Әлеуметтік жұмыстың мектептегі негізгі мәселелері және оны шешу жолдары
КІРІСПЕ 3
1 МЕКТЕПТЕГІ ӘЛЕУМЕТТІК ОҚЫТУШЫ ҚЫЗМЕТІ 3
1.1 Қазіргі заманғы мектептердегі әлеуметтік педагог жұмысының көкейкестілігі 3
1.2. Біздің еліміздегі әлеуметтік.педагогикалық қызметтің дамуы 3
1.3 Оқу орындарындағы әлеуметтік оқытугы жұмысының мазмұны 3
1.4 Мектептегі әлеуметтік педагогтың міндеттері, құқықтары, қызметтері, жұмыс істеу әдістері 3
1.5 Әлеуметтік жұмыстардың шет елдік тәжірибелері 3
1.6 Отбасы мен балаларға әлеуметтік қорғау орталықтары 3
2. ҚАРАҒАНДЫ ҚАЛАСЫНЫҢ №2 МЕКТЕП.ИНТЕРНАТЫНДАҒЫ ӘЛЕУМЕТТІК ПЕДАГОГ ЖҰМЫСЫНЫҢ АНАЛИЗІ 3
2.1 Мектептегі әлеуметтік оқытушының әлеуметтік.тәрбиелеу жұмыстарының бағыттары 3
2.2 Мектептегі әлеуметтік оқытушының нашар отбасылармен жұмысының анализі 3
2.3 Қарағанды қаласының №2 мектеп.интернатындағы әлеуметтік педагог жұмысының қызметі 3
ҚОРЫТЫНДЫ 3
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 3
1 МЕКТЕПТЕГІ ӘЛЕУМЕТТІК ОҚЫТУШЫ ҚЫЗМЕТІ 3
1.1 Қазіргі заманғы мектептердегі әлеуметтік педагог жұмысының көкейкестілігі 3
1.2. Біздің еліміздегі әлеуметтік.педагогикалық қызметтің дамуы 3
1.3 Оқу орындарындағы әлеуметтік оқытугы жұмысының мазмұны 3
1.4 Мектептегі әлеуметтік педагогтың міндеттері, құқықтары, қызметтері, жұмыс істеу әдістері 3
1.5 Әлеуметтік жұмыстардың шет елдік тәжірибелері 3
1.6 Отбасы мен балаларға әлеуметтік қорғау орталықтары 3
2. ҚАРАҒАНДЫ ҚАЛАСЫНЫҢ №2 МЕКТЕП.ИНТЕРНАТЫНДАҒЫ ӘЛЕУМЕТТІК ПЕДАГОГ ЖҰМЫСЫНЫҢ АНАЛИЗІ 3
2.1 Мектептегі әлеуметтік оқытушының әлеуметтік.тәрбиелеу жұмыстарының бағыттары 3
2.2 Мектептегі әлеуметтік оқытушының нашар отбасылармен жұмысының анализі 3
2.3 Қарағанды қаласының №2 мектеп.интернатындағы әлеуметтік педагог жұмысының қызметі 3
ҚОРЫТЫНДЫ 3
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 3
Әлеуметтік тәрбие – бұл адам- адам қатынастары желісінде жүргізілетін тәрбие, яғни тікелей адамаралық байланыстар және осы мақсатқа арнайы ұйымдастырылған қоғамдық мекемелер (қайырымдылық қорлары, ұйымдар, бірлестіктер т. б тарапынан болатын істер. Қоғамдық тәрбие проблемаларын арнайы педагогика саласы зерттейді. Оның пәні- тұлға. Қалыптастырушы ықпал жасайтын қоршаған орта заңдылықтары. Дәлірек айтқанда, отбасы, ресми ұйымдар, бұқаралық ақпарат құралдары. Әлеуметтік жұмыстар – адам мен адамның инабаттылық қатынастары қажеттігінен туындаған әлеуметтік іс-әрекет құбылысы. Қазіргі күнде әлеуметтік тәжірибе жұмыстары келесі салаларға бөлінген
Ортасы,балаларға жәрдем, денсаулық және салауатты өмір салты, білім көтеру, тәрбие түзету мәселелері.Әлеуметтік жұмыстың мамандық ретінде қалыптасуы және негізгі міндеті – бала мен жасөспірімдерге құзырлы көмек көрсету, әлеуметтік мәдени ортаны ізгілендіру, тұлғаның әлеуметтік қалыптасуына ықпал ету болып табылады.
Баланың әлеуметтік мәселелерін шешу және мұғалім мен оқушы арасындағы кикілжіңді реттеуге арналған әдістемелік нұсқаулар
Қала мен аудан бойынша оқушылар мен ата-аналарға арналған, олардың өзекті мәселелерін щешу жодарына көмектесетін анықтамалық ақпарат
Кіріс және шығыс құжаттары
Атқарылған жұмыстардың есебі
Әлеуметтік педагогтың негізгі міндеттері мен қызмет мазмұны
1.Әлеуметтік педагог өз қызметін үш бағытта жүргізеді
Балалар мен отбасының мүшелеріне жүргізілетін психодиагностикалық, психокоррекциялық қызмет әдістерін негіздеп сараптайды және өңдейді.
Социумдағы әлеуметтік жағдайды зерттеп және оған болжам жасау арқылы отбасы мен балаларға әлеуметтік- педагогикалық нақты көмек формаларын және түрлерін ұсынады.
Баланың жан-жақты психологиялық дамуына жағдай жасау, оқу мен тәрбиеге теріс көзқарасты жою, салауатты өмір салтына оңды көзқарас қалыптастыру, бала тұлғасы дамуының бұзылу себептерін анықтап, алдын-ала сақтандыру шараларын жүргізу, үгіт-насихат жұмыстары арқылы педагогтар мен балалардың психологиялық, құқықтық біліктілігінің жоғары болуымен анықталады.
2.Әлеуметтік педагогтың міндеттері
Баланың жас ерекшелігінің әрбір кезеңіне байланысты жеке дамуына кешенді ықпал ету
Өзара қарым-қатынаста,оқу барысында қиындыққа ұшыраған оқушыларға әлеуметтік-педагогикалық көмек беруді қамтамасыз ету
Оқушы отбасының тәрбие жағдайын зерттеу
Ортасы,балаларға жәрдем, денсаулық және салауатты өмір салты, білім көтеру, тәрбие түзету мәселелері.Әлеуметтік жұмыстың мамандық ретінде қалыптасуы және негізгі міндеті – бала мен жасөспірімдерге құзырлы көмек көрсету, әлеуметтік мәдени ортаны ізгілендіру, тұлғаның әлеуметтік қалыптасуына ықпал ету болып табылады.
Баланың әлеуметтік мәселелерін шешу және мұғалім мен оқушы арасындағы кикілжіңді реттеуге арналған әдістемелік нұсқаулар
Қала мен аудан бойынша оқушылар мен ата-аналарға арналған, олардың өзекті мәселелерін щешу жодарына көмектесетін анықтамалық ақпарат
Кіріс және шығыс құжаттары
Атқарылған жұмыстардың есебі
Әлеуметтік педагогтың негізгі міндеттері мен қызмет мазмұны
1.Әлеуметтік педагог өз қызметін үш бағытта жүргізеді
Балалар мен отбасының мүшелеріне жүргізілетін психодиагностикалық, психокоррекциялық қызмет әдістерін негіздеп сараптайды және өңдейді.
Социумдағы әлеуметтік жағдайды зерттеп және оған болжам жасау арқылы отбасы мен балаларға әлеуметтік- педагогикалық нақты көмек формаларын және түрлерін ұсынады.
Баланың жан-жақты психологиялық дамуына жағдай жасау, оқу мен тәрбиеге теріс көзқарасты жою, салауатты өмір салтына оңды көзқарас қалыптастыру, бала тұлғасы дамуының бұзылу себептерін анықтап, алдын-ала сақтандыру шараларын жүргізу, үгіт-насихат жұмыстары арқылы педагогтар мен балалардың психологиялық, құқықтық біліктілігінің жоғары болуымен анықталады.
2.Әлеуметтік педагогтың міндеттері
Баланың жас ерекшелігінің әрбір кезеңіне байланысты жеке дамуына кешенді ықпал ету
Өзара қарым-қатынаста,оқу барысында қиындыққа ұшыраған оқушыларға әлеуметтік-педагогикалық көмек беруді қамтамасыз ету
Оқушы отбасының тәрбие жағдайын зерттеу
Білім беру жүйесіндегі әлеуметтік педагогика» А.Қ.Қаплиева, Ақтөбе 2010 жыл
2. «Балаңызды танып білесіз бе?» К.Ж.Қожахметова, Алматы, 2006жыл
3. Әлеуметтік педагогика. Журнал №2-10, 2010 жыл
4. Әлеуметтік педагогика және өзн-өзі тану. Журнал №4-18, 2011 жыл
5. «Социально-педагогическая работа школы» С.В.Иванова, Москва, 2006жыл
6. Мустаева Ф.А. Основы социальной педагогики: – 2-е изд., перераб. и доп. – М.: Академический проект, 2001.
7. Бутин Ю. Нужна единая социально-педагогическая система// Воспитание школьника. -1994.- № 2.
8. Березина В.,Ермоленко Г. Социальный педагог в школе// Воспитание школьника. -1994.- № 2.
9. Битинас Б. П.. Катаева Л. И. Гражданскому обществу институт социальных педагогов// Педагогика.- 1992.- № 5,6.
10. Болотов В. Должность социального педагога скоро станет привычной// Учительская газета.-1994.- № 9.
11. Бочарова В. Г. Научно-педагогическая концепция взаимодействия школы и других социальных институтов во внешкольном воспитании учащихся// Социально-педагогические проблемы взаимодействия государственных учреждений и общественности во внешкольном воспитании учащихся.- М., 1981.
12. Бочарова В. Г. О некоторых методологических подходах к пониманию целостного процесса социализации, воспитания и развития личности// Теория и практика социальной работы: отечественный и зарубежный опыт.- М., 1993.
13. Бочарова В. Г. Социальная служба: состояние и тенденции развития// Педагогика.-1992.- № 3,4.
14. Бочарова В. Г. Социальная педагогика.- М., 1994.
15. Вульфов Б. 3. Социальный педагог в системе общественного воспитания// Педагогика.- 1992.- № 5,6.
16. Гордин Л. Ю. Воспитание и социализация// Советская педагогика.-1991.- №2.
17. Григорьева Г. Жизнь, движение и мы в социальной педагогике// Педагогический поиск.- 1993.-№? 2.
18. Гуров В. Н. Опыт организации социально-педагогической работы// Педагогика.- 1993.- № 3.
19. Гуров В., Шинкаренко Н. Открытая школа и социально-педагогическая работа с детьми// Воспитание школьника.- 1994.- № 2.
20. Должностные обязанности работников учреждений и организаций образования: социальный педагог// Воспитание школьника.- 1993.- № 4.
21. Законодательные документы и инструктивно — методические материалы по социальной работе. — М, 1992.
22. Иванников В. Социальная служба помощи детям и молодежи, пути развития// Воспитание школьника.- 1993.- №" 4. Кон И. С. НТР и основы социализации молодежи.- М., 1988.
2. «Балаңызды танып білесіз бе?» К.Ж.Қожахметова, Алматы, 2006жыл
3. Әлеуметтік педагогика. Журнал №2-10, 2010 жыл
4. Әлеуметтік педагогика және өзн-өзі тану. Журнал №4-18, 2011 жыл
5. «Социально-педагогическая работа школы» С.В.Иванова, Москва, 2006жыл
6. Мустаева Ф.А. Основы социальной педагогики: – 2-е изд., перераб. и доп. – М.: Академический проект, 2001.
7. Бутин Ю. Нужна единая социально-педагогическая система// Воспитание школьника. -1994.- № 2.
8. Березина В.,Ермоленко Г. Социальный педагог в школе// Воспитание школьника. -1994.- № 2.
9. Битинас Б. П.. Катаева Л. И. Гражданскому обществу институт социальных педагогов// Педагогика.- 1992.- № 5,6.
10. Болотов В. Должность социального педагога скоро станет привычной// Учительская газета.-1994.- № 9.
11. Бочарова В. Г. Научно-педагогическая концепция взаимодействия школы и других социальных институтов во внешкольном воспитании учащихся// Социально-педагогические проблемы взаимодействия государственных учреждений и общественности во внешкольном воспитании учащихся.- М., 1981.
12. Бочарова В. Г. О некоторых методологических подходах к пониманию целостного процесса социализации, воспитания и развития личности// Теория и практика социальной работы: отечественный и зарубежный опыт.- М., 1993.
13. Бочарова В. Г. Социальная служба: состояние и тенденции развития// Педагогика.-1992.- № 3,4.
14. Бочарова В. Г. Социальная педагогика.- М., 1994.
15. Вульфов Б. 3. Социальный педагог в системе общественного воспитания// Педагогика.- 1992.- № 5,6.
16. Гордин Л. Ю. Воспитание и социализация// Советская педагогика.-1991.- №2.
17. Григорьева Г. Жизнь, движение и мы в социальной педагогике// Педагогический поиск.- 1993.-№? 2.
18. Гуров В. Н. Опыт организации социально-педагогической работы// Педагогика.- 1993.- № 3.
19. Гуров В., Шинкаренко Н. Открытая школа и социально-педагогическая работа с детьми// Воспитание школьника.- 1994.- № 2.
20. Должностные обязанности работников учреждений и организаций образования: социальный педагог// Воспитание школьника.- 1993.- № 4.
21. Законодательные документы и инструктивно — методические материалы по социальной работе. — М, 1992.
22. Иванников В. Социальная служба помощи детям и молодежи, пути развития// Воспитание школьника.- 1993.- №" 4. Кон И. С. НТР и основы социализации молодежи.- М., 1988.
Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Әлеуметтік жұмыстың мектептегі негізгі мәселелері және оны шешу жолдары
Орындаған: ________ топ студенті
Ғылыми жетекші:
____________________________
Қарағанды 2013
ЖОСПАР
КІРІСПЕ 3
1 МЕКТЕПТЕГІ ӘЛЕУМЕТТІК ОҚЫТУШЫ ҚЫЗМЕТІ 5
1.1 Қазіргі заманғы мектептердегі әлеуметтік педагог жұмысының көкейкестілігі 5
1.2. Біздің еліміздегі әлеуметтік-педагогикалық қызметтің дамуы 8
1.3 Оқу орындарындағы әлеуметтік оқытугы жұмысының мазмұны 10
1.4 Мектептегі әлеуметтік педагогтың міндеттері, құқықтары, қызметтері, жұмыс істеу әдістері 12
1.5 Әлеуметтік жұмыстардың шет елдік тәжірибелері 19
1.6 Отбасы мен балаларға әлеуметтік қорғау орталықтары 23
2. ҚАРАҒАНДЫ ҚАЛАСЫНЫҢ №2 МЕКТЕП-ИНТЕРНАТЫНДАҒЫ ӘЛЕУМЕТТІК ПЕДАГОГ ЖҰМЫСЫНЫҢ АНАЛИЗІ 33
2.1 Мектептегі әлеуметтік оқытушының әлеуметтік-тәрбиелеу жұмыстарының бағыттары 33
2.2 Мектептегі әлеуметтік оқытушының нашар отбасылармен жұмысының анализі 34
2.3 Қарағанды қаласының №2 мектеп-интернатындағы әлеуметтік педагог жұмысының қызметі 36
ҚОРЫТЫНДЫ 38
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 40
КІРІСПЕ
Әлеуметтік тәрбие - бұл адам- адам қатынастары желісінде жүргізілетін тәрбие, яғни тікелей адамаралық байланыстар және осы мақсатқа арнайы ұйымдастырылған қоғамдық мекемелер (қайырымдылық қорлары, ұйымдар, бірлестіктер т. б тарапынан болатын істер. Қоғамдық тәрбие проблемаларын арнайы педагогика саласы зерттейді. Оның пәні- тұлға. Қалыптастырушы ықпал жасайтын қоршаған орта заңдылықтары. Дәлірек айтқанда, отбасы, ресми ұйымдар, бұқаралық ақпарат құралдары. Әлеуметтік жұмыстар - адам мен адамның инабаттылық қатынастары қажеттігінен туындаған әлеуметтік іс-әрекет құбылысы. Қазіргі күнде әлеуметтік тәжірибе жұмыстары келесі салаларға бөлінген
Ортасы,балаларға жәрдем, денсаулық және салауатты өмір салты, білім көтеру, тәрбие түзету мәселелері.Әлеуметтік жұмыстың мамандық ретінде қалыптасуы және негізгі міндеті - бала мен жасөспірімдерге құзырлы көмек көрсету, әлеуметтік мәдени ортаны ізгілендіру, тұлғаның әлеуметтік қалыптасуына ықпал ету болып табылады.
Баланың әлеуметтік мәселелерін шешу және мұғалім мен оқушы арасындағы кикілжіңді реттеуге арналған әдістемелік нұсқаулар
Қала мен аудан бойынша оқушылар мен ата-аналарға арналған, олардың өзекті мәселелерін щешу жодарына көмектесетін анықтамалық ақпарат
Кіріс және шығыс құжаттары
Атқарылған жұмыстардың есебі
Әлеуметтік педагогтың негізгі міндеттері мен қызмет мазмұны
1.Әлеуметтік педагог өз қызметін үш бағытта жүргізеді
Балалар мен отбасының мүшелеріне жүргізілетін психодиагностикалық, психокоррекциялық қызмет әдістерін негіздеп сараптайды және өңдейді.
Социумдағы әлеуметтік жағдайды зерттеп және оған болжам жасау арқылы отбасы мен балаларға әлеуметтік- педагогикалық нақты көмек формаларын және түрлерін ұсынады.
Баланың жан-жақты психологиялық дамуына жағдай жасау, оқу мен тәрбиеге теріс көзқарасты жою, салауатты өмір салтына оңды көзқарас қалыптастыру, бала тұлғасы дамуының бұзылу себептерін анықтап, алдын-ала сақтандыру шараларын жүргізу, үгіт-насихат жұмыстары арқылы педагогтар мен балалардың психологиялық, құқықтық біліктілігінің жоғары болуымен анықталады.
2.Әлеуметтік педагогтың міндеттері
Баланың жас ерекшелігінің әрбір кезеңіне байланысты жеке дамуына кешенді ықпал ету
Өзара қарым-қатынаста,оқу барысында қиындыққа ұшыраған оқушыларға әлеуметтік-педагогикалық көмек беруді қамтамасыз ету
Оқушы отбасының тәрбие жағдайын зерттеу
Баланың жеке дамуындағы ауытқушылықтың алдын-алу және болдырмау
Мектеп пен тұрғылықты мекен жайында тұлғаны қорғау, тәрбиелеу және оқу-ағартудың кешенді жүргізеді
Оқушылардың жеке психо-медициналық және педагогикалық ерекшеліктерін зерттейді
Оқушының қызығушылығын, сұранысын, мінез ауытқышылығын ,шиеленісті жағдайларын анықтап, мезгілінде көмек көрсетеді
Тәрбиеленушілердің өмірін қорғауды, қауіпсіздендіруді қамтамасыз етеді, оқушының қиындығы мен проблемаларына, тәртібіндегі ауытқулары кезеңінде тез арада әлеуметтік көмек және қолдау көрсетеді
Тұлғаның дамуы мен тәрбие проблемаларын шешуде отбасылармен серіктестік, әріптестік қарым-қатынастар орнатып, ынтымақтастықпен жұмыс жүргізеді
Әлеуметтік-педагогикалық диагностика әдістемесін анықтайды
Осы орайда, курстық жұмысымның тақырыбының өзектілігі: әлеуметтік жұмыстың мектептегі негізгі мәселелерін айқындау және оны шешу жолдарын қарастыру.
Курстық жұмыстың мақсаты: Мектеп оқушыларымен жұмыс істей отырып, әлеуметтік жұмыстың мектептегі негізгі мәселелеріне нақтырау тоқталу және әлеуметтік жағдайы төмен балалармен жұмыс істеудің жолдарын іздестіру.
Көзделген мақсатқа жету үшін келесі міндеттер қойылды:
Мектептегі әлеуметтік оқытушы қызметіне нақтырақ тоқталу;
Қазіргі заманғы мектептердегі әлеуметтік педагог жұмысының көкейкестілігін анықтау;
Біздің еліміздегі әлеуметтік-педагогикалық қызметтің дамуы жолдарын талдау;
Оқу орындарындағы әлеуметтік оқыту жұмысының мазмұнын айқындау;
Мектептегі әлеуметтік педагогтың міндеттері, құқықтары, қызметтері, жұмыс істеу әдістерін саралау;
Әлеуметтік жұмыстардың шет елдік тәжірибелерін қарастыру;
Қарағанды қаласының №2 мектеп-интернатындағы әлеуметтік педагог жұмысының анализін жасау;
Мектептегі әлеуметтік оқытушының әлеуметтік-тәрбиелеу жұмыстарының бағыттарын айқындау;
Зерттеу нысаны әлеуметтік жұмыс болып табылады.
Жұмыстың теориялық және әдістемелік негізі ретінде отандық және шетелдік ғалымдардың еңбектері, мерзімдік басылымдардағы мақалалар қолданылды.
Курстық жұмыс кіріспеден, екі бөлімнен, қорытынды мен қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1 МЕКТЕПТЕГІ ӘЛЕУМЕТТІК ОҚЫТУШЫ ҚЫЗМЕТІ
1.1 Қазіргі заманғы мектептердегі әлеуметтік педагог жұмысының көкейкестілігі
Әлеуметтік тәрбие - бұл адам- адам қатынастары желісінде жүргізілетін тәрбие, яғни тікелей адамаралық байланыстар және осы мақсатқа арнайы ұйымдастырылған қоғамдық мекемелер ( қайырымдылық қорлары, ұйымдар, бірлестіктер т. б тарапынан болатын істер. Қоғамдық тәрбие проблемаларын арнайы педагогика саласы зерттейді. Оның пәні- тұлға. Қалыптастырушы ықпал жасайтын қоршаған орта заңдылықтары. Дәлірек айтқанда, отбасы, ресми ұйымдар, бұқаралық ақпарат құралдары. Әлеуметтік жұмыстар - адам мен адамның инабаттылық қатынастары қажеттігінен туындаған әлеуметтік іс-әрекет құбылысы. Қазіргі күнде әлеуметтік тәжірибе жұмыстары келесі салаларға бөлінген
Ортасы,балаларға жәрдем, денсаулық және салауатты өмір салты, білім көтеру, тәрбие түзету мәселелері. Әлеуметтік жұмыстың мамандық ретінде қалыптасуы және негізгі міндеті - бала мен жасөспірімдерге құзырлы көмек көрсету, әлеуметтік мәдени ортаны ізгілендіру, тұлғаның әлеуметтік қалыптасуына ықпал ету болып табылады. Бүгінгі мектеп психологтары мен әлеметтік педагогтардың алдында үлкен де, күрделі міндеттер тұр. Әлеуметтік педагог мектепте төмендегідей негізгі бағыттарда жұмыс жасауы қажет:
1 Диагностикалық қызметі;
2 Өз қызметі шеңберінде көмекті қажет ететін балаларды әлеуметтік қорғау;
3 Кәмелетке толмағандардың, ата-аналардың құқықтық тәрбиесін ұйымдастыру;
4 Ерекше назардағы оқушылармен жұмыс;
5.Сынып жетекшілігі, медициналық қызметкерлер, ата-аналар комитетімен т.б. өзара қарым-қатынасты үйлестіру. Өз қызметінде әлеуметтік педагог ҚР Конституциясын, бала құқығы туралы Конвенцияны, ҚР бала құқығын қорғау туралы заңын, Отбасы туралы заңын, ҚР басқа да нормативтік актілерін басшылыққа алуы қажет.
Адамға ықпал ету дегеніміз - педагогикалық және психолошиялық тұрғыдан әсер ету процесі.
Әлеуметтік педагог - әлеуметтік тәрбие, отбасы педагогикасы, бала тұлғасы деген ұғымдарды; сондай-ақ балаға ықпал етудің әдістерін, қиын мінезді жасөспірімдермен жұмыс жасау ерекшеліктерін білуітиіс.
Әлеуметтік педагогтың мектеп мұғалімінен, сынап жетекшісінен немесе мектеп-интернат тәрбиешісінен айырмашылығы - оның сыныппен немесе топпен емес, жеке баламен, топ болса, шағын топпен, отбасы болса, әрқайсысымен жеке-жеке жұмыс атқаратындығында [1, б. 56].
Әлеуметтің педагогтың негізгі міндеті - бұл баланы, жасөспірімді әлеуметтік тұрғыдан қорғау, оған әлеуметтік, психологиялық немесе медициналық көмек көрсету, оның білім алуын ұйымдастыру, сондай-ақ оның қоғамдағы ақталуы (реабилитация) мен бейімделуін қамтамасыз ету.
Бұл міндеттерді шешу үшін әлеуметтік педагог баланы зерттейді, оның жағдайын, тығырыққа тірелу деңгейін анықтайды және одан шығу жолдарын іздестіреді, жоспарлайды. Қиын жағдайға тап болған баланы демеу оңай жұмыс емес. Мұндай жағдайда оны рухани тұрғыдан қолдап, өзіне деген сенімін ояту, өз күшіне сендіру, алдағы уақытта бәрі де жақсы болатындығына сенімін күшейту өте қажет.
Әлеуметтік жұмыспен айналысатын маман-педагог белгілі бір білім жиынтықтарымен: психологиямен, ұйымдастырушылық дағдларымен, адамдардың тіл табыса алу, балалар ұжымымен жұмыс жасай алу қабілеттіліктерімен, педагогикалық икемділікпен т.б. қаруланғаны дұрыс.
Сонымен қатар, әлеуметтік педагогтың адамгершілік, ізгілік және рухани қасиеттері де жоғары деңгейде болуы шарт. Сондай-ақ педагог балаға нақты көмек бере алатын әлеуметтік қорғау қызметтерімен, мамандармен байланыса түседі, олармен бірігіп жұмыс істейді. Ол үшін педагогтың өзінің кәсіби дярлығы мықты, оқу және тәрбие жұмысын жүргізуге қабілеті мол болуы шарт. Мұның бәрі педагогикалық шеберлікке жатады.
Педагогикалық шеберлік - көп жағдайда педагогтың жеке тұлғалық сапаларына, сондай-ақ, білімділігі мен икемдігініне де байланысты келеді.
Әрбір мұғалім - деке тұлға. Біз көбіне тәрбиеленушінің тұлғасын қалыптастыруды айтамыз да мұғалімнің өзін ұмытып кетіп жатымыз. Оқушыға мұғалім жеке тұлғасының ықпалы өте зор, оны ешзандай да педагогикалық технология немесе техника алмастыра алмайды. Мұғалімнің еңбегі интеллектуалдық, психологиялық, рухани, ақыл-ой және дене еңбегін, күшін талап ететін күнделікті ауыр жұмыс.
Әлеуметтік педагогтың кәсіби білімі көлеміне педагогика және психология, баланың даму физиологиясы, тәрбие жұмысының әдістемесі сияқты міндетті пәндер енеді. Бұл білімдер баланы, оның мінез-құлқы мен істерін, қарым-қатынас ерекшеліктері және өзге балалармен ұжымда сыйымдылығын анықтау үшін қажет.
Әлеуметтік педагог баланың қызметі мен өзара бірлескен әрекеттерін ұйымдастыра алуы ләзім. Әлеуметтік педагог педагогикалық технологияларды игеруі тиіс. Оған кейбір артистік әдіс-тәсілдер, сөйлеу алу, дауыс ырғағын өзгерте алу, мимика және ым-ишаралық белгілерді игеру; сұхбат кезінде маскүнеммен, нашақормен, жезөкшемен, кезбемен немесе қиын жағдайға тап болған баламен ортақ тіл таба алатындай әңгіме желісін құра білу сияқты икемділіктер жатады. Жай тіл тауып қана қоймай сендіре және ықпал ете білуі өте маңызды [2, б. 22].
Педагогикалық қарым-қатынастың маңыздылығын ескере отырып, ғалымдар Сыныпқа кіретін педагогқа арналған өсиеттерді құрастырып шығарды:
1. Баламен қарым-қатынасыңыз және оны қалай құру туралы үнемі ойланып отырыңыз;
2. Педагогикалық қарым-қатынасты ұйымдастырған кезде тек педагогикалық мақсат-міндеттерді ғана емес, сонымен қатар баланың қызығушылықтарын, сұраныс-тілектерін ескеріңіз;
3. Өз сөзіңізді белгілі бір балаға немесе балалар тобына нақтылап арнаңыз;
4. Қарым-қатынаста көмектесетін балалар ұжымындағы психологиялық атмосфераны түсінуге тырысыңыз;
5. Балаларды ести біліңіз;
6. Олардың сізбен араласу кезіндегі көңіл-күйін сезінуге ұмтылыңыз;
7. Баланың қателігін бетке айтуға тура келген кезде такт сақтауға тырысыңыз;
8. Баланың қателігін бетке айтуға тура келген кезде такт сақтауға тырысыңыз;
9. Өзіңізді тығырыққа тірейтін біркелкі жауап алмас үшін сұрақты неге?, не үшін? деп бастаңыз;
10. Қарым-қатынаста белсенді, жаңашыл болыңыз;
11. Қарым-қатынаста қыз балалардың ерекшеліктеріне назар аударыңыз. Олар эмоциялық тұрғыдан тез әсерленгіш, тез жараланғыш келеді.
12. Балалармен қарым-қатынаста біріңғай жоспар бойынша жұмыс істеуден, ылғи да қайталанып отыратын бірқалыпты дағдылар қалыптастырудан аулақ болыңыз;
13. Кейбір балаларға жағымсыз көзқараста болудан арылуға тырысыңыз;
14. Конструктивті ойы, ұсынысы жоқ жалаң сын айтудан сақ болыңыз;
15. Балаларға неғұрлым көбірек күлімсіреуден шаршамаңыз;
16. Мақтау, мадақтау, қолдау сөздерін жиі айтуға машықтаныңыз;
17. Сіздің оларға деген шынайы көзқарасыңызды балалар білуі тиіс. Оларды өзгерту баланың жағымсыз мінез-құлқын, істерін арандатуы мүмкін;
18. Баламен болатын әрбір әңгімеге жақсылап дайындалып, сұхбат стратегиясын алдын ала мұқият құрып алғаныңыз жөн;
19. Балалардың үнемі өсіп, олардың сонымен бірге мінез-құлқының өзгеріп отыратынын да есте ұстаңыз;
20. Мұғалім мен сынып ұжымы, тәрбиеші мен топ арасында түрлі кедергілер туындауы мүмкін.
Әлеуметтік педагог мектеп оқушыларының әлеуметтік картасын жүргізіп отыруы тиіс. Бұл карта әлеуметтік педагогпен қатар мектеп дирекорларының, оның оқу, тәрбие жөніндегі орынбасарларының, психологтың, сынып жетекшісінің жұмыс үстілінде болуы шарт.
Әлеуметтік картада:
1. Жетім және жартылай жетім балалар;
2. Көп балалы отбасылар;
3. Әлеуметтік көмекке өте зәру оқушылар;
4. Тәртібінде ауытқулары бар балалар жайлы мағлұматтар болуы тиіс.
Әлеуметтік педагог жұмысының әдістері де сан алуан. Ең көп тараған және табиғи түрі - бақылау әдісі. Дәл осы әдіс тәрбие жұмысында ең көп ақпарат береді. Баламен қарым-қатынаста жетістіктерге жету кез-келген педагогтың қолынан келе бермейді. Бірақ баламен тіл табу қасиетін дамытуға әбден болады. Жұмысын жаңа бастаған педагог өз байқағандарын жазып отыруы тиіс, ал қарым-қатынасты екі-үш баладан тұратын шағын-шағын топтардан бастағаны жөн. Мұндай әдіс неғұрлым енжар балаларды байқауға, топпен жұмыстарға көбірек көңіл аударуға мүмкіндік береді [3, б. 10].
Әңгіме әдісі. Әңгімеге дайындық барсында әлеуметтік барсында әлеуметтік педагог ала сауалнама дайындап, анкета жүргізуі қажет. Сондай-ақ, баланың осы мекемеге түсуі кезінде жасалған комиссияның қорытындыларымен өмірбаянымен танысқан жөн.
Социометрия әдісі. Мұнда математикалық талдау жасау үшін анкета, әңгіме нәтижелері, баланың дағдарыс жағдайының қорытындылары жинақталып бір жүйеге келтіріледі.
1.2. Біздің еліміздегі әлеуметтік-педагогикалық қызметтің дамуы
XX-XXI ғасырда Қазақстанда білім берудің жүйесіндегі әлеуметтік педагогтың жұмыс теориясының қалыптасуы қазіргі жалпы әлеуметтік жұмыстың негізі болып табылады. Қоғамда болып жатқан әлеуметтік мәселелер осы негізгі теориялардың барысында реттеліп,өзінің оңтайлы шешімін тауып отырады. Әлеуметтік педагогикалық құбылыстарды, нақтылы оқушылардың әлеуметтік жағдайды талдап, бағалай білу, олардың әлеуметтік мәселелерді тиімді шешудің жолдары мен тәсілдерін білікті түрде анықтауда осы әлеуметтік- педагогикалық жұмыс теориясының алар орны орасан зор.
Қазақстан Републикасында әлеуметтік жұмыстың дамуы еліміз егемендігін алған жылдан басталып, жаңа жүйеге енуі нарықтық экономиканың орнауы, мемлекеттік реттеудің маңызды компоненті әлеуметтік жұмыстың анықталуына әкелді. Қазақстан Республикасының Президенті-Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың Әлеуметтік-экономикалық жаңғырту - Қазақстан дамуының басты бағыты атты Қазақстан халқына Жолдауында Қазақстан дамуының басты 10 бағыты қарастырылған болатын. Адам капиталы ретінде білім беру саласында оқытудың жаңа әдістері мен технологиясын ендіру мен мамандардың сапалы дайындалуына көп көңіл бөлінді.
Осы ретте қазіргі кезде жаңа мамандық ретінде әлеуметтік педагог білім беру жүйесінде оқушылардың әлеуметтік - педагогикалық мәселелерін шешуде мектептегі педагогикалық үдерістің негізгі субъектісіне айналып отыр. Қазіргі кезде оқу орындарында шығармашылық ізденіс қабілеті дамыған, жаңа оқыту технологияларын жете меңгерген мамандық шеберлігі қалыптасқан әлеуметтік педагог қажет. Сондықтан әлеуметтік педагогтың өз қызметі аясында жұмыс істеу әдістері мен технологиясының байланысын білуі қажет.
Әлеуметтік - педагогикалық жұмыс технологиясы әлеуметтік-педагогикалық мәселелерді шешуге міндетті тиімді әдістері мен құралдары болып табылады. Бұл технологияда нақты іс-әрекетінің нысанына қатысты әлеуметтік-педагогикалық мәселелерді шешудің нұсқаларын негіздеу мен талдауды сиппаттауда қолданылады.
Әлеуметтік - педагогикалық зерттеу технология - бұл технология әлеуметтік-педагогикалық құбылыстарды, олардың құрамды бөліктерін тануға (әдістермен құралдарды қолдануда реттілік пен өзара байланыс) ғылыми-негізделген әдістеме. Мұндай технологиялар те қана әлеуметтік-педагогикалық құбылыстарды ғана тану емес әлеуметтік-педагогикалық мәселелерді зерттеуде қолданылады. Жалпы сипаттағы қолданбалы технология - нақты бір ортада адам немесе топпен жұмыста болжамдалған мақсатқа жетуді қамтамасыз ететін әдістер, әдістемелер, құралдардың өзара байланысын жетілдіру бойынша маманның әлеуметтік-педагогикалық іс-әрекетінің тиімді жүйелілігін жетілдіретін және алдын-ала жобалайтын мақсатты технология. Жеке сипаттағы қолданбалы технология - нақты бір ортада адам немесе тұлғамен жұмыс бойынша жобаланған мақсаттардың жетістіктерін инструменталды қамтамасыз ететін әрекеттердің, операциялармен процедуралардың жүйелі нақты анықталған жобаның реттілігі. Бұл типтегі әлеуметтік-педагогикалық технологияда әлеуметтік педагогиканың жеке міндеттерін шешуде қолданылады. Олар жалпы түрдегі әлеуметтік-педагогикалық технологияның құрамды бөлігі болуы мүмкін.
Оқу және ғылыми педагогикалық әдебиеттерде технология, әдіс ұғымдары бір бірімен синоним ретінде кездеседі.
Әдіс (грек тілінен methodos - зерттеу жолы, теория, оқу) - бұл қандай да бір міндеттерді шешуде жетістіктерге жету жолы.
Қолдану аясына байланысты әдістің келесі жеке топтары бөлінеді: тәрбие әдісі, педагогикалық ақтау әдістері, педагогикалық түзету әдістері және т.б. Әрбір топ бойынша мәселені шешу жағдайына байдланысты өз әдістері дайындалады [4, б. 76].
Әлеуметтік-педагогикалық технология саласы бойынша әдістер мәселені шешуде өзара байланысты қамтамасыз ететін құрамды бөлік болып табылады. Қандай да бір әлеуметтік-педагогикалық жағдайларды шешуде олардың міндеттерін шешуде әдістердің жіктелуін қарастыру керек. Әлеуметтік педагогика әдістері - адам немесе топтың нақты мәселелерін шешу жолы. Яғни адамның мәселесін немесе жағдаяттан шығуды шешу адамның өзінің мүмкіншілігіне байланысты. Басқаша айтқанда, мәселенің шешілунің көзі адам өзі болып табылады. Әдістер өзінің мәселесін (проблемасын) шешуде анықталған іс-әрекет бойынша : дамуға бағытталған, меңгеру, түзелу, қандай да бір мүмкіндіктерді жетілдіру, білім, білік, дағдыны қалпына келтіру. Нақты жағдаяттарда әдістерді қолдану қандай да бір әлеуметтік-педагогикалық әрекет етуге бағытталуы және оны қандай түрде қолдану керектігін ескеру қажет. Әдістердің орны мен рөлін негіздейтін үш деңгейлі жіктелуін көрсетуге болады:
Субьектілі деңгей яғни субьект түрінде келесілер: маман (мамандар). Олар қолданатын әдістерге сыртқы әдістер жатады (әрекет ету, өзара әрекет ету); адамның өзі (өзіндік басқарудағы топ) - бұл сыртқы әдістер (өзіндік әрекет жасау, адаммен өзіндік жұмыс); педагогикалық әрекет ететін маман. Мұнда адам немесе топтың маманмен өзара әрекетіне негізделеді.
Функционалды деңгей әдістерді таңдап алумен негізделеді. Олар негізгі (басты және жетекші) және қамтитын болып бөлінеді. Негізгі функционалды әдіс - жобаланған мақсаты жетілдіруді қамтамасыз ететін іс-әрекетті анықтайтын нысанды қамтиды (адам, топ) [5, б. 86].
Пәндік деңгей әдістерді жетілдіру әдістерімен негізделеді. Әрбір әдіс әдістердің функционалды мүмкідіктерін жетілдіретін әрекетті көрсететін пәндік жағынан сипатталады. Оларға: әрекет етуші әдістер тобы - (практикалық әдістер), жаттығу әдістері, ойын әдістері, үйрену әдістері; іс-әрекетті ұйымдастыру әдістер тобы - басқару әдістері, іс-әрекетті басқару әдістері, жағдаятты ортаны құру әдістері; реттеу әдістерінің тобы: мадақтау әдістері, жарыс әдістері, бақылау әдістері, әрекетте белсенділікті реттеу жағдаяттын құру әдістері жатады. Жалпы жұмыс әдістері мен технологиясының арасында ұқсастық болуымен қатар ерекшеліктерін байқауға болады.
1.3 Оқу орындарындағы әлеуметтік оқытугы жұмысының мазмұны
Елімізде заман талабына орай, әлеуметтік педагогты дайындау ісі Гумилев атындағы Еуразия университеті, Қарағанды педагогикалық институы, Қызылорда педагогикалық институттарында 1991 жылдан басталады.
Қазіргі кезде бұл мамандар 5 жоғары, 3 орта мемлекеттік оқу орнында дайындалыд.
Әлеуметтік педагогтың жұмысы өте ауқымды. Негізгі 3 бағытта жұмыс істеуі абзал:
1. Мектептегі жұмыс.
2. Мемлекеттік, қоғамдық, қоғамдық емес ұйымдармен жұмыс.
3. Оқушының тұрғылықты жеріне байланысты жұмыстар.
Сондықтан бұл қызметке әлеуметтік білімі бар маман болмаса, оның орнына тәжірибесі мол, баланың жан дүниесун түсіне алатын, оның болашағына жауапкершілікпен қарайтын білікті маман жұмыс істеуі тиіс.
Өскелең ұрпақты тәрбиелейтін әлеуметтік тәрбиенің басты мақсаты жас ұрпақты қоғамдық өмірге қатыстыру, жеке тұлғалық қасиетін дамыту және оны қоғамда толық мәнді өмір сүруге дайындау. Үшінші мыңжылдықта тәрбиеге қойылатын талаптардың бірі - басқа адамдарды қолдауға дайын тұтатын, қарым-қатынасты бағалай алатын яғни, коммуникативтік қабілеті дамыған тұлғаны қалыптастыру болса, бұл жұмысқа әлеуметтік педагог та өз үлесін қоса алады деп тұжырымдауға болады.
Әлеуметтік тәрбие баланың біліммен, ағартушылығымен, оқыту және өзін-өзі білімдендіруімен тығыз байланысты.
Әлеуметтік тәрбиені қалай ұымдастыруға бодады? Бірінші міндетотбасыда, мектептегі дағдарыстық жағдайларда тұлғаға индивидуалды көмек баланың физикалық, психикалық және әлеуметтік жағдайын, денсаулығын қалыпна келтіру т.б. міндеттерді қажет етеді.
Баланың қоғамда лайықты өмір сүруіне қажет құқықтарын қорғауды ұйымдастыру дегеніміздің өзі:
oo Оның денсаулығын қорғауды ұйымдастыру, сондай-ақ әлеуметтік, физикалық, танымдық және шығармашылық іс-әрекетін ұйымдастыру:
oo Өз өмірін ұйымдастыруда жасөспірімді өз бетімен шешім қабылдай алуға бағыттау.
Әлеуметтік тәрбие процесін талдай отырып, педагог тұлғаның қалыптасуы процесінде балаға төмендегі жағдлайлар әсер ететінін ескеруі қажет:
Табиғат және ана тілі;
Отбасындағы, мектептегі, айналадағы, қоршаған ортадағы қарым-қатынас;
Бұқаралық ақпараттар құралдары, өнер, әдебиет;
Баланың өзінің өмір салты, оның микроортада атқаратын жоспарлары, ұмтылыстары, рөлі.
Психологтары мен педагогтардың зерттеулерінде әлеуметтік тәрбиенің негізгі принциптері айқындалған:
Табиғи принципі - баланың қабілеттері мен қызығушылықтарын зерттеу зерттеу жәнее олардың дамуына көмектесу.
Халықтың принципі - ұлттық мәдениетті, дәстүрлерді және ана тілді ескеру.
Ізгіліктік принципі - әр баланың жекетұлғалық ерекшелігін моцындау, оның физикалық, рухани, эмоциялық, әлеуметтік жауапкершілік принциіп. Ол дарынды балалрдың дамуы үшін, физикалық әлсіз балаларға, ақылы дамуы тежеген балаларға, мінез-құлқында ауытқушылығы бар балаларға, жетім балалрға, мүгедек балаларға, қамқорлықты қажет ететін балаларға жағдай жасауда көрінеді [6, б. 90].
Бала тұлғасының дамуы, қалыптасуы, әлеуметтенуі күрделі процесс. Ол баланың қоршаған ортасының ықпалымен жүріп отырады: отбасы, мектеп, құрдастары, аула, туысқандары, теледидар, интернет, бұқаралық ақпарат құралдары және басқа да тұлғаның қалыптасуына әсер етеін факторлар. Бұлар тұлғаға жақсы да, жағымсыз да жағынан әсер етеді. Бала оларды өзінің қабілеті, ой-өрісі, дүниетанымы, көзқарасы, ұйғарымы бойынша оларды қабылдайды. Баланың тұлға болып қалыптасып, өз өмірін дұрыс бағыттауында, білім, тәрбие алып, қабілетін, шығармашылығын, бойында бар қасиетін жақсы жағынан көрсетіп дамуында, дүниетанымын қалыптастыруына, айналасына объективті көзқараспен қарауға, жамандық пен жақсылықты ажырата білуіне, өзін-өзі тәрбиеленуіне, конфликтілік жағдайға ұрынбауына, ұрынған жағдайда дұрыс жол табуға бағыттаушы рөлін әлеуметтік педагог атқаруы қажет. Әлеуметтік педагог баланы тұлға деп қарастырып, оның бойындағы қасиеттерін, ерекшеліктерін ескере отырып, қарым-қатынасқа түсуі қажет. Ол баланы досы, көмекшісі, бағдаршысы, кеңесшісі болуы тиіс. Әлеуметтік педагог осы принциптерді ұстанса, баланың тұлға болып қалыптасуы дұрыс арнада жүреді, жақсы нәтижелерге қол жеткізуіне болады.
1.4 Мектептегі әлеуметтік педагогтың міндеттері, құқықтары, қызметтері, жұмыс істеу әдістері
1.Әлеуметтік педагог өз қызметін үш бағытта жүргізеді
Балалар мен отбасының мүшелеріне жүргізілетін психодиагностикалық, психокоррекциялық қызмет әдістерін негіздеп сараптайды және өңдейді.
Социумдағы әлеуметтік жағдайды зерттеп және оған болжам жасау арқылы отбасы мен балаларға әлеуметтік- педагогикалық нақты көмек формаларын және түрлерін ұсынады.
Баланың жан-жақты психологиялық дамуына жағдай жасау, оқу мен тәрбиеге теріс көзқарасты жою, салауатты өмір салтына оңды көзқарас қалыптастыру, бала тұлғасы дамуының бұзылу себептерін анықтап, алдын-ала сақтандыру шараларын жүргізу, үгіт-насихат жұмыстары арқылы педагогтар мен балалардың психологиялық, құқықтық біліктілігінің жоғары болуымен анықталады.
2.Әлеуметтік педагогтың міндеттері
Баланың жас ерекшелігінің әрбір кезеңіне байланысты жеке дамуына кешенді ықпал ету
Өзара қарым-қатынаста,оқу барысында қиындыққа ұшыраған оқушыларға әлеуметтік-педагогикалық көмек беруді қамтамасыз ету
Оқушы отбасының тәрбие жағдайын зерттеу
Баланың жеке дамуындағы ауытқушылықтың алдын-алу және болдырмау
Мектеп пен тұрғылықты мекен жайында тұлғаны қорғау, тәрбиелеу және оқу-ағартудың кешенді жүргізеді
Оқушылардың жеке психо-медициналық және педагогикалық ерекшеліктерін зерттейді
Оқушының қызығушылығын, сұранысын, мінез ауытқышылығын ,шиеленісті жағдайларын анықтап, мезгілінде көмек көрсетеді
Тәрбиеленушілердің өмірін қорғауды, қауіпсіздендіруді қамтамасыз етеді, оқушының қиындығы мен проблемаларына, тәртібіндегі ауытқулары кезеңінде тез арада әлеуметтік көмек және қолдау көрсетеді
Тұлғаның дамуы мен тәрбие проблемаларын шешуде отбасылармен серіктестік, әріптестік қарым-қатынастар орнатып, ынтымақтастықпен жұмыс жүргізеді [7, б. 90]
Әлеуметтік-педагогикалық диагностика әдістемесін анықтайды.
Патрионат бойынша тұрғын үй ,зейнетақыберу,жетім балалалар мен ата-ана қамқорлығынсыз қалған баланың мүліктік және мүліктік емес құқы бойынша жұмыс жүргізеді.
Сабақтан тыс уақытта оқушының физикалық және дарындылық талабын дамытуға жағдайлар жасайды. Медициналық-әлеуметтік тәуекелшілдер тобына жататын балаларды анықтайды.
Мемлекеттік, қоғамдық ұйымдар мен балалар арасында қарым-қатынас орнатады.
Әлеуметтік ортадағы гуманистік, рухани- адамгершілік қатынастардың қалыптасуына ықпал етеді.
Тұлғаның қоғам өміріне тиімді кірігуіне, Отанды сүю, қоршаған табиғи ортаны аялауына және азаматтық тәрбие беру шараларына ықпал етеді.
Психологпен, мұғалімдермен, ата-аналармен немесе оларды ауыстыратын адамдармен бірлесіп, тығыз қарым-қатынаста жұмыс істейді.
Білім беру ұйымдарының білім бағдарламаларын құрастыруға, бекітуге, оны жүзеге асыруға қатысады және өзінің құзіреттілігі бойынша олардың орындалуына жауап береді
Әлеуметтік педагогтың құқығы
Баланың педагогикалық медициналық құжаттарын қарауға
Сабақтарға қатысып отыруға
Баланың денсаулығы мен құқығын қорғау бойынша мектеп әкімшілігінің, медициналық, педагогикалық қызметкерлерінің және қоғамдық ұйымдардың алдында көкейтесті мәселелерді қоюға
Медициналық- әлеуметтік мәселелер бойынша білім мекемелерінің эксперттік шешімдеріне араласуына
Отбасы мүшелерінің мектеп пен отбасындағы кепілдігін анықтау мәселесін (даулы жағдай( қоюға
Қажетті кезде тиісті органдарға ата-ана құқығынан айыру мәселесін ұсынуға, балалар мүддесін сотта қорғауға құқылы
Әлеуметтік педагогтың әрекет ету кезеңдері
1-кезең-оқушылардың әлеуметтік өмірінің шынайы болмысын зерттеу
2-кезең-зерттеу материалдарының қорытынды құжаттарына сәйкес мақсат-міндеттерді анықтайды, проблемалық жағдайға тап болған субъектілердің әлеуметтік өмірінің мүмкіндіктерін есепке алады және жұмысты жоспарлайды
3-кезең-әрбір іспен әлеуметтік-педагогикалық қызмет кезеңдеріндегі зерттеу нәтижелері мен жоспардың іске асырылу барысында жеткен жетістіктерді конструкциялау жұмысын жүзеге асырады.
Әлеуметтік педагогтың, психологтың, дәрігердің бірлескен қызметі төмендегідей:
1.Отбасына әлеуметтік-психологиялық көмек көрсету
2.Балаларға әлеуметтік-психологиялық көмек көрсету
3.Отбасы мен балаларға дәрігерлік, психологиялық, педагогикалық кеңес беру
4.Балаларды күйзелтетін даулы мәселелерді шешуге көмектесу
5.Мінезінде ауытқушылығы бар балаларға диагностика және коррекция жасау
6.Профилактикалық шаралар ұйымдастыру
Әлеуметтік педагог пен психологтың бірлесіп шешетін проблемаларына мына мәселелерді жатқызуға болады
Оқушылардың мектепке келмеуі
Оқушы тәрбиесіндегі, мінезіндегі ауытқушылық
Баланың құрбыларымен қарым-қатынасындағы қиыншылықтар
-Мұғалім мен оқушы арасындағы дау-дамай, кикілжіңді шешуге көмек бер
-Білім алудағы қиыншылықтарды жеңуде оқушыларға көмек
-Оқушының болашақ кәсібін таңдауына көмек беру
-1-сынып оқушысын мектептік өмірге бейімдеу
-Ата-аналарға отбасындағы тәрбиені ұйымдастыруға көмектесу
-Баланың тұлғалық қалыптасуы мен дамуына көмектесу
-Ата-ана мен бала арасындағы кикілжіңді шешу
-Ата-ана мен бала арасындағы жағымды тұлғааралық қарым-қатынасты қалыптастыруға көмек беру
Әлеуметтік педагогтың отбасымен бірлесе әрекет етуін ұйымдастыруы.
-өз балалары мен сынып оқушыларын тәрбиелеуде отбасының этнопедагогикалық мүмкіндіктерін анықтау мақсатында отбасын зерттеу
-бала тәрбиесіне байланысты отбасының адамгершілік мүмкіндіктеріне қарай отбасыларын топтарға бөлу
-әлеуметтік педагпен ата-ана бірлескен әрекетінің бағдарламасын құру
-бірлескен тәрбие қызметіндегі ағымдағы және ақырғы нәтижелерді талдау
-оқушының отбасын зерттеу әлеуметтік педагогқа баланың өмір сүру сипатын,оның көпқұрылымдығын, дәстүрін, рухани құндылықтарын, тәрбиелеу мүмкінділігін ата-ана мен оқушы арасындағы қарым-қатынасты түсінуге көмектеседі.
Әлеуметтік педагог отбасымен жұмыс жүргізу барысында психологиялық-педагогикалық диагностика түрлерін пайдалана алады- бақылау, байқау, пікірлесу, тесттеу, анкета жүргізу,іскерлік ойындар өткізу,балалар шығармашылығын пайдалану [8, б. 65].
Әлеуметтік педагог отбасымен жұмыс жүргізу барысында төмендегі ережелерді ұстануы тиіс:
1.бала мен оның ата-анасы өздерін зерттеу объектісі ретінде сезінбеуі тиіс
2.зерттеу мақсатты, жоспарлы, үздіксіз және жүйелі түрде жүргізілуі тиіс
3.зерттеу әдістері тәрбиелеу әдістерімен байланыста болуы тиіс
4.психологиялық-педагогикалық әдістер әралуан, кешенді түрде пайдалануы тиіс
Отбасын зерттеудің психологиялық-педагогикалық диагностика түрлері
Ата-аналармен жұмысты ең алдымен әртүрлі әдістерді қолдана отырып, отбасын мұқият зерттеуден бастау керек - бақылау, баланың үйіне бару, мінездеме жүйесі, сұхбаттасу, сауалнама, баланың шығармашылық жұмысы, т.б. Бұл әдістер бір-бірін толықтырып отырады.
Қазіргі таңда өмірбаянды талдау әдісі кеңінен қолданылуда. Отбасы туралы мағлұматты әлеуметтік педагог сауалнама арқылы алуына болады.
Сыныптағы оқушының әлеуметтену картасы-
Оқушының аты-жөні - әлеумет-отбасы-қиын кезде-КЕДЕРГІ-Дос-Ересек-Таңдау
Сынып жетекшісі 1пункта көрсетілген ақпараттарды алу үшін төмендегі көрсетілген сұрақтарға оқушылардан жауап алады-
Сен үшін өміріңдегі басты нәрселер не деп ойлайсың,төмендегі сөздерден маңыздылығына қарай нөмірлеп белгілеп шық-
1.сабақ
2ауладағы ойын мен қарым-қатынас жасайтын достар
3.сенің отбасың
4.мектеп
5.үйірмелер мен секциялар.
2.Отбасы мүшелерін атап шық.
Отбасы мүшелерінің ішінде сенімен жақсы, сенімді қарым-қатынастағы адамның қасына+белгісін қойыпшық.Отбасы мүшелерінің ішінде жиі егесіп,жанжалдасып қалатын адамның қасына - белгісін қойып шық.Сені қатты ренжітіп, ұратын отбасы мүшесінің қасына * белгісін қойып шық.
3.Қиналған шақтарыңда,проблема болған кезде кімнен ақыл сұрап, көмек сұрайсың Ол кім
4.Саған көбіне кедергі келтіретін не деп ойлайсың
5.Нағыз досың кім
6.Ересек адамдардың ішінен сен өз проблемаңа байланысты кімнен көмек күтесің, кім сені тыңдап, түсініп, көмектеседі
7.Сыныптағы сен құрметпен қарайтын үш досыңды атап шық.(ер бала немесе қыз бала болса да мейлі
8.Төмендегі биылғы жылы өтетін пәндердің тізімін көріп шық және олардың әрқайсысының қасына келесі баға жүйесі бойынша пәнге қатысты сандарды қойып шық
.қызықты,бірақ қиын-1
.қызықты-2
.қызықты емес,себебі түсінбеймін-3
.түсінемін,бірақ жалығып кетемін-4
.ол сабаққа бармайтын едім,егер де маған ұрыспаса-5
Басқа әдістер сияқты, бұл әлеуметтену картасы тек балалармен сенімді қарым-қатынас орнатқан,оқу-тәрбие жұмысы гуманизмге бағытталған,қызықты мектепте ғана оң нәтижесін береді.
7- сұрақтың жауабын сынып жетекшісі қысқа,кодталған түрде береді. Ал 8-сауалнаманың жауабын төмендегідей жеке 2кестеде көрсеткен дұрыс
Кестедегі 8 бөлім бойынша мағлұматтар нені көрсетеді Осы бөлімдердің мазмұнына тоқталып шығайық.
1.Әлеумет бөлімі бойынша бала социумға қалай кірігіп отыр және бүгінгі күнге оған ең басты нәрсе не екені көрініп отыр.Әлеуметтік педагог үшін құнды мәселе отбасы баланың құндылық бағдарының ішінен қандай орын алатындығын білу.Бала бос уақытын қай жерде және кіммен бірге өткізетінін білу де маңызды болып табылады.
2.Отбасы бөлімі бойынша отбасы мүшелерінің ішінде кімге бала талпынады, кіммен сенімді қатынаста,ал кіммен нашар қатынаста, онымен түсінісе алмайтынын көруге болады.Сынып жетекшісі бала мәселесі бойынша кіммен сенімді қарым-қатынас орната алатынын осы кестеден көре алады.Отбасы мүшелерінің өзара қатынасы көрініп,отбасы балаға жақсы әсер ете алады ма әлде әсер ете алмайды ма деген сұраққа жауап алуға болады.
Осы кестеге сүйене отырып,ата-аналар комитетін сайлап,бала үшін беделді ата-аналар арасынан мектептің сыныптан тыс жұмыстарына көмекшілерді табуға болады.
3.Қиын кезде бөлімі бойынша, бала өзінің проблемасын шешуде кімнен көмек сұрай алады және бала үшін кім беделді екені көрінеді.
Егер де бала ешкімге сенбесе,ол өзінің проблемаларымен жеке қалатындығын байқауға болады.Баланың жас ерекшелігін,дұрыс емес шешімді қабылдап қоятындығын ескерсек,бала үшін бұл жағдайдың соңы орын толмас өкінішке әкеліп соғатындығы белгілі.Бұл бөлім сынып жетекшісі мен әлеуметтік педагогқа осы балаға қатысты қандай жұмыс жүргізуге болатындығы туралы ойлануға мүмкіндік береді.
4.Кедергі бөлімі бойынша, біз балаға ең алдымен өмірін не қиындатады,не жабырқататындығын көруге болады.Өзінің көзқарасы бойынша,өзі нені өзгерте алмайтынын байқаймыз.
5Дос бөлімі бойынша,біз оның досы кім екенін көреміз- құрдасы ересектердің бірі ме,өзінен кіші бала ма, қыз бала ма,ұл бала ма,ауладағы ортаның ішіндегі бала ма,сыныптасы ма,бірге үйірмеге қатысушы бала ма,Өкінішке орай кейбір баланың немесе жасөспірімнің нағыз досы болмайды,ол өзін жалғыз,бақытсыз сезінетін кездер де жиі кездеседі.
6.Ересек бөлімі бойынша, бала өз проблемасы бойынша кімге бара алады,кім оны түсініп,тыңдап,көмектесе алатынын көруге болады.
Әлеуметтік педагог үшін бұл бөлімнің де маңызы өте зор.Себебі,баланың тәртібінде ауытқу болған кезде,т.б кезде сынып жетекшісі,әлеуметтік педагог осы кісінің көмегіне сенуіне болады.
7.Таңдау бөлімінде сыныпта жүргізілген социометриялық сауалнаманың нәтижесі жазылады.Біз таңдаймыз,Бізді таңдайды бөлімі сыныптағы балалар оған қалай қарайды,сыныпта оған жақсы ма,сыныптағы микроклимат қандай,лидер кім,лидердің бұл балаға қатынасы қандай,бала құрдастарының арасында оқшауланып қалған жоқ па деген сұрақтарға жауап береді.
8.Сабақ үлгерімі бөлімінде баланың сабақтағы - мінез-құлқы, оның жұмысы, мұғалімдермен байланысы,оқу пәндеріне қатынасы,оның икемділігі мен тілегін көруге болады.Бір жағынан мұғалім сыныпта қаншалықты қызықты және беделді екендігін көруге болады.Бұл кесте сынып жетекшісі,әлеуметтік педагог үшін бала проблемасын анықтауға және шешуге үлкен мүмкіндік береді.
Әлеуметтік педагогқа сынып жетекшісі көмек сұрап келгенде олар сыныптың әлеуметтену картасын міндетті түрде ала келуі тиіс.Себебі,осы картадағы мәліметтерге сүйене отырып әлеуметтік педагог сынып жетекшісімен,психологпен кестеде көрсетілген бала үшін беделді адамдармен сұхбат жүргізеді.Осы жұмыстардан кейін әлеуметтік педагог баланың өзімен кездеседі [9, б. 45].
Оқушының әлеуметтік портреті
1.Оқушы туралы жалпы мәлімет
-аты-жөні
-жасы,сыныбы
-отбасы туралы мәлімет
-денсаулығы туралы мәлімет
-үйірмелерге,секцияларға қатысуы
-тапсырманы орындауы
2.Жеке психологиялық ерекшеліктері
-темпераментінің басымдылығы
-өзін-өзі бағалауы
-тұлғаның бағытты таңдауы
3.Тұлғаның әлеуметтенуіне,дамуына,әлеуметтік факторлардың ықпалы-отбасы,мектеп,достары,тұрғыл ықты мекені(қала,ауыл
4.Тұлғаның бағытталу картасы(қарым-қатынаста,мәдени бос уақытында неге басымдық береді
5.Әлеуметтік-педагогикалық жағдайды қалыптастыру және іске асыру бойынша педагогтың жұмысы(оқушының жеке қызығушылығы мен мүмкіндігін ескере отырып жаттығу,тапсырма түрінде беріледі
Бұл құжат қарапайым болып көрінгенмен,оның мазмұны оқушының тұлғалық,негізгі әлеуметтік-психологиялық мінездемесін зерттеуге,оқушының әлеуметтік тәрбиесінің деңгейін көтеруге бағытталған нақты тәрбиелік іс-шараларды атқаруға мүмкіндік береді.
Қиын баланың тұлғалық ерекшелігін зерттеу
1.Бала туралы жалпы мәлімет
2.Денсаулық жағдайы,дене дамуының ерекшелігі,дене дамуының жасына сәйкес келуі(бойы,салмағы,көзіндегі,құлағы ндағы ақаулық,т.б
3.Тұлғаның бағытталуы(эгоистік,қоғамдық,іскерл ік көзқарасы және сенімі,қызығушылығы,ақылы мен тәртібінің сәйкес келуі,қажеттілігі,ұмтылысы,арманы,и деалы,құндылығы
4.Өзін-өзі бағалауы(төмен,жоғары,адекватты,өзі не-өзі талап қоюшылығы,мұғалім мен достарының сынына жауабы,өзін-өзі тәрбиелеуі
5.Темпераменттің қай белгілері бала бойында көбірек көрінеді-сангвинник,холерик,флегмат ик,меланхолик
6.Эмоционалдық-еріктік саласының ерекшелігі.
Педагогикалық әсер етуге эмоционалдық реакциясы.Сезімнің дамуы-моральдік, интеллектуалдық,оның тереңдігі және табандылығы, эмоционалдық қозу дәрежесі, эмоционалдық күйзелуінің сыртқы көрінісі,ерік күшінің ерекшілігі, мақсат қоя білуі.
7.Мүмкіншілігі(жалпы және арнайы
8.Мінезі-оқуға,еңбекке, мінезінде қандай оң және теріс жақтары бар-белсенді,тәртіпті,жауапкершіліг і мол,жеңілтек,қырсықтық,жалғандық,ер есек адамдар мен өзінен кішілерге қатынасы, сыйлаушылығы, мейірімділік, дөрекілік, эгоизм, қатыгездік. Жағымсыз қылықтары бар ма - шылым шегу, жалған айту, спирттік ішімдік пайдалану,нашақорлық.
9.Тәрбиеленушінің тұлғааралық қарым-қатынасының мінездемесі
Отбасында (отбасы тәрбиесінің жағдайы,құрылымы бойынша отбасына мінездеме,материалдық қамтамасыз етілуі.Тәрбиелік мүмкіндігі,отбасындағы ересек адамдар арасындағы қарым-қатынас ерекшелігі,бала мен ересек арасында,отбасындағы бала позициясы
Сынып ұжымында(сынып ұжымына мінездеме,оқушының әлеуметтік мәртебесі,оның ұжымдағы орны-лидер, беделді, қабылданған, оқшауланған, тәрбиеленушінің сынып ұжымына қатынасы-симпатия, антипатия, өзінің ұстанымына көзқарасы
10.Әртүрлі іс-әректке араласуы-
Білім алуына қатынасы(үлгерімі,білім деңгейі,белгілі бір пәнге қызығушылығы,есте сақтау,ойлау ерекшеліктері
Еңбекке деген қатынасы(еңбек дағдыларының болуы,іскерлігі,еңбектің бір түріне қызығуы,қоғамға пайдалы еңбекке араласуы,үйдегі еңбек міндетін орындауы.белгілі бір іс-әрекетке қызығуы(секция,үйірме)
Кәсіптік бағдарлама алуы
11.Мінез-құлқында ауытқушылық болуының себептері-
Денсаулық жағдайының нормадан ауытқуы(денсаулығының,дене,жүйке жүйесінің бұзылуы,дене дамуының сәйкессіздігі,бойының дұрыс өспеуі,невроз,есте сақтауындағы,ойлауындағы кемшіліктер.
Тәрбиеленушінің тұлғааралық қарым-қатынасының бұзылуы(сынып ұжымында беделді емес,қабылданбаған,оқшауланған,бақы лаусыз қалған,отбасынан аластатылған.
Мұғалімдердің қателігі(педагогикалық билікті асыра пайдалануы,баланың тұлғалық қасиетін ескермей жазалау,ұсынған талабының қайшылығы,оқушының ерекшелігі туралы білмеуі,баланың ата-анасы мен мұғалім арасындағы және бала мен мұғалім арасындағы дау-дамай және т.б
Отбасындағы тәрбие қателіктері асыра еркелету,асыра жазалау,балалық шақтағы жалғыздық,қарапайым психологиялық-педагогикалық білімінің болмауы,бала тәрбиесін мектепке аудару,дене еңбегінен баланы аластату, отбасындағы кикілжің т.б [10, б. 75].
Әлеуметтік сеьептер(қоғамдағы,кіші ортадағы қайшылықтар.
Баланың жүйкесіне әсер ететін жағдайлар.
Тұлғаны қайта бағыттаудың мақсаты,әдісі,түрі оның жеке психологиялық,жас және жыныстық ерекшелігін,мінез-құлқы мен дамуындағы ерекшеліктерін ескере отырып анықталады.Әлеуметтік педагог әрбір тәрбиеленуші үшін оның қызығушылығын,мүмкіндігін ескере отырып жұмыс жүргізеді. Оның ересек адамдармен, достарымен қарым-қатынасын болжамдау арқылы жасөспірімді басқару қызметін анықтайды.
1.5 Әлеуметтік жұмыстардың шет елдік тәжірибелері
Әлеуметтік жұмыс, қоғамдық құрылыс ретінде қалыптаса отырып, қоғамдық институт болып табылады және адамдардың қызмет сферасы біртіндеп жан- жақты ғылыми зерттеудің, объктісіне айналды, және ХХ ғ. Соңына қарай қоғамдық өмірдің осындай құбылыстарының ғылыми түсінуі және теория тарихы туралы айтуға болады, бұл тарих тек қана қоғамның "әлсіз" топтарын әлеуметтік қорғау практикасы мәселесінің теориялық меңгеруі мен ғана емес, сонымен қатар теориялық білімнің өзіндік дамуымен, эвалюциясын, және жеке ғаламдардың қызметімен тікелей байлансты.
Шетелдің ғылыми дәстүрінде көптеген жұмыстар бар. Мұнда әлеуметтік жұмыстарды теориялық зеттеу тарихы мәселесі қарастырылған, және ол туралы ғылыми ойлар эвалюциясы көрініс алады. Белорусияда қайырымдылықты зерттеудің фактологиялық, тарихи - библиографиялық дәстүрі анықталып, қызтеттің қоғамдық формуларана талдау жасалынғанымен әлеуметтік жұмыстың теориялық түсіну тарихы әліде жасалмаған. Тіпті әлеуметтік жұмыстың теориялық түсініктерінің эвалюциялық ерекшеліктері мен кейбір маңызды етаптарын және ХІХ - ХХ ғғ. Оның ғылыми зерттелелуін елестету өте маңызды.
Осы тұрғыдан әлеуметтік жұмыстың ғылыми ретіндегі екі өзара байланысты құбылыстарын салыстыра кетен жөн: бір жағынан, оның тарихын, яғни әлеуметтік тарихының даму барысында әлеуметтік жұмыстын орының анықтау, ол екінші жағынан- зерттеудың арнайы объектісі ретінде әлеуметтік жұмысты ғылыми зерттеудің тарихын әлеуметтік жұмыс теориясын эвалюциясының, оның адам және қоғам туралы өзгеде ғылымдармен өзара байланысы [11, б. 59].
Ғылыми әдебебеттерді талдау кезінде әлеуметтік жұмысты ғылыми түсіну тарихындағы теориялық дәстүр. әлеуметтік рөлді зерттеу және қайырымдылық сияқты қоғамдық өмір құбылысының мәңін түсіну, сонымен қатар әлеуметтік көмекті қажет етушілерді ғылыми зерттеуді түрлі психологиялық, әлеуметтік, психотерапиевті доктриналарға қарсы қою барысында қалаптасты.
Шетелдердегі әлеуметтік жұмыс тарихына шолуларда оның мамандық ретінде қалыптасуы қайырымдылық қоғамдардың дамуы және қалыптасуымен байланыстырылады. ХІХ-ХХ ғғ. ІІ жартысындағы әлеуметтік жұмысқа байланысты ерте кездегі теориялық еңбектерде тұлғаның әлеуметтік - тұрмыстық және материялдық жағдайын жақсарту, түзету қабілетіне әлеуметтік көмек субъектісінің әсер ету тиімділігі қарастырылады. Отбасына көмек көрсету, қоғамның, мемлекеттің, соңдай-ақ түлғаның моральді міндеті ретінде болады. Теориялық құрылыс, әлеуметтік жұмыс мәселерерін ғылыми түсіну әлеуметтік көмектің қандайда бір шараларында әдістемеліктің орнау методологиясына, әлеуметтік қызмет көрсету әрекетінің оптималды варианттарын іздестіруге, қатысты болды. Бұл өз кезегінде адамдардың өмір сүру жағдайын зертеудің қоректілі әдістеріне, адам мен қоғамның, әлеуметтік қамуына сүйенуі тиіс.
ХІХ - ХХ ғғ.-әлеуметтік жұмыстың ғылыми зерттеу тенденцияларының дамыған кезі және оның шетелдерде теориялық қатынасқан шағы болып саналады. Осы кезеңде "Ғылыми әлеуметтік жұмыс" дамыды, осыған 1915-1920 жж. Мерри Ричмодтың еңбектері мысал бола алады. Мерри Ричмонд әлеуметтік жұмыс сапасын зерттеудің, бағалаудың үлкен жүйесін, және әлеуметтік жұмыскер шешуші қажет. Әлеуметтік мәселелерді диагностауды ұсынды, әлеуметтік жұмыс теориясының даму тарихындағы бұл дәстүр қайырымдылықтың түрлі формулаларын түсінуге сүйене отырып, этикатерапевті болып ұсынылуы мүмкін.
Әлеуметтік жұмыс тәжірибесінің ғылыми қалыптасу деңгейін көтеруге талпыныс негізінде, 20-30 жж. өзінде 3, Фрейд және оның ізбасарларының психоаналитикалық идеялары әлуметтік жұмысты териялық түсінудіруде психоаналитикалық құрылыстарды алдынғы орынға қойды. Бұл батыстың белді мамандардың, психоаналитикалық көзқарас - моральды - терапевті дәстүр, қайырымдылық әлеуметтік жұмысқа өте көп ғылыми емес, дәл емес, соған жақын түсініктерді әкелуінің барысында өсті деп тұжырымдауларына мүмкіндік туғызды. Ал, бұл өз кезегінде адамдардың тәртібін басқаруға, олардың денсаулығын реаблетациялау ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Әлеуметтік жұмыстың мектептегі негізгі мәселелері және оны шешу жолдары
Орындаған: ________ топ студенті
Ғылыми жетекші:
____________________________
Қарағанды 2013
ЖОСПАР
КІРІСПЕ 3
1 МЕКТЕПТЕГІ ӘЛЕУМЕТТІК ОҚЫТУШЫ ҚЫЗМЕТІ 5
1.1 Қазіргі заманғы мектептердегі әлеуметтік педагог жұмысының көкейкестілігі 5
1.2. Біздің еліміздегі әлеуметтік-педагогикалық қызметтің дамуы 8
1.3 Оқу орындарындағы әлеуметтік оқытугы жұмысының мазмұны 10
1.4 Мектептегі әлеуметтік педагогтың міндеттері, құқықтары, қызметтері, жұмыс істеу әдістері 12
1.5 Әлеуметтік жұмыстардың шет елдік тәжірибелері 19
1.6 Отбасы мен балаларға әлеуметтік қорғау орталықтары 23
2. ҚАРАҒАНДЫ ҚАЛАСЫНЫҢ №2 МЕКТЕП-ИНТЕРНАТЫНДАҒЫ ӘЛЕУМЕТТІК ПЕДАГОГ ЖҰМЫСЫНЫҢ АНАЛИЗІ 33
2.1 Мектептегі әлеуметтік оқытушының әлеуметтік-тәрбиелеу жұмыстарының бағыттары 33
2.2 Мектептегі әлеуметтік оқытушының нашар отбасылармен жұмысының анализі 34
2.3 Қарағанды қаласының №2 мектеп-интернатындағы әлеуметтік педагог жұмысының қызметі 36
ҚОРЫТЫНДЫ 38
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 40
КІРІСПЕ
Әлеуметтік тәрбие - бұл адам- адам қатынастары желісінде жүргізілетін тәрбие, яғни тікелей адамаралық байланыстар және осы мақсатқа арнайы ұйымдастырылған қоғамдық мекемелер (қайырымдылық қорлары, ұйымдар, бірлестіктер т. б тарапынан болатын істер. Қоғамдық тәрбие проблемаларын арнайы педагогика саласы зерттейді. Оның пәні- тұлға. Қалыптастырушы ықпал жасайтын қоршаған орта заңдылықтары. Дәлірек айтқанда, отбасы, ресми ұйымдар, бұқаралық ақпарат құралдары. Әлеуметтік жұмыстар - адам мен адамның инабаттылық қатынастары қажеттігінен туындаған әлеуметтік іс-әрекет құбылысы. Қазіргі күнде әлеуметтік тәжірибе жұмыстары келесі салаларға бөлінген
Ортасы,балаларға жәрдем, денсаулық және салауатты өмір салты, білім көтеру, тәрбие түзету мәселелері.Әлеуметтік жұмыстың мамандық ретінде қалыптасуы және негізгі міндеті - бала мен жасөспірімдерге құзырлы көмек көрсету, әлеуметтік мәдени ортаны ізгілендіру, тұлғаның әлеуметтік қалыптасуына ықпал ету болып табылады.
Баланың әлеуметтік мәселелерін шешу және мұғалім мен оқушы арасындағы кикілжіңді реттеуге арналған әдістемелік нұсқаулар
Қала мен аудан бойынша оқушылар мен ата-аналарға арналған, олардың өзекті мәселелерін щешу жодарына көмектесетін анықтамалық ақпарат
Кіріс және шығыс құжаттары
Атқарылған жұмыстардың есебі
Әлеуметтік педагогтың негізгі міндеттері мен қызмет мазмұны
1.Әлеуметтік педагог өз қызметін үш бағытта жүргізеді
Балалар мен отбасының мүшелеріне жүргізілетін психодиагностикалық, психокоррекциялық қызмет әдістерін негіздеп сараптайды және өңдейді.
Социумдағы әлеуметтік жағдайды зерттеп және оған болжам жасау арқылы отбасы мен балаларға әлеуметтік- педагогикалық нақты көмек формаларын және түрлерін ұсынады.
Баланың жан-жақты психологиялық дамуына жағдай жасау, оқу мен тәрбиеге теріс көзқарасты жою, салауатты өмір салтына оңды көзқарас қалыптастыру, бала тұлғасы дамуының бұзылу себептерін анықтап, алдын-ала сақтандыру шараларын жүргізу, үгіт-насихат жұмыстары арқылы педагогтар мен балалардың психологиялық, құқықтық біліктілігінің жоғары болуымен анықталады.
2.Әлеуметтік педагогтың міндеттері
Баланың жас ерекшелігінің әрбір кезеңіне байланысты жеке дамуына кешенді ықпал ету
Өзара қарым-қатынаста,оқу барысында қиындыққа ұшыраған оқушыларға әлеуметтік-педагогикалық көмек беруді қамтамасыз ету
Оқушы отбасының тәрбие жағдайын зерттеу
Баланың жеке дамуындағы ауытқушылықтың алдын-алу және болдырмау
Мектеп пен тұрғылықты мекен жайында тұлғаны қорғау, тәрбиелеу және оқу-ағартудың кешенді жүргізеді
Оқушылардың жеке психо-медициналық және педагогикалық ерекшеліктерін зерттейді
Оқушының қызығушылығын, сұранысын, мінез ауытқышылығын ,шиеленісті жағдайларын анықтап, мезгілінде көмек көрсетеді
Тәрбиеленушілердің өмірін қорғауды, қауіпсіздендіруді қамтамасыз етеді, оқушының қиындығы мен проблемаларына, тәртібіндегі ауытқулары кезеңінде тез арада әлеуметтік көмек және қолдау көрсетеді
Тұлғаның дамуы мен тәрбие проблемаларын шешуде отбасылармен серіктестік, әріптестік қарым-қатынастар орнатып, ынтымақтастықпен жұмыс жүргізеді
Әлеуметтік-педагогикалық диагностика әдістемесін анықтайды
Осы орайда, курстық жұмысымның тақырыбының өзектілігі: әлеуметтік жұмыстың мектептегі негізгі мәселелерін айқындау және оны шешу жолдарын қарастыру.
Курстық жұмыстың мақсаты: Мектеп оқушыларымен жұмыс істей отырып, әлеуметтік жұмыстың мектептегі негізгі мәселелеріне нақтырау тоқталу және әлеуметтік жағдайы төмен балалармен жұмыс істеудің жолдарын іздестіру.
Көзделген мақсатқа жету үшін келесі міндеттер қойылды:
Мектептегі әлеуметтік оқытушы қызметіне нақтырақ тоқталу;
Қазіргі заманғы мектептердегі әлеуметтік педагог жұмысының көкейкестілігін анықтау;
Біздің еліміздегі әлеуметтік-педагогикалық қызметтің дамуы жолдарын талдау;
Оқу орындарындағы әлеуметтік оқыту жұмысының мазмұнын айқындау;
Мектептегі әлеуметтік педагогтың міндеттері, құқықтары, қызметтері, жұмыс істеу әдістерін саралау;
Әлеуметтік жұмыстардың шет елдік тәжірибелерін қарастыру;
Қарағанды қаласының №2 мектеп-интернатындағы әлеуметтік педагог жұмысының анализін жасау;
Мектептегі әлеуметтік оқытушының әлеуметтік-тәрбиелеу жұмыстарының бағыттарын айқындау;
Зерттеу нысаны әлеуметтік жұмыс болып табылады.
Жұмыстың теориялық және әдістемелік негізі ретінде отандық және шетелдік ғалымдардың еңбектері, мерзімдік басылымдардағы мақалалар қолданылды.
Курстық жұмыс кіріспеден, екі бөлімнен, қорытынды мен қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1 МЕКТЕПТЕГІ ӘЛЕУМЕТТІК ОҚЫТУШЫ ҚЫЗМЕТІ
1.1 Қазіргі заманғы мектептердегі әлеуметтік педагог жұмысының көкейкестілігі
Әлеуметтік тәрбие - бұл адам- адам қатынастары желісінде жүргізілетін тәрбие, яғни тікелей адамаралық байланыстар және осы мақсатқа арнайы ұйымдастырылған қоғамдық мекемелер ( қайырымдылық қорлары, ұйымдар, бірлестіктер т. б тарапынан болатын істер. Қоғамдық тәрбие проблемаларын арнайы педагогика саласы зерттейді. Оның пәні- тұлға. Қалыптастырушы ықпал жасайтын қоршаған орта заңдылықтары. Дәлірек айтқанда, отбасы, ресми ұйымдар, бұқаралық ақпарат құралдары. Әлеуметтік жұмыстар - адам мен адамның инабаттылық қатынастары қажеттігінен туындаған әлеуметтік іс-әрекет құбылысы. Қазіргі күнде әлеуметтік тәжірибе жұмыстары келесі салаларға бөлінген
Ортасы,балаларға жәрдем, денсаулық және салауатты өмір салты, білім көтеру, тәрбие түзету мәселелері. Әлеуметтік жұмыстың мамандық ретінде қалыптасуы және негізгі міндеті - бала мен жасөспірімдерге құзырлы көмек көрсету, әлеуметтік мәдени ортаны ізгілендіру, тұлғаның әлеуметтік қалыптасуына ықпал ету болып табылады. Бүгінгі мектеп психологтары мен әлеметтік педагогтардың алдында үлкен де, күрделі міндеттер тұр. Әлеуметтік педагог мектепте төмендегідей негізгі бағыттарда жұмыс жасауы қажет:
1 Диагностикалық қызметі;
2 Өз қызметі шеңберінде көмекті қажет ететін балаларды әлеуметтік қорғау;
3 Кәмелетке толмағандардың, ата-аналардың құқықтық тәрбиесін ұйымдастыру;
4 Ерекше назардағы оқушылармен жұмыс;
5.Сынып жетекшілігі, медициналық қызметкерлер, ата-аналар комитетімен т.б. өзара қарым-қатынасты үйлестіру. Өз қызметінде әлеуметтік педагог ҚР Конституциясын, бала құқығы туралы Конвенцияны, ҚР бала құқығын қорғау туралы заңын, Отбасы туралы заңын, ҚР басқа да нормативтік актілерін басшылыққа алуы қажет.
Адамға ықпал ету дегеніміз - педагогикалық және психолошиялық тұрғыдан әсер ету процесі.
Әлеуметтік педагог - әлеуметтік тәрбие, отбасы педагогикасы, бала тұлғасы деген ұғымдарды; сондай-ақ балаға ықпал етудің әдістерін, қиын мінезді жасөспірімдермен жұмыс жасау ерекшеліктерін білуітиіс.
Әлеуметтік педагогтың мектеп мұғалімінен, сынап жетекшісінен немесе мектеп-интернат тәрбиешісінен айырмашылығы - оның сыныппен немесе топпен емес, жеке баламен, топ болса, шағын топпен, отбасы болса, әрқайсысымен жеке-жеке жұмыс атқаратындығында [1, б. 56].
Әлеуметтің педагогтың негізгі міндеті - бұл баланы, жасөспірімді әлеуметтік тұрғыдан қорғау, оған әлеуметтік, психологиялық немесе медициналық көмек көрсету, оның білім алуын ұйымдастыру, сондай-ақ оның қоғамдағы ақталуы (реабилитация) мен бейімделуін қамтамасыз ету.
Бұл міндеттерді шешу үшін әлеуметтік педагог баланы зерттейді, оның жағдайын, тығырыққа тірелу деңгейін анықтайды және одан шығу жолдарын іздестіреді, жоспарлайды. Қиын жағдайға тап болған баланы демеу оңай жұмыс емес. Мұндай жағдайда оны рухани тұрғыдан қолдап, өзіне деген сенімін ояту, өз күшіне сендіру, алдағы уақытта бәрі де жақсы болатындығына сенімін күшейту өте қажет.
Әлеуметтік жұмыспен айналысатын маман-педагог белгілі бір білім жиынтықтарымен: психологиямен, ұйымдастырушылық дағдларымен, адамдардың тіл табыса алу, балалар ұжымымен жұмыс жасай алу қабілеттіліктерімен, педагогикалық икемділікпен т.б. қаруланғаны дұрыс.
Сонымен қатар, әлеуметтік педагогтың адамгершілік, ізгілік және рухани қасиеттері де жоғары деңгейде болуы шарт. Сондай-ақ педагог балаға нақты көмек бере алатын әлеуметтік қорғау қызметтерімен, мамандармен байланыса түседі, олармен бірігіп жұмыс істейді. Ол үшін педагогтың өзінің кәсіби дярлығы мықты, оқу және тәрбие жұмысын жүргізуге қабілеті мол болуы шарт. Мұның бәрі педагогикалық шеберлікке жатады.
Педагогикалық шеберлік - көп жағдайда педагогтың жеке тұлғалық сапаларына, сондай-ақ, білімділігі мен икемдігініне де байланысты келеді.
Әрбір мұғалім - деке тұлға. Біз көбіне тәрбиеленушінің тұлғасын қалыптастыруды айтамыз да мұғалімнің өзін ұмытып кетіп жатымыз. Оқушыға мұғалім жеке тұлғасының ықпалы өте зор, оны ешзандай да педагогикалық технология немесе техника алмастыра алмайды. Мұғалімнің еңбегі интеллектуалдық, психологиялық, рухани, ақыл-ой және дене еңбегін, күшін талап ететін күнделікті ауыр жұмыс.
Әлеуметтік педагогтың кәсіби білімі көлеміне педагогика және психология, баланың даму физиологиясы, тәрбие жұмысының әдістемесі сияқты міндетті пәндер енеді. Бұл білімдер баланы, оның мінез-құлқы мен істерін, қарым-қатынас ерекшеліктері және өзге балалармен ұжымда сыйымдылығын анықтау үшін қажет.
Әлеуметтік педагог баланың қызметі мен өзара бірлескен әрекеттерін ұйымдастыра алуы ләзім. Әлеуметтік педагог педагогикалық технологияларды игеруі тиіс. Оған кейбір артистік әдіс-тәсілдер, сөйлеу алу, дауыс ырғағын өзгерте алу, мимика және ым-ишаралық белгілерді игеру; сұхбат кезінде маскүнеммен, нашақормен, жезөкшемен, кезбемен немесе қиын жағдайға тап болған баламен ортақ тіл таба алатындай әңгіме желісін құра білу сияқты икемділіктер жатады. Жай тіл тауып қана қоймай сендіре және ықпал ете білуі өте маңызды [2, б. 22].
Педагогикалық қарым-қатынастың маңыздылығын ескере отырып, ғалымдар Сыныпқа кіретін педагогқа арналған өсиеттерді құрастырып шығарды:
1. Баламен қарым-қатынасыңыз және оны қалай құру туралы үнемі ойланып отырыңыз;
2. Педагогикалық қарым-қатынасты ұйымдастырған кезде тек педагогикалық мақсат-міндеттерді ғана емес, сонымен қатар баланың қызығушылықтарын, сұраныс-тілектерін ескеріңіз;
3. Өз сөзіңізді белгілі бір балаға немесе балалар тобына нақтылап арнаңыз;
4. Қарым-қатынаста көмектесетін балалар ұжымындағы психологиялық атмосфераны түсінуге тырысыңыз;
5. Балаларды ести біліңіз;
6. Олардың сізбен араласу кезіндегі көңіл-күйін сезінуге ұмтылыңыз;
7. Баланың қателігін бетке айтуға тура келген кезде такт сақтауға тырысыңыз;
8. Баланың қателігін бетке айтуға тура келген кезде такт сақтауға тырысыңыз;
9. Өзіңізді тығырыққа тірейтін біркелкі жауап алмас үшін сұрақты неге?, не үшін? деп бастаңыз;
10. Қарым-қатынаста белсенді, жаңашыл болыңыз;
11. Қарым-қатынаста қыз балалардың ерекшеліктеріне назар аударыңыз. Олар эмоциялық тұрғыдан тез әсерленгіш, тез жараланғыш келеді.
12. Балалармен қарым-қатынаста біріңғай жоспар бойынша жұмыс істеуден, ылғи да қайталанып отыратын бірқалыпты дағдылар қалыптастырудан аулақ болыңыз;
13. Кейбір балаларға жағымсыз көзқараста болудан арылуға тырысыңыз;
14. Конструктивті ойы, ұсынысы жоқ жалаң сын айтудан сақ болыңыз;
15. Балаларға неғұрлым көбірек күлімсіреуден шаршамаңыз;
16. Мақтау, мадақтау, қолдау сөздерін жиі айтуға машықтаныңыз;
17. Сіздің оларға деген шынайы көзқарасыңызды балалар білуі тиіс. Оларды өзгерту баланың жағымсыз мінез-құлқын, істерін арандатуы мүмкін;
18. Баламен болатын әрбір әңгімеге жақсылап дайындалып, сұхбат стратегиясын алдын ала мұқият құрып алғаныңыз жөн;
19. Балалардың үнемі өсіп, олардың сонымен бірге мінез-құлқының өзгеріп отыратынын да есте ұстаңыз;
20. Мұғалім мен сынып ұжымы, тәрбиеші мен топ арасында түрлі кедергілер туындауы мүмкін.
Әлеуметтік педагог мектеп оқушыларының әлеуметтік картасын жүргізіп отыруы тиіс. Бұл карта әлеуметтік педагогпен қатар мектеп дирекорларының, оның оқу, тәрбие жөніндегі орынбасарларының, психологтың, сынып жетекшісінің жұмыс үстілінде болуы шарт.
Әлеуметтік картада:
1. Жетім және жартылай жетім балалар;
2. Көп балалы отбасылар;
3. Әлеуметтік көмекке өте зәру оқушылар;
4. Тәртібінде ауытқулары бар балалар жайлы мағлұматтар болуы тиіс.
Әлеуметтік педагог жұмысының әдістері де сан алуан. Ең көп тараған және табиғи түрі - бақылау әдісі. Дәл осы әдіс тәрбие жұмысында ең көп ақпарат береді. Баламен қарым-қатынаста жетістіктерге жету кез-келген педагогтың қолынан келе бермейді. Бірақ баламен тіл табу қасиетін дамытуға әбден болады. Жұмысын жаңа бастаған педагог өз байқағандарын жазып отыруы тиіс, ал қарым-қатынасты екі-үш баладан тұратын шағын-шағын топтардан бастағаны жөн. Мұндай әдіс неғұрлым енжар балаларды байқауға, топпен жұмыстарға көбірек көңіл аударуға мүмкіндік береді [3, б. 10].
Әңгіме әдісі. Әңгімеге дайындық барсында әлеуметтік барсында әлеуметтік педагог ала сауалнама дайындап, анкета жүргізуі қажет. Сондай-ақ, баланың осы мекемеге түсуі кезінде жасалған комиссияның қорытындыларымен өмірбаянымен танысқан жөн.
Социометрия әдісі. Мұнда математикалық талдау жасау үшін анкета, әңгіме нәтижелері, баланың дағдарыс жағдайының қорытындылары жинақталып бір жүйеге келтіріледі.
1.2. Біздің еліміздегі әлеуметтік-педагогикалық қызметтің дамуы
XX-XXI ғасырда Қазақстанда білім берудің жүйесіндегі әлеуметтік педагогтың жұмыс теориясының қалыптасуы қазіргі жалпы әлеуметтік жұмыстың негізі болып табылады. Қоғамда болып жатқан әлеуметтік мәселелер осы негізгі теориялардың барысында реттеліп,өзінің оңтайлы шешімін тауып отырады. Әлеуметтік педагогикалық құбылыстарды, нақтылы оқушылардың әлеуметтік жағдайды талдап, бағалай білу, олардың әлеуметтік мәселелерді тиімді шешудің жолдары мен тәсілдерін білікті түрде анықтауда осы әлеуметтік- педагогикалық жұмыс теориясының алар орны орасан зор.
Қазақстан Републикасында әлеуметтік жұмыстың дамуы еліміз егемендігін алған жылдан басталып, жаңа жүйеге енуі нарықтық экономиканың орнауы, мемлекеттік реттеудің маңызды компоненті әлеуметтік жұмыстың анықталуына әкелді. Қазақстан Республикасының Президенті-Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың Әлеуметтік-экономикалық жаңғырту - Қазақстан дамуының басты бағыты атты Қазақстан халқына Жолдауында Қазақстан дамуының басты 10 бағыты қарастырылған болатын. Адам капиталы ретінде білім беру саласында оқытудың жаңа әдістері мен технологиясын ендіру мен мамандардың сапалы дайындалуына көп көңіл бөлінді.
Осы ретте қазіргі кезде жаңа мамандық ретінде әлеуметтік педагог білім беру жүйесінде оқушылардың әлеуметтік - педагогикалық мәселелерін шешуде мектептегі педагогикалық үдерістің негізгі субъектісіне айналып отыр. Қазіргі кезде оқу орындарында шығармашылық ізденіс қабілеті дамыған, жаңа оқыту технологияларын жете меңгерген мамандық шеберлігі қалыптасқан әлеуметтік педагог қажет. Сондықтан әлеуметтік педагогтың өз қызметі аясында жұмыс істеу әдістері мен технологиясының байланысын білуі қажет.
Әлеуметтік - педагогикалық жұмыс технологиясы әлеуметтік-педагогикалық мәселелерді шешуге міндетті тиімді әдістері мен құралдары болып табылады. Бұл технологияда нақты іс-әрекетінің нысанына қатысты әлеуметтік-педагогикалық мәселелерді шешудің нұсқаларын негіздеу мен талдауды сиппаттауда қолданылады.
Әлеуметтік - педагогикалық зерттеу технология - бұл технология әлеуметтік-педагогикалық құбылыстарды, олардың құрамды бөліктерін тануға (әдістермен құралдарды қолдануда реттілік пен өзара байланыс) ғылыми-негізделген әдістеме. Мұндай технологиялар те қана әлеуметтік-педагогикалық құбылыстарды ғана тану емес әлеуметтік-педагогикалық мәселелерді зерттеуде қолданылады. Жалпы сипаттағы қолданбалы технология - нақты бір ортада адам немесе топпен жұмыста болжамдалған мақсатқа жетуді қамтамасыз ететін әдістер, әдістемелер, құралдардың өзара байланысын жетілдіру бойынша маманның әлеуметтік-педагогикалық іс-әрекетінің тиімді жүйелілігін жетілдіретін және алдын-ала жобалайтын мақсатты технология. Жеке сипаттағы қолданбалы технология - нақты бір ортада адам немесе тұлғамен жұмыс бойынша жобаланған мақсаттардың жетістіктерін инструменталды қамтамасыз ететін әрекеттердің, операциялармен процедуралардың жүйелі нақты анықталған жобаның реттілігі. Бұл типтегі әлеуметтік-педагогикалық технологияда әлеуметтік педагогиканың жеке міндеттерін шешуде қолданылады. Олар жалпы түрдегі әлеуметтік-педагогикалық технологияның құрамды бөлігі болуы мүмкін.
Оқу және ғылыми педагогикалық әдебиеттерде технология, әдіс ұғымдары бір бірімен синоним ретінде кездеседі.
Әдіс (грек тілінен methodos - зерттеу жолы, теория, оқу) - бұл қандай да бір міндеттерді шешуде жетістіктерге жету жолы.
Қолдану аясына байланысты әдістің келесі жеке топтары бөлінеді: тәрбие әдісі, педагогикалық ақтау әдістері, педагогикалық түзету әдістері және т.б. Әрбір топ бойынша мәселені шешу жағдайына байдланысты өз әдістері дайындалады [4, б. 76].
Әлеуметтік-педагогикалық технология саласы бойынша әдістер мәселені шешуде өзара байланысты қамтамасыз ететін құрамды бөлік болып табылады. Қандай да бір әлеуметтік-педагогикалық жағдайларды шешуде олардың міндеттерін шешуде әдістердің жіктелуін қарастыру керек. Әлеуметтік педагогика әдістері - адам немесе топтың нақты мәселелерін шешу жолы. Яғни адамның мәселесін немесе жағдаяттан шығуды шешу адамның өзінің мүмкіншілігіне байланысты. Басқаша айтқанда, мәселенің шешілунің көзі адам өзі болып табылады. Әдістер өзінің мәселесін (проблемасын) шешуде анықталған іс-әрекет бойынша : дамуға бағытталған, меңгеру, түзелу, қандай да бір мүмкіндіктерді жетілдіру, білім, білік, дағдыны қалпына келтіру. Нақты жағдаяттарда әдістерді қолдану қандай да бір әлеуметтік-педагогикалық әрекет етуге бағытталуы және оны қандай түрде қолдану керектігін ескеру қажет. Әдістердің орны мен рөлін негіздейтін үш деңгейлі жіктелуін көрсетуге болады:
Субьектілі деңгей яғни субьект түрінде келесілер: маман (мамандар). Олар қолданатын әдістерге сыртқы әдістер жатады (әрекет ету, өзара әрекет ету); адамның өзі (өзіндік басқарудағы топ) - бұл сыртқы әдістер (өзіндік әрекет жасау, адаммен өзіндік жұмыс); педагогикалық әрекет ететін маман. Мұнда адам немесе топтың маманмен өзара әрекетіне негізделеді.
Функционалды деңгей әдістерді таңдап алумен негізделеді. Олар негізгі (басты және жетекші) және қамтитын болып бөлінеді. Негізгі функционалды әдіс - жобаланған мақсаты жетілдіруді қамтамасыз ететін іс-әрекетті анықтайтын нысанды қамтиды (адам, топ) [5, б. 86].
Пәндік деңгей әдістерді жетілдіру әдістерімен негізделеді. Әрбір әдіс әдістердің функционалды мүмкідіктерін жетілдіретін әрекетті көрсететін пәндік жағынан сипатталады. Оларға: әрекет етуші әдістер тобы - (практикалық әдістер), жаттығу әдістері, ойын әдістері, үйрену әдістері; іс-әрекетті ұйымдастыру әдістер тобы - басқару әдістері, іс-әрекетті басқару әдістері, жағдаятты ортаны құру әдістері; реттеу әдістерінің тобы: мадақтау әдістері, жарыс әдістері, бақылау әдістері, әрекетте белсенділікті реттеу жағдаяттын құру әдістері жатады. Жалпы жұмыс әдістері мен технологиясының арасында ұқсастық болуымен қатар ерекшеліктерін байқауға болады.
1.3 Оқу орындарындағы әлеуметтік оқытугы жұмысының мазмұны
Елімізде заман талабына орай, әлеуметтік педагогты дайындау ісі Гумилев атындағы Еуразия университеті, Қарағанды педагогикалық институы, Қызылорда педагогикалық институттарында 1991 жылдан басталады.
Қазіргі кезде бұл мамандар 5 жоғары, 3 орта мемлекеттік оқу орнында дайындалыд.
Әлеуметтік педагогтың жұмысы өте ауқымды. Негізгі 3 бағытта жұмыс істеуі абзал:
1. Мектептегі жұмыс.
2. Мемлекеттік, қоғамдық, қоғамдық емес ұйымдармен жұмыс.
3. Оқушының тұрғылықты жеріне байланысты жұмыстар.
Сондықтан бұл қызметке әлеуметтік білімі бар маман болмаса, оның орнына тәжірибесі мол, баланың жан дүниесун түсіне алатын, оның болашағына жауапкершілікпен қарайтын білікті маман жұмыс істеуі тиіс.
Өскелең ұрпақты тәрбиелейтін әлеуметтік тәрбиенің басты мақсаты жас ұрпақты қоғамдық өмірге қатыстыру, жеке тұлғалық қасиетін дамыту және оны қоғамда толық мәнді өмір сүруге дайындау. Үшінші мыңжылдықта тәрбиеге қойылатын талаптардың бірі - басқа адамдарды қолдауға дайын тұтатын, қарым-қатынасты бағалай алатын яғни, коммуникативтік қабілеті дамыған тұлғаны қалыптастыру болса, бұл жұмысқа әлеуметтік педагог та өз үлесін қоса алады деп тұжырымдауға болады.
Әлеуметтік тәрбие баланың біліммен, ағартушылығымен, оқыту және өзін-өзі білімдендіруімен тығыз байланысты.
Әлеуметтік тәрбиені қалай ұымдастыруға бодады? Бірінші міндетотбасыда, мектептегі дағдарыстық жағдайларда тұлғаға индивидуалды көмек баланың физикалық, психикалық және әлеуметтік жағдайын, денсаулығын қалыпна келтіру т.б. міндеттерді қажет етеді.
Баланың қоғамда лайықты өмір сүруіне қажет құқықтарын қорғауды ұйымдастыру дегеніміздің өзі:
oo Оның денсаулығын қорғауды ұйымдастыру, сондай-ақ әлеуметтік, физикалық, танымдық және шығармашылық іс-әрекетін ұйымдастыру:
oo Өз өмірін ұйымдастыруда жасөспірімді өз бетімен шешім қабылдай алуға бағыттау.
Әлеуметтік тәрбие процесін талдай отырып, педагог тұлғаның қалыптасуы процесінде балаға төмендегі жағдлайлар әсер ететінін ескеруі қажет:
Табиғат және ана тілі;
Отбасындағы, мектептегі, айналадағы, қоршаған ортадағы қарым-қатынас;
Бұқаралық ақпараттар құралдары, өнер, әдебиет;
Баланың өзінің өмір салты, оның микроортада атқаратын жоспарлары, ұмтылыстары, рөлі.
Психологтары мен педагогтардың зерттеулерінде әлеуметтік тәрбиенің негізгі принциптері айқындалған:
Табиғи принципі - баланың қабілеттері мен қызығушылықтарын зерттеу зерттеу жәнее олардың дамуына көмектесу.
Халықтың принципі - ұлттық мәдениетті, дәстүрлерді және ана тілді ескеру.
Ізгіліктік принципі - әр баланың жекетұлғалық ерекшелігін моцындау, оның физикалық, рухани, эмоциялық, әлеуметтік жауапкершілік принциіп. Ол дарынды балалрдың дамуы үшін, физикалық әлсіз балаларға, ақылы дамуы тежеген балаларға, мінез-құлқында ауытқушылығы бар балаларға, жетім балалрға, мүгедек балаларға, қамқорлықты қажет ететін балаларға жағдай жасауда көрінеді [6, б. 90].
Бала тұлғасының дамуы, қалыптасуы, әлеуметтенуі күрделі процесс. Ол баланың қоршаған ортасының ықпалымен жүріп отырады: отбасы, мектеп, құрдастары, аула, туысқандары, теледидар, интернет, бұқаралық ақпарат құралдары және басқа да тұлғаның қалыптасуына әсер етеін факторлар. Бұлар тұлғаға жақсы да, жағымсыз да жағынан әсер етеді. Бала оларды өзінің қабілеті, ой-өрісі, дүниетанымы, көзқарасы, ұйғарымы бойынша оларды қабылдайды. Баланың тұлға болып қалыптасып, өз өмірін дұрыс бағыттауында, білім, тәрбие алып, қабілетін, шығармашылығын, бойында бар қасиетін жақсы жағынан көрсетіп дамуында, дүниетанымын қалыптастыруына, айналасына объективті көзқараспен қарауға, жамандық пен жақсылықты ажырата білуіне, өзін-өзі тәрбиеленуіне, конфликтілік жағдайға ұрынбауына, ұрынған жағдайда дұрыс жол табуға бағыттаушы рөлін әлеуметтік педагог атқаруы қажет. Әлеуметтік педагог баланы тұлға деп қарастырып, оның бойындағы қасиеттерін, ерекшеліктерін ескере отырып, қарым-қатынасқа түсуі қажет. Ол баланы досы, көмекшісі, бағдаршысы, кеңесшісі болуы тиіс. Әлеуметтік педагог осы принциптерді ұстанса, баланың тұлға болып қалыптасуы дұрыс арнада жүреді, жақсы нәтижелерге қол жеткізуіне болады.
1.4 Мектептегі әлеуметтік педагогтың міндеттері, құқықтары, қызметтері, жұмыс істеу әдістері
1.Әлеуметтік педагог өз қызметін үш бағытта жүргізеді
Балалар мен отбасының мүшелеріне жүргізілетін психодиагностикалық, психокоррекциялық қызмет әдістерін негіздеп сараптайды және өңдейді.
Социумдағы әлеуметтік жағдайды зерттеп және оған болжам жасау арқылы отбасы мен балаларға әлеуметтік- педагогикалық нақты көмек формаларын және түрлерін ұсынады.
Баланың жан-жақты психологиялық дамуына жағдай жасау, оқу мен тәрбиеге теріс көзқарасты жою, салауатты өмір салтына оңды көзқарас қалыптастыру, бала тұлғасы дамуының бұзылу себептерін анықтап, алдын-ала сақтандыру шараларын жүргізу, үгіт-насихат жұмыстары арқылы педагогтар мен балалардың психологиялық, құқықтық біліктілігінің жоғары болуымен анықталады.
2.Әлеуметтік педагогтың міндеттері
Баланың жас ерекшелігінің әрбір кезеңіне байланысты жеке дамуына кешенді ықпал ету
Өзара қарым-қатынаста,оқу барысында қиындыққа ұшыраған оқушыларға әлеуметтік-педагогикалық көмек беруді қамтамасыз ету
Оқушы отбасының тәрбие жағдайын зерттеу
Баланың жеке дамуындағы ауытқушылықтың алдын-алу және болдырмау
Мектеп пен тұрғылықты мекен жайында тұлғаны қорғау, тәрбиелеу және оқу-ағартудың кешенді жүргізеді
Оқушылардың жеке психо-медициналық және педагогикалық ерекшеліктерін зерттейді
Оқушының қызығушылығын, сұранысын, мінез ауытқышылығын ,шиеленісті жағдайларын анықтап, мезгілінде көмек көрсетеді
Тәрбиеленушілердің өмірін қорғауды, қауіпсіздендіруді қамтамасыз етеді, оқушының қиындығы мен проблемаларына, тәртібіндегі ауытқулары кезеңінде тез арада әлеуметтік көмек және қолдау көрсетеді
Тұлғаның дамуы мен тәрбие проблемаларын шешуде отбасылармен серіктестік, әріптестік қарым-қатынастар орнатып, ынтымақтастықпен жұмыс жүргізеді [7, б. 90]
Әлеуметтік-педагогикалық диагностика әдістемесін анықтайды.
Патрионат бойынша тұрғын үй ,зейнетақыберу,жетім балалалар мен ата-ана қамқорлығынсыз қалған баланың мүліктік және мүліктік емес құқы бойынша жұмыс жүргізеді.
Сабақтан тыс уақытта оқушының физикалық және дарындылық талабын дамытуға жағдайлар жасайды. Медициналық-әлеуметтік тәуекелшілдер тобына жататын балаларды анықтайды.
Мемлекеттік, қоғамдық ұйымдар мен балалар арасында қарым-қатынас орнатады.
Әлеуметтік ортадағы гуманистік, рухани- адамгершілік қатынастардың қалыптасуына ықпал етеді.
Тұлғаның қоғам өміріне тиімді кірігуіне, Отанды сүю, қоршаған табиғи ортаны аялауына және азаматтық тәрбие беру шараларына ықпал етеді.
Психологпен, мұғалімдермен, ата-аналармен немесе оларды ауыстыратын адамдармен бірлесіп, тығыз қарым-қатынаста жұмыс істейді.
Білім беру ұйымдарының білім бағдарламаларын құрастыруға, бекітуге, оны жүзеге асыруға қатысады және өзінің құзіреттілігі бойынша олардың орындалуына жауап береді
Әлеуметтік педагогтың құқығы
Баланың педагогикалық медициналық құжаттарын қарауға
Сабақтарға қатысып отыруға
Баланың денсаулығы мен құқығын қорғау бойынша мектеп әкімшілігінің, медициналық, педагогикалық қызметкерлерінің және қоғамдық ұйымдардың алдында көкейтесті мәселелерді қоюға
Медициналық- әлеуметтік мәселелер бойынша білім мекемелерінің эксперттік шешімдеріне араласуына
Отбасы мүшелерінің мектеп пен отбасындағы кепілдігін анықтау мәселесін (даулы жағдай( қоюға
Қажетті кезде тиісті органдарға ата-ана құқығынан айыру мәселесін ұсынуға, балалар мүддесін сотта қорғауға құқылы
Әлеуметтік педагогтың әрекет ету кезеңдері
1-кезең-оқушылардың әлеуметтік өмірінің шынайы болмысын зерттеу
2-кезең-зерттеу материалдарының қорытынды құжаттарына сәйкес мақсат-міндеттерді анықтайды, проблемалық жағдайға тап болған субъектілердің әлеуметтік өмірінің мүмкіндіктерін есепке алады және жұмысты жоспарлайды
3-кезең-әрбір іспен әлеуметтік-педагогикалық қызмет кезеңдеріндегі зерттеу нәтижелері мен жоспардың іске асырылу барысында жеткен жетістіктерді конструкциялау жұмысын жүзеге асырады.
Әлеуметтік педагогтың, психологтың, дәрігердің бірлескен қызметі төмендегідей:
1.Отбасына әлеуметтік-психологиялық көмек көрсету
2.Балаларға әлеуметтік-психологиялық көмек көрсету
3.Отбасы мен балаларға дәрігерлік, психологиялық, педагогикалық кеңес беру
4.Балаларды күйзелтетін даулы мәселелерді шешуге көмектесу
5.Мінезінде ауытқушылығы бар балаларға диагностика және коррекция жасау
6.Профилактикалық шаралар ұйымдастыру
Әлеуметтік педагог пен психологтың бірлесіп шешетін проблемаларына мына мәселелерді жатқызуға болады
Оқушылардың мектепке келмеуі
Оқушы тәрбиесіндегі, мінезіндегі ауытқушылық
Баланың құрбыларымен қарым-қатынасындағы қиыншылықтар
-Мұғалім мен оқушы арасындағы дау-дамай, кикілжіңді шешуге көмек бер
-Білім алудағы қиыншылықтарды жеңуде оқушыларға көмек
-Оқушының болашақ кәсібін таңдауына көмек беру
-1-сынып оқушысын мектептік өмірге бейімдеу
-Ата-аналарға отбасындағы тәрбиені ұйымдастыруға көмектесу
-Баланың тұлғалық қалыптасуы мен дамуына көмектесу
-Ата-ана мен бала арасындағы кикілжіңді шешу
-Ата-ана мен бала арасындағы жағымды тұлғааралық қарым-қатынасты қалыптастыруға көмек беру
Әлеуметтік педагогтың отбасымен бірлесе әрекет етуін ұйымдастыруы.
-өз балалары мен сынып оқушыларын тәрбиелеуде отбасының этнопедагогикалық мүмкіндіктерін анықтау мақсатында отбасын зерттеу
-бала тәрбиесіне байланысты отбасының адамгершілік мүмкіндіктеріне қарай отбасыларын топтарға бөлу
-әлеуметтік педагпен ата-ана бірлескен әрекетінің бағдарламасын құру
-бірлескен тәрбие қызметіндегі ағымдағы және ақырғы нәтижелерді талдау
-оқушының отбасын зерттеу әлеуметтік педагогқа баланың өмір сүру сипатын,оның көпқұрылымдығын, дәстүрін, рухани құндылықтарын, тәрбиелеу мүмкінділігін ата-ана мен оқушы арасындағы қарым-қатынасты түсінуге көмектеседі.
Әлеуметтік педагог отбасымен жұмыс жүргізу барысында психологиялық-педагогикалық диагностика түрлерін пайдалана алады- бақылау, байқау, пікірлесу, тесттеу, анкета жүргізу,іскерлік ойындар өткізу,балалар шығармашылығын пайдалану [8, б. 65].
Әлеуметтік педагог отбасымен жұмыс жүргізу барысында төмендегі ережелерді ұстануы тиіс:
1.бала мен оның ата-анасы өздерін зерттеу объектісі ретінде сезінбеуі тиіс
2.зерттеу мақсатты, жоспарлы, үздіксіз және жүйелі түрде жүргізілуі тиіс
3.зерттеу әдістері тәрбиелеу әдістерімен байланыста болуы тиіс
4.психологиялық-педагогикалық әдістер әралуан, кешенді түрде пайдалануы тиіс
Отбасын зерттеудің психологиялық-педагогикалық диагностика түрлері
Ата-аналармен жұмысты ең алдымен әртүрлі әдістерді қолдана отырып, отбасын мұқият зерттеуден бастау керек - бақылау, баланың үйіне бару, мінездеме жүйесі, сұхбаттасу, сауалнама, баланың шығармашылық жұмысы, т.б. Бұл әдістер бір-бірін толықтырып отырады.
Қазіргі таңда өмірбаянды талдау әдісі кеңінен қолданылуда. Отбасы туралы мағлұматты әлеуметтік педагог сауалнама арқылы алуына болады.
Сыныптағы оқушының әлеуметтену картасы-
Оқушының аты-жөні - әлеумет-отбасы-қиын кезде-КЕДЕРГІ-Дос-Ересек-Таңдау
Сынып жетекшісі 1пункта көрсетілген ақпараттарды алу үшін төмендегі көрсетілген сұрақтарға оқушылардан жауап алады-
Сен үшін өміріңдегі басты нәрселер не деп ойлайсың,төмендегі сөздерден маңыздылығына қарай нөмірлеп белгілеп шық-
1.сабақ
2ауладағы ойын мен қарым-қатынас жасайтын достар
3.сенің отбасың
4.мектеп
5.үйірмелер мен секциялар.
2.Отбасы мүшелерін атап шық.
Отбасы мүшелерінің ішінде сенімен жақсы, сенімді қарым-қатынастағы адамның қасына+белгісін қойыпшық.Отбасы мүшелерінің ішінде жиі егесіп,жанжалдасып қалатын адамның қасына - белгісін қойып шық.Сені қатты ренжітіп, ұратын отбасы мүшесінің қасына * белгісін қойып шық.
3.Қиналған шақтарыңда,проблема болған кезде кімнен ақыл сұрап, көмек сұрайсың Ол кім
4.Саған көбіне кедергі келтіретін не деп ойлайсың
5.Нағыз досың кім
6.Ересек адамдардың ішінен сен өз проблемаңа байланысты кімнен көмек күтесің, кім сені тыңдап, түсініп, көмектеседі
7.Сыныптағы сен құрметпен қарайтын үш досыңды атап шық.(ер бала немесе қыз бала болса да мейлі
8.Төмендегі биылғы жылы өтетін пәндердің тізімін көріп шық және олардың әрқайсысының қасына келесі баға жүйесі бойынша пәнге қатысты сандарды қойып шық
.қызықты,бірақ қиын-1
.қызықты-2
.қызықты емес,себебі түсінбеймін-3
.түсінемін,бірақ жалығып кетемін-4
.ол сабаққа бармайтын едім,егер де маған ұрыспаса-5
Басқа әдістер сияқты, бұл әлеуметтену картасы тек балалармен сенімді қарым-қатынас орнатқан,оқу-тәрбие жұмысы гуманизмге бағытталған,қызықты мектепте ғана оң нәтижесін береді.
7- сұрақтың жауабын сынып жетекшісі қысқа,кодталған түрде береді. Ал 8-сауалнаманың жауабын төмендегідей жеке 2кестеде көрсеткен дұрыс
Кестедегі 8 бөлім бойынша мағлұматтар нені көрсетеді Осы бөлімдердің мазмұнына тоқталып шығайық.
1.Әлеумет бөлімі бойынша бала социумға қалай кірігіп отыр және бүгінгі күнге оған ең басты нәрсе не екені көрініп отыр.Әлеуметтік педагог үшін құнды мәселе отбасы баланың құндылық бағдарының ішінен қандай орын алатындығын білу.Бала бос уақытын қай жерде және кіммен бірге өткізетінін білу де маңызды болып табылады.
2.Отбасы бөлімі бойынша отбасы мүшелерінің ішінде кімге бала талпынады, кіммен сенімді қатынаста,ал кіммен нашар қатынаста, онымен түсінісе алмайтынын көруге болады.Сынып жетекшісі бала мәселесі бойынша кіммен сенімді қарым-қатынас орната алатынын осы кестеден көре алады.Отбасы мүшелерінің өзара қатынасы көрініп,отбасы балаға жақсы әсер ете алады ма әлде әсер ете алмайды ма деген сұраққа жауап алуға болады.
Осы кестеге сүйене отырып,ата-аналар комитетін сайлап,бала үшін беделді ата-аналар арасынан мектептің сыныптан тыс жұмыстарына көмекшілерді табуға болады.
3.Қиын кезде бөлімі бойынша, бала өзінің проблемасын шешуде кімнен көмек сұрай алады және бала үшін кім беделді екені көрінеді.
Егер де бала ешкімге сенбесе,ол өзінің проблемаларымен жеке қалатындығын байқауға болады.Баланың жас ерекшелігін,дұрыс емес шешімді қабылдап қоятындығын ескерсек,бала үшін бұл жағдайдың соңы орын толмас өкінішке әкеліп соғатындығы белгілі.Бұл бөлім сынып жетекшісі мен әлеуметтік педагогқа осы балаға қатысты қандай жұмыс жүргізуге болатындығы туралы ойлануға мүмкіндік береді.
4.Кедергі бөлімі бойынша, біз балаға ең алдымен өмірін не қиындатады,не жабырқататындығын көруге болады.Өзінің көзқарасы бойынша,өзі нені өзгерте алмайтынын байқаймыз.
5Дос бөлімі бойынша,біз оның досы кім екенін көреміз- құрдасы ересектердің бірі ме,өзінен кіші бала ма, қыз бала ма,ұл бала ма,ауладағы ортаның ішіндегі бала ма,сыныптасы ма,бірге үйірмеге қатысушы бала ма,Өкінішке орай кейбір баланың немесе жасөспірімнің нағыз досы болмайды,ол өзін жалғыз,бақытсыз сезінетін кездер де жиі кездеседі.
6.Ересек бөлімі бойынша, бала өз проблемасы бойынша кімге бара алады,кім оны түсініп,тыңдап,көмектесе алатынын көруге болады.
Әлеуметтік педагог үшін бұл бөлімнің де маңызы өте зор.Себебі,баланың тәртібінде ауытқу болған кезде,т.б кезде сынып жетекшісі,әлеуметтік педагог осы кісінің көмегіне сенуіне болады.
7.Таңдау бөлімінде сыныпта жүргізілген социометриялық сауалнаманың нәтижесі жазылады.Біз таңдаймыз,Бізді таңдайды бөлімі сыныптағы балалар оған қалай қарайды,сыныпта оған жақсы ма,сыныптағы микроклимат қандай,лидер кім,лидердің бұл балаға қатынасы қандай,бала құрдастарының арасында оқшауланып қалған жоқ па деген сұрақтарға жауап береді.
8.Сабақ үлгерімі бөлімінде баланың сабақтағы - мінез-құлқы, оның жұмысы, мұғалімдермен байланысы,оқу пәндеріне қатынасы,оның икемділігі мен тілегін көруге болады.Бір жағынан мұғалім сыныпта қаншалықты қызықты және беделді екендігін көруге болады.Бұл кесте сынып жетекшісі,әлеуметтік педагог үшін бала проблемасын анықтауға және шешуге үлкен мүмкіндік береді.
Әлеуметтік педагогқа сынып жетекшісі көмек сұрап келгенде олар сыныптың әлеуметтену картасын міндетті түрде ала келуі тиіс.Себебі,осы картадағы мәліметтерге сүйене отырып әлеуметтік педагог сынып жетекшісімен,психологпен кестеде көрсетілген бала үшін беделді адамдармен сұхбат жүргізеді.Осы жұмыстардан кейін әлеуметтік педагог баланың өзімен кездеседі [9, б. 45].
Оқушының әлеуметтік портреті
1.Оқушы туралы жалпы мәлімет
-аты-жөні
-жасы,сыныбы
-отбасы туралы мәлімет
-денсаулығы туралы мәлімет
-үйірмелерге,секцияларға қатысуы
-тапсырманы орындауы
2.Жеке психологиялық ерекшеліктері
-темпераментінің басымдылығы
-өзін-өзі бағалауы
-тұлғаның бағытты таңдауы
3.Тұлғаның әлеуметтенуіне,дамуына,әлеуметтік факторлардың ықпалы-отбасы,мектеп,достары,тұрғыл ықты мекені(қала,ауыл
4.Тұлғаның бағытталу картасы(қарым-қатынаста,мәдени бос уақытында неге басымдық береді
5.Әлеуметтік-педагогикалық жағдайды қалыптастыру және іске асыру бойынша педагогтың жұмысы(оқушының жеке қызығушылығы мен мүмкіндігін ескере отырып жаттығу,тапсырма түрінде беріледі
Бұл құжат қарапайым болып көрінгенмен,оның мазмұны оқушының тұлғалық,негізгі әлеуметтік-психологиялық мінездемесін зерттеуге,оқушының әлеуметтік тәрбиесінің деңгейін көтеруге бағытталған нақты тәрбиелік іс-шараларды атқаруға мүмкіндік береді.
Қиын баланың тұлғалық ерекшелігін зерттеу
1.Бала туралы жалпы мәлімет
2.Денсаулық жағдайы,дене дамуының ерекшелігі,дене дамуының жасына сәйкес келуі(бойы,салмағы,көзіндегі,құлағы ндағы ақаулық,т.б
3.Тұлғаның бағытталуы(эгоистік,қоғамдық,іскерл ік көзқарасы және сенімі,қызығушылығы,ақылы мен тәртібінің сәйкес келуі,қажеттілігі,ұмтылысы,арманы,и деалы,құндылығы
4.Өзін-өзі бағалауы(төмен,жоғары,адекватты,өзі не-өзі талап қоюшылығы,мұғалім мен достарының сынына жауабы,өзін-өзі тәрбиелеуі
5.Темпераменттің қай белгілері бала бойында көбірек көрінеді-сангвинник,холерик,флегмат ик,меланхолик
6.Эмоционалдық-еріктік саласының ерекшелігі.
Педагогикалық әсер етуге эмоционалдық реакциясы.Сезімнің дамуы-моральдік, интеллектуалдық,оның тереңдігі және табандылығы, эмоционалдық қозу дәрежесі, эмоционалдық күйзелуінің сыртқы көрінісі,ерік күшінің ерекшілігі, мақсат қоя білуі.
7.Мүмкіншілігі(жалпы және арнайы
8.Мінезі-оқуға,еңбекке, мінезінде қандай оң және теріс жақтары бар-белсенді,тәртіпті,жауапкершіліг і мол,жеңілтек,қырсықтық,жалғандық,ер есек адамдар мен өзінен кішілерге қатынасы, сыйлаушылығы, мейірімділік, дөрекілік, эгоизм, қатыгездік. Жағымсыз қылықтары бар ма - шылым шегу, жалған айту, спирттік ішімдік пайдалану,нашақорлық.
9.Тәрбиеленушінің тұлғааралық қарым-қатынасының мінездемесі
Отбасында (отбасы тәрбиесінің жағдайы,құрылымы бойынша отбасына мінездеме,материалдық қамтамасыз етілуі.Тәрбиелік мүмкіндігі,отбасындағы ересек адамдар арасындағы қарым-қатынас ерекшелігі,бала мен ересек арасында,отбасындағы бала позициясы
Сынып ұжымында(сынып ұжымына мінездеме,оқушының әлеуметтік мәртебесі,оның ұжымдағы орны-лидер, беделді, қабылданған, оқшауланған, тәрбиеленушінің сынып ұжымына қатынасы-симпатия, антипатия, өзінің ұстанымына көзқарасы
10.Әртүрлі іс-әректке араласуы-
Білім алуына қатынасы(үлгерімі,білім деңгейі,белгілі бір пәнге қызығушылығы,есте сақтау,ойлау ерекшеліктері
Еңбекке деген қатынасы(еңбек дағдыларының болуы,іскерлігі,еңбектің бір түріне қызығуы,қоғамға пайдалы еңбекке араласуы,үйдегі еңбек міндетін орындауы.белгілі бір іс-әрекетке қызығуы(секция,үйірме)
Кәсіптік бағдарлама алуы
11.Мінез-құлқында ауытқушылық болуының себептері-
Денсаулық жағдайының нормадан ауытқуы(денсаулығының,дене,жүйке жүйесінің бұзылуы,дене дамуының сәйкессіздігі,бойының дұрыс өспеуі,невроз,есте сақтауындағы,ойлауындағы кемшіліктер.
Тәрбиеленушінің тұлғааралық қарым-қатынасының бұзылуы(сынып ұжымында беделді емес,қабылданбаған,оқшауланған,бақы лаусыз қалған,отбасынан аластатылған.
Мұғалімдердің қателігі(педагогикалық билікті асыра пайдалануы,баланың тұлғалық қасиетін ескермей жазалау,ұсынған талабының қайшылығы,оқушының ерекшелігі туралы білмеуі,баланың ата-анасы мен мұғалім арасындағы және бала мен мұғалім арасындағы дау-дамай және т.б
Отбасындағы тәрбие қателіктері асыра еркелету,асыра жазалау,балалық шақтағы жалғыздық,қарапайым психологиялық-педагогикалық білімінің болмауы,бала тәрбиесін мектепке аудару,дене еңбегінен баланы аластату, отбасындағы кикілжің т.б [10, б. 75].
Әлеуметтік сеьептер(қоғамдағы,кіші ортадағы қайшылықтар.
Баланың жүйкесіне әсер ететін жағдайлар.
Тұлғаны қайта бағыттаудың мақсаты,әдісі,түрі оның жеке психологиялық,жас және жыныстық ерекшелігін,мінез-құлқы мен дамуындағы ерекшеліктерін ескере отырып анықталады.Әлеуметтік педагог әрбір тәрбиеленуші үшін оның қызығушылығын,мүмкіндігін ескере отырып жұмыс жүргізеді. Оның ересек адамдармен, достарымен қарым-қатынасын болжамдау арқылы жасөспірімді басқару қызметін анықтайды.
1.5 Әлеуметтік жұмыстардың шет елдік тәжірибелері
Әлеуметтік жұмыс, қоғамдық құрылыс ретінде қалыптаса отырып, қоғамдық институт болып табылады және адамдардың қызмет сферасы біртіндеп жан- жақты ғылыми зерттеудің, объктісіне айналды, және ХХ ғ. Соңына қарай қоғамдық өмірдің осындай құбылыстарының ғылыми түсінуі және теория тарихы туралы айтуға болады, бұл тарих тек қана қоғамның "әлсіз" топтарын әлеуметтік қорғау практикасы мәселесінің теориялық меңгеруі мен ғана емес, сонымен қатар теориялық білімнің өзіндік дамуымен, эвалюциясын, және жеке ғаламдардың қызметімен тікелей байлансты.
Шетелдің ғылыми дәстүрінде көптеген жұмыстар бар. Мұнда әлеуметтік жұмыстарды теориялық зеттеу тарихы мәселесі қарастырылған, және ол туралы ғылыми ойлар эвалюциясы көрініс алады. Белорусияда қайырымдылықты зерттеудің фактологиялық, тарихи - библиографиялық дәстүрі анықталып, қызтеттің қоғамдық формуларана талдау жасалынғанымен әлеуметтік жұмыстың теориялық түсіну тарихы әліде жасалмаған. Тіпті әлеуметтік жұмыстың теориялық түсініктерінің эвалюциялық ерекшеліктері мен кейбір маңызды етаптарын және ХІХ - ХХ ғғ. Оның ғылыми зерттелелуін елестету өте маңызды.
Осы тұрғыдан әлеуметтік жұмыстың ғылыми ретіндегі екі өзара байланысты құбылыстарын салыстыра кетен жөн: бір жағынан, оның тарихын, яғни әлеуметтік тарихының даму барысында әлеуметтік жұмыстын орының анықтау, ол екінші жағынан- зерттеудың арнайы объектісі ретінде әлеуметтік жұмысты ғылыми зерттеудің тарихын әлеуметтік жұмыс теориясын эвалюциясының, оның адам және қоғам туралы өзгеде ғылымдармен өзара байланысы [11, б. 59].
Ғылыми әдебебеттерді талдау кезінде әлеуметтік жұмысты ғылыми түсіну тарихындағы теориялық дәстүр. әлеуметтік рөлді зерттеу және қайырымдылық сияқты қоғамдық өмір құбылысының мәңін түсіну, сонымен қатар әлеуметтік көмекті қажет етушілерді ғылыми зерттеуді түрлі психологиялық, әлеуметтік, психотерапиевті доктриналарға қарсы қою барысында қалаптасты.
Шетелдердегі әлеуметтік жұмыс тарихына шолуларда оның мамандық ретінде қалыптасуы қайырымдылық қоғамдардың дамуы және қалыптасуымен байланыстырылады. ХІХ-ХХ ғғ. ІІ жартысындағы әлеуметтік жұмысқа байланысты ерте кездегі теориялық еңбектерде тұлғаның әлеуметтік - тұрмыстық және материялдық жағдайын жақсарту, түзету қабілетіне әлеуметтік көмек субъектісінің әсер ету тиімділігі қарастырылады. Отбасына көмек көрсету, қоғамның, мемлекеттің, соңдай-ақ түлғаның моральді міндеті ретінде болады. Теориялық құрылыс, әлеуметтік жұмыс мәселерерін ғылыми түсіну әлеуметтік көмектің қандайда бір шараларында әдістемеліктің орнау методологиясына, әлеуметтік қызмет көрсету әрекетінің оптималды варианттарын іздестіруге, қатысты болды. Бұл өз кезегінде адамдардың өмір сүру жағдайын зертеудің қоректілі әдістеріне, адам мен қоғамның, әлеуметтік қамуына сүйенуі тиіс.
ХІХ - ХХ ғғ.-әлеуметтік жұмыстың ғылыми зерттеу тенденцияларының дамыған кезі және оның шетелдерде теориялық қатынасқан шағы болып саналады. Осы кезеңде "Ғылыми әлеуметтік жұмыс" дамыды, осыған 1915-1920 жж. Мерри Ричмодтың еңбектері мысал бола алады. Мерри Ричмонд әлеуметтік жұмыс сапасын зерттеудің, бағалаудың үлкен жүйесін, және әлеуметтік жұмыскер шешуші қажет. Әлеуметтік мәселелерді диагностауды ұсынды, әлеуметтік жұмыс теориясының даму тарихындағы бұл дәстүр қайырымдылықтың түрлі формулаларын түсінуге сүйене отырып, этикатерапевті болып ұсынылуы мүмкін.
Әлеуметтік жұмыс тәжірибесінің ғылыми қалыптасу деңгейін көтеруге талпыныс негізінде, 20-30 жж. өзінде 3, Фрейд және оның ізбасарларының психоаналитикалық идеялары әлуметтік жұмысты териялық түсінудіруде психоаналитикалық құрылыстарды алдынғы орынға қойды. Бұл батыстың белді мамандардың, психоаналитикалық көзқарас - моральды - терапевті дәстүр, қайырымдылық әлеуметтік жұмысқа өте көп ғылыми емес, дәл емес, соған жақын түсініктерді әкелуінің барысында өсті деп тұжырымдауларына мүмкіндік туғызды. Ал, бұл өз кезегінде адамдардың тәртібін басқаруға, олардың денсаулығын реаблетациялау ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz