Қылмыстық процеске қатысушылардың ұғымы, мәні

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 70 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе1

1 Қылмыстық процеске қатысушылардың ұғымы, мәні5

1. 1 Процеске қатысушылардың түсінігі, белгілері5

1. 2 Қылмыстық процеске қатысушылардың жіктелуі8

1. 3Өзге де тұлғалардың процестегі орны28

2 Куәнің қылмыстық процесске қатысушылар арасындағы орны35

2. 1 Куәнің процеске қатысуының құқықтық негіздері35

2. 2 Куәнің процессуалдық жағдайы44

2. 3 Қылмыстық процесте куәге берілетін кепілдіктер49

3 Қылмыстық процессте куәнің қауіпсіздігін қамтамасыз етуді ұйымдастыру. 56

Қорытынды. 65

Қолданылған әдебиеттер тізімі:67

Кіріспе

Қазақстан Республикасының Қылмыстық іс жүргізу кодексінің 7-бабының 25-тармағына сәйкес қылмыстық процеске қатысушылар деп, қылмыстық қудалауды және сотта айыптауды қолдауды жүзеге асыратын органдар мен адамдар, сондай-ақ қылмыстық iс бойынша iс жүргiзу кезiнде өз құқықтары мен мүдделерін немесе өздері өкілдік ететін құқықтар мен мүдделердi қорғайтын тұлғалар: прокурор (мемлекеттiк айыптаушы), тергеушi, анықтау органы, анықтаушы, күдіктi, айыпталушы, олардың заңды өкiлдерi, қорғаушы, азаматтық жауапкер, жәбiрленушi, жекеше айыптаушы, азаматтық талапкер, олардың заңды өкiлдерi және өкiлдерiн түсіну керек [2] .

Ғылымда процеске қатысушылар мәнінің сыртқы жағын түрліше түсіну байқалып отыр. Атап өтер болсақ, М. М. Михеенко қылмыстық іс жүргізу қызметіне белгілі бір дәрежеде қатынасатын адамдар процесс субьектілеріне және қатысушыларына бөлінеді деп санайды [1, 78] . Субьектілер - сот ісін жүргізуді жүзеге асырушы лауазымды адамдар мен органдар ғана, ал басқалардың бәрі - процеске қатысушылар. Л. Д. Кокоревтің пікірінше, “субьектілер” және “қатысушылар” терминдері - мән-маңызы бірдей ұғымдар, бірақ қылмыстық процесс үшін “қатысушылар” термині лайықтылау, өйткені “субьектілер” термині жалпылама сипатта болып кетеді [2, 90] .

Процесс субьектілері мен қатысушыларына бөлу біршама жасанды сипат алып отыр деп топшылауға негіз бар, себебі құқық қатынастарына қатысушылардың кез келгенінде құқықтар да, міндеттер де бар. Айырмашылық - сол құқықтар мен міндеттердің сипаты мен бағытында. Процеске қатысушылар мәнінің ішкі жағы да айтыс туғызуда. Процеске қатысушылар категориясына жататын адамдар шеңберін анықтау мәселесіне түрлі ғылыми мектептер түрліше қарайды.

Субъектілер - бір нәрсені өндіруші қатысушы деген мағынаны білдіреді. Қылмыстық іс жүргізу субъектісі бұл қылмыстық іс жүргізу құқықтарына ие болатын және процессуалдық міндеттемелерді орындайтын, өз құқықтары мен міндеттемелерін орындау барысында басқа субъектілермен қылмыстық іс жүргізу қатынастарына түсетін тұлға. Іс жүргізу субъектілері мен қатысушыларына бөлу үрдісі жасанды сипатқа ие деп айтудың негізі бар, өйткені құқықтық қатынастың кез келген қатысушысы жиынтық құқықтар мен міндеттемелерге ие болады. ҚР ҚПК-не сәйкес қылмыстық іс жүргізуге қатыстырылған тұлғалар бір терминмен, яғни іс жүргізудің қатысушылары деп белгіленген.

Іс жүргізуге қатысушылар мәнінің ішкі жағы да даулы мәселе болып табылады. Іс жүргізуге қатысушылар санатына жататын тұлғалар шеңберін анықтау мәселесіне түрлі ғылыми мектептер түрлі көзқарастарды қолдайды. Олардың ішінде басты үш көзқарас бар:

Бірінші көзқарасқа сәйкес, мүдденің бар жоғына қарамастан, іске қандай да қатысы бар кез келген тұлғалар іс жүргізуге қатысушылар болып табылады, деген позицияны В. П. Божьев қолдайды [3, 87] .

