Шет тілі сабағында әзіл-сықақ жанрды қолдану ерекшеліктері

Пән: Тілтану, Филология
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 66 бет
Таңдаулыға:

Дипломдық жұмыс: Шет тілі сабағында әзіл-сықақ жанрды қолдану ерекшеліктері

Мазмұны

Кіріспе3

1 Шет тілі сабағында әзіл-сықақ жанрын қолданудың теориялық негіздері6

1. 1 Әзіл-сықақ жанрының даму тарихы6

1. 2 Оқу процесінде әзіл-сықақ жанрын қолданудың мәселелері8

1. 3 Педагогтың кәсіби қызметінде әзіл-сықақ жанрын табысты қолданудың психологиялық-педагогикалық негіздері27

2 Шет тілі сабағында әзіл-сықақ жанрды қолдану арқылы оқытудың негіздері33

2. 1 Шет тілі сабағында балаларды әзіл-сықақ жанрын қолданып оқытуға констатациялаушы тәжірибе жұмысы33

2. 2 Әзіл-сықақ жанрын қолданып шет тіліне оқытудың негізі, сатылары40

2. 3 Әзіл-сықақ жанрын қолданып шет тіліне оқытудың тәжірибесінің нәтижелерін талдау48

Қорытынды58

Қолданылған әдебиеттер тізімі61

Қосымша64

Кіріспе

Комедия (гр. котосііа - сауық-сайран, әуезді ән) - өмір құбылыстарының, мінез-құлықтың, іс-әрекеттің күлкілі жақтарын көрсету мақсатымен сахнаға лайықталып жазылған драмалық шығарма. Жанры түрліше: водевиль, фарс, сатиралық комедия, юморлық комедия, лирикалық комедия, музыкалық комедия, т. б. Комедияның алғашқы белгілері Ежелгі Греқияда шарап тәңірісі Диониске құрмет көрсетуге арналған ойын-сауықтан басталған. Оның сол дәуірдегі көрнекті өкілі - Аристофан (б. з. б. 445 - 385) . Өмір құбылыстарын бейнелегенде кейіпкерлер, жағдайлар, оқиғалар өсіріліп, ұлғайтылып суреттеледі де, күлкінің күшімен олқылықтар, кемшіліктер, қателіктер сыналып, озық идеялар биік мұраттар мадақталады.

Характерлер қақтығысы, мінездер шайқасы бірінші қатарға шығады. Жағымды, жағымсыз кейіпкерлер тартысының үстінде жеке бастың мақсаты мен құлқынның қайы үшін ұнамсыз кейіпкерлер өзара кикілжіңге барады, күлкіге ұшырайды. Комедияның ерекшелігі тартыспен, сюжетпен, қызықты оқиғамен қатар тіл өрнегіне де қатысты. Дараланған, өзгелерге ұқсамайты нәр кейіпкердің тілі күлкі шақырса, сахналық туындының ажары кете бастайды. Бұл тұрғыда әсірелеу, ұлғайту (гипербола), өсіру (гротеск) сияқты көркемдік құралдары кеңінен пайдаланылады. Комедияда көбінесе жамандық жеңілт, жақсылық үстем болып аяқталады. Жағымсыз кейіпкерлер бармақ шайнап, қателігін мойындады, жеңіліп тізе бүгеді, адал ниет, ақ тілек, әділ іс салтанат құрады.

Әлем әдебиетінде комедияның көптеген классик, үлгілері жасалды. Англияда - У. Шекспир, Испанияда-Лопе де Вега, Францияда - Ж. Б. Мольер, П. Бомарше, Италияда- К. Гольдони тамаша комедиялық шығармалар жазды.

Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Қазіргі кезде ағылшын тіліндегі әзіл-сықақ жанрында жазылған мәтіннің құрылымдық және семантикалық құрамы үлкен мәнге ие болып келуде. Мұнда мынадай ғалымдардың еңбектері қызығушылық тудырады: И. Ильф, Е. Петрова И. А. Гончаров, С. Ахманова, Ю. М. Лотман, З. Я. Скребнев, З. Я. Тураева, Л. Г. Фридман және т. б.

