Қоршаған ортаға келтірілген зиянның орнын толтырудың құқықтық аспектілері: түсінігі, жалпы сипаттамасы, мәселелері мен оны шешу жолдары (Маңғыстау облысының мысалында)

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

«КАЗГЮУ Университеті» АҚ

Қазақстан Республикасының және шет елдердің заңнамасы бойынша жылжымайтын мүлікті сатып алу-сату шартының құқықтық реттелуі

ДИПЛОМДЫҚ ЖОБАСЫ

мамандығы - «»

Астана, 2016

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

«КАЗГЮУ Университеті» АҚ

«Қорғауға жіберілді»

Кафедра меңгерушісі

«__» 20__ ж.

ДИПЛОМДЫҚ ЖОБА

Тақырыбы : Қоршаған ортаға келтірілген зиянның орнын толтырудың құқықтық аспектілері: түсінігі, жалпы сипаттамасы, мәселелері мен оны шешу жолдары (Маңғыстау облысының мысалында)

мамандығы - «»

Орындаған:

Ғылыми жетекшісі:

Астана, 2016

БЕКІТЕМІН

Кафедра меңгерушісі

«__» 20__ ж.

Диплом жобасын дайындаудың күнтізбелік жоспары

Диплом жұмысының ғылыми жетекшісі

^{(Аты-жөні, лауазымы мен қолы)}

Жоспарды орындауға:

қабылдадым ^{(Аты-жөні, лауазымы мен қолы)}

Мазмұны

Кіріспе8

I бөлім. Әдебиеттерге шолу12

II бөлім. Жылжымайтын мүлікті сатып алу-сату шартының елеулі ережелері13

2. 1 Жылжымайтын мүлікті сатып алу-сату шартының түсінігі, тараптары13

2. 2 Жылжымайтын мүлікті сатып алу-сату шартының нысаны. Шартты мемлекеттік тіркеу және оның маңызы17

2. 3 Жылжымайтын мүлікті сатып алу-сату шартының елеулі ережесі ретіндегі шарттың пәні мен бағасы22

А тұжырымы29

III бөлім. Жылжымайтын мүлікті сатып алу-сату шартының ҚР және шет елдерінің заңнамалары бойынша құқықтық реттелуі30

3. 1 Тараптардың жылжымайтын мүлікті сатып алу-сату шартын жасау және орындау тәртібі. Шарт бойынша жылжымайтын мүлікке меншік құқығының туындау сәтін анықтау. 30

3. 2 Шарт тараптарының жылжымайтын мүлікті сатып алу-сату шартын бұзу салдары38

3. 3 Жылжымайтын мүлікті сатып алу-сату шарты ережелерінің Франция, Германия заңнамалары бойынша ерекшеліктері42

Б тұжырымы50

Қорытынды52

Қолданылған әдебиеттер тізімі55

Зерттеу жұмысы тақырыбының өзектілігі. Қазақстан Республикасы тәуелсіздігін алып, экономиканың нарықтық қызмет етуші принциптерімен мемлекеттің мақсаттары мен міндеттеріне сәйкес келетін, ұлттық құқықтық жүйесі қалыптасқаннан кейін түбірлік әлеуметтік-экономикалық түрлендірулер жүріп жатыр, олар бірінші кезекте жылжымайтын мүліктің сату-сатып алу келісімімен жанамаланатын жылжымайтын мүлік айналымының артуы мен туындауын негіздейді.

Қазақстан Республикасы 2030 жылға дейін ұзақ мерзімді дамуының мақсаттары мен міндеттерінің бірі «Қазақстанның 2030 жылға дейінгі Даму стратегиясын одан әрі іске асыру жөніндегі шаралар туралы» Қазақстан Республикасы Президентінің 2007 жылғы 6 сәуірдегі N 310 Жарлығында көрсетілгендей ашық нарықтық экономикаға негізделетін және жылжымайтын мүліктің нарығын жасауға бекітілетін жылжымайтын мүліктің процесін жекешелендіру болып табылады.

