Флора эндемизмі және реликтілігі

Биік таулардың эндемиктерін талқылауға өтпестен бұрын, қысқаша түрде барлық Солтүстік Тянь-Шаньның эндемизміне тоқталамыз.
Эндемикалық түрлер – оның өзіндік ерекшелігі мен өзін өндіруін сипаттайтын, аумақтың флоралық портретінің спецификалық штрихтары. Эндемизмнің ерекшеліктері мен заңдылықтарының анализі флораның анық инвентаризациясын аяқтағаннан кейін құндылыққа ие болады. Солтүстік Тянь-Шань эндемиктері жайлы бірнеше рет арнайы немесе жолай айтылса да, бұл жұмыстар (Рубцов, 1946, 1956,1964, Павлов, 1959) Қазақстан флорасы, Қырғыз ССР-ң флорасы еңбектерін біітргенге дейін жүргізілген және әрине олардағы сандық мәліметтер флораның заманауи зертелген жағдайына сәйкес келмейді.
Эндемикалық түрлер мен туыстарды айтқанда, белгілі ботаник-географ А.И.Толмачев (1974) сөздерін айтпасқа болмайды: флораның жастық критерийінің әрқашан да әлсіз дамуы кезінде, болмаса туыстық эндемизмнің болмауы барысында. түр эндемизмінің басым болуы болады (с 156). Бірақ флораның көнелігін бағалау кезінде басты критерий болып палеореликтілердің белгілі бір санының болуы немесе түрлік маңызының болуы қызмет атқаруы тиіс. Шынында да, Алтай флорасын оның құрамында Matthiola туысынан жақында ғана С.В.Юзепчикпен бөлініп алынған, бір эндемикалық туыс – Microstigma deflexum болғаны үшін ғана жас деп есептеуге болмайды. Osmorphyza ariatata, Sanicula europaea, Rhododendrou ledebourii, Bergenia crassifolia, Brunera sibirica, Mertensia palassi секілді палеоэндемиктердің болуы, Алтай флорасы, үш эндемикалық туысқа ие Солтүстік Тянь-Шань флорасынан жас емес екендігін көрсетеді. Басқа мысал: бірде бір эндемикалық туысы жоқ Солтүстік Тянь-Шаньның орта тауларының флорасы, бір эндемикалық туысы болуына қарамастан биік таулардың флорасына әлдеқайда көне болып келеді.
Солтүстік Тянь-Шань флорасының 3000түрінің 160 түрі эндемикалық болып табылады, бұл 5,3%-ды құрайды. Салыстырмалы түрде, эндемизмнің төмен пайызы, бірінші кезекте, Солтүстік Тянь-Шань тау жүйесінің аралас тау аумақтарының шыңдарымен байланысымен байланысты.
Солтүстік Тянь-Шаньда түрлер мен эндемдердің саны бойынша Жоңғар Алатауы бай болып келеді. В.П.Голоскоковтың (1979) мәліметтері бойынша Жоңғар Алатауында 2089 түр бар, оның 73-і эндемиктер, яғни, түрлердің жалпы санының 3,5%-ын құрайды. Эндемизм пайызының жоғары болуы, Алтай-Саян және Тянь-Шань ботаникалық аумақтарының арасында орналасқан Жоңғар Алатауының бір флораның миграциясы барысында форпост қызметін атқаруымен байланыстыруға болады, және өткен элемент негізінде неоэндемизм дами бастады.