«Әрбір ән сияқты әр комедияның да өз уақыты, өз дәуірі бар» (С. Сервантес) .

«Комедияда әр алуан әрсіз әрекеттер баяндалады, келеңсіз кісілер, олардың кесірлі қылықтары мен кесірлі мінездері сықақ етіледі» (әл-Фараби) .

Комедияның күші - күлкіде, күлкінің күші - шындық пен табиғилықта. Шыншыл һәм табиғи күлкі терең мазмұнды тартыстан туып, толыққанды юморлық, не сатиралық образдарға кӛркем жинақталып, парасатты биік идеяға шебер бағындырылғанда ғана комедия жалаң водевиль, жеңіл фарс, арзан мелодрама сипаттарынан аулақ, бұл жанрдың шын мәніндегі шынайы шығармасына айнала алады.

Міне сондықтан, ағылшын тілі сабағында оқушылардың танымдық, өмірге деген көзқарасын өзгертудің мақсатында әзіл-сықақ жанрына бағытталған сабақтың түрлерін өткізудің маңызы зор. Бұл олардың тек ағылшын тіліне деген қызығушылығын арттырып қана қоймай, олардың бойындағы әзіл-сықақты түсініп, оның тәрбиелік мәнін ұғынуға жол ашады. Бұл осы жұмыстың тақырыбының өзектілігін көрсетеді.

Зерттеу жұмысының мақсаты: Әзіл-сықақ жанрының әр қырын ашып қарастыра отырып, оның шет тілі сабағында қолданылу ерекшеліктерін анықтау.

Зерттеу жұмысының міндеттері:

- Шет тілі сабағында әзіл-сықақ жанрын қолданудың теориялық негіздерін анықтау;

- Оқу процесінде әзіл-сықақ жанрын қолданудың мәселелерін қарастыру;

- Педагогтың кәсіби қызметінде әзіл-сықақ жанрын табысты қолданудың психологиялық-педагогикалық негіздерін зерттеу;

- Шет тілі сабағында әзіл-сықақ жанрды қолдану арқылы оқытудың негіздерін анықтау;

- Шет тілі сабағында балаларды әзіл-сықақ жанрын қолданып оқытуға констатациялаушы тәжірибе жұмысын жасау;

- Әзіл-сықақ жанрын қолданып шет тіліне оқытудың негізі, сатыларын қарастыру;

- Әзіл-сықақ жанрын қолданып шет тіліне оқытудың тәжірибесінің нәтижелерін талдау

Зерттеу жұмысының нысаны: Шет тілі сабағында әзіл-сықақ жанрды қолдану арқылы оқытудың негіздері.

Зерттеу жұмысының пәні: Шет тілі сабағында әзіл-сықақ жанрды қолдану ерекшеліктерін қарастыру.

Зерттеу жұмысының жаңалығы: Дипломдық жұмыста шет тілі сабағында балаларды әзіл-сықақ жанрын қолданып оқытудың констатациялаушы тәжірибе жұмысы жасалған, соның негізінде оқушылар мен оқытушылардан сауалнама жұмысы жүргізіліп, мектеп бағдарламасында ағылшын тіліне балалардың үйренуі оңайға соғатындай және сабақтың тақырыбы балаларды жалықтырып жібермейтіндей, әзіл-сықақтарды қолданудың үлгілері келтірілген. Бұл әзіл-сықақ жанрын жағдайға байланысты шет тілі сабағында практикада кеңінен қолдануға болады.

Зерттеу жұмысының теориялық құндылығы. Зерттеудің нәтижелері ағылшын тілі сабағына оқытуда, ағылшын тіліндегі әзіл-сықақ жанрын зерттеудегі теориясына нақты үлес қосады. Зерттеу барысында жасалынған тұжырымдамалар мен нәтижелер әзіл-сықақ жанры мәселелерінің дамуына, қалыптасуына септігін тигізеді.

Зерттеу жұмысының тәжірибелік құндылығы. Бұл зерттеу жұмысында әзіл-сықақ жанрында жазылған әзілдердің ағылшын тілі сабағында қолданудың ерекшеліктері туралы мәселелері қарастырылған, сонымен қатар ағылшын тілі сабағында өзге оқытушылардың әзіл-сықақтарды қолдануының үлгілері сауалнама жүзінде жинақталған.

Берілген жұмыс кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан және қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

1 Шет тілі сабағында әзіл-сықақ жанрын қолданудың теориялық негіздері 1. 1 Әзіл-сықақ жанрының даму тарихы

Комедия грек драмасының екінші саласы, Афиныда ресми мойындауға трагедиядан біршама кейін ие болды. Ұлы комедиялық хорлардың жарысы 488 - 486 жылдары ұлы Диосинияларда болған, ал Ленеяларда одан кейінірек болған. Бұған дейін комедия Диосиндік мерекелердің құрамына халықтық дәстүрлі ойын ретінде кірді, ал мемлекет оны ұйымдастыру үшін өзіне жауапкершілік алмайтын. Аттикалық комедияның әдеби жанр ретінде орнығуының алғашқы сатылары антикалық зерттеушілерге танымал болды; олар оны V ғасырдың екінші жартысында қалыптасқан форма ретінде білген. Осы уақыттың комедиясы ежелгі комедия деп аталады.

Ежелгі аттикалық комедия өзіндік архаикалық пен күрделі істің орнығуының әлеуметтік және мәдени мәселелерімен байланысты, ол грек қоғамының алдында тұрған. Афиндік демократия карнавалдық еркінділікті қоғамдық сынның қаталдығына дейін көтерді де, бұл кезде дәстүрлік ойынның қол сұғылмаушылық формасын сақтап қалды. Ежелгі комедияның фольклорлы саласымен ең алдымен жанрдың өзгешелігімен танысу үшін қажет.

Аристотель комедияның бастамасын фалликалық әндердің түйіндеріне алып келеді, ол қазіргі күнге дейін көптеген қоғамдардың салт-дәстүрлерінде сақталған. «Фалликалық әндер» - жемістілік құдайларының құрметіне орындалатын әндер, әсіресе Дионистің құрметіне, бұл кезде жемістіліктің символы ретінде фалға ие. Мұндай процессиялардың кезінде күлкілі мимикалық қойылымдар қойылатын, жеке азаматтарға қатысты әзіл-сықақтар айтылатын; бұл кезінде сатиралық және әшкерелеуші әдеби ямбалар дамыған әндер. Барлық бұл ойындар мен әндер дәстүрдің негізгі мақсатына ықпал етуші болып саналды - өмірдің іске асыру күштерімен қамтамасыз ететін: күлкі мен әзілді сөздерде өмірді тудырушы күшті көретін, бұл кезде қарапайым инабаттылық уақытша алынып тасталынатын [1, 83] .

Комедияның теориялық зерттелуінің бірінші талпынысы - ол ежелгі грек философы Аристотельдікі болатын. Трагедия мен эпосқа назарын аудара отырып, Аристотель комедияға тек фрагментарлы қарайды, оған трагедияға ұқсас аналогияларды өткізеді. (Мынадай гипотеза бар, алғашында поэтика екі бөлімнен тұрған, алайда комедияға арналған оның екінші бөлімі жоғалып кеткен) . Бірақ бұл жерде Аристотельдің өте қызықты тұжырымдамасы бар: «…комедияның тарихы бізге белгісіз, өйткені оған алдында мән бермеген болатын…» Бұл комедиялық стихияның өте кең танылуы, ол тілдік дәстүрлік әрекеттердің бөлінбейтін бөлігі ғана емес, сондай-ақ күнделікті өмірдің де бір бөлігі екенін көрсетеді. Комедияның болуы барынша табиғи болғаны соншалықты, ерекше ойластыруды да талап етпейтін.

Б. з. д. 5 ғасырдың өзінде әуесқой әртістер импровизациялық сипаттағы тұрмыстық және сатикалық қойылымдарды қоятын, онда диалог, би, ән бірге үйлесетін. Онда комедияның демократиялық, еркін сипаты көрініс табады, кейіннен ол кез-келген регламентацияға қарама-қарсы келеді: антикалық театрдың басқа түрлеріне қарағанда мұндай қойылымдарға әйелдер де қатысатын. Ежелгі грек ақындары Софрон мен Ксенарх мимаға әдеби форманы берген. Содан бастап комедияның дамуы екі сызық бойынша жүретін: халықтық, импровизациялық шығармашылық басым болып келетін және кәсіби - қойылымдық және әдеби өнер.

Алғашқы көбіне танылмал болған комедиограф Аристофан болған (б. з. 5 ғ дейін), ол қырыққа жуық комедиялар жазған, олардың ішінде он бірі ғана сақталған. Оның пьесалары терең қоғамдық-әлеуметтік бағытталғандығымен, заманауи проблематикасымен, адамгершілік және әлеуметтік кемшіліктерді сатиралық күлкіге айналдыруымен ерекшеленетін (Әлем, Лисистрата, Бұлттар, Бақалар, Құстар және т. б. ) . Алайда бұл кезде комедия жеке декларативті, эпизодтық, хорлық әуенмен жүретін тізбекті құрайды. Б. з. д. 3 ғ. комедия үлкен құрылымдық бүтіндікке ие болады: онда мұқият қарастырылған интрига-фабула бекітіледі. Сонымен қатар, комедияда заманауи құндылықтар көріне бастайды (бұл бағыттағы ірі өкілдің шығармашылығы, комедиограф Менандрдікі сақталған үзінділері бойынша танымал) [2, 59] .

Әлем мойындаған Шекспир шығармашылығы үш кезеңге бөлінеді. Шекспир шығармашылығының бірінші кезеңі 1590-1600 жж. қамтиды. Оның алғашқы шығармалары 90-шы жж. басында жазылған: драмалық хроникалар, комедиялар және екі поэма «Венера мен Адонис» (1593), «Лукреция» (1594) . Бұл екі поэманы Шекспир граф Саутгемптонға арнаған. Осы жылдары аралығындағы пьесалары оптимистік сарында болып келеді. Комедияларында адамдардың бақытқа ұмтылу жолындағы кездесетін қиындықтармен күресі суреттеледі, жаңа дендеп келе жатқан буржуазиялық қатынастар әшкереленеді («Қателіктер комедиясы» - қойылуы 1594 ж., басылуы 1623 ж. ; «Асауға тұсау» - қойылуы және басылуы 1594 ж. т. б. І кезеңдегі пьесаларында Шекспир адамның және оның тұрған жерінің сұлулығын, өмірдің қарапайым қуаныштарын мадақтайды. Драматург орта ғасырлық жазушыларда бұрын болмаған сұлулықтың жаңа, гуманистік идеалын жасады, сондықтан оның шығарған образдары айқын және көп-кырлы. Шекспир комедиялары мен драмаларының әрекеті әр түрлі елдерде болады, бірақ олар қай жерде өтсе де, барлығында Англияның рухы сезіледі. Драматург өткен ғасырды суреттесе де, оның жасаған кейіпкерлері Қайта өрлеу дәуірінің өкілдері болып көрінеді.

19 ғ. еуропалық көңіл көтеретін комедияға интрига (Э. Скриб, Э. Лабиш, Э. Ожье, В. Сарду және т. б. ) мен сатрикалық комедия (Г. Бюхнер, К. Гуцков, Э. Золя, Г. Гауптман, Б. Нушич, А. Фредро және т. б. ) дамуды тудырды.

Өте қызықты және расында да жаңашыл болып 19 ғасырдағы «комедиялардың идеясы» атты ағылшындық комедия танылды. Оның негізін қалаушы парадокстың шебері О. Уайльд болса, оны өз шығармашылығында жалғастырған және бекіткен Б. Шоу.

20 ғ. өнеріне жанрлардың араласуы, оның күрделенуі және әр түрлі жанраралық туындылардың дамуы тән. Бұл тенденциядан комедия да арылмады. Комедияның сценалық түрлерінің әр алуандығына режиссура өнерінің қалыптасуы да ықпал етті, ол қойылымдардың жанрымен экспериментелетін. Комедияның дамуының қосымша түрі туралы ерекше атап өткен жөн [3, 58] .

Орыс әдебиетінде Д. И. Фон-визиннің "Тоғышары" А. С. Гри-боедовтің "Ақылдың азабы", Н. В. Гогольдің "Ревизоры" шебер жазылған туындылар қатарына жатады. Қазақ әдебиетінде алғашқы комедиялық шығарма Б. Майлиннің қаламынан тулы ("Шаншар молда", "Некеқияр", "Талтаңбайдың тәртібі", т б. ) . М. Әуезов ("Айман-Шолпан"), Ж. Шанин ("Торсықбай", "Айдарбек"), Ә. Тәжібаев ("Той боларда"), ҚМұхамеджанов ("Бөлтірік бөрік астында"), Қ. Байсейітов пен Қ Шаңғытбаев ("Беу, қыздар-ай"), ҚАманжолов ("Досымның үйленуі"), С. Балғабаев "Тойлан қайтқан қазақтар", Т. Нұрмағанбетов ("Қырманбайдың тойы"), т. б. көптеген комедиялар жазды. Бүгінде қазақ комедиясы белгілі жанрлық жүйесі бар арналы салаға айналды.

Комедияның негізгі функциясы - күлдіру. Күлдіре отырып көрерменге ой салу. Күлкі белгілі бір кейіпкердің іс-әрекетінен немесе оқиғаның қызықты өрбуінен, яки диалогтардың қызықты құрылымынан туындайды. Комедия жанрындағы кез-келген туынды көрерменді шексіз күлкіге бөлеп, әсем көңіл-күй сыйлауға тырысады.

Әлем кино тарихында алғашқы комедиялық элементтер ағайынды Люмьерлердің «Политый поливальщигіннен» бастап, Чарли Чаплин, Бастер Китон, Григорий Александров, Иван Пырьев, Григорий Данелия сынды режиссерлердің фильмдерінен көрініс тауып, кино өнерінің «алтын қорына» енді. Комедия жанры содан бері уақыт белгісін, қоғам тынысын, халықтың мұң-мұқтажын, арман-мүддесін, әділдік пен әділетсіздіктің ара-жігін әзіл-әжуамен жеткізу көрерменді экранға жақындатудың бірден-бір жолы болды.

1. 2 Оқу процесінде әзіл-сықақ жанрын қолданудың мәселелері

Тіректік түсініктерді сипаттауда біз өзімізге мәселелердің шеңберін сызып алдық, оларды шешпей әзіл-сықақ жанрында оқытудың әдістемелік үлгісін жасау мүмкін емес. Осылайша біз күлкі, күлдіргінің (соның ішінде әзіл-сықақ) мәдени-дидактикалық аспектісін анықтауға тырыстық.

Күлкі басқа ұқсас мәдени, эстетикалық және әдеби түсініктермен үйлесімінде нені көрсететінін де анықтауға тырыстық.

Күлдіргінің антикалық дәуірден бастап болуының ғылыми әдебиеттерінде күлкі тілдік құбылыс ретінде көптеген адам қызметінің саласында бар: философия, саясат, мәдениет, өнер және педагогика.

Жоғарыда аталғанды ескере отырып, біз күлдіргінің бір аспектісінің қолданылуын, соның ішінде коммуникативті мәдениет ретіндегі күлкінің дидактикалық аспектісін қолдануды толықтай қарастыру үшін бөліп алдық, өйткені біздің ойымызша, ол қазіргі кездегі педагогтың тәрбиелеу-білім процесіне ықпал ете түседі. Бұл кезде әзіл-сықақтың дидактикалық мүмкіндіктері, яғни тек оқыту және тәрбиелеу процесіне қатысты ғана қолданылуы емес, сондай-ақ шынайылықтың құбылыстарын күлкіге айналдыру құбылысы ретінде көрінеді, содан қоғамның ақыл көңіл-күйіне әсер етеді, оны тәрбиелейді және аша түседі.

Әзіл адаммен бірге оның барлық тіршілік ету кезеңінен бастап бірге жүргеніне қарамастан, алдымен ол тек физиологиялық сипаттағы құбылыс болды, яғни адамның әр түрлі қажетттіліктері мен ұмтылыстарының қанағаттандырылуының табиғи реакциясы, сондай-ақ оның дене және рухани ыңғайлығының көрсеткіші болды. Сонымен қатар, адам тарихының алдыңғы сатыларында әзіл ең бастысы мерекелік салт-дәстүрлердегі жаппай және тұрмыстық құбылыс болып табылды. Біздің ата-бабаларымыз күлкіге қайта жаңарудың белгісі және өмірдің жалғасының символы деп қарады.

Алғашқы халықтардың ауыз әдебиетінде қатаң салт-дәстүрлермен бірге күлкімен байланысты салт-дәстүрлер, күлкі құдайы да болды. Зерттеушілер қазіргі кезде біз күлкінішті деп табатынды архаикалық күлкі деп тануға болмайтынын атап көрсетеді. Бұл қуаныштың, адамның денінің саулығының, тоқтығының, күшінің күлкісі. Бұл тағы да - дәстүрлік, метафизикалық күлкі, ол денелік энтузиазмды өмірдің, дүниенің жарық пен қараңғылықтың әлеміне алмастыратын күлкі. Осылайша, қоғамның осы даму кезеңдерінде күлкі басымдылығымен дене немесе дәстүрлік қызметтерді атқарды, сондықтан оның іске асырушы, соның ішінде жалпыдидактикалық функциялары туралы қазіргі кезде айту қиын [4, 68] .

Алайда антикалық дәуірдің өзінде күлдіргінің мәселесі көптеген философтарды, ақындарды, саясатшыларды, ораторларды қоғамдық сипаттағы мәселе ретінде мазалады: күлкінің әсер етуші мәселелері кеңінен талқыланды. Азаматтардың тәрбиеленуіне, олардың бір-біріне қарым-қатынасына ерекше мән бере отырып, антикалық дәуірдің теория мамандары негізінен ауыр қарудың түріне айналатындығын атап өткен болатын, ол кімге және қалай қолданылуына байланысты. Антикалық әдебиеттің әзілдік туындылары, сондай-ақ философиялық, дидактикалық диалогтарға, саяси көзқарастарға қатысты қолдануынуы олардың авторларында екі міндеттің болуын куәландырады: көрермендердің тек көңілін көтіріп қана қоймай, оларда заттарға деген қатаң көзқарасын тәрбиелейді.

Біздің зерттеуіміз үшін маңызды аспектілерді қысқаша сипаттап өтейік.

Қол жетімді еңбектерді зерттеу (антикалық философтар мен риторлардың еңбектерін: Аристотель, Квинтилиан, Ксенофонт, Платон, Сократ, Цицерон, сондай-ақ ауызекі тіл білімінің және әзіл-сықақ жанрының зерттеушілері: С. С. Аверинцев, М. М. Бахтин, А. В. Дмитриев, А. А. Елистратова, А. Ф. Лосев, Д. С. Лихачев, Л. Е. Пинский және т. б. ) күлдіргінің әдебиетпен әсерін анықтауға жол ашты.

Әзілдің ағартушы мүмкіндіктері Сократпен және оның ізбасарларымен танылған және керемет қолданылған, соның ішінде Платонмен. Платонның сократтық диалогтарында ораторлықтың сөздік шеберлігі даудағы шындықты табуға бағытталған. Сократтың маңызды жетістігі оның тәжірибеде бір құқықты әңгімелесушілердің диалогы ретіндегі шынайылықты табу болып табылады (бұл әдіс «майевтика» деген атауға ие болған, тура мағынасында негізгі өнер дегенді білдіреді, яғни дұрыс қойылған сұрақтардың арқасында Сократ шындықтың тууына ықпал етті) . Сократ барлық мүмкін көзқарастарды қарастырып, алдын ала оның ешқайсысына қосылмауға ұмтылды. Ол софистерге қарағанда нағыз шебер сөздің негізгі мақсаты - шындықты анықтау, бірақ оратордың аудиторға не болса соған сендіруі емес.

Біздің ойымызша ерекше назарды шындық үшін даудың әдісі ретіндегі Сократтың ирониясы иемдене алады. А. Ф. Лосеваның ойынша, бұл иронияда терең жағымды мән жатыр: категориялық ұстанымдарды қолданбай отырып, өзін кемсіте отырып, Сократ сырттай өзінің сұхаббатушысын биікке көтереді, онымен жоғары санадағы адамдарды мадақтайды. Өзінің алдамшы өзін-өзі жоюымен Сократ сұхбаттасушысын логикалық лабиринтке енгізеді, ол одан жалғыз жолды табуына тура келеді, оған белсенді түрде, бірақ жалықтырмайтын сұрақтармен Сократ көмектеседі. Сократтың өзін-өзі жоюы, оның білімсіздігі өзінің қарама-қарсылығына өтеді де, біреудің білімсіздігін ироникалық анықтап, шынайы білімге жеткізеді. Мұны Сократтың Евфидеммен әділеттілік туралы әңгімесінің мысалында көрсетейік (Ксенофонттың әңгімесімен) [5, 35] :

«Сократтың Евфидем деген жас досы болған, ал оның лақап аты Сұлу. Ол тез есейгісі келді, себебі ол халықтық жиналыстарда сөз сөйлегісі келетін. Сократтың оның есін жиғысы келді. Ол одан сұрады:

- Евфидем, айтшы осы сен әділеттіліктің не екенін білесің бе?

- Әрине білемін, мұны бәрі біледі ғой.

- Мен осы саясатты жақсы білмейтін адаммын, маған осы саясаттағы кейбір жағдайлардың мәнін ашып алу қиын. Айтшы: алдау, арбау, ұрлау, адамдарды ұстап алып сату бұл әділеттілікке жата ма?

Әрине, әділетсіз.

- Ал егер қолбасшы өзінің жауластарының басшылығына қарсы шығып, тұтқынға түскендерді құлдыққа сатып жіберетін болса, бұл да әділетсіз бе?

Жоқ, бұл әділетті.

- Ал егер ол олардың жерлерін тонап, талан-таражға салатын болса ше?

Бұл да әділетті.

- Ал егер оны әскери қулықтармен алдайтын болса ше?

Бұл да әділетті. Мен саған дәлірек айтпаппын: алдау, арбау, ұрлау жауларға қарсы әділетті, ал достарына қатысты әділетсіз.

Керемет. Енді мен де түсіне бастадым. Ал енді маған мынаны айтшы, Евфидем: ал егер қолбасшы өзінің жауларына олармен қосылатынын мойындап, алдап жақындайтын болса, мұндай әділеттікке жата ма?

Бұл әділетті.

Ал егер баласына дәрілер керек болып, бірақ ол оны қабылдағысы келмесе, ал әкесі оны алдап тамағына дәрі қосып беріп, ол емделіп кететін болса, бұл әділетті ме?

Бұл да әділетті.

Егер біреу досының халі нашар екенін біліп, ол өзіне қол жұмсап қоймауы үшін пышағын және қару-жарақтарын ұрлайтын болса, бұл ұрлық туралы не айтуға болады?

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.