Жылжымайтын мүлікке қатысты туындайтын қарым-қатынастар олардың құқықтық реттелуінің күрделілігі мен жаңашылдығына байланысты қатаң назар аударуды талап етеді. Азаматтық айналымның саласына жылжымайтын мүліктің барынша жаңа нысандарының енгізілуі, соның ішінде жер нарығындағы жылжымайтын мүліктің кеңейтілуіне тенденция, тұрақты ғылыми мониторингті, теориялық ойластыруды, дұрыс құқықтық регламенттеуді талап етеді. Бүгінгі күні ғылыми-техникалық ойдың қарқынды даму кезеңінде нысаны жылжымайтын мүлік болып табылатын нормативтік-құқықтық база осы қатынастардың тек бүгінгі күйін көрсетіп қоймай, сонымен бірге болашаққа бағытталған болуы тиіс. Жылжымайтын мүлікке қатысты қатынастардың құқықтық реттелуінің, қарастырылатын саладағы заңнаманың тиімділігін бағалаудың қажеттілігі туындады.

Кез-келген дамыған қоғам үшін жылжымайтын мүліктің мәнін саяси және әлеуметтік көзқараспен алғанда бағаламай қалдыруға болмайды. Қоғамдық құқық үшін жер өзінің барлық үстелімдерімен, яғни өзінің жиынтығында жылжымайтын мүлікпен бірге мемлекеттің ауданы болып табылады. Жеке құқық үшін жылжымайтын мүлік - бұл әр азаматтың өмірлік кеңістігі, оның жекешеленуінің және қоғамда жалпыландырылуының әдісі. Жылжымайтын мүлікке, саясаттың саласындағы реформалармен сипатталатын қоғамның қазіргі даму кезеңіндегі оның құқықтарына ие болу, тұлға үшін және жалпы қоғам үшін маңызды рөл атқарады.

Әдетте жылжымайтын мүліктің нысандары жоғарғы құндылыққа ие. Қазіргі замандағы нарықтық экономика үшін оның мәні бір жағынан жылжымайтын мүлікті маңызды экономикалық құндылықтардың бірі ретінде тарихи қалыптасқан дәстүрлі тенденцияны көрсетеді, екінші жағынан - жылжымайтын мүлікті басқаруға кәсіби амалдың қажеттілігін негіздейді. Әдебиеттерде қалыпты нарықтық экономиканың қалыптасуы, экономикалық даму жылжымайтын мүлікке құқықтардың қалыптаспайынша мүмкін емес.

Жылжымайтын мүліктің сатып алу-сату кезінде пайда болатын қарым-қатынастардың құқықтық реттелуінің күрделілігі мен жаңашылдығы берілген қатынастардың мұқият зерттелуі мен талдануын талап етеді. Жылжымайтын мүліктің сатып алу-сату келісімшарты заманауи мүліктік айналымда кең таралымға ие болды. Азаматтық құқықтардың нысаны ретіндегі жылжымайтын мүліктің құндылығын, мәнін және ерекшелігін ескерумен бірге оның шеттетілуінің ерекше ережелері орнатылады.

Жылжымайтын мүліктің сатып алу-сату келісімін құқықтық реттеу Қазақстанның тәуелсіздігінің қалыптасуы кезеңінде біршама өзгерістерге ие болды. Бұл уақытта жылжымайтын мүліктің шеттетілуі бойынша қарым-қатынастарды зерттеу мен құқықтық талдау жылжымайтын мүліктің сатып алу-сату келісімінен туындайтын құқықтық қатынастар Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінің және басқа заңнамалық актілердің нормаларымен жеткіліксіз түрде регламенттеледі, соның нәтижесінде келісімнің құқықтық реттелуі заманауи мүліктік айналымның қажеттіліктеріне жауап беретін болашақта жетілдірілуін қажетсінеді.

Жылжымайтын мүлік нарығының ерекшелігіне ондағы делдалдардың, келісім тараптарының өкілдерінің болуын жатқызамыз, бұл пайда болатын қарым-қатынастарды күрделендіреді. Белгілі бір деңгейде жылжымайтын мүлікке ие болу оның заңды иегерінің жағдайының экономикалық тұрақтылығын қамтамасыз етеді. Жылжымайтын мүлік әлеуметтік маңызды нысан болып табылады, сондықтан заманауи заңнама құқықтық жағына біршама рөл бөлуі керек, ол жеке және заңды тұлғалардың, қоғам мен мемлекеттің құқықтары мен заңды мүдделерін қорғауға бағытталуы тиіс.

Жылжымайтын мүлікті сату-сатып алу келісімінің мәнділігі, жеткіліксіз теориялық өңдеу, көптеген сұрақтардың пікірталастылығы, жылжымайтын мүлікке мемлекеттік құқықтық анализінің және онымен келісімдердің қажеттілігі зерттеу жұмысының тақырыбының өзектілігін көрсетеді.

Ғылыми зерттеу деңгейі. Қазақстанда жылжымайтын мүлікті сатып алу-сату келісім шартының жеке элементтеріне арналған жұмыстар бар. Жылжымайтын мүліктің құқықтық тәртібінің кешенді зерттелуіне К. М. Ильясованың жұмысы арналған. И. В. Амирханованың, Ю. Г. Басинның, Е. Б. Жусуповтың, М. К. Сулейменовтың және басқалардың зерттеулері жер учаскелеріне, жер қойнауы мен тұрғын ғимараттарға құқықтардың зерттелуіне арналған. Жылжымайтын мүліктің сатып алу-сату келісімінің құқықтық реттелуінің жеке аспектілері Г. А. Алиханованың, Ю. Г. Басинның, Д. Л. Байдельдиновтың, А. Г. Диденконың, И. У. Жанайдаровтың және т. б. жұмыстарында келтірілген.

Дипломдық жобаның нысаны мен пәні. Дипломдық жұмыстың нысаны жылжымайтын мүлікті сатып алу-сату келісімінің азаматтық-құқықтық реттелуі болып табылады.

Зерттеу жұмысының пәні жылжымайтын мүлікті сатып алу-сату келісімінің азаматтық-құқықтық реттелуімен байланысты шешілмеген мәселелердің кешені болып табылады.

Зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеттері. Дипломдық жұмыстың негізгі мақсаты азаматтық құқықты, азаматтық заңнаманы және сот тәжірибесін зерттеу мен салыстырмалы зерттеудің негізіндегі жылжымайтын мүлікті сату бойынша қарым-қатынастарды құқықтық реттеуді кешенді зерттеу болып табылады.

Берілген мақсатқа қол жеткізу үшін келесідей міндеттер қойылды:

- Жылжымайтын мүлікті сатып алу-сату шартының түсінігін, тараптарын қарастыру;

- Жылжымайтын мүлікті сатып алу-сату шартының нысанын және шартты мемлекеттік тіркеу және оның маңызын айқындау;

- Жылжымайтын мүлікті сатып алу-сату шартының елеулі ережесі ретіндегі шарттың пәні мен бағасын талдау;

- Тараптардың жылжымайтын мүлікті сатып алу-сату шартын жасау және орындау тәртібін зерттеу;

- Шарт бойынша жылжымайтын мүлікке меншік құқығының туындау сәтін анықтау;

- Шарт тараптарының жылжымайтын мүлікті сатып алу-сату шартын бұзу салдарын зерттеу;

- Жылжымайтын мүлікті сатып алу-сату шарты ережелерінің Франция, Германия заңнамалары бойынша ерекшеліктерін қарастыру.

Ережелер азаматтық-құқықтық жауапкершілігін жекелеген түрлеріне арналған Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінің сәйкес бөлігін ашып, сатуға байланысты қарым-қатынастарды реттейтін.

Біздің ойымша, жылжымайтын мүлікті сату келісім-шарт сату үшін басқа да түрлерін арасында негізгі орынды алады. Таңдалған тақырыптың өзектілігі байланысты экономикалық өсу үшін біздің елімізде соңғы бірнеше жылда жылжымайтын мүлікті сату келісім-шарты, барған сайын маңызды болып отыр кәсіпкерлік саны мен сапасын арттыру, бұл түсіндіріледі. Тақырыптың маңыздылығы мұндай мәмілелердің құқықтық сипаттағы көптеген факторлар әсер, мысалы, бөлме байланысты (жеке немесе заңды) жеке тұлғаның немесе мемлекетке тиесілі дейді; оған меншік түрі және т. б. иеліктен үй-жайлар. Осы жұмыстың мақсаты жылжымайтын мүлікті сату шартын, сондай-ақ сату және жылжымайтын мүлік сатып алу шартынан туындайтын кейбір мәселелерін зерттеу болып табылады.

Дипломдық жобаның ғылыми жаңалығы осы зерттеудің негізінде жылжымайтын мүлікті сатып алу-сату келісімін құқықтық реттеу мәселесінің теориялық және практикалық мәселелері кешенді қарастырылады.

Әдістемелік негізі. Дипломдық жұмысты жазу үшін ғылыми-теориялық негіз қазақстандық ғалымдардың және жақын шет ел ғалымдарының еңбектері болып табылады, соның ішінде: С. С. Алексеев, Ю. Г. Басин, А. Г. Диденко, К. М. Ильясова, С. Н. Братусь, В. А. Белов, А. Т. Жусупов, Н. Б. Мухитдинов, М. К. Сулейменов, О. С. Иоффе.

Зерттеудің нормативтік-құқықтық негізі Қазақстан Республикасының Конституциясы, Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі, Қазақстан Республикасының заңнамалық актілері мен басқа нормативтік-құқықтық актілері болып табылады.

Зерттеу барысында - ресми-заңды, тарихи-құқықтық, салыстырмалы- құқықтық әдістер қолданылды, олар құбылыстарды олардың өзара байланысында қарастыруға және жылжымайтын мүлікті сатып алу-сату келісімін құқықтық реттеудің ерекшеліктерін анықтауды.

Зерттеу жұмысының құрылымы дипломдық жұмыстың жазылуының талаптарына сәйкес келеді, кіріспеден, екі бөлімнен, қорытынды мен қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

Бұл дипломдық жобамда «Жылжымайтын мүлікке құқықтарды мемлекеттік тіркеу туралы» Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 26 шілдедегі N 310 Заңын қолдандық, себебі «Қазақстан Республикасының және шет елдердің заңнамасы бойынша жылжымайтын мүлікті сатып алу-сату шартының құқықтық реттелуі» атты тақырыпты ашу үшін осы заңның нормаларын басшылыққа алуымыз керек.

Сонымен қатар, жоба тақырыбын ашу үшін басқа да құқықтық-нормативтік актілерге жүгіндік. Соның ішінде: Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексi бар.

Жобаны дайындауға нормативтік-құқықтық актілерден басқа, оқулықтар, ғылыми еңбектер мен мақалалар қолданылды. Мысалы, Н. Р. Джакуповтың «Гражданско-правовое регулированиедоговора купли-продажи недвижимости» атты авторефератын, М. К. Сулейменованың «Вещные права в Республике Казахстан» оқулығын, А. П. Дудиннің «Объект правоотношения: вопросы теории» оқулығын, О. Ю. Скворцовтың «Регистрация сделок с недвижимостью: правовое регулирование и судебно-арбитражная практика» оқулығын, А. Жанабилованың «Регистрация прав на недвижимость. Проблемы и пути их решения» мақаласын, К. М. Ильясованың «Правовой режим недвижимого имущества: проблемы теории и практики» авторефератын, М. В. Абрамованың «К вопросу о понятии недвижимого имущества» мақаласын қолдандық және және тағы басқа дерек көздерін теориялық тұрғыны қарастыру үшін қолдандық.

Жобаны жазуда қолданылған дерек көздер теориялық аспектілерді қамтуда қолданылды, көбісі өзінің жаңашылдығын жоғалтқанымен, сол уақттағы көзқарастарымен танысуға мүмкіндік берді.

И. В. Амирханованың, Ю. Г. Басинның, Е. Б. Жусуповтың, М. К. Сулейменовтың және басқалардың зерттеулері жер учаскелеріне, жер қойнауы мен тұрғын ғимараттарға құқықтардың зерттелуіне арналған. Жылжымайтын мүліктің сатып алу-сату келісімінің құқықтық реттелуінің жеке аспектілері Г. А. Алиханованың, Ю. Г. Басинның, Д. Л. Байдельдиновтың, А. Г. Диденконың, И. У. Жанайдаровтың және т. б. жұмыстарында келтірілген.

Жоғарыда аталған ғалымдардың еңбектерін зерттей келе жылжымайтын мүлікті сату-сатып алу келісімінің мәнділігі, жеткіліксіз теориялық өңдеу, көптеген сұрақтардың пікірталастылығы, жылжымайтын мүлікке мемлекеттік құқықтық анализінің және онымен келісімдердің қажет екендігін ұғындық.

Заттардың қозғалмалы және жылжымайтын болып бөлінісі римдік құқыққа танымал болды. Римдік құқықта жылжымайтын мүліктерге тек жер учаскелері (praedia, fundi) мен жер қойнауындағылар ғана саналмай, сонымен бірге иегердің жерінде біреудің еңбегімен жасалған да саналған. Ол табиғи немесе мүліктік, жер бетінің бөлігі деп саналған (res soli) . Жылжымайтындарға негізінен құрылыстар, егіндер, көшеттер жатқызылды. Жермен байланысты және түбірінен оның бетімен бекітілген заттар оның құрамдас бөлігі болып саналды және superficies solo cedit (бетінде жасалған бетінде болады) ережесіне бағынды. Сондықтан үйге және сәйкесінше жер учаскесіне жеке құқықтың орнатылуына жол берілмеді. Учаскенің бетіндегі ауа кеңістігі беттің бөлігі ретінде қарастырылды.

Алайда И. А. Покровский айтқандай, римдік құқықта иеленудің толық бостандығын өзіне бекітетін меншіктілік құқығының ортақ түсінігі болды. Қозғалмалы және жылжымайтын мүлік арасындағы айырмашылық римдік құқықта ең минималды мәнге ие болды (иеленудің әр түрлі мерзімдері және басқалары) ; меншіктілік құқығының мазмұны сынды мүліктік айналымның түрлері онда екі заттардың белгілері үшін бірдей анықталды: ірі иелік бір қолдан екінші қолға қандай да бір мәнсіз зат сынды ресми емес түрде беріле алынады.

Ортағасырлық Еуропада айналымның құқықтық реттелуінің дамуы бірінші сатыда римдік құқықта жүрді: қозғалмалы және жылжымайтын мүліктердің құқықтық тәртібінің жақындастырылуы байқалды. Бірақ кейін сол айналымды қамтамасыз ету үшін римдік құқықтың рецепциясына дейін қабылданған кейбір ережелер қажет болды.

XVIII ғасырдың соңында Еуропада ипотекалық хаттың (ипотекалық кітап) институты пайда болды, ол дамушы жер кредитінің қажеттіліктерімен туындады.

Жер кітаптарын енгізудің мақсаты - әр берілген сәтте әр жылжымайтын мүліктің заңды жағдайына нақты суреттеме беру. Осы мақсатқа қол жеткізу екі қағидаттардың негізінде құрылды, олар заң әдебиетінде «жариялылық принципі» пен «шындықтың принципі» деген атауларға ие болды.

Шет елдік құқықтық жүйелер жылжымайтын мүлікке меншіктілік құқығын орнату түріне, сондай-ақ осындай мүліктерге келісімшарттарды жасауға арнайы талаптарды қояды. Жылжымайтын мүліктерге қатысты заңды актілер жариялылық пен танымалдылықтың негізінде жасалынады. Мүліктен айыру бойынша кез-келген келісімшарт жазбаша түрде бекітіліп, арнайы қоғамдық тізілімде - жер кітабында немесе жер учаскелері мен ғимараттардың басқа тізімінде тіркелуі қажет.

Қазақстандық азаматтарға заңмен, сот тәжірибесімен және азаматтық-құқықтық доктринамен жылжымайтын мүлік үнемі азаматтық құқықтың ерекше нысаны ретінде қарастырылды, оның айналымы арнайы құқықтық реттелуді талап етті. Оның сатып алу-сату щартының келісімін толығырақ қарастырайық.

Сату-сатып алу келісімі туралы нормалары Азаматтық Кодексте анықталған.

Жылжымайтын мүлікті сату-сатып алу келісімі сатып алу-сату шартының бір түрі болып табылады, ол сатудың ерекше нысанының белгісі бойынша - қозғалмайтын мүлік бойынша бөлініп көрсетіледі. Сондықтан көрсетілген келісімге тауарларды сатып алу-сату шартының барлық негізгі белгілері тән, ол соңғыларын дербес азаматтық-құқықтық шарттардың түрлерінен ерекшелейді. Бұдан шығатыны, жылжымайтын мүлікті сату келісімі келісідей түрде анықтала алынады.

Жылжымайтын мүлікті сатып алу-сату шарты бойынша сатушы сатып алушының иелігіне жер учаскесін, ғимаратты, құрылысты, пәтерді немесе басқа жылжымайтын мүлікті беруге міндеттеледі, ал сатып алушы көрсетілген мүлікті алып, ол үшін белгілі бір ақшалай соманы төлеуге міндеттеледі .

Жылжымайтын мүлікті сатып алу-сату шарты тараптармен келісімнің барлық қолданыстағы шарттары бойынша келісімге қол жеткізілгенінен кейін аяқталған болып саналады, бұл оны консенсуалды деп анықтауға мүмкіндік береді.

Жылжымайтын мүлікті сатып алу-сату шартында сатушы да, сатып алушы да бір-біріне қатысты біруақытта несие беруші мен борышкер ретінде қызмет етеді. Осылайша сатушы тауарды беруге міндетті және сатып алушыдан тауар үшін белгілі бір ақшалай төлемді талап етуге құқылы; сатып алушы тауарға ақша төлеуге міндетті және біруақытта оның берілісін талап етуге құқылы. Жоғарыда аталған белгілер қолма-қол сатып алу-сату шартын екі тарапты деп жіктеуге мүмкіндік береді.

Сонымен бірге сатып алу-сату шарты әр тараптың сәйкесінше ұсынуын білдіреді, бұл өзара келісімнің белгісі болып табылады, онда шарттың бір тарабының міндеттемелерін орындау контрагентмен сәйкес міндеттемелердің орындалуымен міндеттеледі.

Қазіргі уақытта пәтерлердің бағасы жоғары және сатып алу - сату шартын жасасқан уақытта немесе жасалуға дейін біржолғы төлеммен өз ақшалай қаражатынан оның сату құнын төлей алатын адамдар саны аз болғандықтан, бөліп төлеу сатып алу-сату шарты (әрі қарай - шарт), келісімнің шарты бойынша сатып алушы сатушыға алғаш рет тиесілі ақшаның бөлігін ғана төлейді, ал қалған бөлігін тараптарға белгілі мерзімде өз есебінен немесе екінші деңгейдегі банктердің несие қаражат есебінен төлеуге міндеттеледі.

Әрекет етуші заңнаманың нормаларын талдай отыра, «Сатып алу-сату туралы жалпы ережелер» 01. 07. 1999 ж. ҚР Азаматтық кодекстің Негізгі бөлімінің 25 тарауы, 1 параграфы, шартты жасасқан кезде негізгі құқықтық көз болып келетіні туралы қортынды шығаруға болады, сатып алу - сату шартының басқа да түрлеріне қарағанда (бөлшектелген сатып алу-сату, жеткізілім, шарт жасау, энергия жабдықтау, кәсіпорын сату), қарастырылып жатқан шарт жеке түрде ерекшеленбеген.

ҚР АК 406-бабына сәйкес, сатып алу-сату шарты бойынша тараптардың бірі (сатушы) басқа тарапқа (сатып алушыға) мүлікті (тауарды) меншігіне, шаруашылықты немесе жедел басқаруды беруге міндеттеледі, ал сатып алушы бұл мүлікті (тауарды) қабылдауға және ол үшін белгілі бір ақшалай соманы төлеуге міндеттеледі.

ҚР АК 441-бабының 1 тармағына сәйкес, шарт бойынша сатып алушыға тауардың берілген уақытынан тауардың төлемі қарастырылған жағдайда (тауарды несиеге сату), сатып алушы шартпен қарастырылған мерзімде төлем жүргізуі керек.

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс