс жасақталған мәліметтер базасында сақталады. Яғни, мәліметтер базасы ақпараттан тұрады, ал MББЖ - мәліметтер базасын қадағалайтын программалық құрал.

Көптеген қазіргі мәліметтер базасын басқару жүйелері, Oracle - мен қоса, реляциялық модель негізінде жұмыс жасайды. Бұл модельдің негізгі ерекшелігі - барлық мәлімет баған мен жолдан тұратын кестелерде сақталады. MББЖ - ның ақпаратты сақтау және алуға, қолданушыларды анықтауға, қосымшаларды жасақтауға арналған жекелеген кұралдары бар. Қолданушылар мәліметтер базасымен сұраныс тілі, енгізу формалары мен есепқағаз арқылы байланысады. Көптеген жүйелерде (Oracle) қолданылатын стандартты сұраныс тілі SQL болып табылады. SQL тілі стандартталған болғандықтан ол көптеген жүйелерге қолданыла береді. Oracle мәліметтер базасы SQL тілімен қатты байланысқан, сондықтан Oracle - да қандай - да бір әрекет жасамастан бұрын SQL тілін игеру қажет.

Кішігірім мекемелерде MББЖ-ні бір ғана персоналды компьютерде орнатуға болады. Алайды MББЖ-ның бар қуатын тек бірнеше қолданушының бір уақытта мәліметтерді өзгерту жұмысы барысында көруге болады. Персоналды жүйе тек бірнеше қолданушыға ғана арналады. Алайда керек кезде кішігірім мәліметтер базасын басқару жүйесін үлкейтуге болады. Көптеген сервер негізіндегі жүйелерде мәліметтер базасы басты серверде сақталып, ал қолданушылар сервермен клиенттік компьютерлер атты жекелеген машиналармен байланыса алады. Сервер мәліметтердің негізгі сақтаушысы болып табылады, сондықтан барлық қолданушылар бәріне ортақ ақпаратты, сонымен бірге жаңарған ақпаратты да көреді. Әрине, мұндай жүйеде барлық компьютерлер бір желіге қосылу керек. Осындай бір желіге қосылуда негізінен өзінің ыңғайлылығы және мүмкіншілігінің мол болуынан Интернет протоколдары қолданылады. Қазіргі кезде барлық клиенттік компьютерлер сервермен Интернет браузері арқылы байланысады. Мұндай жүйенің негізгі артықшылықтарының бірі мәліметтер базасына кіру және форма мен есеп-қағаздарды қолдануға арналған программалық құралдарды Интернеттен алуға болады. Тағы бір ерекшелігі қолданушы арзан кішігірім клиенттік компьютерді қолдана алады, себебі, қымбат арнайы компьютерлер керек емес.

Көптеген Oracle қосымшалары 3 компоненттік жүйе бойынша жұмыс жасайды. Бірінші компонент - мәліметтер базасын басқаратын мәліметтер базасының ішкі сервері. Бұл компьютер (сервер) мәліметтерді алуға және сақтауға жауап береді, сонымен қатар, мәліметтерді резервті көшірмелеу мен транзакциялауды қадағалайды. Мұндай құрылым компьютерлердің біреуі істен шыққанның өзінде, сервердің қолданушыларға қызмет көрсетуін тоқтатпауға мүмкіндік береді. Ортаңғы компонент-форма мен есепқағаздарды өңдейтін және қолданушылардың есептік жазбаларын басқаратын Oracle қосымшасының сервері. Бұл сервер желі бойынша сұраныстарды жібере отырып, MББЖ-нен мәліметтерді алады. Жауап ретінде мәлімет жолдарын алып, оларды өңдеп, форма мен есепқағаздар түрінде қолданушыларға жібереді. Ортаңғы компонент те бірнеше компьютерден құралуы мүмкін. Осы мүмкіншілік салмақты жүктемелер мен құралдардың істен шығуынан болатын жағдайлардан сақтайды. Жоғарғы (интерфейстік) компонент-Интернет браузері бар кез-келген компьютерлерден жүктелетін клиенттік компонент. Oracle-дың интерфейстік деңгейге қоятын негізгі талаптарының бірі-Java процессорының орнатылуы. Негізінде бұл компоненттің жұмысы мәліметтерді жинау және көрсетумен ғана шектеледі. Алайда, жиі қолданушылар мәліметтердің тезірек дайын болуын қалайды, сол себепті әр түрлі компьютерлер қолданады. Осы жағдайды ескере отырып, клиенттік компоненттің программалық және ақпараттық қамтамасызтандыруды мүмкіндігінше қарапайым және арзан ету керек. Егер де клиенттік компьютерде қандай-да бір қателік пайда болса, қолданушы басқа компьютерге ауысып, серверге сұраныс жасай алады.

Сонымен, көп қолданушыларға арналған көп деңгейлі жүйенің негізгі мақсаты - қосымша мен мәліметтер базасының бір уақытта жұмыс жасауын қамтамасыз ету. Күрделі қосымшаларда жүйе бірнеше компоненттердің бұзылу оқиғасының өзінде де жұмыс жасауын тоқтатпауы қажет. Мұндай қиыншылықтан шығудың жалғыз ғана амалы - әр деңгейдегі резервті көшірмелеу. Мәліметтер базасын көп деңгейде қолданудың артықшылығымен бірге кемшілігі де бар. Яғни, клиенттік компонент ретінде Web-браузерді қолдану. Желілік байланыстың баяу болу салдарынан, мәліметтер клиенттік компьютерде жүктеледі. Мәліметтердегі жаңартулар мәліметтер базасының серверіне жазылмайды. Яғни, бір қолданушы мәліметтерді өзгерту барысында басқа қолданушы ол мәліметті одан бұрын өзгертіп қою мүмкін. MББЖ мұндай жағдайды шешеді, алайда, баяулықтың әсерінен қай өзгерістің дұрыс екенін анықтау кішкене қиынға түседі. Oracle Java - ға тәуелді болғандықтан, Web - браузерде Java процессорын орнату қажет.

Сонымен, Oracle MББЖ - күрделі программдық пакет және құрамында ондаған, тіпті жүздеген компоненттері бар ондаған қосымшалардан тұрады. Oracle MББЖ операциондық жүйемен тығыз байланысқанның өзінде де платфрмалардан тәуелсіз жұмыс жасайды. Сондықтан, Oracle - да жасалған қосымша кез - келген Oracle жүйесі орнатылған платформада қосыла береді.

1 Негізгі бөлім

1. 1 Реляциялық мәліметтер базасының моделі

Мәліметтер базаларының зерттеу жұмыстары ақпараттың көп бөлігін алу және сақтаудың ең тиімді тәсілі реляциялық мәліметтер базасы екенін көрсетті. Осындай тиімділікке қол жеткізу үшін мәліметтер базасын құруда өте ұқыпты болу керек. Реляциялық мәліметтер базасындағы негізгі компонент - кесте . Е. Ф. Кодд (E. F. Codd), реляциялық мәліметтер базасының атасы, кесте деген ұғымнан гөрі байланыс (relation) терминін қолданғанды ұсынған. Осыдан реляциялық (relational) мәліметтер базасы термині пайда болған.

Кесте бір нысана туралы ақпараттан тұратын жолдар мен бағаналардан құралады. Оның бағаналары - атрибут деп аталады, ал жолдары мәліметтердің жекелеген данасын сипаттайды. Айтылған терминологияны реляциялық мәліметтер базасының екі кестені зерттеу арқылы түсінуге болады.

Admins

Rooms

1 cурет Реляциялық мәліметтер базасындағы кестелер

Көрсетілген екі кестеде әр жол қарапайым, яғни тек бір ғана негіз жайында мәлімет береді. Мәліметтің әр бөлігі өте қарапайым болады, себебі, тек жалғыз ғана дене туралы ақпарат береді. Мысалы, бір адамға екі телефон номерін жазу мүмкін емес. Ол үшін кестеге қосымша жаңа бағаналар (CellPhone, HomePhone) қосу немесе оларды жеке кестеге жазу керек. Назар аударатын жағдай, екі кесте өзара AdminID бағанасындағы ақпарат арқылы байланысқан. Rooms кестесінің бірінші жолына қарап, 200 - ші аудиторияда идентификаторы 101 болатын адам администратор екенін көруге болады. Ал сол идентификатор арқылы Admins кестесінен анықталған администратор туралы толық мәлімет алуға болады. Кестелердің осылай байланысуының себебі, олар мәліметтер базасына дұрыс енуі қажет. Яғни, екі кестені байланыстырған баған мәліметтер базасына екі кестедегі байланысқан жолдарды қосуға мүмкіндік береді. Басқаша айтқанда, ортақ баған екі кестенің арасында желім ролін атқарып, Oracle немесе басқа мәліметтер базасына жекелеген кестелерден біріккен ақпаратты алуға мүмкіндік береді.

Алғашқы кілттер. Реляциялық мәліметтер базасы жүйесінде кестелердің нақты және дұрыс жұмыс істеуі үшін кестелерді ұйымдастырудың бірнеше негізгі ережелері бар. Алайда сол ережелермен таныспастан бұрын бірнеше ұғымдарды білген жөн. Реляциялық мәліметтер базасы - байланысқан кестелер жиыны. Кесте -нысананы сипаттайтын жолдар мен бағандардың (атрибуттар) жиыны. Атрибут - нысананың сипаттамасы. Жол - нысананың бір данасын сипаттайтын мәлімет. Әр кестеде алғашқы кілт болу қажет. Алғашқы кілт - жеке жолды бір рет ғана анықтайтын бағандар жиыны немесе бір бағанда орналасқан мән. Алғашқы кілті бар баған тек қайталанбайтын мәндермен толтырылады. Айтылғандай Admins кестесінде AdminID бағаны алғашқы кілт болып табылады. Жүйеде алғашқы кілтті автоматты түрде құруға болады. Онда алғашқы кілт сөзсіз қайталанбайтындай толтырылады. Сонымен бірге, алғашқы кілтті қолмен де толтыру болады, бірақ, онда алғашқы кілттің дұрыс қайталанбайтандай толтырылмауы мүмкін. Әсіресе, үлкен жүйелерде немесе бірнеше қолданушылары бір уақытта мәліметтер мен алғашқы кілттер енгізе алатын жүйелерде мұндай қате кету мүмкін. Алайда Oracle - да алғашқы кілттерді құратын жеке құрал бар. Сонымен бірге, қолданушы Oracle - ға алғашқы кілтті құруда сілтемелер бере алады. Алғашқы кілтті құрарда дұрыс баған таңдалуы керек. Мысалы, атап өткен Admins кестесінде телефон номері немесе аты - жөні бар баған алғашқы кілт болуы мүмкін емес. Себебі, администратордың телефон номері ауысып кетуі, екі администратордың аты немесе тегі бірдей болуы мүмкін. Алғашқы кілтпен жұмыс істегенде абай болу қажет. Кейбір кестелерде алғашқы кілт бірнеше бағаннан тұруы мүмкін. Мұндай жағдай реляциялық мәліметтер базасында ерекше орын алады. Егер алғашқы кілт екі немесе одан көп бағандардан тұрса, онда нысаналар арасында «көптің көпке» арақатынасы болады. «Көптің көпке» арақатынасы бойынша А кестесінің бір жолы В кестесінің бірнеше жолына сәйкес келуі мүмкін. Ал В кестесінің бір жолы А кестесінің бірнеше жолына сәйкес келуі мүмкін. Бір немесе бірнеше бағаннан тұратын алғашқы кілтті құрама алғашқы кілт деп атайды.

Сыртқы кілттер. Admins кестесінде AdminID бағаны алғашқы кілт деп аталып, ал Rooms кестесінде ол сыртқы кілт ( foreign key) аталады. Бұл термин Oracle - да өте қажет, себебі, байланыстар сыртқы кілттер арқылы анықталады. Назар аударатын жағдай, Admins кестесінде сыртқы кілт жоқ. Мұндай кестелер базистік деп аталады, себебі, ондағы мәліметтер басқа кестелердегі мәліметтерге тәуелді емес. Базистік кестелердің бір артықшылығы оларға байланысқан кестелерді тиіспей жаңа мәліметтер енгізуге болады. Керісінше, енді алғашқы кілт пен сыртқы кілт арасында байланыс болса, онда қолданушы мәліметті бірінші Rooms кестесіне енгізе алмайды. Мысалы, егер мәліметті Admins кестесінен бұрын Rooms кестесіне енгізсе, онда бұл әрекетті Oracle қате деп санайды. Себебі, Rooms кестесі Admins кестесіндегі мәліметтерге тікелей байланысты. Яғни, мысалы, Rooms кестесіне жаңа администратор идентификаторын енгізбестен бұрын сол мәліметті Admins кестесіне бірінші жазу керек. Мұндай ерекшелік сілтемелер деңгейіндегі бүтіндік деп аталады.

Сонымен, Oracle жүйесіндегі мәліметтер базасы ұзақ және пайдалы қызмет көрсетуі үшін жоғарыда аталған сілтемелер деңгейіндегі бүтіндік, яғни, алғашқы және сыртқы кілттер дұрыс тағайындалуы керек.

1. 2 Oracle программасының негізі

Oracle жүйесіндегі негізгі элементтер төмендегі 2 суретте келтірілген. Мәліметтер базасының администраторы, МБА (Database Administrator - DBA), мәліметтер базасы жүйесін басқару мен орнату, сонымен бірге, ақпараттың сақталуы мен резервтік көшірмелеуіне жауап береді. Қосымшаны құрастырушы мәліметтер базасындағы кестелер, формалар, есепқағаздар мен сұраныстарды құрып, қолданушылар талап ететін процесстерге жауап беретін код жазады. Айтып кеткендей, МББЖ операциондық жүйемен тығыз байланыста, бірақ негізгі екпін дисктерде ақпарат сақтау мен одан алуға қойылады. МББЖ-де компьютер жүйесімен атқарылатын нақты процесстерді өңдейтін мәліметтер процессоры болады. Мәліметтер базасында бүкіл ақпарат кестелерде сақталады, ал МББЖ - де мәліметтер базасындағы сақталған барлық кестелерді анықтайтын мәліметтер сөздігі қолданылады. Сонымен қатар, МББЖ - де қолданушыларды анықтап және қолданушылардың әрекеттеріне шектеу қою құқығын тағайындайтын қауіпсіздік жүйесі орнатылған. Процессордың барлық компоненттері, сөздіктер мен қауіпсіздік жүйелері автоматты түрде орнатылады. МББЖ - де PL/SQL тілінің көмегімен қолданушылар мен қосымшалар сұраныстарына жауап ретінде алынған мәліметтерді қалай сақтау мен шығаруды анықтайтын сұраныстар процессоры болады. Берілген жүйе өте қуатты және ақпаратты алуды жеңілдетеді. Сонымен қатар, МББЖ құрамында мәліметтер базасының администраторына жүйені баптап, оның күйі мен өнімділігін қадағалауға мүмкіндік беретін администраторлық құралдар бар. Oracle - да бұл құралдар бірнеше сұраныстар мен пакеттерден, сонымен бірге, Oracle - дің бірнеше негізгі администраторлық құралдарын біріктіретін және администраторға оларды жеңіл қолдануға мүмкіндік беретін Enterprise Manager графикалық құралынан тұрады. Бүкіл жүйе мәліметтер жүйесін қолданушы және басқа компьютерлермен қосатын байланыс желісіне тәуелді. Мәліметтер базасын орнатқанда, жүйені дұрыс қалыпқа келтіру керек. Себебі, Oracle желісінде жүйе тек жалғыз анықталуы қажет.

2 сурет Мәліметтер базасын басқару жүйесіндегі элементтер

МББЖ - нің жеке компоненті - форма және есепқағаз қосымшасы . Егер де МББЖ серверге үлкен өндіріс ортасында орнатылса, онда Oracle Enterprise жүйесінің бөлігі болатын форма және есепқағаз қосымшасын жеке орнту керек. Көбінесе өндірістік мекемелер форма және есепқағаз қосымшасын жеке компьютерге орнатады. Алайда, Oracle - да МББЖ - мен бірге орнатуға болатын форма және есепқағаз қосымшасы бар.

Компоненттерді орнатқаннан кейін, қосымшалар құрастырушысы Developer Suite құралын орнатады. Көп жағдайларда оны да жеке компьютерге орнатады. Алайда, Oracle МББЖ мен Developer Suite - ті бірге орнатуға болады. Ескеретін жағдай, Developer Suite - ті форма және есепқағаз қосымшасы бар компьютерде орнатуға болмайды.

Oracle құралдары бірнеше бөліктермен орналатындығы және МББЖ операциондық жүйемен тығыз байланысты екенін білген жөн. Операциондық жүйелер қауіпсіздігі (Linux, Windows XP, Unix және т. б) жылдан жылға жоғарылауда, сондықтан, Oracle - дің программдық қамтамасыз ету құралдарын орнатуда бірнеше қиыншылықтарға тап болу мүмкіндігі бар. Кейбір жағдайда қауіпсіздік жүйесінің бірнеше элементтерін сөндіруге тура келеді. Мысалы, Oracle - дің көптеген құралдарына брандмауэрлар кедергі болады.

Oracle 10g мәліметтер базасы Интернет протоколдарына қатты тәуелді. Себебі, көптеген құралдар Web - браузерлер арқылы қосылады. Яғни, байланыстың көп бөлігі стандартты Интернет протоколдары арқылы жүреді. Мұндай жағдайдың артықшлығы - көптеген жүйелерде стандартты Интернет протоколдары қолданылады. Тек бір ғана кемшілігі - Интернеттің базалық қауіпсіздігі өте төмен, сондықтан қолданушылар, яғни компаниялар, білім беру мекемелері өздерінің сақтандыру құралдарын орнатады. Аталған құралдар Oracle байланысына кедергі жасайды. Мысалы, Oracle - дің форма және есепқағаздары Enterprise Manager - мен көп жағдайда сөндірулі TCP/IP протоколдары арқылы байланысады. Егер МББЖ - нің программдық қамтамасыз ету құралдары бірнеше компьютерлерге орнатылса, онда байланысты жалғау үшін брандмауэрларды дұрыс қалыпқа келтіру керек. Егер де МББЖ мен Developer Suite - ті бір компьютерге орнатса, онда жағдай жеңілдейді. Бірақ, сондай жағдайдың өзінде де, бірнеше порттарды ашуға немесе ішкі брандмауэрды сөндіруге тура келеді.

Сонымен, алдымен МББЖ - ні стандартты орнатып, жүйе қолданатын барлық порттар мен байланыстарды көшіріп алу қажет. Кейін, орнатылған жүйені сынап, яғни, қосып көру керек. Егер де компонент жұмыс істемесе, брандмауэрдағы керек портты ашуға тура келеді. Егер бұл көмектеспесе, брандмауэрдың программдық қамтамасыз ету құралын толық сөндіру керек.

2. SQL және SQL*Plus тілдері

Құрылымдық сұраныстар тілі (Structured Query Language - SQL) реляциялық мәліметтер базасымен әсерлесуге арналған стандартты өндірістік тіл. Бірінші рет SQL 1970 жылы System R және IBM - ге арналған SQL - ді ойлап тапқан Е. Ф Кодд - тың (E. F Codd) еңбегінде сипатталған. Сол стандарт негізінде барлық Oracle - ға кіруге арналған құралдар жасалған. SQL - ге арналған өндірістік стандарттарды екі бірлестік бекітеді. Олар - ANSI (American National Standards Institute - АҚШ - тың ұлттық стандарттау институты) және ISO (International Standards Organization - Ұлтаралық Стандарттау Бірлестігі) . SQL - дің маңызды ерекшелігі - бұл тілді көптеген мәліметтер базасы жүйелерінде (DB2 (IBM), SQL Server (Microsoft), MySQL) қолдануға болады.

SQL - пограммалау тілі емес. Ол мәліметтер базасындағы кестелерде сақталатын ақпаратты өзгертуге, жоюға, енгізуге және алуға арналған ұғымдарды береді. SQL - ді қолдану арқылы бірден орындалатын сұраныстар жазып, мәліметтер базасын басқаруға арналған операциялар мен әр түрлі нысаналар құруға болады. Соңғы жылдары стандарттың бірнеше түрлері шықты. Соңғысы SQL99 Oracle мәліметтер базасын басқару жүйесін толық қанағаттандырады. Бұл стандарттың үлкен артықшылығы Oracle - да үйренген кез - келген SQL командаларын басқа реляциялық мәліметтер базасында қолдануға болады. Әрине, SQL - ді әр түрлі мәліметтер базасы жүйелерінде қолданудың айырмашылықтары болуы мүмкін. Бірақ, олар үлкен емес. Басқаша айтқанда, SQL - ді игерген соң кез - келген МББЖ -нің интерфейстерімен жұмыс істеуге болады.

Алайда, Oracle-да ANSI SQL-мен қатар SQL*Plus командалары атты SQL-ді толықтыратын мүмкіншілігі көп кеңейтілімді қолдануға болады. Бірақ, SQL*Plus кеңейтілімі SQL-ді ұстанатын басқа мәліметтер базаларында қолданылмаса да, Oracle-да оны қолданудың септігі өте көп. Әсіресе SQL*Plus кеңейтілімі сұраныстарға жауап ретінде алынған мәліметті өңдеуге өте ыңғайлы.

2. 1. SQL командаларының түрлері

SQL командаларының 5 түрі бар. Олар: сұраныстар өрнектері, DDL өрнектері (Data Definition Language - мәліметтерді анықтайтын тіл) , DML өрнектері (Data Manipulation Language - мәліметтерді манипуляциялау тіл), TC өрнектері (Transaction Control - транзакцияларды басқару) және DCL өрнектері (Data Control Language - мәліметтерді басқаратын тіл) .

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс