Ағылшын тіліндегі жаргон сөздерінің шығу тарихы мен ерекшелігі
Кіріспе 3
1 Қарым қатынас құралы ретіндегі жаргон сөздер 5
1.1 Жаргон сөздердің тілге ену ерекшеліктері 5
1.2. Ағылшын тіліндегі жаргон сөздердің түсінігі, сипаттамасы мен ерекшеліктері (сленг) 13
1.3 Ағылшынша сөйлейтін мемлекеттерде жаргон сөздердің пайда болу көздері мен факторлары 21
2 Ағылшын тіліндегі жаргон сөздердің шығу тарихы 41
2.1 Ағылшын және Америка жаргоны арасындығы стилистикалық айырмашылықтар 41
2.2 Ағылшын тіліндегі жаргон сөздердің басқа ұлт жастарына әсері 45
2.3 Жастар жаргонының ерекшеліктері 51
Қорытынды 63
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 64
Қосымша А 68
Қосымша Б 72
Қосымша В 74
Қосымша Г 77
1 Қарым қатынас құралы ретіндегі жаргон сөздер 5
1.1 Жаргон сөздердің тілге ену ерекшеліктері 5
1.2. Ағылшын тіліндегі жаргон сөздердің түсінігі, сипаттамасы мен ерекшеліктері (сленг) 13
1.3 Ағылшынша сөйлейтін мемлекеттерде жаргон сөздердің пайда болу көздері мен факторлары 21
2 Ағылшын тіліндегі жаргон сөздердің шығу тарихы 41
2.1 Ағылшын және Америка жаргоны арасындығы стилистикалық айырмашылықтар 41
2.2 Ағылшын тіліндегі жаргон сөздердің басқа ұлт жастарына әсері 45
2.3 Жастар жаргонының ерекшеліктері 51
Қорытынды 63
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 64
Қосымша А 68
Қосымша Б 72
Қосымша В 74
Қосымша Г 77
Кез келген тілдің лексикасы әдеби және бейәдеби болып екіге бөлінетіні белгілі. Осы бейәдеби тілге жастардың жаргондары мен сленгтерін де жатқызуға болады. Жаргондар - белгілі бір әлеуметтік немесе қызығушылығы ортақ топтардың басқаларға түсініксіз, құпия мағынада сөйлесуі деуге де болады. Ал, сленг деп – белгілі бір аптада қолданылатын, қалыпты тілден ауытқыған, мысқылды сөздерді айтамыз.
Бүгінгі жастар сленгтер мен жаргондарды әртүрлі себептерге байланысты қолдануы мүмкін: әсер қалдыруы үшін, елден ерекше болу, өзгелер түсінбеу үшін, белгілі бір әлеуметтік топқа жататынын көрсету үшін, кейде әзіл ретінде де айтып жататындары бар. Соңғы уақытта жасөспірімдер компьютер ойындарымен әуестенуі күшейіп отыр. Бұл да бір компьютерлік сленгтердің пайда болуына алып келеді.
Ал бұл дипломдық жұмысының тақырыбы ағылшын тіліндегі жаргондардың пайда болуымен, олардың қолданылу ерекшеліктерімен тығыз байланысты, өйткені бүгінгі заманауи қоғамымызда ағылшындық, американдық жаңа технологиялар, жаңа мәдениетпен бірге ол елдің сөйлеу ерекшеліктері, лексикологиясы да бүгінгі біздің ұлттық тілімізде көрініс тауып келеді.
Сленг – бұл лексикалық құбылыс. Ол әдеби емес лексика, яғни қазіргі әдеби норманың талаптарына сай әдеби ағылшын тіліне жатпайды. Сленг – бұл ең алдымен ауызекі тілде пайда болатын және қолданылатын, эмоционалды бояуға ие лексика. Ол негізінен сөз бен сөз тіркестерінің біршама айқын көрсетілген дөрекі мәнерімен сипатталады.
Көптеген жаргон сөздері мен сөйлемшелерінің дөрекі эмоционалдық бояуы бір-бірінен өзгеше реңктермен ерекшеленеді.
Зерттеу жұмысының тақырыбының өзектілігі: қазіргі таңда жаргон сөздерінің рөлі ұдайы өсуде, себебі жаргонизмдер тілде жиі әрі көп қолданылатын сөздер болып табылады. Жаргон тек халықтың түрлі топтарының өкілдері, әсіресе жастардың сөйлеу тілінде ғана қолданылмайды, сонымен қатар ол көркем әдебиет, мерзімді басылымдар беттерінде, газет-журналдарда және сахна мен тіпті жарнамаларда да пайдаланылады. Міне сондықтан, бұл орайда ағылшын тіліндегі жаргон сөздерінің шығу тарихы мен ерекшелігін анықтап, зерттеу осы жұмыстың тақырыбының өзектілігіне айналған.
Зерттеу жұмысының мақсаты: ағылшын тіліндегі жаргон сөздерінің шығу тарихын қарастыра отырып, оның бүгінгі күндегі қолданылу аясын анықтау.
Көзделген мақсатқа жету үшін келесідей міндеттер қойылды:
- ағылшын тіліндегі жаргон сөздердің түсінігін, сипаттамасы мен ерекшеліктерін қарастыру;
- ағылшынша сөйлейтін мемлекеттерде жаргон сөздердің пайда болу көздері мен факторларын айқындау;
- ағылшын тіліндегі жаргон сөздердің басқа ұлт жастарына әсерін анықтау;
- ағылшын және Америка жаргоны арасындығы стилистикалық айырмашылықтарды зерттеу.
Зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеттерін орындау үшін жаппай сұрыптау, жүйелеу, салыстырмалы-талдау және сипаттама аударма сияқты зерттеу әдістерін қолдандық.
Бүгінгі жастар сленгтер мен жаргондарды әртүрлі себептерге байланысты қолдануы мүмкін: әсер қалдыруы үшін, елден ерекше болу, өзгелер түсінбеу үшін, белгілі бір әлеуметтік топқа жататынын көрсету үшін, кейде әзіл ретінде де айтып жататындары бар. Соңғы уақытта жасөспірімдер компьютер ойындарымен әуестенуі күшейіп отыр. Бұл да бір компьютерлік сленгтердің пайда болуына алып келеді.
Ал бұл дипломдық жұмысының тақырыбы ағылшын тіліндегі жаргондардың пайда болуымен, олардың қолданылу ерекшеліктерімен тығыз байланысты, өйткені бүгінгі заманауи қоғамымызда ағылшындық, американдық жаңа технологиялар, жаңа мәдениетпен бірге ол елдің сөйлеу ерекшеліктері, лексикологиясы да бүгінгі біздің ұлттық тілімізде көрініс тауып келеді.
Сленг – бұл лексикалық құбылыс. Ол әдеби емес лексика, яғни қазіргі әдеби норманың талаптарына сай әдеби ағылшын тіліне жатпайды. Сленг – бұл ең алдымен ауызекі тілде пайда болатын және қолданылатын, эмоционалды бояуға ие лексика. Ол негізінен сөз бен сөз тіркестерінің біршама айқын көрсетілген дөрекі мәнерімен сипатталады.
Көптеген жаргон сөздері мен сөйлемшелерінің дөрекі эмоционалдық бояуы бір-бірінен өзгеше реңктермен ерекшеленеді.
Зерттеу жұмысының тақырыбының өзектілігі: қазіргі таңда жаргон сөздерінің рөлі ұдайы өсуде, себебі жаргонизмдер тілде жиі әрі көп қолданылатын сөздер болып табылады. Жаргон тек халықтың түрлі топтарының өкілдері, әсіресе жастардың сөйлеу тілінде ғана қолданылмайды, сонымен қатар ол көркем әдебиет, мерзімді басылымдар беттерінде, газет-журналдарда және сахна мен тіпті жарнамаларда да пайдаланылады. Міне сондықтан, бұл орайда ағылшын тіліндегі жаргон сөздерінің шығу тарихы мен ерекшелігін анықтап, зерттеу осы жұмыстың тақырыбының өзектілігіне айналған.
Зерттеу жұмысының мақсаты: ағылшын тіліндегі жаргон сөздерінің шығу тарихын қарастыра отырып, оның бүгінгі күндегі қолданылу аясын анықтау.
Көзделген мақсатқа жету үшін келесідей міндеттер қойылды:
- ағылшын тіліндегі жаргон сөздердің түсінігін, сипаттамасы мен ерекшеліктерін қарастыру;
- ағылшынша сөйлейтін мемлекеттерде жаргон сөздердің пайда болу көздері мен факторларын айқындау;
- ағылшын тіліндегі жаргон сөздердің басқа ұлт жастарына әсерін анықтау;
- ағылшын және Америка жаргоны арасындығы стилистикалық айырмашылықтарды зерттеу.
Зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеттерін орындау үшін жаппай сұрыптау, жүйелеу, салыстырмалы-талдау және сипаттама аударма сияқты зерттеу әдістерін қолдандық.
1. Г.А. Судзиловский. Сленг – что это такое? – Москва: Воениздат, 2003, С. 305
2. Смирнов Д. Молодежный сленг от Сталина до наших дней/ Комсомольская правда № от 04.09.2008 г. С. 201
3. В.А. Хомяко. Нестандартная лексика в структуре английского языка национального периода. Автореф. Докт. Дис. канд. фил. наук. Л., 2007.
4. Ахманова О.С. Словарь лингвистических терминов. М.: Советская энциклопедия, 2000. С. 102.
5. Ахманова О.С., Марченко А.Н. Основные направления в социолингвистике.-ИЯШ, 2008, №4
6. Гальперин И. Р. Стилистика английского языка. – М.: Высшая школа 2005 г. – 234 с.
7. Fries Ch. Introduction to American College Dictionary. N.Y.: New American Library 2010, 204
8. Грачев М.А. Механизм перехода арготизмов в общенародный язык. // Русский язык в школе. №5, 2005
9. Flexner S.B. Preface // Dictionary of American Slang. 2005. P. 295.
10. Партридж Э., Словарь сленга и нестандартного английского языка
11. Борисова-Лукашапец Е.Г. 1982 Лексические заимствования и их нормативная оценка (на материалах молодежного жаргона 60-70 годов): М., 1999. – 236c.:ил.
12. Левин А., Строчков В. В реальности иного мира. Лингвосемантический текст. (Попытка анализа и систематизации) // Лабиринт-эксцентр, 2001, № 3, с. 745
13. Арнольд И.В., Стилистика современного английского языка. «Просвещение», 1998
14. Сов. энц. словарь, под ред. С.М. Ковалева, - М.: «Советская энциклопедия», 2005. – 1600с.: ил.
15. Джон Голсуорси. Собрание сочинений в шестнадцати томах. Т. 1.
16. Запесоцкий А. С., Фаин Л. П. Эта непонятная молодежь. М.:2007 г. – 356 с.
17. Вилюман В.Г. О способах образования слов сленга в современном английском языке//Учен. зап. Ленингр. гос. пед. ин-та им. А.И. Герцена, 2000. 205 с. – Т.ІІІ.
18. Жирмунский В. М. Национальный язык и социальные диалекты. – Ленинград, 2004. 496 с.
19. Здобнова Т. Для чего нужен корпоративный сленг.// Компания, №14 2004. 94с.
20. Карасик В.И. Концепт как категория лингвокультурологии // Известия Волгоградского государственного педагогического университета. - № 1 (01). - 2002. 203 с.
21. Костомаров В.Г. “Языковой вкус эпохи” М. 2004. 102 с.
22. Матюгин И. Ю. Как запоминать иностранные слова. – М.: Эйдос,2002 г 234с.
23. Шестикрылов П. Аmerican slang. – Москва, 2006. 206 с.
24. Partridge E. Slang Today and Yesterday. London: Routledge and Kegan Paul, 2008. 583 с.
25. В.Н. Крупнов. В творческой лаборатории переводчика. Издательство: «Международные отношения». – Москва, 2004. 487 с.
26. И.В. Арнольд. Лексикология современного английского языка. Издательство: Литературы на иностранных языках. – Москва, 2009. 365 с.
27. Голденков М. Осторожно! Hot dog! Современный активный English/ - Мн.: ООО «Инпредо», 2000. -212 с. :ил.
28. Хориби А. С. Толковый словарь современного английского языка для продвинутого этапа: Специальное издание для СССР. Т II М-Z. 2004.-528 с.
29. J. Ayto and J. Shnpson. The Oxford Dictionary of Modem Slang.– Oxford University Press, 1999 г. – 635c.
30. Ожегов С.И. Словарь русского языка. - М., 2000. – 634 с.:ил.
31. Alan Chamberlain, Rosse Steele . Guide pratique de la communication: 100 actes de communication en 56 dialogues. Les Editions Didier , Paris, 2003. 394 с.
32. Антрушина Г. Б., Афанасьева О. В., Морозова Н. Н. Лексикология английского языка: Учебн. пособие для студентов. - 3-е изд., стереотип. – М.: Дрофа, 2001. 486 с.
33. Арнольд И. В. Экспрессивные средства английского языка: сборник научных робот/ Ленинград. гос. ин-т им. А. И. Герцена; - Л.: ЛТПИ, 1975
34. Беляева Т.М., Хомяков В.А. Нестандартная лексика в структуре английского языка., М., 2005. 305 с.
35. БЭС Большой энциклопедический словарь. Языкознание. М.: Российская энциклопедия, 2005. 486 с.
36. Глазунов С.А. Новый англо-русский словарь современной разговорной лексики, М., 2000, 583 с.
37. Голденков М. Азы английского сленга и деловой переписки., Минск, 2004. 204 с.
38. Маковский M.M. Языковая сущность современного английского «сленга». «Иностранные языки в школе», 2002, №4, 385 с.
39. Павлов В. American English/ Varieties of American English.,S.P., 2007, 586 с.
40. Скворцов Л.И. Литературный язык, просторечие и жаргоны в их взаимодействии. – Л., 2000. 476 с.
41. Хомяков В.А. Нестандартная лексика в структуре английского языка национального периода. Автореф. докт. Дис. канд. филол. наук. Л., 2000. 496 с.
42. Гальперин И.Р., «О термине сленг»., М., 2004. 203 с.
43. Маковский М.М., Современный английский сленг: Онтология, структура, этимология. Изд.2.-М.: КомКнига, 2005. 696 с.
44. Хомяков В.А., Введение в изучение сленга- основного компонента английского просторечия.- Вологда,2004. 295 с.
45. Abridged Editions, The Oxford Companion to the English Language.- Oxford University, Press. 2013. 385 с.
46. John S. Farmer. Slang and its analogues, Past and Present. N.Y. 2013. 458 с.
47. Борисова-Лукашапец Е.Г. 1999. Лексические заимствования и их нормативная оценка (на материалах молодежного жаргона 60-70 годов): М., 2012. 486 с.
48. Жураховская В.Д. 1999 ~ Функционирование жаргонной лексики о современном русском языке //Материалы XIX Всесоюзн. студ. конф. "Студент и технический прогресс": Филология. Новосибирск, 2004. 486 с.
49. Запесоцкий А. С., Фаин Л. П. 1990 Эта непонятная молодежь. М., 2000. 487 с.
50. Pei Mario. The History of English Language. N.Y.: New American Library, 2004. 486 р.
51. Spears Richard A. Slang and Euphemism. N.Y.: New American Library, 2006. 496 р.
52. Baker S.J. The Australian Language, Sydney – London, 2003. 195 р.
53. Bradly H. The Making of English,. L., 2002. 834 р.
54. Karen Hewitt "Understanding Britain" Oxford University press, 2001. 486 р.
55. Chapman R. American Slang., N.Y., 2008. 395 р.
56. Dictionary of American Slang. Compiled by H. Wentworth and S. B. Flexner, N. Y., 2006. 460 р.
57. Duckworth J. A Dictionary of Slang, L., 2004 Glossary of Linguistic Terminology, 196 Grose F. A Classical Dictionary of the Vulgar Tongue. London, 2000. 3d edition. 586 р.
58. Longman Handy Learner’s Dictionary, Glasgow, 2002. 203 р.
59. Аханов К. Тіл білімінің негіздері. А., 2001. 135 б.
60. Оразбаеваа Ф. Ш. Тілдік қатынас: теориясы мен әдістемесі. А. 2002. 309 б.
Интернет ресурстар.
61. www.annababina.narod.ru/slovarik1.html Словарь молодёжного сленга и сленга наркоманов.
62. Колпачки М. Авторство в сленге. 2002-10-14. http://slang.od.ua/?page=viewart&id=36
63. www.angl.by.ru/ sleng/slovsleng. html . Словарь английского сленга.
64. www.auditorium.ru/books/2406 Швейцер А.Д. Теория перевода. М.: Наука 1988.
65. Смирнова А. Жаргонизмы и их роль в современном языке. www.mpu-prague.cz/ru/
66. www.bratok.com/ dictionary/ index.html. Словарь уголовного арго.
67. www.chavscum.co.uk
2. Смирнов Д. Молодежный сленг от Сталина до наших дней/ Комсомольская правда № от 04.09.2008 г. С. 201
3. В.А. Хомяко. Нестандартная лексика в структуре английского языка национального периода. Автореф. Докт. Дис. канд. фил. наук. Л., 2007.
4. Ахманова О.С. Словарь лингвистических терминов. М.: Советская энциклопедия, 2000. С. 102.
5. Ахманова О.С., Марченко А.Н. Основные направления в социолингвистике.-ИЯШ, 2008, №4
6. Гальперин И. Р. Стилистика английского языка. – М.: Высшая школа 2005 г. – 234 с.
7. Fries Ch. Introduction to American College Dictionary. N.Y.: New American Library 2010, 204
8. Грачев М.А. Механизм перехода арготизмов в общенародный язык. // Русский язык в школе. №5, 2005
9. Flexner S.B. Preface // Dictionary of American Slang. 2005. P. 295.
10. Партридж Э., Словарь сленга и нестандартного английского языка
11. Борисова-Лукашапец Е.Г. 1982 Лексические заимствования и их нормативная оценка (на материалах молодежного жаргона 60-70 годов): М., 1999. – 236c.:ил.
12. Левин А., Строчков В. В реальности иного мира. Лингвосемантический текст. (Попытка анализа и систематизации) // Лабиринт-эксцентр, 2001, № 3, с. 745
13. Арнольд И.В., Стилистика современного английского языка. «Просвещение», 1998
14. Сов. энц. словарь, под ред. С.М. Ковалева, - М.: «Советская энциклопедия», 2005. – 1600с.: ил.
15. Джон Голсуорси. Собрание сочинений в шестнадцати томах. Т. 1.
16. Запесоцкий А. С., Фаин Л. П. Эта непонятная молодежь. М.:2007 г. – 356 с.
17. Вилюман В.Г. О способах образования слов сленга в современном английском языке//Учен. зап. Ленингр. гос. пед. ин-та им. А.И. Герцена, 2000. 205 с. – Т.ІІІ.
18. Жирмунский В. М. Национальный язык и социальные диалекты. – Ленинград, 2004. 496 с.
19. Здобнова Т. Для чего нужен корпоративный сленг.// Компания, №14 2004. 94с.
20. Карасик В.И. Концепт как категория лингвокультурологии // Известия Волгоградского государственного педагогического университета. - № 1 (01). - 2002. 203 с.
21. Костомаров В.Г. “Языковой вкус эпохи” М. 2004. 102 с.
22. Матюгин И. Ю. Как запоминать иностранные слова. – М.: Эйдос,2002 г 234с.
23. Шестикрылов П. Аmerican slang. – Москва, 2006. 206 с.
24. Partridge E. Slang Today and Yesterday. London: Routledge and Kegan Paul, 2008. 583 с.
25. В.Н. Крупнов. В творческой лаборатории переводчика. Издательство: «Международные отношения». – Москва, 2004. 487 с.
26. И.В. Арнольд. Лексикология современного английского языка. Издательство: Литературы на иностранных языках. – Москва, 2009. 365 с.
27. Голденков М. Осторожно! Hot dog! Современный активный English/ - Мн.: ООО «Инпредо», 2000. -212 с. :ил.
28. Хориби А. С. Толковый словарь современного английского языка для продвинутого этапа: Специальное издание для СССР. Т II М-Z. 2004.-528 с.
29. J. Ayto and J. Shnpson. The Oxford Dictionary of Modem Slang.– Oxford University Press, 1999 г. – 635c.
30. Ожегов С.И. Словарь русского языка. - М., 2000. – 634 с.:ил.
31. Alan Chamberlain, Rosse Steele . Guide pratique de la communication: 100 actes de communication en 56 dialogues. Les Editions Didier , Paris, 2003. 394 с.
32. Антрушина Г. Б., Афанасьева О. В., Морозова Н. Н. Лексикология английского языка: Учебн. пособие для студентов. - 3-е изд., стереотип. – М.: Дрофа, 2001. 486 с.
33. Арнольд И. В. Экспрессивные средства английского языка: сборник научных робот/ Ленинград. гос. ин-т им. А. И. Герцена; - Л.: ЛТПИ, 1975
34. Беляева Т.М., Хомяков В.А. Нестандартная лексика в структуре английского языка., М., 2005. 305 с.
35. БЭС Большой энциклопедический словарь. Языкознание. М.: Российская энциклопедия, 2005. 486 с.
36. Глазунов С.А. Новый англо-русский словарь современной разговорной лексики, М., 2000, 583 с.
37. Голденков М. Азы английского сленга и деловой переписки., Минск, 2004. 204 с.
38. Маковский M.M. Языковая сущность современного английского «сленга». «Иностранные языки в школе», 2002, №4, 385 с.
39. Павлов В. American English/ Varieties of American English.,S.P., 2007, 586 с.
40. Скворцов Л.И. Литературный язык, просторечие и жаргоны в их взаимодействии. – Л., 2000. 476 с.
41. Хомяков В.А. Нестандартная лексика в структуре английского языка национального периода. Автореф. докт. Дис. канд. филол. наук. Л., 2000. 496 с.
42. Гальперин И.Р., «О термине сленг»., М., 2004. 203 с.
43. Маковский М.М., Современный английский сленг: Онтология, структура, этимология. Изд.2.-М.: КомКнига, 2005. 696 с.
44. Хомяков В.А., Введение в изучение сленга- основного компонента английского просторечия.- Вологда,2004. 295 с.
45. Abridged Editions, The Oxford Companion to the English Language.- Oxford University, Press. 2013. 385 с.
46. John S. Farmer. Slang and its analogues, Past and Present. N.Y. 2013. 458 с.
47. Борисова-Лукашапец Е.Г. 1999. Лексические заимствования и их нормативная оценка (на материалах молодежного жаргона 60-70 годов): М., 2012. 486 с.
48. Жураховская В.Д. 1999 ~ Функционирование жаргонной лексики о современном русском языке //Материалы XIX Всесоюзн. студ. конф. "Студент и технический прогресс": Филология. Новосибирск, 2004. 486 с.
49. Запесоцкий А. С., Фаин Л. П. 1990 Эта непонятная молодежь. М., 2000. 487 с.
50. Pei Mario. The History of English Language. N.Y.: New American Library, 2004. 486 р.
51. Spears Richard A. Slang and Euphemism. N.Y.: New American Library, 2006. 496 р.
52. Baker S.J. The Australian Language, Sydney – London, 2003. 195 р.
53. Bradly H. The Making of English,. L., 2002. 834 р.
54. Karen Hewitt "Understanding Britain" Oxford University press, 2001. 486 р.
55. Chapman R. American Slang., N.Y., 2008. 395 р.
56. Dictionary of American Slang. Compiled by H. Wentworth and S. B. Flexner, N. Y., 2006. 460 р.
57. Duckworth J. A Dictionary of Slang, L., 2004 Glossary of Linguistic Terminology, 196 Grose F. A Classical Dictionary of the Vulgar Tongue. London, 2000. 3d edition. 586 р.
58. Longman Handy Learner’s Dictionary, Glasgow, 2002. 203 р.
59. Аханов К. Тіл білімінің негіздері. А., 2001. 135 б.
60. Оразбаеваа Ф. Ш. Тілдік қатынас: теориясы мен әдістемесі. А. 2002. 309 б.
Интернет ресурстар.
61. www.annababina.narod.ru/slovarik1.html Словарь молодёжного сленга и сленга наркоманов.
62. Колпачки М. Авторство в сленге. 2002-10-14. http://slang.od.ua/?page=viewart&id=36
63. www.angl.by.ru/ sleng/slovsleng. html . Словарь английского сленга.
64. www.auditorium.ru/books/2406 Швейцер А.Д. Теория перевода. М.: Наука 1988.
65. Смирнова А. Жаргонизмы и их роль в современном языке. www.mpu-prague.cz/ru/
66. www.bratok.com/ dictionary/ index.html. Словарь уголовного арго.
67. www.chavscum.co.uk
Ағылшын тіліндегі жаргон сөздерінің шығу тарихы мен ерекшелігі
Мазмұны
Кіріспе 3
1 Қарым қатынас құралы ретіндегі жаргон сөздер 5
1.1 Жаргон сөздердің тілге ену ерекшеліктері 5
1.2. Ағылшын тіліндегі жаргон сөздердің түсінігі, сипаттамасы мен ерекшеліктері (сленг) 13
1.3 Ағылшынша сөйлейтін мемлекеттерде жаргон сөздердің пайда болу көздері мен факторлары 21
2 Ағылшын тіліндегі жаргон сөздердің шығу тарихы 41
2.1 Ағылшын және Америка жаргоны арасындығы стилистикалық айырмашылықтар 41
2.2 Ағылшын тіліндегі жаргон сөздердің басқа ұлт жастарына әсері 45
2.3 Жастар жаргонының ерекшеліктері 51
Қорытынды 63
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 64
Қосымша А 68
Қосымша Б 72
Қосымша В 74
Қосымша Г 77
Кіріспе
Кез келген тілдің лексикасы әдеби және бейәдеби болып екіге бөлінетіні белгілі. Осы бейәдеби тілге жастардың жаргондары мен сленгтерін де жатқызуға болады. Жаргондар - белгілі бір әлеуметтік немесе қызығушылығы ортақ топтардың басқаларға түсініксіз, құпия мағынада сөйлесуі деуге де болады. Ал, сленг деп - белгілі бір аптада қолданылатын, қалыпты тілден ауытқыған, мысқылды сөздерді айтамыз.
Бүгінгі жастар сленгтер мен жаргондарды әртүрлі себептерге байланысты қолдануы мүмкін: әсер қалдыруы үшін, елден ерекше болу, өзгелер түсінбеу үшін, белгілі бір әлеуметтік топқа жататынын көрсету үшін, кейде әзіл ретінде де айтып жататындары бар. Соңғы уақытта жасөспірімдер компьютер ойындарымен әуестенуі күшейіп отыр. Бұл да бір компьютерлік сленгтердің пайда болуына алып келеді.
Ал бұл дипломдық жұмысының тақырыбы ағылшын тіліндегі жаргондардың пайда болуымен, олардың қолданылу ерекшеліктерімен тығыз байланысты, өйткені бүгінгі заманауи қоғамымызда ағылшындық, американдық жаңа технологиялар, жаңа мәдениетпен бірге ол елдің сөйлеу ерекшеліктері, лексикологиясы да бүгінгі біздің ұлттық тілімізде көрініс тауып келеді.
Сленг - бұл лексикалық құбылыс. Ол әдеби емес лексика, яғни қазіргі әдеби норманың талаптарына сай әдеби ағылшын тіліне жатпайды. Сленг - бұл ең алдымен ауызекі тілде пайда болатын және қолданылатын, эмоционалды бояуға ие лексика. Ол негізінен сөз бен сөз тіркестерінің біршама айқын көрсетілген дөрекі мәнерімен сипатталады.
Көптеген жаргон сөздері мен сөйлемшелерінің дөрекі эмоционалдық бояуы бір-бірінен өзгеше реңктермен ерекшеленеді.
Зерттеу жұмысының тақырыбының өзектілігі: қазіргі таңда жаргон сөздерінің рөлі ұдайы өсуде, себебі жаргонизмдер тілде жиі әрі көп қолданылатын сөздер болып табылады. Жаргон тек халықтың түрлі топтарының өкілдері, әсіресе жастардың сөйлеу тілінде ғана қолданылмайды, сонымен қатар ол көркем әдебиет, мерзімді басылымдар беттерінде, газет-журналдарда және сахна мен тіпті жарнамаларда да пайдаланылады. Міне сондықтан, бұл орайда ағылшын тіліндегі жаргон сөздерінің шығу тарихы мен ерекшелігін анықтап, зерттеу осы жұмыстың тақырыбының өзектілігіне айналған.
Зерттеу жұмысының мақсаты: ағылшын тіліндегі жаргон сөздерінің шығу тарихын қарастыра отырып, оның бүгінгі күндегі қолданылу аясын анықтау.
Көзделген мақсатқа жету үшін келесідей міндеттер қойылды:
- ағылшын тіліндегі жаргон сөздердің түсінігін, сипаттамасы мен ерекшеліктерін қарастыру;
- ағылшынша сөйлейтін мемлекеттерде жаргон сөздердің пайда болу көздері мен факторларын айқындау;
- ағылшын тіліндегі жаргон сөздердің басқа ұлт жастарына әсерін анықтау;
- ағылшын және Америка жаргоны арасындығы стилистикалық айырмашылықтарды зерттеу.
Зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеттерін орындау үшін жаппай сұрыптау, жүйелеу, салыстырмалы-талдау және сипаттама аударма сияқты зерттеу әдістерін қолдандық.
И.В. Арнольд, И.Р. Гальперин, В.Н. Крупнов, Г.А.Судзиловский сияқты ғалымдардың ғылыми еңбектері теориялық негіз болды.
Зерттеу жұмысының нысаны: бүгінгі күндегі қалыптасқан ағылшын тілі жаргондарының қолданылу ерекшеліктерін қарастыру.
Зерттеу пәні: ағылшын тіліндегі жаргон сөздерінің шығу тарихы мен ерекшеліктерін зерттеу.
Зерттеу жұмысының теориялық құндылығы: мұнда көрсетілген бақылаулар мен тұжырымдар ағылшын тіліндегі жаргондардың пайда болуы мен қолданылуы туралы мәліметтерді күнделікті қолданысқа енгізуге мүмкіндік береді. Бұл осы салада жұмыс істейтін аудармашылар, тіл мамандары, болашақ шет тілі пәнінің мұғалімдері үшін маңызды рөл атқарады.
Зерттеу жұмысының практикалық құндылығы мынаған негізделген: зерттеудің нәтижелері ағылшын практикалық курстарында, жалпы шет тілін меңгеру саласында, мәдениеттануда, арнайы курстар мен арнайы семинарларда, дипломдық, курстық жұмыстарда қолданыла алады.
Жұмыс кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан, қолданылған әдебиеттерден тұрады.
1 Қарым қатынас құралы ретіндегі жаргон сөздер
1.1 Жаргон сөздердің тілге ену ерекшеліктері
Кез келген тілдің лексикасы әдеби және бейәдеби болып екіге бөлінетіні белгілі. әдеби тіл лексикасына: кітаби сөз, сөйлеу тілі, бейтарап сөздер жатады.
Бұл аталған барлық лексика кейде көркем әдебиетте, кейде ауызекі тілде де қолданылады. Ал бейәдеби тілге: кәсіптік сөздер, вулгаризмдер, жаргондар жатады. Осылардың қатарына сленгтерді де жатқызамыз.
Кәсіптік сөздер - белгілі бір мамандық, кәсіп иелерінің тіліне тән сөздер.
Вульгаризмдер - әдеби тіл қабылдамайтын дөрекі, қарапайым сөздер мен сөйлемдер.
Жаргондар - белгілі бір әлеуметтік немесе қызығушылығы ортақ топтардың басқаларға түсініксіз, құпия мағынада сөйлесуі.
Сленг - күнделікті өмірде белігілі бір заттың атауы үшін қолданылатын, қалыпты тілден ауытқыған, мысқылды, мәнерлі сөздер. сленг әртүрлі әлеуметтік топтардың ерекше қолданыстағы сөздері.
Жалпы жаргон мен жаргондық лексиканың түрлерін - жастардың, кәсіби, әскери және т.б. бөліп көрсетуге болады. Жалпы жаргон - бұл жеке әлеуметтік топтарға қатысы жоқ, барлық әдеби тілді ұстанушылармен де қолданылатын заманауи жаргондық лексикнаның қабаты. Бір жағынан алғанда, оның негізгі көздері әр түрлі әлеуметтік топтардың жаргондары болса, екінші жағынан - әр түрлі қазақ тілінің және басқа тілдердің тақырыптық сөздерінің топтары болып табылады [1, 56 б.].
Сленгтің түсінігі қазіргі заманғы филологияда ерекше орынға ие болып келуде. Қазіргі кезде бір-біріне қарама-қарсы келетін жаргондардың түсініктермелері бар. Бұл қарама-қайшылық бірінші кезекте сленг түсінігінің көлеміне байланысты: сленгке әдеби эквиваленттердің синонимдері болып табылатын тек айқын, ирониялық сөздерді қосу ғана керек пе, әлде олардың қолданылуы барлық білімді адамдардың арасында қатты талқыланатын стандарттық емес лексикаларды қолдану керек пе дегеннің шеңберінде дау туындайды.
Сленг термині англистикада көбірек қолданылатыны ерекше назар аудартады, алайда ол қазір қазақи лексикада да қолданылысқа ие болып келуде. Сленг сөзі жаргон сөзіне синоним ретінде қолданылады.
Сондықтан сленг пен жаргонның арақатынасын ашып кетейік. Этимологиядан бастағанымыз жөн. Белгілі болғандай, қазіргі заманғы лингвистикада сленг сөзінің пайда болуы туралы күмәндар туындауда. Солардың бірінің нұсқауында ағыл. slang сөзі sling (лақтыру, лақтырып тастау) сөзінен шыққан деп көрсетіледі. Бұл жағдайларда мына архаикалық нұсқаны еске алуға болады: to sling one's jaw - құтырған және сөгетін сөздерді айту. Басқа нұсқаға сәйкес, сленг сөзі slanguage сөзінен шығады деген ой бар, бұл жерде алғашқы s сөзі language сөзіне thieves сөзінің жоғалып кетуінен жалғанған; яғни алғашқыда мәселе ұрылардың тілі - thieves' language туралы айтылған болатын.
Англияда ауызекі сөйлеу тілінде slang сөзі қашан пайда болғаны белгісіз. Жазбаша күйде ол алғашқы рет Англияда 18 ғасырдан көрініс табады. Ол кезде ол тіл тигізуді білдіретін. Жуықтап алғанда 1850 жылға қарай бұл термин қарапайым тілдің лексикасына заңсыз сөздердің мағынасында кеңінен қолданыла бастады. Осы кезде slang - lingo синонимдес сөздері пайда болады, ол көбінесе қоғамның төменгі санатымен қолданылған, ал argot - түрлі-түсті тұрғындармен қолданылған.
Сленг концептісінің көлемі туралы оның кейіннен пайда болған әдепсіз ауызекі сөйлеу тілі немесе сленгтің дифрамдық тілдің ұсақтың алаңы поэтикалық сияқты сипаттамасы деген оның анықтамасы бола алады; немесе Карл. Сэндбергтің ойынша сленг - бұл қолын қайырып, алақанға түкіріп, жұмысына кірісетін тіл, бұл қарапайым адамның поэзиясы. Ғылыми тұрғыдан бұл түсініктердің құндылығы жоқ екені белгілі, алайда олардан қарапайым халықтың тілі және ұлттық сөз қорының қалыптасуының негізі екендігі көрініп тұрады [2, 85 б.].
Сленгтің ғылыми анықтамаларының кейбіреулерін қарастырайық.
Бұл жерде ең алдымен В.А. Хомяковтың анықтамасынан бастасақ болады: Сленг - бұл белгілі бір кезеңге тұрақты түрде қатысты, кеңінен қолданылатын, стилистикалық маркирленген лексикалық қабат (тұрмыстық құбылыстардығ үрдістерді және белгілерді білдіретін зат есімдер, сын есімдер мен етістіктер), өзінің негіздері бойынша біркелкі емес, әдеби стандартқа жақын, пейоративті экспрессияға ие, көркем әдеби тілге кіретін, экспрессивті қарапайым сөздердің компоненті [3, б. 67].
Тіпте басқа тұжырымдаманы Лингвистикалық терминдердің сөздігінде О.С. Ахманова келтіреді: Сленг - 1. Кәсіби тілдің ауызекі тілі. 2. Қандай да бір кәсіби немесе әлеуметтік топтың ауызекі сөйлеу тілінің нұсқасы, олар берілген топтағы тұлғаларға қатысы жоқ, көркем әдебиеттің тіліне немесе жалпы адамдардың сөйлеу тіліне ене отырып, сол тілдерде эмоционалдық-экспрессивтік боямаға ие болады [4, б. 29].
Көріп отырғанымыздай, бірінші дефиницияда сленг - бұл терминологиялық мағынада қолданылатын термин емес сөздердің қатары, мысалы автокөлік иелерінде қолданылатын дворник немесе запаска сөздері. Мұндай сөздер ресми нұсқаулыққа жарамайды, бірақ мамандардың іскерлік қызметінде қолданылуына ыңғайлы.
Екінші жағдайда бұл тіптен басқа бір нәрсе: біздің алдымызда кәсіби тілге еніп, жарыққа шыққан сөз. Демек, мысал ретінде шестерканы келтіруге болады: қылмыстық ортада бұл сөздің бір мағынасы - қылмыскерлерге қызмет ететін адам дегенді білдіреді. Қазіргі заманғы ауызекі тілде шестерка - кез-келген болмайтын адамға жек көрушілікпен қарауды білдіреді, мүмкін (міндетті емес) қылмыстық әрекеттері бар адамға. О.С. Ахманованың атап көрсеткен тағы бір қасиеті маңызды болып табылады: бұған ұқсас сөздердің барлығы экспрессивті болып келеді [5, б. 75].
1995 ж. Лингвистикалық терминдердің сөздік-анықтамасында сленг, жаргон және арго сөздерінің арасына теңдікті қояды: Сленг - белгілі бір кәсіби немесе әлеуметтік топтың тұлғаларымен қолданылатын сөздер мен сөз тіркестері. Теңізшілердің, суретшілердің сленгі, аргосы, жаргондары.
Сленгтің анықтамасындағы мұндай түрлілік И.Р. Гальперинге сленгтің болуының өзіне қарама-қарсы шығуына мүмкіндік берді. Оның аргументациясы лексикографиялық белгілерді зерттеуге негізделген: бір сөз әр түрлі сөздіктерде сленг, қарапайым сөздер белгісімен немесе ешқандай белгілерсіз беріледі, бұл әдеби норманың пайдасына куәлік етеді. Сондықтан И.Р. Гальперин сленгтің жеке өзіндік категория ретінде болуын мақұлдамайды, ол сленг терминін жаргон ағылшындық сөзіне синоним ретінде қолдануды ұсынады [6, б. 36].
Алдында келтірілген сленгтің әр түрлі тұжырымдамаларына ағлшын филологтарының сондай әр түрлі дефиницияларын келтіруге болады. Американдық лингвист Ч.Фриз атап көрсеткендей, сленг термині өзінің мағынасын кеңейткені соншалықты, сленг пен сленг еместердің арасында айырушы сызықты жүргізу мүмкін емес болып келеді [7, б. 38].
Көптеген ағылшындық зерттеушілер slang - сленг сөзін жарго, арго мен кэнт сөздеріне синоним ретінде қолданады. Сленгті зерттеуші Эрик Партридждің де ойы осындай.
Осылайша, өзінің танымалдылығында сленг қазіргі кезде терминологиялық дәлділігіне ие емес екендігін айтуға болады. Не болса да, жоғарыда келтірілген ой-пікірлер оның өзіне тән қасиеттерін нақтылауға мүмкіндік береді:
Сленг - бұл әдеби емес тіл, яғни бұл әдеби ағылшын тілінің шегінен шығатын сөздер мен сөз тіркестері (Standard English);
Сленг - бұл ең алдымен ауызекі тілде пайда болып, қолданылатын лексика;
Сленг - бұл эмоциялық бояуы бар лексика;
Сленг көптеген сөздер мен сөз тіркестерінен басым болып келетін, көбіректеу немесе азырақтау анық байқалған фамилярлығымен сипатталады. Сленгтің бұл қасиеті оның қолданылуының стилистикалық шекараларын шектейді;
Сленг сөздері мен сөз тіркестерінің көптеген әдепсіз эмоциялық боямалары олардың әр түрлілігімен ерекшеленеді (әзілдік, ироникалық, мысқылшыл, кемсітуші, жек көрушілік, дөрекі және тіпті өрескел);
Қолданылу аясына байланысты сленгті көпшілікке мәлім, көпшілікпен қолданылатын (General Slang) және аз танылған, аз қолданылатын (Special Slang) деп бөлуге болады.
Сленгтің көптеген сөздері мен сөз тіркестері тұрғындардың негізгі массасы үшін түсініксіз немесе аз түсінікті (әсіресе олардың пайда болу мен кең қолданылу аясына өту кезеңінде), өйткені олар ең алдымен өзіндік жеткізу формасымен ерекшеленеді - мысалы, сленг үшін тән мағынаның көптеген жағдайлардағы ауысу кезеңінде (астарлы қолданылуы). Олардың түсініксіз болуы сонымен қатар бұл сленгизмдердің басқа тілдердің диалектілері мен жаргондарынан алынуынан болуы мүмкін;
Сленг адамдар өздерін белгілі бір әлеуметтік және кәсіби топпен теңдестіретін әр түрлі сөздер мен сөз тіркестерін енгізе алады;
Сленг - бұл әдеби емес лексиканың айқын, экспрессивті қабаты, тілдің стилі ресми тілге тура қарама-қарсы қойылған. Сленг - ол тірі, қозғалмалы тіл, ол уақытпен бірге жүреді және қоғам мен мемлекеттің өміріндегі кез-келген өзгерістерге ықпал етеді.
Жураховская В.Д., Грачев М.А., Береговская Э.М. және көптеген басқа тіл мамандары барлық лексиканы әдеби және әдеби емес деп бөледі. Әдеби тілге мыналар жатады:
1. кітап сөздері
2. стандарттық ауызекі сөздері
3. нейтралды сөздер
Барлық бұл лексика не әдебиетте, не ауызекі тілде ресми жағдайда қолданылады. Сонымен қатар, әдеби емес лексика бар, оны келесідей бөледі:
1.Профессионализмдер
2.Вульгариздер
3.Жаргонизмдер
4. Сленг
Лексиканың бұл бөлігі өзінің ауызекі және ресми емес сипатымен ерекшеленеді [8, 92 б.].
Профессионализмдер - бұл бір мамандыққа біріктіруші кішігірім адамдардың тобымен қолданылатын сөздер.
Вульгаризмдер - қоғамда білімді адамдармен қолданылмайтын дөрекі сөздер, төменгі сатының адамдарымен қолданылатын арнайы лексикон: қамалғандар, есіркіні сатушылар, үйі жоқтар және т.б..
Ерекше қолданысқа ие социолектілер - жаргон, сленг және арго - нонстандарттың тілдік формациясына кіреді. Нақты лингвистикалық дефиницияның болмауы олардың ғылыми сипаттамасын қиындатады және әсіресе қолданбалы русистика үшін біршама қиындықтар туғызады.
Айта кетеін жайт, кейбір ғалымдар жаргонизмдерді сленгке жатқызады, осылайша, оларды жеке топ ретінде қарастырмай, сленгті ортақ қызығушылықтары бар адамдардың араласуына арналған тіл деп көрсетеді. Ол расында да сондай ма екенін көрсету үшін жаргон мен сленгтің бірнеше анықтамаларын берейік.
Жаргон - фр.'jargon'- ерекше сөздер мен сөз тіркестерінің болуымен әлеуметтік және кәсіби топтардың жалпы сөйлеу тілінен ерекшеленетін тіл. Бұл тек қана белгілі бір ортада түсінікті болып келетін шартты тіл, онда жасанды, кейде шартты сөздер мен сөз тіркестері көп болып келеді.
Жаргонизмдер - бұл белгілі бір әлеуметтік немесе ортақ мүдделері бар адамдардың тобымен қолданылатын сөздер, олар құпия, басқалары үшін түсініксіз мағынаға ие.
Сленг - бұл стандартты тілдің бұзылысы ретінде қарастырылатын сөздер. Бұл өте айқын, ирониялық сөздер, олар күнделікті өмірде қолданылатын заттарды белгілеу үшін қызмет етеді.
Сленг түсінігі қазіргі заманғы филологияның назарына ие болып келуде.
Кейбір зерттеушілер жаргонды сленгпен байланыстыра қарайды. Сондықтан сленг ерекше лексика, қызығушылықтары ортақ адамдардың қарым-қатынастарынан туындайтын сөздер деп көрсетеді. Олар сленгті әр түрлі себептер үшін қолдануы мүмкін:
oo әсер қалдыру үшін
oo өзіне сенімділік сезімін беру
oo жаңа, өзгеше болу
oo басқа біреу түсінбеу үшін
oo әзіл ретінде
oo белгілі бір әлеуметтік топқа жататынын көрсету үшін
oo тілді қорды байыту үшін
Америка сленг сөздігінің авторларының бірі стюарт Б. Флекснер мынандай мәліметтер келтіреді. Оның айтуынша, әрбір американдықтың сөздік қорында шамамен 10000-20000 сөз бар. Оның 2000 сөзі сленг қатарына жатады. Яғни сленг жалпы лексика қорының 10-20 пайызын құрайды. Бірақ Стюарт Б. Флекснердің пайымдауынша, бұл лексика қоры әрбір американдыққа толығымен белгілі болса да, күнделікті сөйлеу тәжірибесінде толығымен қолданылмайды. Ғалымдардың есептеуінше АҚШ-та ағылшын тілінің сөздік қорында 10000 сленг сөзі бар, ал оның басқа бір түрлеріне 35000 сөз жатады: олар - кәсіби сленг, жаргонизмдер, арго, қанатты сөздер [9, 67 б.] .
Сленг табиғаты оның үнемі жаңарып отыруын талап етеді. Көптеген сленг сөздері салыстырмалы түрде ұзақ өмір сүрмейді және егер олар тілде тұрақталса, яғни сленг қатарынан жалпы ауызекі тіл лексикасына өтіп кетсе, қолданыстан түсіп қалады. Сленг бойынша әйгілі ағылшын маманы Эрик Партридж ағылшын тіліндегі боқмұрын мағынасындағы сөздің бірнеше қолданылу қатарын келтіреді: blood (1550-1660); macaroni (1760); buck (1720-1840); dandy (1820-1870); swell (1811); toff (1851), бұл қатарға одан бергі spiv және қазіргі заманғы teddy-boy-ды қосуға болады 1, 100. Жақша ішіндегі сандар сөздің ең бірінші рет тіркелген кезі мен қолданыстан шыққан уақытын көрсететінін айта кету керек. Осыдан сленг сөздері 16-шы ғасырдан бастап өмір сүреді деген қорытынды шығарамыз [10, 92 б.].
Компьютерлік технологияның отаны америка екені бәрімізге белгілі. Алайда қай аймақта, оларды қалай құрастырды деген сұрақ туындайды?
АҚШ-тың батыс жағалауында орналасқан, шамамен оңтүстік Сан-Францискодан 30 шақырымдай жерде Пало-альта, Маунтин-вью, Лос-альтос және Стэнфорд сияқты шағын қалалар бар. Ал оңтүстік-шығысында Саннивейл, Купертино, Сан-хосей, Санта-клара тәрізді үлкен қалалар бар. Осы қалалардың түйіскен жерін американдықтар silicon valley деп атайды. Дәл осы жерде зерттеу орталықтарының негізгі бөлігі шоғырланған. Соңғы онжылдықтағы барлық жаңа технологиялардың көбісі осы жерде жасалған.
Бұл орын әлемдегі ең үлкен чип өндіруші болып табылады. Мұнда көптеген компаниялар мен фирмалар бірлесе отырып түрлі жобаларды іске асырады. Мұнда мыңнан астам ғалымдар жұмыс жасайды. Сонымен бірге мұндағы стенфорд университеті туралы да айтуға болады. Университет бюджетінің бір бөлігін студенттердің ғылыми-зерттеу жұмыстарын қаржыландыруға жұмсайды. Кез-келген жаңа технологиялық өнім silicon valley зерттеу орталығында дайын күйінде, өз атауын (название) алып шығады. Яғни жаңа нәрселерді ойлап табу барысында жаңа терминдер пайда болады. Қоғам бұл терминдерді қолдануға мәжбүр. Термин өзінің алғашқы формасынан алшақтап, сөйлеу тілінде түзіледі. Нәтижесінде компьютерлік сленг пайда болады.
Компьютерлік сленгте жаңа сөздердің тым жылдам пайда болуы компьютерлік технологияның қарқынды дамуымен байланысты. Егер журнал беттеріне үңіле қалсақ жаңа технологиялардың шығып жатқанын көреміз. Мұндай технологиялық революция жағдайында әрбір жаңа технология мағына, атау алуы тиіс. Өнімдердің барлығы америкада жасалғандықтан атау ағылшын тілінде беріледі. Сондықтан адамдар оригинал терминдерді қолдануға мәжбүр. Қазақ тілінде бұл салада нақты терминдердің болмауы компьютерлік сленгтің пайда болу тенденциясына алып келді.
Көптеген кәсіби сөздерді күнделікті қолдануда ыңғайсыз, дөрекі сөздер өте көп болғандықтан сөздерді қысқарту, жеңілдету белең алды. Мысалы, жиі қолданылатын motherboard термині орыс тілінде материнская плата ретінде, ал сленгте мамка, матрешка сөздерімен беріледі. Немесе тағы бір мысал, cd-rom drive орыс тіліне лазерлік дискіге жинақтаушы ретінде аударылса, сленгтегі баламасы сидюк, сидюшник болып табылады. Келесі бір беталысты қысқартылып берілген сөйлемдерден көруге болады. Мысалы: компы бывают двух видов - бимы и маки (персональные компьютеры бывают двух видов - ibm-совместимые и macintosh).
Соңғы уақытта жасөспірімдердің компьютер ойындарымен әуестенуі күшейіп отыр. Бұл тағы да компьютерлік сленгтің пайда болуының көзі. мысалы, ойындағы ең басты жау ұғымын білдіретін бродилка, аркада, босс сленгтері пайда болды. Сонымен бірге doom ойынын ойнаушыны думер, ал quake ойынын ойнаушыны квакілеу деу қалыптасқан .
Тағы бір атап өтетін жайт, компьютерді қолданушылардың көпшілігінің ағылшын тілін білмеуі. Ағылшын сөзін дұрыс оқымау барысында сленгтер пайда болып отырады. Мысалы, no carrier хабарламасын дұрыс оқымау барысында сленгте карьер жоқ сөзі пайда болған [11, 56 б.]..
Компьютерлік сленгтің пайда болу жолдары мен жасалу тәсілдері әр түрлі. Төрт түрлі жолмен жасалады:
1) калька (device - девайс, message - мессаг)
2) жартылай калька (applicanion - аппликуха, disk drive - дискетник)
3) аударма (windows - форточки, virus - живность, streamer - мофон)
4) фонетикалық мимикрия (laser printer - лазарь, break point - брякпоинт)
Компьютерлік сленгтің басқа сленгтерден айырмашылығы:
oo Белгілі бір кәсіп иелерінің (программистердің немесе жай ғана адамдардың) тіліндегі сөздер. Сондықтан олар ағылшын кәсіби терминдерінің синонимі ретінде эмоционалды реңкпен қолданылады.
oo Сленгтік атаулар тек сол кәсіп иелеріне қатысты болғандықтан басқа адамдарға түсініксіз. Мәселен трех пальцевый салют (үш саусақты салют) ұғымы барлық адамдарға түсінікті емес, сtr+alt +del клавиштерін басу арқылы компьютерді өшіру. Компьютершілер осындай арнайы тілдің арқасында өздерін қоғамның жұмбақ мүшесі ретінде сезіледі.
oo Бұлардың қатарында вулгаризм сөздер де көптеп кездеседі: групповуха под винды (windows for workcroup), анус (протокол janus), блястер (sound biaster).
Алайда бұл үш ерекшелік компьютерлік сленгтің бейәдеби лексикалық топтардың ешқайсына жатпайтынын және жеке құбылыс ретінде қарауды керек етеді. Яғни компьютерлік сленг терминін анықтауды қажет етеді. Компьютерлік сленг - күнделікті өмірде компьютермен тікелей байланыста болатын, кәсіби лексиканы сөйлеу тілімен, кейде дөрекі реңкте ауыстырып қолданатын адамдар тіліндегі сөздер. Сондықтан мынадай мәселелерге баса назар аудару керек: 1) терминдердің пайда болуы мен қазақ тіліне аударылуы; 2) компьютерлік сленг терминдерінің пайда болу жолдары.
Сонымен сленг тек халықтың түрлі топтарының өкілдері, әсіресе жастардың сөйлеу тілінде ғана қолданылмайды, сонымен қатар ол көркем әдебиет, мерзімді басылымдар беттерінде, газет-журналдарда және сахна мен тіпті жарнамаларда да пайдаланылады.
Ағылшын лингвистикасында әр түрлі түсініктерді сленг терминіне біріктіруге тырысу байқалады. Ағылшын лингвистерінің өздері бұл терминнің жеткіліксіздігін мойындайды. Сленг терминінің өзінің мағынасын кеңейткені соншалық, бұл сөз әр түрлі түсініктерді білдіруде қолданылады. Бұл сленг пен сленг емес сөздердің арасын айыруда көп қиындықтар туғызады, - дейді әйгілі американдық лингвист Ч. Фриз. Г.А. Судзиловский. Сленгті қолданылу ортасына байланысты жалпыға мәлім және жалпыға мәлім емес, аз қолданылатын деп екі топқа бөледі [12, 43 б.].
Жалпы сленг - бұл әр түрлі кәсіби немесе әлеуметтік топтардан жалпы қолданысқа түскен сленгизмдердің жиынтығы болып табылады. Бұндай сленгизмдердің жалпы қолданылуы немесе түсінікті болуы олардың әдеби лексика дәрежесіне өтуін білдірмейді. Жалпы сленгтің белгілі бір бөлігі өзіне тән қасиеттерін жоғалтып, әдеби тілге кіруі мүмкін.
Зерттеушінің пайымдауынша, жалпыға мәлім емес, аз қолданылатын сленг белгілі бір кәсіби немесе әлеуметтік топтардың біршама шектелген аумақта қолданылуымен байланысты қарастырады. Сондықтан сленгтің бұл тобын жаргондар (jargon, cant), кәсіби сленг (professional slang), арго (argot) және т.б. терминдерімен белгілейді.
И.В. Арнольд та сленгті екі топқа бөледі: 1. Жалпы сленг, яғни әдеби ағылшын тілінің сыртында жататын, эмоционалды бояуға ие, жалпыға түсінікті әрі кең таралған және стилистикалық жағынан әдеби сөздердің синонимдері болып табылатын ауызекі көркем сөздер мен тұрақты тіркестер. Мысалы: bed-sitter (bed-sitting room), bob (shilling), booze (a drink, to drink liquor), to dry straight (to straighten up), hide (human skin), knock-out drops, dope (narcotic drops), a sparkler, a glamour girl (a social success), to work the steam off (to rid oneself of excessive energy). 2. Арнайы сленг, яғни белгілі бір арнайы немесе кәсіби лексикаға кіретін сөздер мен сөз тіркестері: теңізші, жауынгер, спортшы, актер, заңгер, студент сленгі және т.б. Әлеуметтік топтар сленгі. Мысалы: кокни, яғни Лондонның қарапайым тұрғындарының диалектісі, зиялылар жаргоны, ағылшын аристократтарының балаларына арналған оқу орындарында қолданылатын сөздер мен сөйлемшелер, ұрылар жаргоны және т.б. [13, 49 б.]
Сленг, жаргон және аргоны бір-бірінен ажырата білуіміз керек. Сленгтің жаргон, аргодан негізгі айырмашығы қолданушы топтың жас ерекшелігі мен кәсіби біліктілігінен көрініс табады.
Мысалы, ойындағы ең басты жау деген ұғымын білдіретін бродилка, аркада, босс сленгтері пайда болған. Жастардың күнделікті қолданып жүрген сленгтерінде орыс сөздернің көптеген компоненттері кездеседі. Мысалы: тормозы ұстап қалды - бір жағдайдан шешім шешім таба алмай қалды, осыған синоним ретінде зависать етіп қалды деген тіркес бар, типаж болу, блатной болу - менменсу тіркесімен байланысты. Құлаққа лапша ілу - өтірік айту, маяк тастау, гудок тастау - қысқа ғана қоңырау шалу. Міне жаһандану заманында ешбір сүзгіден өтпеген ақпараттар тасқыны ағылып, жастардың көзін тұмандандырып, санасын уландырып барады. Осыларға төтеп беретін қазақы тіл, ұлттық салт-дәстүр. Бүгінгі жастардың арасында тіл байлығының нашарлығынан дейміз бе, әйтеуір бір сүреңсіз, нәрсіз сөздер өршіп тұр. Оған өздерінше жаргон ғой - деп, айдар тағып әлде қандай болатынын қайтесің.
Енді сол жаргон сөздеріне мысал келтіре кетейін, дүкенге барсаң тіске басар немесе тамақ ала келші деудің орнына маганзиннен сущняк, хавчик ала салшы, кешкісін қолың бос болса үйге қонақ болып кет деудің орнына кешке если че маған қарай тартыл, ата-анаң білме ме? - деп сұрар болса, мамка-батялар курста ма? деген неше түрлі паразит сөздер бар.
Тәрбие, тәртіп бомаған жерде білім билік құра алмайды. Ал тәрбие, тәртіп отбасынан бастау алады. Баланы жастан дегендей, ата-ана жастайынан оқуға, дұрыс сөйлеуге баулуы керек.
Болашақ бүгіннен басталады. Қазақ тілге деген, ана тілге деген сүйіспеншілікті арттыра түскенде ғана, тіліміздегі жаргон сынды паразит сөздерінің жойылуы хақ. Ана тілі дегеніміз - сол тілдің жасаған, жасап келе жатқан халықтың баяғысын да, бүгінгісін де, болашағын да танытатын, сол халықтың мәңгілік мәселесі. Ана тілін тек өгей ұлдары ғана менсінбейді, өгей ұлдары ғана оны аяққа басады - дейді Ғ. Мүсірепов.
1.2. Ағылшын тіліндегі жаргон сөздердің түсінігі, сипаттамасы мен ерекшеліктері (сленг)
Сленг бұл ағылшын тілінің шулы, көңілді, тәрбиесіз, өткір тілді інісі. Сленгизмдер тілде пайда болады, кеңінен таралады және біраз уақыт тіршілік етіп, кейіннен жаңа сән және жаңа ағындардың келуімен, оларға орын беріп, жоғалып кетеді.
Алайда ағылшындық сленгтің өзіндік боямасы бар, ерекше болып табылады. Ол ағылшын тілінің түбірінен әр түрлі әлеуметтік салаларда, жас ерекшелігі бар топтарда қысқалылыққа, айқындылыққа ұмтылу мақсатында, кейде қалыптасқан немесе ұзақ сөздерге протест ретінде, затты немесе оның қасиеттерін өз бетінше атау мақсатында туындаған және туындап келеді. Сленг шығармашылығы кеңінен таралған жастардың ортасында басқаларынан бұрын ересектердің өмірінен ерекшеленуге, өздерінің тілдерін шифрлауға ұмтылады.
Сленг шығармашылығы әсіресе ірі әлеуметтік өзгерістер, экономикалық және мәдени қозғалыстар, соғыстар, күнделікті кездесетін ұғымдардың жаңартылуын талап етілетін жағдайларда жақсы дамиды.
Сленгтегінің бәрі жақсы болмағанымен де, ол ағылшын тілін өзінің жандылығымен, икемділігімен, күтпеген астарлы ойларымен толықтыра түседі. Профессор С. К.Боянус сленг туралы үнемі әдеби тілдің шеңберінде айналып жүретін, ол қанша тырысса да, жоғарғы тапқа өте алмайтын диуананың тілі деп айтқан [14, 48 б.].
Бірақ бұл жерде профессор дұрыс айтты дегенмен келісе алмаймыз. Өйткені сленг көптеген ғасырлар ішінде өзіндік жетістіктеріне де қол жеткізді: көптеген сөздер төменгі санаттан шықты, ағылшындық әдеби тілге еніп, онда өзіндік орнын қалыптастырды. Кім қазір "lunch" сөзінің байсалдылығына күмәндана алады? Ал бұл сөз өзінің тіршілігін сленг ретінде бастаған, "bus", "fun" және т.б. осы сияқты сөздер бар.
Мұнымен қоса, сленгизмдер өзінің әлеуметтік ортасынан атап өтуімен бірге, географиялық шекаралардан да өтіп, өзінің отанынан тыс жерлерде де қолданыла алады. Кім қазір "денди" сөзін білмейді? Онымен бізді бірінші рет Пушкин таныстырған болатын, ол Онегинді жай ғана "щеголь" немес "франт" ретінде сипаттамай, оны лондондық "дендимен" салыстырған. "dandy" сөзі Пушкиннің кезінде Англиядағы сәнді сленгизмдердің бірі болған екен.
Көптеген сленгизмдер әр түрлі кезеңдердің драматургтерінің шығармаларынан көрініс табады. Біз Шекспирдің драмалары мен комедияларынан ақымақтарға арналған көптеген өткір тілді эпитеттерді таба аламыз. Snipe, woodcock, clod-pole, ал "ақымақ" сын есімі - clay-brained, knotty-pated - бұл жай ғана мақтаулы эпитеттердің бірі ғана.
Көптеген шекспирлік сленгизмдер қазіргі кездің өзінде ағылшындармен қолданылады, мысалы, to crash a cup - бір стақан шарап ішу (тікелей аударғанда стақанды езу), the blues - полиция қызметкерлері kickshaw - тәтті, болмайтын нәрсе және т.б.
Көптеген ағылшындық және американдық жазушылар қандай да бір дәрежеде сленгтің орнын ерекше бөліп көрсеткен. Оны елемеу мүмкін емес, басқаша болған жағдайда сипатталатын кейіпкерлердің өмірден шынайы алынғандығы жоғалып кетеді. У Голсуорси Бөлімнің соңы роман трилогиясында көптеген сленгтік сөздерді қолданады, олар оның алдыңғы шығармаларда кездеспеген [15, 48 б.].
Мысалы алғанда, қадірменді буржуа Соумз түсініспеушілікпен өзінің күйеу баласынан сұрайды, бұл "to get somebody's goat" мағынасын білдіреді және жауап алады, бұл "біреудің ашуын келтіруді" білдіреді.
Will you bob in? (Сен бізге "шауып келесің бе"?) - өзінің досын парламент мүшесі Майкл Монт шақырады.
Been over the top? (Шабуылға барды?) - ол өзінің қызметшісінен әскери емес сипаттағы, алдында берген тапсырмаының орындалғаны жөнінде осылайша сұрайды.
Ағылшын тілдік шет елдің адамдарымен кездескенде әрдайым ең сәнді және жаңа сөздерді естуге болады. Мысалға алсақ, swell деген сын есім бар, ол етістік ретінде қызмет еткенде "ісу", "ұлғаю" дегенді білдіреді, ал lousy, "биттеген" дегенді білдіреді. Бірінші сөз жағымды бағалауға ие - "керемет", "бірінші сортты", ал екеншісі - жағымсыз, өте жек көрінішті, жаман қасиетті затты сипаттайды.
Әрине, өзінің белсенді сөздік қорына сленгтерді енгізу - тәуекелге бел буумен тең. Тілді ұстанушылардың сөйлеуінен еститіндеріміз табиғи болып естіледі (тіпті кейде дөрекі болса да), бірақ біз келеңсіз жағдайларға тап болуымыз мүмкін, өйткені сленгизмдер кейде қайта қарастырылып, басқа мағынада қолданылуы мүмкін. Бірақ көптеген сленгизмдер ауызекі тілде кең жүріске ие. Лексиканың бұл қабатындағы кейбір сөздер мен сөз тіркестерімен танысу пайдалы болып келеді.
Адам туралы: dead-cush - әдепті; drag - жалықтырғыш; pretty boy - мақтаншаө; fishy - күдікті; leery - қу; pot-boiler - шалағай; shy fish - ұялшақ; poor fish - қарапайым; cold fish-ұстамды (немесе қырғи қабақты); kinky - түсініксіз.
Бет туарлы: clock, dish, mask, pan, signboard, smiler, kisser, snoot.
Жар туралы: best piece; carving-knife.
Қыз, әйел туралы: peach, foxy, cobra, vamp, flapper, tomato, gold-digger.
Тамақтар, сусындар туралы: grab, eats - жалпы тамақ, spam - консервілер, cat beer - сүт, sludge - сыра.
Ақша туралы: dirt, cabbage, dough, long green, blood, boot; chip - тиын, yellow boys, - алтын тиын, bob - шиллинг, quid - фунт стерлинг, Charlie, buck - доллар, nickel - 5 доллар, quarter - 25 доллар, monkey - 500 фунт.
Қару-жарау туралы: big boy - зеңбірек; barker, piece, six-shooter - револьвер.
Театрмен байланысты сөздер: tear-bucket - қылықты рөлдерді ойнайтын егде жасты әртіс әйел; pocket artist - орта қолды әртіс; dead hopper - нашар биші; chair-warmer - кіші рөлдерде ойнайтын әдемә әртіс әйел; to get the big bird - наразылыққа душар болу; screamer - үлкен табысқа ие қойылым; gooser - көрермендердің наразылығына ұшыраған қойылым.
Өлу: to go pop, to conk out, to go West, to kick the bucket, to croak, to cash the chip, to be out the road [16, 49 б.].
Әр түрлі сөздер мен сөз тіркестері: to game, to crank it on - өтірік айту; to spin a yarn - айту, ойдан құрастыру; to get the needle - уайымдау; pen-pusher - журналист, жазушы; Limey - ағылшындық; Doughboy - американдық; bull, bobby, copper, blue boy, Big John - полиция қызметкері; batchy, dotty, loony - басы істемейтін, "псих"; to spoon - күту; spoony - ақымақтау, ғашық; togs - киім; duds - киім; undies - іш киім; crib, digs - үй, пәтер; blood-waggon - жедел-жәрдем көлігі; to stick up, to pinch - ұрлау; to crack a crib - бұзып ұрлау; cracksman, crook - ұрлықшы; shakedown artist - алаяқ.
Сленг ресми, көпшілікпен танылған тілге қарама-қайшы келеді және соңына дейін тек тар шеңбердегі сол сөзді немесе сөз тіркесін қолданысқа енгізген, әлеуметтік немесе кәсіби топқа жататын тұлғаларға ғана түсінікті. Классикалық және сленгтік сөздің ортасына түсу қоғамдық өмірдің тек демократияландыруымен ғана емес, дөрекіленуімен де кеңейіп келеді. Сленг байсалды сөздерді ығыстырады және жалпы мәдениеттің арқасында жалпы ұлттың тілінде өз ізін қалдырады.
Уақыт ағынымен (әсіресе 20-шы ғасырда) өмірдің қарқыны үдеп келеді. Сәйкесінше, сөздік қор артып келеді, өйткені әр жаңа түсінікке кем дегенде бір сөз сәйкес келуі керек. Мұнымен сленгтің сөздік қоры кеңейеді. Жалпы коммуникациялардың қарқынды дамуымен байланысты саяси және әлеуметтік өзгерістерді білдіретін мыңдаған сөздер енгізілген. Жаңа сөздер ескі ұғымдарды жаңалату үшін де пайда болады.
Тілдік жаңартулар бұқаралық ақпарат құралдарында көрінеді, оның сленгте көрініс табатыны заңды.
Қандай да бір сөздердің авторлығы белгілі бір топ адамдарына тиесілі болып келеді. Авторлық құқыққа бөлуді М. Колпачки келесідей көреді:
- жастық сленг - ол барынша айқын көрінеді және одан бәрі өтеді, тіпті сленгті жақтырмайтын адамдардың өзі де. Балаларда "бибика", ал жастарда "тачка", "драндулет", "колымага" және т.б. ал ересек адамдарда "автомобиль", "машина";
- аудандық - орындардың, ландшафтың ерекшелігімен, бұқаралық ақпарат құралдарының көлемімен анықталады және көптеген жағдайдарда берілген аудандарда бұрыннан бері тұрып келе жатқан байырғы тұрғындарға байланысты.
- санаттық - адамдардың қоғамдағы алатын жағдайы мен орнына, материалдық қамтамасыз етілуіне байланысты.
- кәсіби сленг - белгілі бір мамандық иелеріне тиесілі [17, 67 б.].
Стилистиканың көзқарасымен алғанда - жаргон, сленг немесе социолект - ол тілдің денесіндегі зиянсыз паразиттік өсім, ол сөйлеушінің ауызекі сөйлеу тілін дөрекілендіреді. Ол тіл маманына өте қызықты: ол табиғи тілге тән процестер норманың қысымымен сақталмай, бақылаушыға тез және қол жетімді түрде жеткізілетін лаборатория. Айта кететін жайт, барлық әлеуметтік диалектілер аудандық диалектілерге қарағанда оларды қолданушылардың ешқашан бірінші және жалғыз коммуникациясының әдісі болмайды.
Бизнес-сленг - бұл салыстырмалы түрде жоғарғы білімі бар адамдардардың арасында қолданылатын функционалдық стильдердің бірі.
Сленг таза стилистикалық мақсаттарда жалып әдеби сөздіктердің элементтерін ауызекі тілде саналы, ойластырылған түрде қолданылу ретінде қарастырылады:
oo Жаңалықтың, өзгешеліктің эффектісін беру үшін;
oo Танылған үлгілерден ерекшеленуі үшін;
oo Сөйлеушінің белгілі бір көңіл-күйін жеткізу үшін;
oo Ойға нақтылықты, жандылықты, дәлділікті, қысқалықты, образдылықты беру үшін;
oo Штамптарды, клишелерді болдырмау үшін.
Бұл стилистикалық мақсаттарға метафора, метонимия, синекдоха, метота, эвфемизм сынды стилистикалық құралдарды қолдану арқылы қол жеткізеді.
Сленгтің әр түрлі концепцияларын қарастыра отырып, сленгтің негізгі екі түрін енгізген дұрыс: жалпы сленг және арнайы сленг.
Жалпы сленг. В. Г. Вилюман сленгтердің проблемасымен айналыса отырып, оның кейбір маңызды ерекшеліктерін қалыптастырды. Автор мыналарды айыруды ұсынды:
1) жалпы сленг, яғни бұл әдеби тілдің шегінен өтетін тіл. Бұл эмотивті және бағалау сипаттамасына ие ауызекі тілде көпшілікпен танылған және кеңінен таралған образдық сөздер мен сөз тіркестері. Бұл сөздер жаңалылық пен түп нұсқалылықты талап етеді, әдеби тілде бар сөздерге синонимдер ретінде қызмет етеді;
2) арнайы сленг, яғни қандай да бір кәсіби немесе санаттық ортаның сөздері [18, 25 б.].
Жалпы сленгтің өзіне тән ерекшеліктері бар, оларды шет тілдік және отандық англистердің сленг туралы көзқарастарын салыстыру арқылы табуға болады. Субъективтік көзқарастарды болдырмау үшін берілген ерекшеліктеріне тоқталған дұрыс:
1) жалпы сленг (кейіннен ЖС) - бұл тұрғындардың барлығына түсінікті, кеңінен таралған сөздер.
2) Ол айқын көрінетін эмоциялық және бағалаушы сипатына ие; экспрессивті функциясы номинативті функциясынан басым болып келеді.
3) ЖС белгілі бір уақыт аралығында салыстырмалы түрде тұрақты орнығады, бірақ кейде сленгизмдер коллоквиализмдерге өтеді, тіпті жоғалып та кетеді.
4) Арнайы сленг (АС) өзінің генетикалық құрылымы бойынша әркелкі, өйткені әр түрлі негіздерден жасалынған (жаргондар, кент, кәсіби сөздер, варваризмдер және т.с.с.);
5) дөрекі ауызекі тілмен салыстырғанда әркелі болып келетін бұл сөздер жалпы алғанда қарапайым тілдің компоненті ретінде қарастырылады;
6) АС кейде фонетикалық, морфологиялық және синтаксистік ерекшеліктеріне ие болады;
7) кенттен, жаргоннан және кентке жақын тілдік туындылардан генетикалық және функционалдық тұрғыдан ерекшеленеді.
Жалпы сленгтерге brass hat - офицер, G. I. Jesus - күрескер дін қызметшісі, Jerry, Krauthead - неміс сарбазы және т.с.с. бұрынғы жаргонизмдерді жатқызуға рұқсат етілген.
Жалпы сленгтердің аясына өте отырып, жаргонизмдер өздерінің тар әлеуметтік-кәсіби сипатын жоғалтады да, тілді ұстанушылардың барлығына бірдей түсінікті болады. Бұл жерде лексика мен фразеологияның қайта таратылуы жүреді.
Жалпы сленгтің вокабуляры қандай да бір дәрежеде жаргонизмдер мен кәсіби сөздердің есебінен толықтырыла алады. Олардың көбісі жалпы сленг пен арнайы сленгтің ортасында тұрады, ал басқалары арнайы жаргондар мен кәсіби сөздерге кіре алады. Әрине, әдеби емес лексиканың және фразеологияның кейбір бөлігі көрінер көрінбес шекарада орналасқан және оған қандай да бір жарлықты жабыстыруға болмайды.
Бұл ерекшеліктерді және жоғарыда айтылған дефиницияларды ескере отырып, жалпылай келе, Жалпы Сленге анықтамасын бере аламыз.
Жалпы сленг - белгілі бір кезеңге тән тұрақты, кең таралған, жалпыға түсінікті қарапайым тілдегі әлеуметтік тілдік микрожүйе. Ол өзінің генетикалық құрамы мен жақындату дәрежесі бойынша дөрекі ауызекі сөйлеу тіліне қарағанда біркелкі емес, олар көп жағдайда әлеуметтік, эстетикалық, тілдік және т.б. шарттар мен авторитеттермен әжуалау ретінде қолданылады.
Арнайы сленг - бұл әлеуметтік жаргондардың, кәсіби сөздердің және қылмыстық әлемнің аргосының арнайы лексикасы мен фразеологиясы.
Англистикада жақсы зерттелген болып табылмайды, алайда оны зерттеу әлеуметтік лингвистиканың міндеттерінің біріне жатады (әлеуметтану мен лингвистиканың синтезінен пайда болған, тілдің қоғамдық өмір сүруін қарастыратын тіл білімінің бір саласы).
Көптеген еуропа тілдеріндегі жаргонизмдердің, арголардың, кәсіби сөздердің лексикасына барынша толық түсініктемені академик В.М.Жирмунскийдің Ұлттық тіл мен әлеуметтік диалектілер кітабында беріледі [19, 102 б.].
Арнайы сленгке арго, кент, ұйқастырылған сленг, әлеуметтік жаргондар мен профессионализмдер, сондай-ақ back slang кіреді.
Аталған компоненттерді жақсырақ түсіну үшін оларды түсінік ретінде қарастырайық.
Арго - қылмыстық әлемнің құпия тілі. В. М. Жирмунский аргоны өзіндік бір пароль, құпия сөз және қатаң күрес жағдайындағы кәсіби ұйымдастырылудың әдісі тәріздес, ол арқылы бір-бірін таниды деп көрсетеді.
Кейде бұрынғы арготизм сленгизмге айналып жаңа мағынаға ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Мазмұны
Кіріспе 3
1 Қарым қатынас құралы ретіндегі жаргон сөздер 5
1.1 Жаргон сөздердің тілге ену ерекшеліктері 5
1.2. Ағылшын тіліндегі жаргон сөздердің түсінігі, сипаттамасы мен ерекшеліктері (сленг) 13
1.3 Ағылшынша сөйлейтін мемлекеттерде жаргон сөздердің пайда болу көздері мен факторлары 21
2 Ағылшын тіліндегі жаргон сөздердің шығу тарихы 41
2.1 Ағылшын және Америка жаргоны арасындығы стилистикалық айырмашылықтар 41
2.2 Ағылшын тіліндегі жаргон сөздердің басқа ұлт жастарына әсері 45
2.3 Жастар жаргонының ерекшеліктері 51
Қорытынды 63
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 64
Қосымша А 68
Қосымша Б 72
Қосымша В 74
Қосымша Г 77
Кіріспе
Кез келген тілдің лексикасы әдеби және бейәдеби болып екіге бөлінетіні белгілі. Осы бейәдеби тілге жастардың жаргондары мен сленгтерін де жатқызуға болады. Жаргондар - белгілі бір әлеуметтік немесе қызығушылығы ортақ топтардың басқаларға түсініксіз, құпия мағынада сөйлесуі деуге де болады. Ал, сленг деп - белгілі бір аптада қолданылатын, қалыпты тілден ауытқыған, мысқылды сөздерді айтамыз.
Бүгінгі жастар сленгтер мен жаргондарды әртүрлі себептерге байланысты қолдануы мүмкін: әсер қалдыруы үшін, елден ерекше болу, өзгелер түсінбеу үшін, белгілі бір әлеуметтік топқа жататынын көрсету үшін, кейде әзіл ретінде де айтып жататындары бар. Соңғы уақытта жасөспірімдер компьютер ойындарымен әуестенуі күшейіп отыр. Бұл да бір компьютерлік сленгтердің пайда болуына алып келеді.
Ал бұл дипломдық жұмысының тақырыбы ағылшын тіліндегі жаргондардың пайда болуымен, олардың қолданылу ерекшеліктерімен тығыз байланысты, өйткені бүгінгі заманауи қоғамымызда ағылшындық, американдық жаңа технологиялар, жаңа мәдениетпен бірге ол елдің сөйлеу ерекшеліктері, лексикологиясы да бүгінгі біздің ұлттық тілімізде көрініс тауып келеді.
Сленг - бұл лексикалық құбылыс. Ол әдеби емес лексика, яғни қазіргі әдеби норманың талаптарына сай әдеби ағылшын тіліне жатпайды. Сленг - бұл ең алдымен ауызекі тілде пайда болатын және қолданылатын, эмоционалды бояуға ие лексика. Ол негізінен сөз бен сөз тіркестерінің біршама айқын көрсетілген дөрекі мәнерімен сипатталады.
Көптеген жаргон сөздері мен сөйлемшелерінің дөрекі эмоционалдық бояуы бір-бірінен өзгеше реңктермен ерекшеленеді.
Зерттеу жұмысының тақырыбының өзектілігі: қазіргі таңда жаргон сөздерінің рөлі ұдайы өсуде, себебі жаргонизмдер тілде жиі әрі көп қолданылатын сөздер болып табылады. Жаргон тек халықтың түрлі топтарының өкілдері, әсіресе жастардың сөйлеу тілінде ғана қолданылмайды, сонымен қатар ол көркем әдебиет, мерзімді басылымдар беттерінде, газет-журналдарда және сахна мен тіпті жарнамаларда да пайдаланылады. Міне сондықтан, бұл орайда ағылшын тіліндегі жаргон сөздерінің шығу тарихы мен ерекшелігін анықтап, зерттеу осы жұмыстың тақырыбының өзектілігіне айналған.
Зерттеу жұмысының мақсаты: ағылшын тіліндегі жаргон сөздерінің шығу тарихын қарастыра отырып, оның бүгінгі күндегі қолданылу аясын анықтау.
Көзделген мақсатқа жету үшін келесідей міндеттер қойылды:
- ағылшын тіліндегі жаргон сөздердің түсінігін, сипаттамасы мен ерекшеліктерін қарастыру;
- ағылшынша сөйлейтін мемлекеттерде жаргон сөздердің пайда болу көздері мен факторларын айқындау;
- ағылшын тіліндегі жаргон сөздердің басқа ұлт жастарына әсерін анықтау;
- ағылшын және Америка жаргоны арасындығы стилистикалық айырмашылықтарды зерттеу.
Зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеттерін орындау үшін жаппай сұрыптау, жүйелеу, салыстырмалы-талдау және сипаттама аударма сияқты зерттеу әдістерін қолдандық.
И.В. Арнольд, И.Р. Гальперин, В.Н. Крупнов, Г.А.Судзиловский сияқты ғалымдардың ғылыми еңбектері теориялық негіз болды.
Зерттеу жұмысының нысаны: бүгінгі күндегі қалыптасқан ағылшын тілі жаргондарының қолданылу ерекшеліктерін қарастыру.
Зерттеу пәні: ағылшын тіліндегі жаргон сөздерінің шығу тарихы мен ерекшеліктерін зерттеу.
Зерттеу жұмысының теориялық құндылығы: мұнда көрсетілген бақылаулар мен тұжырымдар ағылшын тіліндегі жаргондардың пайда болуы мен қолданылуы туралы мәліметтерді күнделікті қолданысқа енгізуге мүмкіндік береді. Бұл осы салада жұмыс істейтін аудармашылар, тіл мамандары, болашақ шет тілі пәнінің мұғалімдері үшін маңызды рөл атқарады.
Зерттеу жұмысының практикалық құндылығы мынаған негізделген: зерттеудің нәтижелері ағылшын практикалық курстарында, жалпы шет тілін меңгеру саласында, мәдениеттануда, арнайы курстар мен арнайы семинарларда, дипломдық, курстық жұмыстарда қолданыла алады.
Жұмыс кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан, қолданылған әдебиеттерден тұрады.
1 Қарым қатынас құралы ретіндегі жаргон сөздер
1.1 Жаргон сөздердің тілге ену ерекшеліктері
Кез келген тілдің лексикасы әдеби және бейәдеби болып екіге бөлінетіні белгілі. әдеби тіл лексикасына: кітаби сөз, сөйлеу тілі, бейтарап сөздер жатады.
Бұл аталған барлық лексика кейде көркем әдебиетте, кейде ауызекі тілде де қолданылады. Ал бейәдеби тілге: кәсіптік сөздер, вулгаризмдер, жаргондар жатады. Осылардың қатарына сленгтерді де жатқызамыз.
Кәсіптік сөздер - белгілі бір мамандық, кәсіп иелерінің тіліне тән сөздер.
Вульгаризмдер - әдеби тіл қабылдамайтын дөрекі, қарапайым сөздер мен сөйлемдер.
Жаргондар - белгілі бір әлеуметтік немесе қызығушылығы ортақ топтардың басқаларға түсініксіз, құпия мағынада сөйлесуі.
Сленг - күнделікті өмірде белігілі бір заттың атауы үшін қолданылатын, қалыпты тілден ауытқыған, мысқылды, мәнерлі сөздер. сленг әртүрлі әлеуметтік топтардың ерекше қолданыстағы сөздері.
Жалпы жаргон мен жаргондық лексиканың түрлерін - жастардың, кәсіби, әскери және т.б. бөліп көрсетуге болады. Жалпы жаргон - бұл жеке әлеуметтік топтарға қатысы жоқ, барлық әдеби тілді ұстанушылармен де қолданылатын заманауи жаргондық лексикнаның қабаты. Бір жағынан алғанда, оның негізгі көздері әр түрлі әлеуметтік топтардың жаргондары болса, екінші жағынан - әр түрлі қазақ тілінің және басқа тілдердің тақырыптық сөздерінің топтары болып табылады [1, 56 б.].
Сленгтің түсінігі қазіргі заманғы филологияда ерекше орынға ие болып келуде. Қазіргі кезде бір-біріне қарама-қарсы келетін жаргондардың түсініктермелері бар. Бұл қарама-қайшылық бірінші кезекте сленг түсінігінің көлеміне байланысты: сленгке әдеби эквиваленттердің синонимдері болып табылатын тек айқын, ирониялық сөздерді қосу ғана керек пе, әлде олардың қолданылуы барлық білімді адамдардың арасында қатты талқыланатын стандарттық емес лексикаларды қолдану керек пе дегеннің шеңберінде дау туындайды.
Сленг термині англистикада көбірек қолданылатыны ерекше назар аудартады, алайда ол қазір қазақи лексикада да қолданылысқа ие болып келуде. Сленг сөзі жаргон сөзіне синоним ретінде қолданылады.
Сондықтан сленг пен жаргонның арақатынасын ашып кетейік. Этимологиядан бастағанымыз жөн. Белгілі болғандай, қазіргі заманғы лингвистикада сленг сөзінің пайда болуы туралы күмәндар туындауда. Солардың бірінің нұсқауында ағыл. slang сөзі sling (лақтыру, лақтырып тастау) сөзінен шыққан деп көрсетіледі. Бұл жағдайларда мына архаикалық нұсқаны еске алуға болады: to sling one's jaw - құтырған және сөгетін сөздерді айту. Басқа нұсқаға сәйкес, сленг сөзі slanguage сөзінен шығады деген ой бар, бұл жерде алғашқы s сөзі language сөзіне thieves сөзінің жоғалып кетуінен жалғанған; яғни алғашқыда мәселе ұрылардың тілі - thieves' language туралы айтылған болатын.
Англияда ауызекі сөйлеу тілінде slang сөзі қашан пайда болғаны белгісіз. Жазбаша күйде ол алғашқы рет Англияда 18 ғасырдан көрініс табады. Ол кезде ол тіл тигізуді білдіретін. Жуықтап алғанда 1850 жылға қарай бұл термин қарапайым тілдің лексикасына заңсыз сөздердің мағынасында кеңінен қолданыла бастады. Осы кезде slang - lingo синонимдес сөздері пайда болады, ол көбінесе қоғамның төменгі санатымен қолданылған, ал argot - түрлі-түсті тұрғындармен қолданылған.
Сленг концептісінің көлемі туралы оның кейіннен пайда болған әдепсіз ауызекі сөйлеу тілі немесе сленгтің дифрамдық тілдің ұсақтың алаңы поэтикалық сияқты сипаттамасы деген оның анықтамасы бола алады; немесе Карл. Сэндбергтің ойынша сленг - бұл қолын қайырып, алақанға түкіріп, жұмысына кірісетін тіл, бұл қарапайым адамның поэзиясы. Ғылыми тұрғыдан бұл түсініктердің құндылығы жоқ екені белгілі, алайда олардан қарапайым халықтың тілі және ұлттық сөз қорының қалыптасуының негізі екендігі көрініп тұрады [2, 85 б.].
Сленгтің ғылыми анықтамаларының кейбіреулерін қарастырайық.
Бұл жерде ең алдымен В.А. Хомяковтың анықтамасынан бастасақ болады: Сленг - бұл белгілі бір кезеңге тұрақты түрде қатысты, кеңінен қолданылатын, стилистикалық маркирленген лексикалық қабат (тұрмыстық құбылыстардығ үрдістерді және белгілерді білдіретін зат есімдер, сын есімдер мен етістіктер), өзінің негіздері бойынша біркелкі емес, әдеби стандартқа жақын, пейоративті экспрессияға ие, көркем әдеби тілге кіретін, экспрессивті қарапайым сөздердің компоненті [3, б. 67].
Тіпте басқа тұжырымдаманы Лингвистикалық терминдердің сөздігінде О.С. Ахманова келтіреді: Сленг - 1. Кәсіби тілдің ауызекі тілі. 2. Қандай да бір кәсіби немесе әлеуметтік топтың ауызекі сөйлеу тілінің нұсқасы, олар берілген топтағы тұлғаларға қатысы жоқ, көркем әдебиеттің тіліне немесе жалпы адамдардың сөйлеу тіліне ене отырып, сол тілдерде эмоционалдық-экспрессивтік боямаға ие болады [4, б. 29].
Көріп отырғанымыздай, бірінші дефиницияда сленг - бұл терминологиялық мағынада қолданылатын термин емес сөздердің қатары, мысалы автокөлік иелерінде қолданылатын дворник немесе запаска сөздері. Мұндай сөздер ресми нұсқаулыққа жарамайды, бірақ мамандардың іскерлік қызметінде қолданылуына ыңғайлы.
Екінші жағдайда бұл тіптен басқа бір нәрсе: біздің алдымызда кәсіби тілге еніп, жарыққа шыққан сөз. Демек, мысал ретінде шестерканы келтіруге болады: қылмыстық ортада бұл сөздің бір мағынасы - қылмыскерлерге қызмет ететін адам дегенді білдіреді. Қазіргі заманғы ауызекі тілде шестерка - кез-келген болмайтын адамға жек көрушілікпен қарауды білдіреді, мүмкін (міндетті емес) қылмыстық әрекеттері бар адамға. О.С. Ахманованың атап көрсеткен тағы бір қасиеті маңызды болып табылады: бұған ұқсас сөздердің барлығы экспрессивті болып келеді [5, б. 75].
1995 ж. Лингвистикалық терминдердің сөздік-анықтамасында сленг, жаргон және арго сөздерінің арасына теңдікті қояды: Сленг - белгілі бір кәсіби немесе әлеуметтік топтың тұлғаларымен қолданылатын сөздер мен сөз тіркестері. Теңізшілердің, суретшілердің сленгі, аргосы, жаргондары.
Сленгтің анықтамасындағы мұндай түрлілік И.Р. Гальперинге сленгтің болуының өзіне қарама-қарсы шығуына мүмкіндік берді. Оның аргументациясы лексикографиялық белгілерді зерттеуге негізделген: бір сөз әр түрлі сөздіктерде сленг, қарапайым сөздер белгісімен немесе ешқандай белгілерсіз беріледі, бұл әдеби норманың пайдасына куәлік етеді. Сондықтан И.Р. Гальперин сленгтің жеке өзіндік категория ретінде болуын мақұлдамайды, ол сленг терминін жаргон ағылшындық сөзіне синоним ретінде қолдануды ұсынады [6, б. 36].
Алдында келтірілген сленгтің әр түрлі тұжырымдамаларына ағлшын филологтарының сондай әр түрлі дефиницияларын келтіруге болады. Американдық лингвист Ч.Фриз атап көрсеткендей, сленг термині өзінің мағынасын кеңейткені соншалықты, сленг пен сленг еместердің арасында айырушы сызықты жүргізу мүмкін емес болып келеді [7, б. 38].
Көптеген ағылшындық зерттеушілер slang - сленг сөзін жарго, арго мен кэнт сөздеріне синоним ретінде қолданады. Сленгті зерттеуші Эрик Партридждің де ойы осындай.
Осылайша, өзінің танымалдылығында сленг қазіргі кезде терминологиялық дәлділігіне ие емес екендігін айтуға болады. Не болса да, жоғарыда келтірілген ой-пікірлер оның өзіне тән қасиеттерін нақтылауға мүмкіндік береді:
Сленг - бұл әдеби емес тіл, яғни бұл әдеби ағылшын тілінің шегінен шығатын сөздер мен сөз тіркестері (Standard English);
Сленг - бұл ең алдымен ауызекі тілде пайда болып, қолданылатын лексика;
Сленг - бұл эмоциялық бояуы бар лексика;
Сленг көптеген сөздер мен сөз тіркестерінен басым болып келетін, көбіректеу немесе азырақтау анық байқалған фамилярлығымен сипатталады. Сленгтің бұл қасиеті оның қолданылуының стилистикалық шекараларын шектейді;
Сленг сөздері мен сөз тіркестерінің көптеген әдепсіз эмоциялық боямалары олардың әр түрлілігімен ерекшеленеді (әзілдік, ироникалық, мысқылшыл, кемсітуші, жек көрушілік, дөрекі және тіпті өрескел);
Қолданылу аясына байланысты сленгті көпшілікке мәлім, көпшілікпен қолданылатын (General Slang) және аз танылған, аз қолданылатын (Special Slang) деп бөлуге болады.
Сленгтің көптеген сөздері мен сөз тіркестері тұрғындардың негізгі массасы үшін түсініксіз немесе аз түсінікті (әсіресе олардың пайда болу мен кең қолданылу аясына өту кезеңінде), өйткені олар ең алдымен өзіндік жеткізу формасымен ерекшеленеді - мысалы, сленг үшін тән мағынаның көптеген жағдайлардағы ауысу кезеңінде (астарлы қолданылуы). Олардың түсініксіз болуы сонымен қатар бұл сленгизмдердің басқа тілдердің диалектілері мен жаргондарынан алынуынан болуы мүмкін;
Сленг адамдар өздерін белгілі бір әлеуметтік және кәсіби топпен теңдестіретін әр түрлі сөздер мен сөз тіркестерін енгізе алады;
Сленг - бұл әдеби емес лексиканың айқын, экспрессивті қабаты, тілдің стилі ресми тілге тура қарама-қарсы қойылған. Сленг - ол тірі, қозғалмалы тіл, ол уақытпен бірге жүреді және қоғам мен мемлекеттің өміріндегі кез-келген өзгерістерге ықпал етеді.
Жураховская В.Д., Грачев М.А., Береговская Э.М. және көптеген басқа тіл мамандары барлық лексиканы әдеби және әдеби емес деп бөледі. Әдеби тілге мыналар жатады:
1. кітап сөздері
2. стандарттық ауызекі сөздері
3. нейтралды сөздер
Барлық бұл лексика не әдебиетте, не ауызекі тілде ресми жағдайда қолданылады. Сонымен қатар, әдеби емес лексика бар, оны келесідей бөледі:
1.Профессионализмдер
2.Вульгариздер
3.Жаргонизмдер
4. Сленг
Лексиканың бұл бөлігі өзінің ауызекі және ресми емес сипатымен ерекшеленеді [8, 92 б.].
Профессионализмдер - бұл бір мамандыққа біріктіруші кішігірім адамдардың тобымен қолданылатын сөздер.
Вульгаризмдер - қоғамда білімді адамдармен қолданылмайтын дөрекі сөздер, төменгі сатының адамдарымен қолданылатын арнайы лексикон: қамалғандар, есіркіні сатушылар, үйі жоқтар және т.б..
Ерекше қолданысқа ие социолектілер - жаргон, сленг және арго - нонстандарттың тілдік формациясына кіреді. Нақты лингвистикалық дефиницияның болмауы олардың ғылыми сипаттамасын қиындатады және әсіресе қолданбалы русистика үшін біршама қиындықтар туғызады.
Айта кетеін жайт, кейбір ғалымдар жаргонизмдерді сленгке жатқызады, осылайша, оларды жеке топ ретінде қарастырмай, сленгті ортақ қызығушылықтары бар адамдардың араласуына арналған тіл деп көрсетеді. Ол расында да сондай ма екенін көрсету үшін жаргон мен сленгтің бірнеше анықтамаларын берейік.
Жаргон - фр.'jargon'- ерекше сөздер мен сөз тіркестерінің болуымен әлеуметтік және кәсіби топтардың жалпы сөйлеу тілінен ерекшеленетін тіл. Бұл тек қана белгілі бір ортада түсінікті болып келетін шартты тіл, онда жасанды, кейде шартты сөздер мен сөз тіркестері көп болып келеді.