Екінші көзқарас істің барысында мүддені білдіруші немесе қорғаушы адамдар. Үшінші позиция қылмыстық сот өндірісінде іс жүргізуге қатысушылары санатын жоққа шығарумен байланысты. Айтылғаннан келесі қорытынды шығаруға болады: кез келген тұлға немесе орган қылмыстық іс жүргізудің қатысушысы ретінде танылуы үшін ол заңда көрсетілуге тиісті. Егер тұлға немесе орган ҚР ҚПК көрсетілмесе, онда қылмыстық іс жүргізу қызметінің қатысушысы бола алмайды.

Дипломдық жұмыстың зерттеу объектісі. Қылмыстық іс жүргізуге қатысушылардың ішіндегі істің әділетті қаралуына куәнің атқаратын рөлі зор. Куә - іс үшін маңызы бар қандай да болсын мән-жайлар туралы айғақ бере алатын кез келген адам. Азамат кездейсоқ жағдайдың болуымен жиі куә бола алады, бірақ қылмыстық сот ісін жүргізуде оның рөлі едәуір маңызды, өйткені куә ауыстырылмайды. Ол тек істің мән-жайын анықтау үшін қажетті ақпаратқа ие. Сондықтан да кейбір жағдайларда, азаматтың іске немесе өзге де субъект ретінде қатысу мүмкіндігі пайда болғанда, заң оған біріншіге артықшылық береді.

Зерттеу жұмысының өзектілігі. Қылмыстық істі жүргізуді куәлердің қатысуынсыз елестету мүмкін емес. Ол қылмыстық іс жүргізу қарым-қатынастарының саласына ендіріледі және куәнің іс жүргізу жағдайына ендіріледі.

Куә - бұл фактілер туралы мәліметтердің теңдесі жоқ көзі, ол жағдайлардың анықталуы немесе қарсы шығарылуы үшін негізгі мәнге ие, ол қылмыстық іс бойынша дәлелдеу пәніне кіреді. Осының негізінде зерттеу тақырыбы куәлік куәліктердің қатыстылығына, рұқсаттылығына және деректілігіне тікелей қатысты. Куәнің құқықтарының қатаң бақылануы және оның өзінің міндеттемелерін орындауы оның жауабының дұрыс бағалануының кепілдемесі болып табылады.

Бүгінгі күнде куәнің негізгі құқықтарының мәселесі өзекті болып келеді, өйткені қазіргі күнде олардың барлығы қылмыстық процестің ғылымымен толық деңгейде зерттелмеген, алайда дәл осыны үнемі пайда болатын практикалық мәселелер талап етеді, олар куәлік артықшылықтар мен оның заңмен қорғалатын құпияларымен байланысты.

Заманауи құқық қолданушылық тәжірибесі куәнің міндеттемелерін орындамағаны үшін барынша тиімді жауапқа тартатын заңнаманың әрі қарайғы жетілдірілуіне бағыттайды. Куәлердің қауіпсіздігіне бағытталған шаралар тәжірибеде ұзақ емес уақыт қолданылады, сондықтан олардың жүзеге асырылуымен байланысты барлық мәселелер жоғарғы ғылыми қызығушылықты тудырады.

Заманауи қылмыстық іс жүргізу ғылымы куәлік куәліктердің мәселесін, олардың рөлін, дәлелдеудегі мәндерді, сондай-ақ қылмыстық істі жүргізудегі куәнің құқықтық жағдайының мәселесін назарында ұстайды.

Зерттеудің мақсаты Қазақстан Республикасының Қылмыстық-процестік кодексіндегі қылмыстық процеске қатысушылардың ішіндегі куәнің рөлін айқындай отырып, куәнің қылмыстық істегі атқаратын рөліне ерекше мән беріп, оның Қазақстанның заңнамасындағы құқықтарын анықтау және куәнің куәлік етуінің негіздеріне кедергі болатын жағдайлардың себептерін анықтау және шешу жолдарын ұсыну.

Көрсетілген мақсатқа келесідей міндеттер арқылы қол жеткізілді:

- Қазақстан Республикасының Қылмыстық-процестік Кодексіне сәйкес, Қылмыстық процеске қатысушылардың қылмыстық істегі мәнін ашу;

- Куәнің қылмыстық процеске қатысушылар арасындағы заңды құқықтарының аражігін ажырату, әрқайсысының құқықтық міндеттемелері мен құқықтарына сипаттама беру;

- Куәнің процеске қатысуының құқықтық негіздерін қарастыру және куәнің процессуалдық жағдайы мен қылмыстық процесте куәге берілетін кепілдіктердің ерекшеліктерін анықтау;

- Қылмыстық процесте куәнің қауіпсіздігін қамтамасыз етудің жолдарын қарастыру.

Зерттеудің объектісі. Куәнің қылмыстық іс жүргізудегі орнын зерттей отырып, оның процессуалдық жағдайы қарастыру.

Зерттеудің пәні: ҚР ҚПК сәйкес куәнің қылмыстық іс жүргізудегі процессуалдық жағдайын зерттеу.

Зерттеудің әдістемелік негізін қоғамдық процестер мен әлеуметтік-құқықтық құбылыстарды танудың диалектикалық әдісі құрайды. Зерттеу барысында жалпы ғылыми, жеке-ғылыми және арнайы таным әдістері қолданылды: тарихи-құқықтық, ресми-логикалық, салыстырмалы-құқықтық, статистикалық, нақты-әлеуметтік және т. б.

Зерттеудің ғылыми жаңалығы ҚР ҚПК 78 бабымен қарастырылған жаңа қылмыстық құрам шеңберіндегі куәнің қылмыстық-құқықтық мәселесінің бірінші рет кешенді теориялық талдануы қолданылды, ол барлық элементтер мен белгілер, сондай-ақ сараланған және ерекше сараланған белгілері толық қарастырылған. Бұл жұмыста ҚР ҚПК куәнің атқаратын рөлі мен оның құқықтары мен міндеттемелерін айқындаудың жолдары қарастырыла отырып, сонымен бірге куәні қорғау шаралары бойынша мәселелер жете зерттелген.

Зерттеу объектісі. ҚР ҚПК бойынша куәнің қылмыстық істі қараудағы процессуалдық жағдайын зерттеу.

Зерттеу жұмысының теᴏриялық құндылығы. Зерттеу жұмысының барысында куәнің қылмыстық істі қараудағы құқықтары мен міндеттемелерінің үлкен арнасы ашылып, өзінің ерекше зерттеу нысаны, ғылыми ұс‬танымдары, түрлері мен үлгілері анықталды. Зерттеудің нәтижелері құқық саласында қᴏлданудың ерекшеліктеріне нақты үлес қᴏсады. Зерттеу барысында жасалынған тұжырымдамалар мен нәтижелер куәні құқықтық қорғаудың дамуына, қалыптасуына септігін тигізеді.

Зерттеу жұмысының практикалық құндылығы. Алынған мәліметтер ҚР ҚПК бᴏйынша зерттеу жұмыс‬тары үшін қᴏлданыла алынады, курс‬тық, диплᴏмдық, диссертациялық жұмыс‬тарды жазу үшін де қᴏлданыла алады. Сᴏндай-ақ бұл зерттеу жұмысы құқықтық ᴏқытуда, практикалық сабақтарда, дәріс‬терде қᴏлданыла алады.

Зерттеу жұмысының құрылымы кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан, қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

1 Қылмыстық процеске қатысушылардың ұғымы, мәні

1. 1 Процеске қатысушылардың түсінігі, белгілері

Процеске қатысушыларға жататын адамдар түсінігінде мынадай үш көзқарас барынша айқын байқалады.

Бірінші көзқарасқа сәйкес, мүдденің бар жоғына қарамастан іске белгілі бір қатысы бар кез келген адам процеске қатысушы болып табылады. Бұл көзқарасты В. П. Божьев барынша дәйекті түрде жақтап келеді [3, 87] . Барынша көп қолдау тапқан екінші көзқарас процеске қатысушылар деп, тек істе мүддені білдіруші немесе қорғаушы адамдарды тануға негізделген. Үшінші көзқарасқылмыстық сот ісін жүргізуде “процеске қатысушылар” категориясының заңдылығын жалпы теріске шығарумен байланысты. Осы көзқарасты жақтаушы С. А. Альперт процеске қатысушылардың бәріне түрлі құқықтармен міндеттер берілген, сондықтан да оларды “процеске қатысушылар” деген бір ұғыммен біріктіруге болмайды деп санады [4, 93] .

Сонымен, “процеске қатысушылар” терминін түсіну, ал екінші жағынан - процеске қатысушылар категориясына жатқызылатын адамдар шеңберін анықтау жөніндегі ғылыми көзқарастарда орын алып отырған алшақтықтарға обьективті негіз бар, оның мәні мынада:

1. “процеске қатысушылар” категориясының өзін қылмыстық іс жүргізу құқығы ғылымының әр түрлі түсінуімен;

2. іс жүргізушілердің қылмыстық процестегі функциялар мәнін түрліше түсінуімен байланысты.

Процесс субьектілері мен қатысушыларына бөлу біршама жасанды сипат алып отыр деп топшылауға негіз бар, себебі құқық қатынастарына қатысушылардың кез келгенінде құқықтар да, міндеттер де бар. Айырмашылық - сол құқықтар мен міндеттердің сипаты мен бағытында. Процеске қатысушылар мәнінің ішкі жағы да айтыс туғызуда. Процеске қатысушылар категориясына жататын адамдар шеңберін анықтау проблемасына түрлі ғылыми мектептер түрліше қарайды [5, 65] .

Қылмыстық іс жүргізу заңында “процеске қатысушылар” категориясының түрліше түсінілуі мынадан көрінеді:

1. Қылмыстық процестік кодексінің нормалары процеске қатысушылар тізбесі берілген бөліктерде бір-біріне сәйкес келмейді, мысалы:

а) Қылмыстық процестік кодексінің 7-бабының 24-тармағында «қылмыстық процеске қатысушылар - қылмыстық қудалауды және сотта айыптауды қолдауды жүзеге асыратын органдар мен адамдар, сондай-ақ қылмыстық iс бойынша iс жүргiзу кезiнде өз құқықтары мен мүдделерін немесе өздері өкілдік ететін құқықтар мен мүдделердi қорғайтын тұлғалар: прокурор (мемлекеттiк айыптаушы), тергеушi, анықтау органы, анықтаушы, күдіктi, айыпталушы, олардың заңды өкiлдерi, қорғаушы, азаматтық жауапкер, жәбiрленушi, жекеше айыптаушы, азаматтық талапкер, олардың заңды өкiлдерi және өкiлдерi» деп түсіндірілген; осылармен қатар Қылмыстық процестік кодексінің 7-бабының 24 тармағында тағы да бір түсініктеме берілген: «қылмыстық процеске қатысатын өзге де адамдар - сот отырысының хатшысы, аудармашы, куә, қорғалуға құқығы бар куә, куәгер, сарапшы, маман, сот приставы, медиатор» .

ә) Қылмыстық процестік кодексінің 2-бөлімі (“Қылмыстық процеске қатысатын мемлекеттік органдар мен адамдар”) сот немесе судья, іс бойынша төрағалық етуші, тергеу бөлімінің бастығы, анықтау органы бастығы қызметін регламенттеген.

б) 10-тарауда (“қылмыстық процеске қатысатын өзге де адамдар”) процеске қатысушылар ретінде куә, сарапшы, маман, аудармашы, куәгер, сот отырысының хатшысы, сот приставы аталған, мұның өзіҚылмыстық процестік кодексінің 7-бабының 24 тармағына сәйкес келеді [2] .

Сонымен, қолданылып отырған қылмыстық процестік кодексінің бірде-бір нормасы қылмыстық сот ісін жүргізуге қатысушылар белгісіне жататын адамдардың егжей-тегжейлі тізбесін бермейді. Сонымен бірге “процеске қатысушылар” категориясына жататын адамдар шеңберінің заң мен қылмыстық іс жүргізу теориясында бір мағынада түсінілуі:

-заңды бір ізге салу;

-заңды әмбебаптандыру;

-заң бұзылуының алдын алу;

-құқық нормаларын түсіндіруде, түсінуде және қолдануда біркелкілікке жету мақсаттарында маңызды.

Соңғы кезде, әдебиетте процеске қатысушылар мәселелерін қылмыстық іс жүргізу функцияларымен байланыстыра қараудың тұрақты тенденциясы байқалып отыр.

Процеске қатысушылар проблемаларын қылмыстық іс жүргізу функцияларымен өзара байланыстыра шешу екі мақсатқа жетуге:

- сот ісін жүргізуге әрбір қатысушының статусын белгілеуге;

- түрлі қатысушылардың өзара іс-қимыл жасау шектерін жекелеген функциялар арасындағы генетикалық байланыстарды табу арқылы анықтауға мүмкіндік береді [6, 45] .

Қылмыстық сот ісін жүргізуге қатысушылардың мәнін түсінудің біз жақтап отырған жолының пайдалы жағы мыналар:

а) функция, бүкіл қылмыстық іс жүргізу қызметі секілді, құқық қатынастарында жүзеге асырылады;

ә) функциялар қылмыстық іс жүргізу қызметіне әрбір қатысушының құқықтар мен міндеттерді жүзеге асару жолымен орындалады;

б) қылмыстық іс жүргізу қызметіне әрбір қатысушының тек өзіне тән құқықтары мен міндеттері болады;

в) құқық қатынастарының сипаты адамның құқықтық статусын негізге ала отырып белгіленеді (тергеуші мен прокурор қатынастары, тергеуші мен күдікті, тергеуші мен куә қатынастарынан өзгеше және т. б. ) ;

г) құқық қатынастарында әрбір қатысушы тек бір рөль атқарады (куә судья бола алмайды, судья сарапшы бола алмайды т. т. ) .

Сонымен, бұрын қаралған қылмыстық іс жүргізу функцияларына орай сот ісіне мынадай қатысушыларды ажыратуға болады:

- қылмыстық ізге түсу функциясы - прокурор, тергеуші, анықтау органы, анықтаушы;

- тергеу функциясы - тергеуші, анықтаушы;

- айыптау функциясы - айыптаушы (мемлекеттік айыптауды қолдайтын прокурор, бірқатар жағдайларда жәбірленушінің өзі) ;

- прокурордың заңдылықты қадағалау функциясы - прокурор;

- қорғау функциясы - күдікті, айыпталушы, сотталушы, қорғаушы;

- қылмыстық істі сотта қарау және шешу - судья, сот, ал жекеленген жағдайларда тергеуші не прокурор (мысалы, істі аладын ала тергеу сатысында қысқарту) ;

- азаматтық талапты қолдау - азаматтық талапкер;

- азаматтық талаптан қорғау - айыпталушы, азаматтық жауапкер [7, 64] .

Сонымен бірге процеске қатысушылардың бұл тізбесі мұнымен шектелмейді, себебі функцияларды тікелей орындау процеске өзге де адамдардың тартылуын, оларға да құқықтар мен міндеттер жүктелуін көздейді.

Қазақстан Республикасының Қылмыстық процестік кодексіне сәйкес, қылмыстық процеске қатысатын органдар мен адамдарды келесідей жіктеуге болады: сот, соттың құрамы, судья, тергеу судьясы, іс бойынша төрағалық етуші.

Сот, сот билiгi органы бола отырып, қылмыстық iстер бойынша сот төрелігін жүзеге асырады және оның келесідей негізгі функциялары бар: нақты iстердiң соттылығын анықтай отырып, нақты қылмыстық істерді тергеу үшін соттың құрамын жинақтау, судьяларды жіктеу, істі шешу мақсатында айыптау мен қорғау функцияларының ара жігін ажырату. Қазіргі кезде Қазақстан Республикасында қылмыстық істер бойынша соттарды келесідей жіктеуге болады: жоғарғы сот, облыстық және оларға теңестірілген соттар, аудандық және оларға теңестірілген соттар, қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған ауданаралық соттар, қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған ауданаралық әскери соттар, кәмелетке толмағандардың істері жөніндегі мамандандырылған ауданаралық соттар, гарнизондардың әскери соттары жүзеге асырады [18, 69] .

Соттың өкілеттігі сот билігінің органы ретіндегі заңда қарастырылады. Тек соттың ғана төмендегідей функциялары бар: ол адамды қылмыстың жасалуына кінәлі деп тани алады және оған жаза қолдана алады, тұлғаға медициналық немесе тәрбиелік сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану, өзінен төмен тұрған соттың қабылдаған шешімін өзгертуге немесе жоюға, тергеушінің, анықтау органының, прокурордың айыпталушыға, күдіктіге қатысты үйде қамауда ұстау, қамауға алу түріндегі таңдаған бұлтартпау шараларына санкция беруге және олардың мерзімін ұзартуға, сот актілерін жаңадан анықталған мән-жайлар бойынша қайта қарауға, күзетпен ұсталмаған адамдысот-психиатриялық сараптама жүргізу үшін медициналық ұйымға мәжбүрлеп орналастыру туралы шешім қабылдауға құқықты [8, 98] .

Судьялар өз лауазымы шегiнде iстi жеке қарастыратын, соттың отырысын дайындайтын немесе оның үкiмiнiң немесе басқа шешiмiнiң атқарылуын қамтамасыз ету жөнiнде өкiм жасау қызметiн жүзеге асыратын тұлға болып табылады.

Іс бойынша төрағалық етушi сот отырысының барысына басшылық жүргізеді, қылмыстық iстiң әдiлетті жүргізілуі мен қаралуын және осы Кодекстегі басқа да талаптардың сақталуын, сонымен бірге сот отырысына қатысушы барлық тұлғалардың өздерiн сәйкесінше ұстауын қамтамасыз ету үшiн барлық шараларды қолданады.

Мемлекет қылмыстық процеске қатысушыларды, атап айтқанда, судьяны, тергеушіні, прокурорды, анықтаушыны, сарапшыны, маманды, қорғаушыны, сот приставын өз қорғауына алады. Сондай-ақ, осы аталғандармен қоса олардың отбасы мүшелерін және жақын туыстарын да өз қорғауына алуы тиіс.

Осы аталған адамдар үшін мемлекет заңда көзделген тәртіппен сотта қылмыстық істерді немесе материалдарды қарауға, анықтау немесе алдын ала тергеу жүргізуге байланысты олардың өміріне қауіп төнуден немесе күш қолданудан қауіпсіздендіру шараларын қолдануды қамтамасыз етеді.

1. 2 Қылмыстық процеске қатысушылардың жіктелуі

Қылмыстық процеске қатысушылар деп - қылмыстық істерді тергеуге жәнк қарауға өздерінің немесе өздері білдіретін құқықтар мен заңды мүдделерді қорғауы мақсатымен мемлекеттік органдар тартатын немесе қатыстыратын процестік кең құқықтар берілген жеке және заңды тұлғаларды, қылмыстық сот ісін жүргізуге өкілетті лауазымды адамдар мен мемлекеттік органдарды, қосалқы функциялар атқаратын адамдар мен органдарды түсіну керек.

Оларды жүзеге асыратын қызметтер мен тұлғалардың қатынасы қылмыстық процестің келесідей жіктелуіне мүмкіндік береді:

1. Қылмыстық процеске қатысушы мемлекеттік органдар мен лауазымды тұлғалар.

Берілген топ екі топшаға бөлінеді:

а) сот, соттың құрамы, судья, іс бойынша төрағалық етушілер, тергеулік судья жатады.

б) қылмыстық ізге түсу функциясын жүзеге асыратын мемлекеттік органдар мен лауазымды адамдар, яғни прокурор, тергеу бөлімінің бастығы, тергеуші, тергеу органы, тергеу органының бастығы, анықтаушы, анықтау органының бастығы, анықтау органы.

2. Өз құқықтары мен мүдделерін немесе өздері білдіретін құқықтар мен мүдделерді қорғап процеске қатысушылар: күдікті, айыпталушы, жәбірленуші.

3. Өзгенің мүддесін көздеп процеске қатысатындар. Бұл тұлғалар қорғаушы, адвокат, жекеше айыптаушы, азаматтық талапкер, азаматтық жауапкер, кәмелетке толмаған күдіктінің, айыпталушының, сотталушының, сотталған адамның заңды өкiлдерi, жәбiрленушiнiң, азаматтық талапкердің және жекеше айыптаушының өкiлдерi, азаматтық жауапкердiң өкiлдерi.

4. Қылмыстық процеске қатысушы өзге де адамдар: куә, сарапшы, маман, аудармашы, куәгер, сот отырысының хатшысы, сот приставы, медиатор.

Сот қылмыстық істер бойынша сот әділдігін жүзеге асыратын заңды, тәуелсіз, білікті, бейтарап, сот билігі органы болып табылады [9, 72] .

Қазақстан Республикасындағы қылмыстық істер бойынша сот әділдігін мыналар жүзеге асырады: Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты, облыстық және оларға тең соттар, аудандық, қалалық және оларға тең соттар, әскери, әкімшілік, экономикалық соттар. Бірқатар қылмыстық істерді судья жеке қарастырады, өлім жазасы айыбына тағайындалу қаупі төніп тұрған кінәліні айыптау ісі құрамы үш соттан тұратын немесе ант берген заседательдердің қатысуымен болатын соттың бірінші сатында іс жүргізуі негізінде жүзеге асырылады.

Кез келген қылмыстық iс соттың заңды, тәуелсiз, құзыреттi және бейтарап құрамымен ғана қаралады, бұл ҚПК келесідей:

- нақты iстердiң соттылығын анықтау;

- нақты қылмыстық iстердi қарау үшiн соттың құрамын жасақтау;

- судьяларды бөлу;

- iстi шешу функциясын айыптау және қорғау функциясынан бөлектеу ережелерiн сақтаумен қамтамасыз етiледi.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.