Жаргонизмдер - бұл белгілі бір әлеуметтік немесе ортақ мүдделері бар адамдардың тобымен қолданылатын сөздер, олар құпия, басқалары үшін түсініксіз мағынаға ие.
Сленг - бұл стандартты тілдің бұзылысы ретінде қарастырылатын сөздер. Бұл өте айқын, ирониялық сөздер, олар күнделікті өмірде қолданылатын заттарды белгілеу үшін қызмет етеді.
Сленг түсінігі қазіргі заманғы филологияның назарына ие болып келуде.
Кейбір зерттеушілер жаргонды сленгпен байланыстыра қарайды. Сондықтан сленг ерекше лексика, қызығушылықтары ортақ адамдардың қарым-қатынастарынан туындайтын сөздер деп көрсетеді. Олар сленгті әр түрлі себептер үшін қолдануы мүмкін:
oo әсер қалдыру үшін
oo өзіне сенімділік сезімін беру
oo жаңа, өзгеше болу
oo басқа біреу түсінбеу үшін
oo әзіл ретінде
oo белгілі бір әлеуметтік топқа жататынын көрсету үшін
oo тілді қорды байыту үшін
Америка сленг сөздігінің авторларының бірі стюарт Б. Флекснер мынандай мәліметтер келтіреді. Оның айтуынша, әрбір американдықтың сөздік қорында шамамен 10000-20000 сөз бар. Оның 2000 сөзі сленг қатарына жатады. Яғни сленг жалпы лексика қорының 10-20 пайызын құрайды. Бірақ Стюарт Б. Флекснердің пайымдауынша, бұл лексика қоры әрбір американдыққа толығымен белгілі болса да, күнделікті сөйлеу тәжірибесінде толығымен қолданылмайды. Ғалымдардың есептеуінше АҚШ-та ағылшын тілінің сөздік қорында 10000 сленг сөзі бар, ал оның басқа бір түрлеріне 35000 сөз жатады: олар - кәсіби сленг, жаргонизмдер, арго, қанатты сөздер [9, 67 б.] .
Сленг табиғаты оның үнемі жаңарып отыруын талап етеді. Көптеген сленг сөздері салыстырмалы түрде ұзақ өмір сүрмейді және егер олар тілде тұрақталса, яғни сленг қатарынан жалпы ауызекі тіл лексикасына өтіп кетсе, қолданыстан түсіп қалады. Сленг бойынша әйгілі ағылшын маманы Эрик Партридж ағылшын тіліндегі боқмұрын мағынасындағы сөздің бірнеше қолданылу қатарын келтіреді: blood (1550-1660); macaroni (1760); buck (1720-1840); dandy (1820-1870); swell (1811); toff (1851), бұл қатарға одан бергі spiv және қазіргі заманғы teddy-boy-ды қосуға болады 1, 100. Жақша ішіндегі сандар сөздің ең бірінші рет тіркелген кезі мен қолданыстан шыққан уақытын көрсететінін айта кету керек. Осыдан сленг сөздері 16-шы ғасырдан бастап өмір сүреді деген қорытынды шығарамыз [10, 92 б.].
Компьютерлік технологияның отаны америка екені бәрімізге белгілі. Алайда қай аймақта, оларды қалай құрастырды деген сұрақ туындайды?
АҚШ-тың батыс жағалауында орналасқан, шамамен оңтүстік Сан-Францискодан 30 шақырымдай жерде Пало-альта, Маунтин-вью, Лос-альтос және Стэнфорд сияқты шағын қалалар бар. Ал оңтүстік-шығысында Саннивейл, Купертино, Сан-хосей, Санта-клара тәрізді үлкен қалалар бар. Осы қалалардың түйіскен жерін американдықтар silicon valley деп атайды. Дәл осы жерде зерттеу орталықтарының негізгі бөлігі шоғырланған. Соңғы онжылдықтағы барлық жаңа технологиялардың көбісі осы жерде жасалған.
Бұл орын әлемдегі ең үлкен чип өндіруші болып табылады. Мұнда көптеген компаниялар мен фирмалар бірлесе отырып түрлі жобаларды іске асырады. Мұнда мыңнан астам ғалымдар жұмыс жасайды. Сонымен бірге мұндағы стенфорд университеті туралы да айтуға болады. Университет бюджетінің бір бөлігін студенттердің ғылыми-зерттеу жұмыстарын қаржыландыруға жұмсайды. Кез-келген жаңа технологиялық өнім silicon valley зерттеу орталығында дайын күйінде, өз атауын (название) алып шығады. Яғни жаңа нәрселерді ойлап табу барысында жаңа терминдер пайда болады. Қоғам бұл терминдерді қолдануға мәжбүр. Термин өзінің алғашқы формасынан алшақтап, сөйлеу тілінде түзіледі. Нәтижесінде компьютерлік сленг пайда болады.
Компьютерлік сленгте жаңа сөздердің тым жылдам пайда болуы компьютерлік технологияның қарқынды дамуымен байланысты. Егер журнал беттеріне үңіле қалсақ жаңа технологиялардың шығып жатқанын көреміз. Мұндай технологиялық революция жағдайында әрбір жаңа технология мағына, атау алуы тиіс. Өнімдердің барлығы америкада жасалғандықтан атау ағылшын тілінде беріледі. Сондықтан адамдар оригинал терминдерді қолдануға мәжбүр. Қазақ тілінде бұл салада нақты терминдердің болмауы компьютерлік сленгтің пайда болу тенденциясына алып келді.
Көптеген кәсіби сөздерді күнделікті қолдануда ыңғайсыз, дөрекі сөздер өте көп болғандықтан сөздерді қысқарту, жеңілдету белең алды. Мысалы, жиі қолданылатын motherboard термині орыс тілінде материнская плата ретінде, ал сленгте мамка, матрешка сөздерімен беріледі. Немесе тағы бір мысал, cd-rom drive орыс тіліне лазерлік дискіге жинақтаушы ретінде аударылса, сленгтегі баламасы сидюк, сидюшник болып табылады. Келесі бір беталысты қысқартылып берілген сөйлемдерден көруге болады. Мысалы: компы бывают двух видов - бимы и маки (персональные компьютеры бывают двух видов - ibm-совместимые и macintosh).
Соңғы уақытта жасөспірімдердің компьютер ойындарымен әуестенуі күшейіп отыр. Бұл тағы да компьютерлік сленгтің пайда болуының көзі. мысалы, ойындағы ең басты жау ұғымын білдіретін бродилка, аркада, босс сленгтері пайда болды. Сонымен бірге doom ойынын ойнаушыны думер, ал quake ойынын ойнаушыны квакілеу деу қалыптасқан .
Тағы бір атап өтетін жайт, компьютерді қолданушылардың көпшілігінің ағылшын тілін білмеуі. Ағылшын сөзін дұрыс оқымау барысында сленгтер пайда болып отырады. Мысалы, no carrier хабарламасын дұрыс оқымау барысында сленгте карьер жоқ сөзі пайда болған [11, 56 б.]..
Компьютерлік сленгтің пайда болу жолдары мен жасалу тәсілдері әр түрлі. Төрт түрлі жолмен жасалады:
1) калька (device - девайс, message - мессаг)
2) жартылай калька (applicanion - аппликуха, disk drive - дискетник)
3) аударма (windows - форточки, virus - живность, streamer - мофон)
4) фонетикалық мимикрия (laser printer - лазарь, break point - брякпоинт)
Компьютерлік сленгтің басқа сленгтерден айырмашылығы:
oo Белгілі бір кәсіп иелерінің (программистердің немесе жай ғана адамдардың) тіліндегі сөздер. Сондықтан олар ағылшын кәсіби терминдерінің синонимі ретінде эмоционалды реңкпен қолданылады.
oo Сленгтік атаулар тек сол кәсіп иелеріне қатысты болғандықтан басқа адамдарға түсініксіз. Мәселен трех пальцевый салют (үш саусақты салют) ұғымы барлық адамдарға түсінікті емес, сtr+alt +del клавиштерін басу арқылы компьютерді өшіру. Компьютершілер осындай арнайы тілдің арқасында өздерін қоғамның жұмбақ мүшесі ретінде сезіледі.
oo Бұлардың қатарында вулгаризм сөздер де көптеп кездеседі: групповуха под винды (windows for workcroup), анус (протокол janus), блястер (sound biaster).
Алайда бұл үш ерекшелік компьютерлік сленгтің бейәдеби лексикалық топтардың ешқайсына жатпайтынын және жеке құбылыс ретінде қарауды керек етеді. Яғни компьютерлік сленг терминін анықтауды қажет етеді. Компьютерлік сленг - күнделікті өмірде компьютермен тікелей байланыста болатын, кәсіби лексиканы сөйлеу тілімен, кейде дөрекі реңкте ауыстырып қолданатын адамдар тіліндегі сөздер. Сондықтан мынадай мәселелерге баса назар аудару керек: 1) терминдердің пайда болуы мен қазақ тіліне аударылуы; 2) компьютерлік сленг терминдерінің пайда болу жолдары.
Сонымен сленг тек халықтың түрлі топтарының өкілдері, әсіресе жастардың сөйлеу тілінде ғана қолданылмайды, сонымен қатар ол көркем әдебиет, мерзімді басылымдар беттерінде, газет-журналдарда және сахна мен тіпті жарнамаларда да пайдаланылады.
Ағылшын лингвистикасында әр түрлі түсініктерді сленг терминіне біріктіруге тырысу байқалады. Ағылшын лингвистерінің өздері бұл терминнің жеткіліксіздігін мойындайды. Сленг терминінің өзінің мағынасын кеңейткені соншалық, бұл сөз әр түрлі түсініктерді білдіруде қолданылады. Бұл сленг пен сленг емес сөздердің арасын айыруда көп қиындықтар туғызады, - дейді әйгілі американдық лингвист Ч. Фриз. Г.А. Судзиловский. Сленгті қолданылу ортасына байланысты жалпыға мәлім және жалпыға мәлім емес, аз қолданылатын деп екі топқа бөледі [12, 43 б.].
Жалпы сленг - бұл әр түрлі кәсіби немесе әлеуметтік топтардан жалпы қолданысқа түскен сленгизмдердің жиынтығы болып табылады. Бұндай сленгизмдердің жалпы қолданылуы немесе түсінікті болуы олардың әдеби лексика дәрежесіне өтуін білдірмейді. Жалпы сленгтің белгілі бір бөлігі өзіне тән қасиеттерін жоғалтып, әдеби тілге кіруі мүмкін.
Зерттеушінің пайымдауынша, жалпыға мәлім емес, аз қолданылатын сленг белгілі бір кәсіби немесе әлеуметтік топтардың біршама шектелген аумақта қолданылуымен байланысты қарастырады. Сондықтан сленгтің бұл тобын жаргондар (jargon, cant), кәсіби сленг (professional slang), арго (argot) және т.б. терминдерімен белгілейді.
И.В. Арнольд та сленгті екі топқа бөледі: 1. Жалпы сленг, яғни әдеби ағылшын тілінің сыртында жататын, эмоционалды бояуға ие, жалпыға түсінікті әрі кең таралған және стилистикалық жағынан әдеби сөздердің синонимдері болып табылатын ауызекі көркем сөздер мен тұрақты тіркестер. Мысалы: bed-sitter (bed-sitting room), bob (shilling), booze (a drink, to drink liquor), to dry straight (to straighten up), hide (human skin), knock-out drops, dope (narcotic drops), a sparkler, a glamour girl (a social success), to work the steam off (to rid oneself of excessive energy). 2. Арнайы сленг, яғни белгілі бір арнайы немесе кәсіби лексикаға кіретін сөздер мен сөз тіркестері: теңізші, жауынгер, спортшы, актер, заңгер, студент сленгі және т.б. Әлеуметтік топтар сленгі. Мысалы: кокни, яғни Лондонның қарапайым тұрғындарының диалектісі, зиялылар жаргоны, ағылшын аристократтарының балаларына арналған оқу орындарында қолданылатын сөздер мен сөйлемшелер, ұрылар жаргоны және т.б. [13, 49 б.]
Сленг, жаргон және аргоны бір-бірінен ажырата білуіміз керек. Сленгтің жаргон, аргодан негізгі айырмашығы қолданушы топтың жас ерекшелігі мен кәсіби біліктілігінен көрініс табады.
Мысалы, ойындағы ең басты жау деген ұғымын білдіретін бродилка, аркада, босс сленгтері пайда болған. Жастардың күнделікті қолданып жүрген сленгтерінде орыс сөздернің көптеген компоненттері кездеседі. Мысалы: тормозы ұстап қалды - бір жағдайдан шешім шешім таба алмай қалды, осыған синоним ретінде зависать етіп қалды деген тіркес бар, типаж болу, блатной болу - менменсу тіркесімен байланысты. Құлаққа лапша ілу - өтірік айту, маяк тастау, гудок тастау - қысқа ғана қоңырау шалу. Міне жаһандану заманында ешбір сүзгіден өтпеген ақпараттар тасқыны ағылып, жастардың көзін тұмандандырып, санасын уландырып барады. Осыларға төтеп беретін қазақы тіл, ұлттық салт-дәстүр. Бүгінгі жастардың арасында тіл байлығының нашарлығынан дейміз бе, әйтеуір бір сүреңсіз, нәрсіз сөздер өршіп тұр. Оған өздерінше жаргон ғой - деп, айдар тағып әлде қандай болатынын қайтесің.
Енді сол жаргон сөздеріне мысал келтіре кетейін, дүкенге барсаң тіске басар немесе тамақ ала келші деудің орнына маганзиннен сущняк, хавчик ала салшы, кешкісін қолың бос болса үйге қонақ болып кет деудің орнына кешке если че маған қарай тартыл, ата-анаң білме ме? - деп сұрар болса, мамка-батялар курста ма? деген неше түрлі паразит сөздер бар.
Тәрбие, тәртіп бомаған жерде білім билік құра алмайды. Ал тәрбие, тәртіп отбасынан бастау алады. Баланы жастан дегендей, ата-ана жастайынан оқуға, дұрыс сөйлеуге баулуы керек.
Болашақ бүгіннен басталады. Қазақ тілге деген, ана тілге деген сүйіспеншілікті арттыра түскенде ғана, тіліміздегі жаргон сынды паразит сөздерінің жойылуы хақ. Ана тілі дегеніміз - сол тілдің жасаған, жасап келе жатқан халықтың баяғысын да, бүгінгісін де, болашағын да танытатын, сол халықтың мәңгілік мәселесі. Ана тілін тек өгей ұлдары ғана менсінбейді, өгей ұлдары ғана оны аяққа басады - дейді Ғ. Мүсірепов.
1.2. Ағылшын тіліндегі жаргон сөздердің түсінігі, сипаттамасы мен ерекшеліктері (сленг)
Сленг бұл ағылшын тілінің шулы, көңілді, тәрбиесіз, өткір тілді інісі. Сленгизмдер тілде пайда болады, кеңінен таралады және біраз уақыт тіршілік етіп, кейіннен жаңа сән және жаңа ағындардың келуімен, оларға орын беріп, жоғалып кетеді.
Алайда ағылшындық сленгтің өзіндік боямасы бар, ерекше болып табылады. Ол ағылшын тілінің түбірінен әр түрлі әлеуметтік салаларда, жас ерекшелігі бар топтарда қысқалылыққа, айқындылыққа ұмтылу мақсатында, кейде қалыптасқан немесе ұзақ сөздерге протест ретінде, затты немесе оның қасиеттерін өз бетінше атау мақсатында туындаған және туындап келеді. Сленг шығармашылығы кеңінен таралған жастардың ортасында басқаларынан бұрын ересектердің өмірінен ерекшеленуге, өздерінің тілдерін шифрлауға ұмтылады.
Сленг шығармашылығы әсіресе ірі әлеуметтік өзгерістер, экономикалық және мәдени қозғалыстар, соғыстар, күнделікті кездесетін ұғымдардың жаңартылуын талап етілетін жағдайларда жақсы дамиды.
Сленгтегінің бәрі жақсы болмағанымен де, ол ағылшын тілін өзінің жандылығымен, икемділігімен, күтпеген астарлы ойларымен толықтыра түседі. Профессор С. К.Боянус сленг туралы үнемі әдеби тілдің шеңберінде айналып жүретін, ол қанша тырысса да, жоғарғы тапқа өте алмайтын диуананың тілі деп айтқан [14, 48 б.].
Бірақ бұл жерде профессор дұрыс айтты дегенмен келісе алмаймыз. Өйткені сленг көптеген ғасырлар ішінде өзіндік жетістіктеріне де қол жеткізді: көптеген сөздер төменгі санаттан шықты, ағылшындық әдеби тілге еніп, онда өзіндік орнын қалыптастырды. Кім қазір "lunch" сөзінің байсалдылығына күмәндана алады? Ал бұл сөз өзінің тіршілігін сленг ретінде бастаған, "bus", "fun" және т.б. осы сияқты сөздер бар.
Мұнымен қоса, сленгизмдер өзінің әлеуметтік ортасынан атап өтуімен бірге, географиялық шекаралардан да өтіп, өзінің отанынан тыс жерлерде де қолданыла алады. Кім қазір "денди" сөзін білмейді? Онымен бізді бірінші рет Пушкин таныстырған болатын, ол Онегинді жай ғана "щеголь" немес "франт" ретінде сипаттамай, оны лондондық "дендимен" салыстырған. "dandy" сөзі Пушкиннің кезінде Англиядағы сәнді сленгизмдердің бірі болған екен.
Көптеген сленгизмдер әр түрлі кезеңдердің драматургтерінің шығармаларынан көрініс табады. Біз Шекспирдің драмалары мен комедияларынан ақымақтарға арналған көптеген өткір тілді эпитеттерді таба аламыз. Snipe, woodcock, clod-pole, ал "ақымақ" сын есімі - clay-brained, knotty-pated - бұл жай ғана мақтаулы эпитеттердің бірі ғана.
Көптеген шекспирлік сленгизмдер қазіргі кездің өзінде ағылшындармен қолданылады, мысалы, to crash a cup - бір стақан шарап ішу (тікелей аударғанда стақанды езу), the blues - полиция қызметкерлері kickshaw - тәтті, болмайтын нәрсе және т.б.
Көптеген ағылшындық және американдық жазушылар қандай да бір дәрежеде сленгтің орнын ерекше бөліп көрсеткен. Оны елемеу мүмкін емес, басқаша болған жағдайда сипатталатын кейіпкерлердің өмірден шынайы алынғандығы жоғалып кетеді. У Голсуорси Бөлімнің соңы роман трилогиясында көптеген сленгтік сөздерді қолданады, олар оның алдыңғы шығармаларда кездеспеген [15, 48 б.].
Мысалы алғанда, қадірменді буржуа Соумз түсініспеушілікпен өзінің күйеу баласынан сұрайды, бұл "to get somebody's goat" мағынасын білдіреді және жауап алады, бұл "біреудің ашуын келтіруді" білдіреді.
Will you bob in? (Сен бізге "шауып келесің бе"?) - өзінің досын парламент мүшесі Майкл Монт шақырады.
Been over the top? (Шабуылға барды?) - ол өзінің қызметшісінен әскери емес сипаттағы, алдында берген тапсырмаының орындалғаны жөнінде осылайша сұрайды.
Ағылшын тілдік шет елдің адамдарымен кездескенде әрдайым ең сәнді және жаңа сөздерді естуге болады. Мысалға алсақ, swell деген сын есім бар, ол етістік ретінде қызмет еткенде "ісу", "ұлғаю" дегенді білдіреді, ал lousy, "биттеген" дегенді білдіреді. Бірінші сөз жағымды бағалауға ие - "керемет", "бірінші сортты", ал екеншісі - жағымсыз, өте жек көрінішті, жаман қасиетті затты сипаттайды.
Әрине, өзінің белсенді сөздік қорына сленгтерді енгізу - тәуекелге бел буумен тең. Тілді ұстанушылардың сөйлеуінен еститіндеріміз табиғи болып естіледі (тіпті кейде дөрекі болса да), бірақ біз келеңсіз жағдайларға тап болуымыз мүмкін, өйткені сленгизмдер кейде қайта қарастырылып, басқа мағынада қолданылуы мүмкін. Бірақ көптеген сленгизмдер ауызекі тілде кең жүріске ие. Лексиканың бұл қабатындағы кейбір сөздер мен сөз тіркестерімен танысу пайдалы болып келеді.
Адам туралы: dead-cush - әдепті; drag - жалықтырғыш; pretty boy - мақтаншаө; fishy - күдікті; leery - қу; pot-boiler - шалағай; shy fish - ұялшақ; poor fish - қарапайым; cold fish-ұстамды (немесе қырғи қабақты); kinky - түсініксіз.
Бет туарлы: clock, dish, mask, pan, signboard, smiler, kisser, snoot.
Жар туралы: best piece; carving-knife.
Қыз, әйел туралы: peach, foxy, cobra, vamp, flapper, tomato, gold-digger.
Тамақтар, сусындар туралы: grab, eats - жалпы тамақ, spam - консервілер, cat beer - сүт, sludge - сыра.
Ақша туралы: dirt, cabbage, dough, long green, blood, boot; chip - тиын, yellow boys, - алтын тиын, bob - шиллинг, quid - фунт стерлинг, Charlie, buck - доллар, nickel - 5 доллар, quarter - 25 доллар, monkey - 500 фунт.
Қару-жарау туралы: big boy - зеңбірек; barker, piece, six-shooter - револьвер.
Театрмен байланысты сөздер: tear-bucket - қылықты рөлдерді ойнайтын егде жасты әртіс әйел; pocket artist - орта қолды әртіс; dead hopper - нашар биші; chair-warmer - кіші рөлдерде ойнайтын әдемә әртіс әйел; to get the big bird - наразылыққа душар болу; screamer - үлкен табысқа ие қойылым; gooser - көрермендердің наразылығына ұшыраған қойылым.
Өлу: to go pop, to conk out, to go West, to kick the bucket, to croak, to cash the chip, to be out the road [16, 49 б.].
Әр түрлі сөздер мен сөз тіркестері: to game, to crank it on - өтірік айту; to spin a yarn - айту, ойдан құрастыру; to get the needle - уайымдау; pen-pusher - журналист, жазушы; Limey - ағылшындық; Doughboy - американдық; bull, bobby, copper, blue boy, Big John - полиция қызметкері; batchy, dotty, loony - басы істемейтін, "псих"; to spoon - күту; spoony - ақымақтау, ғашық; togs - киім; duds - киім; undies - іш киім; crib, digs - үй, пәтер; blood-waggon - жедел-жәрдем көлігі; to stick up, to pinch - ұрлау; to crack a crib - бұзып ұрлау; cracksman, crook - ұрлықшы; shakedown artist - алаяқ.
Сленг ресми, көпшілікпен танылған тілге қарама-қайшы келеді және соңына дейін тек тар шеңбердегі сол сөзді немесе сөз тіркесін қолданысқа енгізген, әлеуметтік немесе кәсіби топқа жататын тұлғаларға ғана түсінікті. Классикалық және сленгтік сөздің ортасына түсу қоғамдық өмірдің тек демократияландыруымен ғана емес, дөрекіленуімен де кеңейіп келеді. Сленг байсалды сөздерді ығыстырады және жалпы мәдениеттің арқасында жалпы ұлттың тілінде өз ізін қалдырады.
Уақыт ағынымен (әсіресе 20-шы ғасырда) өмірдің қарқыны үдеп келеді. Сәйкесінше, сөздік қор артып келеді, өйткені әр жаңа түсінікке кем дегенде бір сөз сәйкес келуі керек. Мұнымен сленгтің сөздік қоры кеңейеді. Жалпы коммуникациялардың қарқынды дамуымен байланысты саяси және әлеуметтік өзгерістерді білдіретін мыңдаған сөздер енгізілген. Жаңа сөздер ескі ұғымдарды жаңалату үшін де пайда болады.
Тілдік жаңартулар бұқаралық ақпарат құралдарында көрінеді, оның сленгте көрініс табатыны заңды.
Қандай да бір сөздердің авторлығы белгілі бір топ адамдарына тиесілі болып келеді. Авторлық құқыққа бөлуді М. Колпачки келесідей көреді:
- жастық сленг - ол барынша айқын көрінеді және одан бәрі өтеді, тіпті сленгті жақтырмайтын адамдардың өзі де. Балаларда "бибика", ал жастарда "тачка", "драндулет", "колымага" және т.б. ал ересек адамдарда "автомобиль", "машина";
- аудандық - орындардың, ландшафтың ерекшелігімен, бұқаралық ақпарат құралдарының көлемімен анықталады және көптеген жағдайдарда берілген аудандарда бұрыннан бері тұрып келе жатқан байырғы тұрғындарға байланысты.
- санаттық - адамдардың қоғамдағы алатын жағдайы мен орнына, материалдық қамтамасыз етілуіне байланысты.
- кәсіби сленг - белгілі бір мамандық иелеріне тиесілі [17, 67 б.].
Стилистиканың көзқарасымен алғанда - жаргон, сленг немесе социолект - ол тілдің денесіндегі зиянсыз паразиттік өсім, ол сөйлеушінің ауызекі сөйлеу тілін дөрекілендіреді. Ол тіл маманына өте қызықты: ол табиғи тілге тән процестер норманың қысымымен сақталмай, бақылаушыға тез және қол жетімді түрде жеткізілетін лаборатория. Айта кететін жайт, барлық әлеуметтік диалектілер аудандық диалектілерге қарағанда оларды қолданушылардың ешқашан бірінші және жалғыз коммуникациясының әдісі болмайды.
Бизнес-сленг - бұл салыстырмалы түрде жоғарғы білімі бар адамдардардың арасында қолданылатын функционалдық стильдердің бірі.
Сленг таза стилистикалық мақсаттарда жалып әдеби сөздіктердің элементтерін ауызекі тілде саналы, ойластырылған түрде қолданылу ретінде қарастырылады:
oo Жаңалықтың, өзгешеліктің эффектісін беру үшін;
oo Танылған үлгілерден ерекшеленуі үшін;
oo Сөйлеушінің белгілі бір көңіл-күйін жеткізу үшін;
oo Ойға нақтылықты, жандылықты, дәлділікті, қысқалықты, образдылықты беру үшін;
oo Штамптарды, клишелерді болдырмау үшін.
Бұл стилистикалық мақсаттарға метафора, метонимия, синекдоха, метота, эвфемизм сынды стилистикалық құралдарды қолдану арқылы қол жеткізеді.
Сленгтің әр түрлі концепцияларын қарастыра отырып, сленгтің негізгі екі түрін енгізген дұрыс: жалпы сленг және арнайы сленг.
Жалпы сленг. В. Г. Вилюман сленгтердің проблемасымен айналыса отырып, оның кейбір маңызды ерекшеліктерін қалыптастырды. Автор мыналарды айыруды ұсынды:
1) жалпы сленг, яғни бұл әдеби тілдің шегінен өтетін тіл. Бұл эмотивті және бағалау сипаттамасына ие ауызекі тілде көпшілікпен танылған және кеңінен таралған образдық сөздер мен сөз тіркестері. Бұл сөздер жаңалылық пен түп нұсқалылықты талап етеді, әдеби тілде бар сөздерге синонимдер ретінде қызмет етеді;
2) арнайы сленг, яғни қандай да бір кәсіби немесе санаттық ортаның сөздері [18, 25 б.].
Жалпы сленгтің өзіне тән ерекшеліктері бар, оларды шет тілдік және отандық англистердің сленг туралы көзқарастарын салыстыру арқылы табуға болады. Субъективтік көзқарастарды болдырмау үшін берілген ерекшеліктеріне тоқталған дұрыс:
1) жалпы сленг (кейіннен ЖС) - бұл тұрғындардың барлығына түсінікті, кеңінен таралған сөздер.
2) Ол айқын көрінетін эмоциялық және бағалаушы сипатына ие; экспрессивті функциясы номинативті функциясынан басым болып келеді.
3) ЖС белгілі бір уақыт аралығында салыстырмалы түрде тұрақты орнығады, бірақ кейде сленгизмдер коллоквиализмдерге өтеді, тіпті жоғалып та кетеді.
4) Арнайы сленг (АС) өзінің генетикалық құрылымы бойынша әркелкі, өйткені әр түрлі негіздерден жасалынған (жаргондар, кент, кәсіби сөздер, варваризмдер және т.с.с.);
5) дөрекі ауызекі тілмен салыстырғанда әркелі болып келетін бұл сөздер жалпы алғанда қарапайым тілдің компоненті ретінде қарастырылады;
6) АС кейде фонетикалық, морфологиялық және синтаксистік ерекшеліктеріне ие болады;
7) кенттен, жаргоннан және кентке жақын тілдік туындылардан генетикалық және функционалдық тұрғыдан ерекшеленеді.
Жалпы сленгтерге brass hat - офицер, G. I. Jesus - күрескер дін қызметшісі, Jerry, Krauthead - неміс сарбазы және т.с.с. бұрынғы жаргонизмдерді жатқызуға рұқсат етілген.
Жалпы сленгтердің аясына өте отырып, жаргонизмдер өздерінің тар әлеуметтік-кәсіби сипатын жоғалтады да, тілді ұстанушылардың барлығына бірдей түсінікті болады. Бұл жерде лексика мен фразеологияның қайта таратылуы жүреді.
Жалпы сленгтің вокабуляры қандай да бір дәрежеде жаргонизмдер мен кәсіби сөздердің есебінен толықтырыла алады. Олардың көбісі жалпы сленг пен арнайы сленгтің ортасында тұрады, ал басқалары арнайы жаргондар мен кәсіби сөздерге кіре алады. Әрине, әдеби емес лексиканың және фразеологияның кейбір бөлігі көрінер көрінбес шекарада орналасқан және оған қандай да бір жарлықты жабыстыруға болмайды.
Бұл ерекшеліктерді және жоғарыда айтылған дефиницияларды ескере отырып, жалпылай келе, Жалпы Сленге анықтамасын бере аламыз.
Жалпы сленг - белгілі бір кезеңге тән тұрақты, кең таралған, жалпыға түсінікті қарапайым тілдегі әлеуметтік тілдік микрожүйе. Ол өзінің генетикалық құрамы мен жақындату дәрежесі бойынша дөрекі ауызекі сөйлеу тіліне қарағанда біркелкі емес, олар көп жағдайда әлеуметтік, эстетикалық, тілдік және т.б. шарттар мен авторитеттермен әжуалау ретінде қолданылады.
Арнайы сленг - бұл әлеуметтік жаргондардың, кәсіби сөздердің және қылмыстық әлемнің аргосының арнайы лексикасы мен фразеологиясы.
Англистикада жақсы зерттелген болып табылмайды, алайда оны зерттеу әлеуметтік лингвистиканың міндеттерінің біріне жатады (әлеуметтану мен лингвистиканың синтезінен пайда болған, тілдің қоғамдық өмір сүруін қарастыратын тіл білімінің бір саласы).
Көптеген еуропа тілдеріндегі жаргонизмдердің, арголардың, кәсіби сөздердің лексикасына барынша толық түсініктемені академик В.М.Жирмунскийдің Ұлттық тіл мен әлеуметтік диалектілер кітабында беріледі [19, 102 б.].
Арнайы сленгке арго, кент, ұйқастырылған сленг, әлеуметтік жаргондар мен профессионализмдер, сондай-ақ back slang кіреді.
Аталған компоненттерді жақсырақ түсіну үшін оларды түсінік ретінде қарастырайық.
Арго - қылмыстық әлемнің құпия тілі. В. М. Жирмунский аргоны өзіндік бір пароль, құпия сөз және қатаң күрес жағдайындағы кәсіби ұйымдастырылудың әдісі тәріздес, ол арқылы бір-бірін таниды деп көрсетеді.
Кейде бұрынғы арготизм сленгизмге айналып жаңа мағынаға ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz