Шетел тілін жоғарғы кезеңде оқыту барысында аутентикалық материалдарды қолданудың ерекшеліктері
2 Жоғарғы сынып оқушыларын ағылшын тіліне оқытудағы аутентикалық мәліметтерді қолданудың ерекшеліктері 3
2.1 Жоғарғы сынып оқушыларын ағылшын тіліне оқытудағы қолданылатын аутентикалық мәліметтердің ерекшеліктерін анықтаудың мақсатындағы John and Liz Soars “Headway” (Upper.Intermediate Level) ОӘК талдау 3
2.2 11 сынып оқушыларын ағылшын тіліне оқытудағы аутентикалық мәліметтерді қолданудың тәжірибесі 4
2.3 “Headway” ОӘК 7.бөлімі мәліметтерінің негізіндегі аутентикалық аудитивті мәтіндермен жұмыс істеу технологиясы 4
Қорытынды 4
Қолданылған әдебиеттер тізімі 4
2.1 Жоғарғы сынып оқушыларын ағылшын тіліне оқытудағы қолданылатын аутентикалық мәліметтердің ерекшеліктерін анықтаудың мақсатындағы John and Liz Soars “Headway” (Upper.Intermediate Level) ОӘК талдау 3
2.2 11 сынып оқушыларын ағылшын тіліне оқытудағы аутентикалық мәліметтерді қолданудың тәжірибесі 4
2.3 “Headway” ОӘК 7.бөлімі мәліметтерінің негізіндегі аутентикалық аудитивті мәтіндермен жұмыс істеу технологиясы 4
Қорытынды 4
Қолданылған әдебиеттер тізімі 4
Берілген жұмыстың бірінші бөлімінде көрсетілген объективті себептерге байланысты тыңдаудың жоғарғы сатысында аутентикалық мәліметтерді қолдану тек тиімді ғана емес, сондай-ақ қажет.
Бұған қарамастан, практикалық қызметте аутентикалық мәліметтерді қолдану шектеулі. Бұл жерде екі себепті бөліп көрсетуге болады. Біріншіден, заманауи шет тілге оқыту мақсаттарының мектептердегі оқу әдістемелік кешінінің көбісімен біршама ерекшеленуі, екіншіден, жасалған оқыту әдістемелерінің және олардың теориялық негізінің болмауы.
Сондықтан берілген жұмыстың практикалық бөлімінде біз Астана қаласының №51 мектебіндегі заманауи “Headway” оқу-әдістемелік кешені бойынша шет тілі сабағын өткізетін боламыз. Өйткені біз жоғарғы оқыту сатысын қарастырғандай, берілген жағдайда бұл Upper-Intermediate level, ол бойынша жұмыс 11-ші сыныптарда жүргізіледі. Бұл оқу-әдістемелік кешенінде шет тілін оқыту амалына коммуникативті әдіс ұсынылған.
Біздің таңдап алынған тақырыптың өзгешелігіне байланысты, біздің ұсынған аудитивті мәтіндеріміз бен тапсырмаларымыздың олардың аутентілігіне қойылған белгілеріне келесідей жоспар бойынша сәйкестігіне талдау жүргізген дұрыс:
1. ОӘК өзінің қысқаша сипаттамасы.
2. Тыңдауға арналған мәліметтерді сипаттау мен талдау.
3. Аудитивті мәтіндермен жұмыс әдістемесін ұсыну [1, б. 85].
“Headway” (Upper-Intermediate, Student’s Book, кешеннің авторлары John and Liz Soars) Анлияда басылып шығарылған заманауи оқу-әдістемелік кешені, ол шет елдің студенттерінің ағылшын тілін оқуына арналған. Ол он екі тақырыптық бөлімдерден тұрады. Бөлімдердің әрқайсысы сөйлеу қызметінің барлық түрлеріне параллельді оқытуды білдіретіндей құрастырылған: оқу, сөйлеу, тыңдау және жазу. Оқулық әдемі рәсімделген және көркемдік тіреулерге ие: әр түрлі фотосуреттер, күлкінішті суреттер, өнер туындыларының репродукциялары. Онда оқу-аутентикалық және нағыз аутентикалық мәліметтер кеңінен көрсетілген: газеттер мен журналдардан алынған публицистикалық мәтіндер, ғылыми мақалалар, елтанушылық және мәдени сипаттағы очерктер, прагматикалық мәліметтер, көркем туындылардан үзінділер (the soucers of the material include encyclopaedias, classical, modern and popular literature, quizzes both serious and amusing, popular and professional magazines, and daily newspapers. The material in the listening developments is either an authentic interview (Units 3, 7, 10, 12) or a script recorded by actors based on an authentic intervew).
Берілген оқу-әдістемелік кешенінің құрамына аудиокассеталар кіреді, аудитивті мәтіндер (барлығы 37 мәтіндер) басылымдық түрде оқулықтың соңында қайталанған, түрлі сөйлеу түрлеріне ие (диалогтар мен монологтар). Мәтіндердің тақырыптары әр түрлі: “A variety of accents”;“Esperanto, a world language”; “A Victorian Family” және т.б.
Бұған қарамастан, практикалық қызметте аутентикалық мәліметтерді қолдану шектеулі. Бұл жерде екі себепті бөліп көрсетуге болады. Біріншіден, заманауи шет тілге оқыту мақсаттарының мектептердегі оқу әдістемелік кешінінің көбісімен біршама ерекшеленуі, екіншіден, жасалған оқыту әдістемелерінің және олардың теориялық негізінің болмауы.
Сондықтан берілген жұмыстың практикалық бөлімінде біз Астана қаласының №51 мектебіндегі заманауи “Headway” оқу-әдістемелік кешені бойынша шет тілі сабағын өткізетін боламыз. Өйткені біз жоғарғы оқыту сатысын қарастырғандай, берілген жағдайда бұл Upper-Intermediate level, ол бойынша жұмыс 11-ші сыныптарда жүргізіледі. Бұл оқу-әдістемелік кешенінде шет тілін оқыту амалына коммуникативті әдіс ұсынылған.
Біздің таңдап алынған тақырыптың өзгешелігіне байланысты, біздің ұсынған аудитивті мәтіндеріміз бен тапсырмаларымыздың олардың аутентілігіне қойылған белгілеріне келесідей жоспар бойынша сәйкестігіне талдау жүргізген дұрыс:
1. ОӘК өзінің қысқаша сипаттамасы.
2. Тыңдауға арналған мәліметтерді сипаттау мен талдау.
3. Аудитивті мәтіндермен жұмыс әдістемесін ұсыну [1, б. 85].
“Headway” (Upper-Intermediate, Student’s Book, кешеннің авторлары John and Liz Soars) Анлияда басылып шығарылған заманауи оқу-әдістемелік кешені, ол шет елдің студенттерінің ағылшын тілін оқуына арналған. Ол он екі тақырыптық бөлімдерден тұрады. Бөлімдердің әрқайсысы сөйлеу қызметінің барлық түрлеріне параллельді оқытуды білдіретіндей құрастырылған: оқу, сөйлеу, тыңдау және жазу. Оқулық әдемі рәсімделген және көркемдік тіреулерге ие: әр түрлі фотосуреттер, күлкінішті суреттер, өнер туындыларының репродукциялары. Онда оқу-аутентикалық және нағыз аутентикалық мәліметтер кеңінен көрсетілген: газеттер мен журналдардан алынған публицистикалық мәтіндер, ғылыми мақалалар, елтанушылық және мәдени сипаттағы очерктер, прагматикалық мәліметтер, көркем туындылардан үзінділер (the soucers of the material include encyclopaedias, classical, modern and popular literature, quizzes both serious and amusing, popular and professional magazines, and daily newspapers. The material in the listening developments is either an authentic interview (Units 3, 7, 10, 12) or a script recorded by actors based on an authentic intervew).
Берілген оқу-әдістемелік кешенінің құрамына аудиокассеталар кіреді, аудитивті мәтіндер (барлығы 37 мәтіндер) басылымдық түрде оқулықтың соңында қайталанған, түрлі сөйлеу түрлеріне ие (диалогтар мен монологтар). Мәтіндердің тақырыптары әр түрлі: “A variety of accents”;“Esperanto, a world language”; “A Victorian Family” және т.б.
1. Воронина Г.И. Организация работы с аутентичными текстами молодежной прессы в старших классов школ с углубленным изучением немецкого языка // Иностранные языки в школе. - 1999. - № 2.
2. Елухина Н.В. Обучение аудированию в русле коммуникативно ориентированной методики // Иностранные языки в школе . -1989. - № 2.
3. Елухина Н.В. Преодоление основных трудностей понимания иноязычной речи на слух как условие формирования способности устно общаться // Иностранные языки в школе . -1996. - № 4.
4. Елухина Н.В. Обучение слушанию иноязычной речи // Иностранные языки в школе . -1996. - № 5.
5. Елухина Н.В. Основные трудности аудирования и пути их преодоления // Иностранные языки в школе. - 1995.- № 2.
6. Зайцева Л. А. Требования к аудитивному материалу, содержащему неизученную лексику // Иностранные языки в школе . -1996. - № 3.
7. Колшанский Г.Н. Лингвокоммуникативные аспекты речевого общения // Иностранные языки в школе. -1985. - № 1.
8. Кричевская К..С. Прагматические материалы, знакомящие учеников с культурой и средой обитания жителей страны изучаемого языка // Иностранные языки в школе . -1996. - № 1.
9. Кулиш Л.Ю. Виды аудирования // Иностранные языки в школе. -1984. - № 2.
10.Носонович Е.В., Мильруд Г.П. Параметры аутентичного учебного текста // Иностранные языки в школе . - 1999. - № 1.
11.Носонович Е.В., Мильруд Г.П. Критерии содержательной аутентичности учебного текста // Иностранные языки в школе . - 1999. - № 2.
12. Пруссаков Н.Н. Трудности при обучению аудированию иноязычного звучащего текста // Иностранные языки в школе . -1994. - № 6.
13. Рогова Г.В., Рабинович Ф.М., Сахарова Т.Е. Методика обучения иностранному языку в средней школе. -М.: Просвещение, 1991.
14. Купарева, В.В.; Старикова, А.Ю., Использование метода денотативного анализа иноязычного текста при обучении чтению в школе [Текст] / В.В. Купарева; А.Ю. Старикова // Иностранные языки в школе. – 2003. - № 2. – С.16-20.
15. Лытаева, М. А. Совершенствование умений говорения на основе текста для чтения на старшем этапе [Текст] / М. А. Лытаева// Иностранные языки в школе. – 2004. - № 3. – С. 53-59
16. Мильруд, В.П.; Гончаров, А.А. Теоретические и практические проблемы обучения пониманию коммуникативного смысла иноязычного текста [Текст] / Р.П. Мильруд; А.А. Гончаров // Иностранные языки в школе.- 2003. - № 1. – С.12-19.
17. Миролюбов, А.А. Натуральный метод [Текст] / А.А. Миролюбов // Иностранные языки в школе. – 2002. - №5. – С. 26-28.
18. Миролюбов, А.А. Прямой метод [Текст] / А.А. Миролюбов // Иностранные языки в школе. – 2002. - №2. – С. 15-17.
19. Мошкина, И.И. Урок – игра по домашнему чтению [Текст] / И.И. Мошкина // Иностранные языки в школе. – 2005. - № 3. – С.22-24.
20. Нуждина, М.А. К вопросу управления процессом порождения речевого произведения на основе текста [Текст] / М.А. Нуждина // Иностранные языки в школе. - 2002. - № 2. - С. 41- 43.
21. Пассов, Е.И. Коммуникативный метод обучения иноязычному говорению [Текст] / Е.И. Пассов- 2-е изд. – М.: Просвещение, 1991. – 223 с
22. Пассов, Е.И. Основы методики обучения иностранным языкам. [Текст] / Е.И. Пассов. – М.: «Русский язык», 1977. – 216 с.
23. Педагогика: педагогические теории, системы, технологии [Текст]: учеб. для студ. высш. и сред. пед. учеб. заведений / С.А. Смирнов, И.Б. Котова, Е.Н. Шиянов - М.: Издательский центр “Академия”, - 2000. - 512 с.
24. Рогова, Г.В. Методика обучения иностранным языкам в средней школе [Текст] / Г.В. Рогова – М.: Просвещение, 1991 – 287 с.
25. Соловова, Е.Н. Методика обучения иностранным языкам: базовый курс лекций: пособие для студентов пед.вузов и учителей. [Текст] / Е.Н. Соловова. – М.: Просвещение, 2005. – 239 с.
2. Елухина Н.В. Обучение аудированию в русле коммуникативно ориентированной методики // Иностранные языки в школе . -1989. - № 2.
3. Елухина Н.В. Преодоление основных трудностей понимания иноязычной речи на слух как условие формирования способности устно общаться // Иностранные языки в школе . -1996. - № 4.
4. Елухина Н.В. Обучение слушанию иноязычной речи // Иностранные языки в школе . -1996. - № 5.
5. Елухина Н.В. Основные трудности аудирования и пути их преодоления // Иностранные языки в школе. - 1995.- № 2.
6. Зайцева Л. А. Требования к аудитивному материалу, содержащему неизученную лексику // Иностранные языки в школе . -1996. - № 3.
7. Колшанский Г.Н. Лингвокоммуникативные аспекты речевого общения // Иностранные языки в школе. -1985. - № 1.
8. Кричевская К..С. Прагматические материалы, знакомящие учеников с культурой и средой обитания жителей страны изучаемого языка // Иностранные языки в школе . -1996. - № 1.
9. Кулиш Л.Ю. Виды аудирования // Иностранные языки в школе. -1984. - № 2.
10.Носонович Е.В., Мильруд Г.П. Параметры аутентичного учебного текста // Иностранные языки в школе . - 1999. - № 1.
11.Носонович Е.В., Мильруд Г.П. Критерии содержательной аутентичности учебного текста // Иностранные языки в школе . - 1999. - № 2.
12. Пруссаков Н.Н. Трудности при обучению аудированию иноязычного звучащего текста // Иностранные языки в школе . -1994. - № 6.
13. Рогова Г.В., Рабинович Ф.М., Сахарова Т.Е. Методика обучения иностранному языку в средней школе. -М.: Просвещение, 1991.
14. Купарева, В.В.; Старикова, А.Ю., Использование метода денотативного анализа иноязычного текста при обучении чтению в школе [Текст] / В.В. Купарева; А.Ю. Старикова // Иностранные языки в школе. – 2003. - № 2. – С.16-20.
15. Лытаева, М. А. Совершенствование умений говорения на основе текста для чтения на старшем этапе [Текст] / М. А. Лытаева// Иностранные языки в школе. – 2004. - № 3. – С. 53-59
16. Мильруд, В.П.; Гончаров, А.А. Теоретические и практические проблемы обучения пониманию коммуникативного смысла иноязычного текста [Текст] / Р.П. Мильруд; А.А. Гончаров // Иностранные языки в школе.- 2003. - № 1. – С.12-19.
17. Миролюбов, А.А. Натуральный метод [Текст] / А.А. Миролюбов // Иностранные языки в школе. – 2002. - №5. – С. 26-28.
18. Миролюбов, А.А. Прямой метод [Текст] / А.А. Миролюбов // Иностранные языки в школе. – 2002. - №2. – С. 15-17.
19. Мошкина, И.И. Урок – игра по домашнему чтению [Текст] / И.И. Мошкина // Иностранные языки в школе. – 2005. - № 3. – С.22-24.
20. Нуждина, М.А. К вопросу управления процессом порождения речевого произведения на основе текста [Текст] / М.А. Нуждина // Иностранные языки в школе. - 2002. - № 2. - С. 41- 43.
21. Пассов, Е.И. Коммуникативный метод обучения иноязычному говорению [Текст] / Е.И. Пассов- 2-е изд. – М.: Просвещение, 1991. – 223 с
22. Пассов, Е.И. Основы методики обучения иностранным языкам. [Текст] / Е.И. Пассов. – М.: «Русский язык», 1977. – 216 с.
23. Педагогика: педагогические теории, системы, технологии [Текст]: учеб. для студ. высш. и сред. пед. учеб. заведений / С.А. Смирнов, И.Б. Котова, Е.Н. Шиянов - М.: Издательский центр “Академия”, - 2000. - 512 с.
24. Рогова, Г.В. Методика обучения иностранным языкам в средней школе [Текст] / Г.В. Рогова – М.: Просвещение, 1991 – 287 с.
25. Соловова, Е.Н. Методика обучения иностранным языкам: базовый курс лекций: пособие для студентов пед.вузов и учителей. [Текст] / Е.Н. Соловова. – М.: Просвещение, 2005. – 239 с.
Дипломдық жұмыстың екінші бөлімі:
Шетел тілін жоғарғы кезеңде оқыту барысында аутентикалық материалдарды қолданудың ерекшеліктері
Мазмұны
2 Жоғарғы сынып оқушыларын ағылшын тіліне оқытудағы аутентикалық мәліметтерді қолданудың ерекшеліктері 3
2.1 Жоғарғы сынып оқушыларын ағылшын тіліне оқытудағы қолданылатын аутентикалық мәліметтердің ерекшеліктерін анықтаудың мақсатындағы John and Liz Soars "Headway" (Upper-Intermediate Level) ОӘК талдау 3
2.2 11 сынып оқушыларын ағылшын тіліне оқытудағы аутентикалық мәліметтерді қолданудың тәжірибесі 8
2.3 "Headway" ОӘК 7-бөлімі мәліметтерінің негізіндегі аутентикалық аудитивті мәтіндермен жұмыс істеу технологиясы 14
Қорытынды 27
Қолданылған әдебиеттер тізімі 31
2 Жоғарғы сынып оқушыларын ағылшын тіліне оқытудағы аутентикалық мәліметтерді қолданудың ерекшеліктері
2.1 Жоғарғы сынып оқушыларын ағылшын тіліне оқытудағы қолданылатын аутентикалық мәліметтердің ерекшеліктерін анықтаудың мақсатындағы John and Liz Soars "Headway" (Upper-Intermediate Level) ОӘК талдау
Берілген жұмыстың бірінші бөлімінде көрсетілген объективті себептерге байланысты тыңдаудың жоғарғы сатысында аутентикалық мәліметтерді қолдану тек тиімді ғана емес, сондай-ақ қажет.
Бұған қарамастан, практикалық қызметте аутентикалық мәліметтерді қолдану шектеулі. Бұл жерде екі себепті бөліп көрсетуге болады. Біріншіден, заманауи шет тілге оқыту мақсаттарының мектептердегі оқу әдістемелік кешінінің көбісімен біршама ерекшеленуі, екіншіден, жасалған оқыту әдістемелерінің және олардың теориялық негізінің болмауы.
Сондықтан берілген жұмыстың практикалық бөлімінде біз Астана қаласының №51 мектебіндегі заманауи "Headway" оқу-әдістемелік кешені бойынша шет тілі сабағын өткізетін боламыз. Өйткені біз жоғарғы оқыту сатысын қарастырғандай, берілген жағдайда бұл Upper-Intermediate level, ол бойынша жұмыс 11-ші сыныптарда жүргізіледі. Бұл оқу-әдістемелік кешенінде шет тілін оқыту амалына коммуникативті әдіс ұсынылған.
Біздің таңдап алынған тақырыптың өзгешелігіне байланысты, біздің ұсынған аудитивті мәтіндеріміз бен тапсырмаларымыздың олардың аутентілігіне қойылған белгілеріне келесідей жоспар бойынша сәйкестігіне талдау жүргізген дұрыс:
1. ОӘК өзінің қысқаша сипаттамасы.
2. Тыңдауға арналған мәліметтерді сипаттау мен талдау.
3. Аудитивті мәтіндермен жұмыс әдістемесін ұсыну [1, б. 85].
"Headway" (Upper-Intermediate, Student's Book, кешеннің авторлары John and Liz Soars) Анлияда басылып шығарылған заманауи оқу-әдістемелік кешені, ол шет елдің студенттерінің ағылшын тілін оқуына арналған. Ол он екі тақырыптық бөлімдерден тұрады. Бөлімдердің әрқайсысы сөйлеу қызметінің барлық түрлеріне параллельді оқытуды білдіретіндей құрастырылған: оқу, сөйлеу, тыңдау және жазу. Оқулық әдемі рәсімделген және көркемдік тіреулерге ие: әр түрлі фотосуреттер, күлкінішті суреттер, өнер туындыларының репродукциялары. Онда оқу-аутентикалық және нағыз аутентикалық мәліметтер кеңінен көрсетілген: газеттер мен журналдардан алынған публицистикалық мәтіндер, ғылыми мақалалар, елтанушылық және мәдени сипаттағы очерктер, прагматикалық мәліметтер, көркем туындылардан үзінділер (the soucers of the material include encyclopaedias, classical, modern and popular literature, quizzes both serious and amusing, popular and professional magazines, and daily newspapers. The material in the listening developments is either an authentic interview (Units 3, 7, 10, 12) or a script recorded by actors based on an authentic intervew).
Берілген оқу-әдістемелік кешенінің құрамына аудиокассеталар кіреді, аудитивті мәтіндер (барлығы 37 мәтіндер) басылымдық түрде оқулықтың соңында қайталанған, түрлі сөйлеу түрлеріне ие (диалогтар мен монологтар). Мәтіндердің тақырыптары әр түрлі: "A variety of accents";"Esperanto, a world language"; "A Victorian Family" және т.б.
Біз ұсынылған мәліметтерді аутентілігінің және аудитивті мәтіндерге қойылатын жалпы талаптарының белгілері мен параметрлерімен алып талдау жүргіземіз, ол келесі кестеде келтірілген:
Кесте 1 - Аудитивті мәтіндердің аутентикалықтың белгілері мен аутентикалық мәтіннің параметрлеріне сәйкестігі
Оқушылардың жастық ерекшеліктеріне сәйкес келуі
Берілген мәтіндердің пәндік жағы жоғарғы сатыдағы оқушылардың психологиясының жастық ерекшеліктерін ескереді және оларға тән қарым-қатынастың саласын көрсетеді: оқу-еңбек ("The right job for you","How do you learn languages?"), отбасылық-тұрмыстық("A Victorian family","Planning a menu","The relationship between father and daughter"), әлеуметтік-мәдени("Monster cities of the year 2000","An interview with Margaret Thatcher about Victorian values"), қоғамдық-саяси ("The Prime Minister's pay rise"), және кәсіби ("Holistic medicine", "Adventures of a lorry driver").
Көрнекілік тіреулерінің болуы
Кейбір мәтіндер көрнекіліктің тіреулеріне ие (фотосуретер, суреттер, репродукциялар және т.б.), бұл қарым-қатынастың жағдайын жасайды және мәтінді түсінуге ықпал етеді.
Мәдени аспект
Берілген ОӘК елтанушылық ақпараттардың санының көп екендігін атап өткен жөн (салт-дәстүрлер, ұлттық мерекелер, зерттелетін тілдің тарихи жағдайлары туралы).
Ақпараттық аспект
Ұсынылған тақырып ең үлкен жастардың қызығушылықтарының спектріне ие: саясаттың мәселелерінен бастап, отбасыны жоспарлаудан бастап музыкалық қызығушылықтардан бастап сәнге дейін.
Жағдайлық аспект
Мәтін-диалогтарда ұсынылған жағдайлардың табиғилығы мен өміршеңдігін, белгілі бір эмоционалдық зарядтардың болуын айта кеткен жөн, бұл оқушылардың қызығушылығы мен эмоционалдық реакциясын тудыруға көмектеседі. Сонымен бірге ұсынылған мәліметтердегі әзілдік элементтердің болуын айта кеткен жөн, оларды кірістіру еркінділіктің, релаксацияның атмосферасының жасалуына ықпал етеді, ал солардың арқасында пайда болатын психологиялық бәсеңдену өз кезегінде тыңдаудың қиыншылықтарымен байланысты шиеленісті нейтралдайды.
Әр түрлі сөйлеу түрлерінің ұсынылуы, лексикалық-фразеологиялық аутентілік
Көптеген мәтіндер эмоционалдық боялған диалогтар түрінде көрінеді, монологтардың күйінде ақпараттық және бақылау сипатындағы мәтіндер ұсынылған. Біздің байқағанымыздай, берілген мәтіндер лексикалық және фразеологиялық оралымдармен сипатталады, олар жанды ағылшын тіліне тән және көбінесе ана тілінде эквиваленті жоқ (face and hands of the clock, from the horse's mouth, a lazybones, etc.)
Функционалдық және грамматикалық аутенттілік
Ұсынылған мәтіндердің жанрлық-композициялық түрлілігі және аутенттік лингвистикалық құралдар, соның ішінде оқушылардың ана тілінде қабылданған нормалардан ерекшеленетін, мәтіндерде грамматикалық үлгілердің қолданылуы, олар тек ағылшын тіліне тән үлгілерге ғана сәйкес келеді, оқушыларды заманауи, жанды тілдік клишелермен таныстыруға мүмкіндік береді (Кітапты қайтаруды ұмытпа. - Remember to bring the book back.; Оған мұны істеуге рұқсат бермеңдер. - Keep him from doing it.)
Құрылымдық аутентілік
Ұсынылған мәтіндер мазмұндық бүтінділікке, оның құрам бөліктерінің арасындағы логикалық байланыстарға ие (диалогтарда берілген аспект коннекторлардың, элиптикалық ұсыныстардың, есімдік ауыстырымдардың көмегімен беріледі).
Рәсімдеу аспектісі
Ұсынылған ОӘК аудиомәтіндердің тағы бір ерекшелігі олардың дыбыстық рәсімделуі болып табылады: барлығында дерлік дыбыстық қатар бар (environmental clues), ол туралы жоғарыда айтылған болатын (көліктің шуы, жүргендердің әңгімелері, телефон дыбыстары, музыка); тыныштықты толтырушылар (...Erm..., ...er...); мәліметтер жеке сөйлеу мәнерімен, соның ішінде кәсіби емес дикторлардың әр түрлі орындалуларда ұсынылған, бұл нақты мәліметтің көрінісін жасайды.
Оқу тапсырмасының аспектісі
ОӘК ұсынылған аудитивті мәтіндерге тапсырмалар мәтінге өзара әсерлесуге бағытталған, ойлап табуды дамытады, жаттығуды орындау шарты табиғи араласудың жағдайларынан ерекше сипаттамалары бойынша өзгешеленбейді (What do you think? Imagine, that ... , Discuss it in your group.).
Ұсынылған кестеден, берілген ОӘК аудитивті мәліметтері аутентикалылықтың негізгі белгілеріне және аутентикалық мәтіндердің параметрлеріне, сондай-ақ аудитивті мәліметтерге қойылатын жалпы талаптарға сәйкес келеді [2, б. 78].
Мұнымен қоса, берілген ОӘК барлық аудитивті мәтіндерін функционалдық қолданылуының жағынан қарастыруға болады, өйткені тыңдау оқыту процесі кезінде мақсат пен құрал ретінде көрінеді.
Бұдан шығатыны, берілген ОӘК барлық аудитивті мәтіндерін олардың функционалды қолданылуына қарай бөлуге болады:
1) Тыңдауды келесі құралдар ретінде қолдану мақсатында құрастырылған оқу-аутентикалық мәтіндер:
- сөйлеу қызметінің басқа түрлеріне оқыту;
- жаңа тілдік мәліметті бекіту мен енгізу (фонетикалық, лексикалық, грамматикалық);
- өткен материалды бақылау.
Мұндай мәтіндер нақты тақырыптық бөлім бойынша аутентикалық мәтіннің параметрлерінің және өтілген лексикалық және грамматикалық материалға сәйкес құрастырылған, және әдетте жаңа аудитивті қиыншылықтардан тұрмайды.
2) Түпнұсқалық аутентикалық материалдар сөйлеу қызметінің түрі ретіндегі тікелей тыңдаудың қабілеттері мен дағдыларын дамыту үшін қолданылады (authentic, unscripted recordings). Олардың қолданылуы шет елдің тілін тыңдауға қабылдау мен түсіну қабілеттері мен дағдыларын жетілдіруге бағытталған.
Аудитивті материалдармен жұмыс істеудің ұсынылған әдістемесін қарастырайық.
Осылайша, авторлармен келесідей тыңдауға арналған бағдарлама ұсынылады (the listening syllabus):
- жалпы мәтінді түсіну (gist listening) үшін;
- арнайы (таңдалынған) ақпаратты алу үшін (for specific information);
- note taking;
- негізгі жағдайлардың жоспарын құрастыру (summarizing main points);
- мәтін бойынша қорытынды құрастыру (inference).
Тыңдауды оқытудың мақсаты мен құралы ретінде қолдану кезіндегі аудитивті мәтіндермен жұмыс істеудегі дифференциалды амалды бөліп көрсеткен жөн [3, б. 90].
Ұсынылған кесте аудитивті мәтіндермен жұмыс істеу әдістемелерінің олардың функционалды қолданылуына байланысты айырмашылықтарын көрсетеді:
Кесте 2 - Аудитивті мәтіндермен жұмыс істеу әдістемелерінің олардың функционалды қолданылуына байланысты айырмашылықтар
Тыңдау оқу құралы ретінде
Тыңдау оқу мақсаты ретінде
I. Мәтінге дейінгі саты.
Оқу-аутентикалық материалдар
Түпнұсқалық аутентикалық материалдар
Көптеген жағдайларда көп ретті тыңдаулар ұсынылады.
Бір ретті тыңдау.
1. Оқытушының мәтіннің қысқаша мазмұнын ұсынуы. (Listen to 4 people talking about their relationship with their parents.
2. Оқу мақсаты мен мәтінге дейінгі тапсырманы қою (тіреулерді қолданумен және қолданусыз оқу мақсатына байланысты қою). ( As you listen, decide: a) if they are talking about the present or the past. b) if the relationship was good or not.)
1. Қарым-қатынастың жағдайын жәненемесе мотивін жасау. (Мысалы: You will hear an interview with a man called Brian about his experiences of driving a lorry for the first time).
2. Коммуникативті міндетті қою. (Compare your own impressions (if you have any) to those of his):
3. Мәтінге дейінгі тапсырма. (The following words are contained in the story, look at them and before you listen, imagine, what happened to Brian during the rest of the day (сөздердің тізімі).
4. Listen to the story and answer the questions (Мәтінге дейінгі сұрақтар).
II. Мәтіндегі саты (кейбір мәтінге дейінгі тапсырмаларды орындаумен мәтінді тыңдау).
III. Мәтіннен кейінгі саты.
3. Answer the following questions, using either used to do or be get used to. Use short answers where appropriate.
5. There are 5 incidents. Put a number on the map (көру тірегі) to show where they happened. Describe briefly each one.
6. Think over Brian's behaviour and discuss it with your partner. Use the words and word-combinations from the text..
Тапсырмалар оқу сипатына ие және өтілген тілдік материалдың бекітілуіне бағытталған (берілген жағдайда грамматикалық).
Тапсырмалар мәтіннің түсінілуіне бағытталған және негізінен шығармашылық сипатқа ие, яғни аутентикалылықтың аспектісіне сәйкес келеді.
Кестенің бірінші жолында біз тыңдауды оқыту құралы ретінде, ал екіншісінде мақсаты ретінде қолдануға мысал келтірдік.
Тілдік қызметтің бір түрі ретіндегі тыңдауға оқыту әдістемесінің ұсынылған ОӘК келесідей ерекшеліктерін бөліп көрсетуге болады:
- мәтінді бір рет ұсыну;
- тыңдауға үйрету әдетте толық бір мәтіннің материалында жүзеге асырылады;
- аудитивті мәтіндермен жұмыс істеу әдістемесі мәтінге дейінгі, мәтіндегі және мәтіннен кейінгі сатыларға бөлінеді;
- авторлармен сол тілде сөйлеушілердің жеке сөйлеу мәнеріне бейімделуге бағытталған ерекше тапсырмалар қарастырылған;
- тіреу мәтінге дейінгі сатыға жасалынған, бұл оқушыларды меңгерілген тілдік материалға сүйене отырып, саналы түрде тыңдау мен білімдерді алуға мотивациялау үшін жасалыған;
- мәтінге дейінгі сұрақтар мәтінді жалпы және мұқият түсінуді білдіреді.
- мәтіннен кейінгі тапсырмалар оқушыларды өзінің ойын жеткізуге және эмоционалдық қатынасын көрсетуге бағыттайды, шығармашылық сипатқа ие және аутентикалылықтың аспектісіне сәйкес келеді (мәтінмен өзара әрекеттесуге стимулдайтын тапсырмалар, олар ақпарат көздерімен жұмыс істеу кезінде оқудан тыс ортада жасалынады, өйткені ол аутентикалық коммуникативті әрекет болып табылады, ол ойлау қабілетін стимулдайды, оған оқушылар күнделікті қарым-қатынас кезінде жүгінеді) [4, б. 103].
Осылайша, берілегн ОӘК анализі онда ұсынылған аудитивті мәтіндер мен тапсырмалардың аутентикалықтың белгілеріне сәйкес келетіндігін көрсетті.
Біз шет тіліне оқытуға арналған заманауи оқу-әдістемелік кешені осындай болуы қажет деп ойлаймыз, және онымен дұрыс ұйымдастырылған жұмыс сөйлеу қызметінің бір түрі ретіндегі тыңдауға оқыту кезінед жедел және тиімді нәтижедерді береді деп санаймыз.
2.2 11 сынып оқушыларын ағылшын тіліне оқытудағы аутентикалық мәліметтерді қолданудың тәжірибесі
Зерттеулерді жүргізу кезінде біз келесідей мақсаттар қойдық:
- шет тілін оқуға деген жоғарғы сынып оқушыларының мотивациясын анықтау;
- сөйлеу қызметінің бір түрі ретіндегі тыңдауға үйренгендігінің деңгейін анықтау;
Біз зерттеуді Астана қаласының №51 мектебінде 11 б сыныбымен өткіздік. Бұл сынып екі топқа бөлінген. 1-ші топ - 10 оқушы, 2-шісі - 12.
Жүргізілген зерттеулердің нәтижелері келесілерді көрсетті (оқушылардың сауалнамасы, сабақтардағы бақылаулар, оқытушылармен әңгімелесулер).
Сауалнама кезінде оқушылар келесідей сұрақтар ұсынылды:
1. Сіз ағылшын тілін қажетті сабақ деп ойлайсыз ба?
2. Егер жоқ болса, неліктен?
3. Егер ие болса, онда ағылшын тілін білу сіздің әрі қарайғы өміріңізге қалайша әсер етеді?
4. Сіз қалай ойлайсыз, өміріңіздің қандай жерінде Сіз оған қолданыс табасыз?
Сауалнаманың нәтижесі барлық оқушылардың шет тілін білу қазіргі заманның бөлінбейтін бір бөлшегі екендігін көрсетті. Алайда оған әр түрлі себептер келтірілді ("әр мәдениетті адам бір шет тілін білуі қажет"; "өйткені ағылшын тілісіз компьютерді және интернетті қолдануға болмайды"; "ең жақсы жазбалар (музыкалық) барлығы ағылшын тілінде"; "маған ағылшын тілі жай ғана ұнайды!"; "бұл маған кейінгі кәсібімде қажет болады"; "мен шет елдің азаматына тұрмыс құрып, көшіп кеткім келеді"; "мен шет тіліне осы жылы түсуді жоспарлап отырмын"; "барлығы бүкіл жерде ағылшын тілінде" және т.б.), бірақ ең бастысы барлық түлектер шет тілінің практикалық маңыздылығын, оның өмірлік қолдануға бағытын түсінеді [5, б. 56].
№51 мектепте жоғарғы сыныптарда шет тіліне оқытуда жағымды нәтижелердің болған жағдайында (шет тілін оқуға нақты мотивация, пәнге сияқты шет тіліне деген қатал қарым-қатынас) жағымсыз жағдайлары да болады.
Оқытушылар мен оқушылармен әңгімелесуден біз мынаны анықтадық, басқа сөйлеу қызметтеріне қарағанда тыңдауға аз назар бөлінеді. Оқытушылар мұны берілген сатыда ағылшын тіліне сағаттар аз бөлінді деп түсіндірді, жоғарғы оқу сатысындағы алдыңғы қатарлы сөйлеу қызметінің алдыңғы қатарлы бағдарламасының түрлеріне оқу жатады, сондықтан тыңдауға мүлдем уақыт қалмайды. Бірақ біз басқа қорытындыға келдік: тыңдаудың маңыздылығын бағаламау жеңіл қабілет болып саналады. Оқытушылардың бірі, мысалы былайша ойлайды: егер оқушы ағылшын тілінде сөйлеуге үйренсе, онда ол оны кез-келген жағдайда түсінетін болады. Алайда бұл көзқарастың дұрыс еместігі теориямен де, практикамен де дәлелденген. Осылайша, бақылау негізінен жүргізілген 11 б сыныбында оқушылар шынында да ағылшын тілінде сөйлейді (яғни, ағылшын тіліне аударылған қазақ тілінде, ағылшын тіліне тән грамматикалық құрылымдар мен заманауи ауызекі сөйлеу клишелері мүлдем қолданылмайды). Бірақ бір рет аутентикалық мәтін-диалогты таныс лексикамен, өтілген грамматикалық құрылымдарымен олардың оқулығынан оқығаннан кейін көптеген оқушылар осы мәтінге мазмұны бойынша қарапайым сұрақтарға жауап бере алмады, өйткені олар оны жай ғана түсінбеді. Осы сәтсіздіктің себептері, біздің ойымызша, келесіге негізделеді: біріншіден, сөйлеу қызметінің бір түрі ретіндегі тыңдаудың маңыздылығын бағаламауда, екіншіден, берілген ОӘК аутентикалық материалдарымен жұмыс істеу кезінде оқытушылар оқу мәтіндерінің негізінде жасалынған дәстүрлі оқу әдістемесін қолданады.
Осылайша, 3 сатыдан тұратын келесідей сызба бойынша жүргізіледі:
1. Мәтінге дейінгі. Мәтінді оқығанға дейін оқытушы (қазақ тілінде) не туралы әңгіме болатындығын айтады, қиындықтарды алып тастайды (алайда оқытудың жоғарғы сатысы олардың саны минимумға дейін келтірілуі керек деп болжайды), тақтаға сөздерді жазады (соның ішінде мағыналық белгілері болып табылмайтын сөздерді), өтілген грамматикалық құрылымдарды қайталап, кейіннен оқушылар оқулықтағы мәтінге дейінгі сұрақтарды қарастырады.
2. Мәтіндік. Оқушылар мәтінді тыңдайды.
3. Мәтіннен кейінгі. Оқушылар негізгі фактілерді атап шығады немесе қысқаша мазмұнды құрастырады [6, б. 45].
Тыңдауға қабылдау үшін мәтінді ұсына отырып, оқытушы оқушының мәтіннің мағынасын түсінгенін немесе түсінбегенін біледі (жалпы немесе бөлшектей). Кейде жеке тілдік құбылыстарды түсінуі бақыланады. Сирек кімнің және кімге жүгінетіндігі, қандай жағдайларда қарым-қатынас актісі жүретіндігі нақтыланады, және ең бастысы, қандай мақсатпен. Оқытушылар өзінің оқушыларын олардың орнына қоюға немесе тыңдаушының орнына қоюға тырыспайды, оған сөйлеушінің сөйлеуі бағытталған және сондықтан соңғысының өзінің коммуникативті ниетін жүзеге асырумен қызығады.
Мәтіннің түсінігін бақылау үшін қалпына келтіруге тестілер, сұрақтарға жауаптар, жеке эпизодтардың мазмұндамалары қолданылады.
Мұнда айта кететін жайт, мәтін оқытушымен құрам бөліктерге жекеше дыбысталу уақыты 1-3 минуттармен шектеледі, бұл ОӘК өзімен (бұл ретте мазмұндық бүтіндігі және оның құраушыларының арасындағы логикалық байланыстары бұзылады), сондай-ақ мәтінді ұсынудың көп реттілігі (2-3 тыңдау) болжанбайды, бұл мақсатты емес, өйткені табиғи араласуға тән емес, өйткені қабілет немесе дағды ол қалыптасқан қиыншылықтардың жағдайында әрекет етеді.
Ұсынылған жаттығулар қабылдауға және репродуктивті қызметке негізінен бағытталған, оқытушылар ОӘК өзімен ұсынылған шығармашылық аутентикалық тапсырмалардың кең спектрін қолданады [7, б. 32].
Оқытушылармен қолданылатын дәстүрлі әдіс бізге тексерілген, жарым-жартылай нәтижелі, бірақ аутентикалық мәтіндермен жұмыс істегенде жеткіліксіз түрде нәтижелі болып көрінеді.
Диагностиканы жүргізу үшін біз тыңдаудың негізгі лексикалық қабілеттерін Я.М. Колкердің жіктеуіне негізделе отырып анықтадық:
- оқушауланған сөздерді түсіну қабілеті;
- тілдік ағыннан таныс емес сөздерді бөліп алып, олардың мағынасын анықтай алу қабілеті;
- мәнмәтінде сөздерді түсіне алу қабілеті;
Көрсетілген қабілеттердің әрқайсысы 5-ұпайлық меже бойынша бағаланады.
5 деген баға мәтіннің негізгі фактілерін, лексиканы түсінген, мәнмәтін бойынша кейбір таныс емес сөздердің мағынасын бірден түсінген оқушыға қойылады.
4 деген баға барлық дерлік негізгі фактілерді түсінбеген, лексикалық бірліктердің мәнін нақты анықтаған, бірақ бірден таппаған оқушыға қойылады.
3 деген баға оқушының тек 50% мәтінді ғана түсінгенін, жеке фактілерді дұрыс емес түсінгенін білдіреді.
2 деген баға егер оқушы мәтіннің 50% кемін түсініп, одан негізгі фактілердің жартысынан да азын бөліп көрсеткенде қойылады [8, б. 67].
Нәтижесінде орташа ұпай қойылады.
Зерттеудің негізгі әдісі ретінде тыңдаудың лексикалық қабілеттерінің қалыптасуын анықтау бойынша арнайы тестілеу таңдалынды.
Алғашқы диагностиканы жүргізу үшін біз қатып қалған кадр әдісін таңдадық, өйткені ол оқушыларға фрагментті бөлшектеп көріп, видеомен жұмыс істеуге бейімделуге мүмкіндік береді, бұл маңызды болып табылады, өйткені оқушылар әлі тыңдауға үйренбеген, ол оларда көптеген қиындықтарды туғызуы мүмкін.
Оқушыларға келесідей жаттығулар ұсынылды:
Оқшауланған сөздерді түсіну қабілеті.
Әр оқушыға тапсырмасы бар карточка берілді: видеофрагменттің бір бөлігін көргеннен кейін төменде келтірілген етістіктерді олардың сол фрагментте қалай келтірілгені грамматикалық формасы бойынша жазып, карточкадағы тапсырманы орындау қажет.
Кесте 3 - Answer sheet
Answer sheet
№
Сөздер
Жауаптар
Аударма
Етістіктің 3 түрі
1
to fly
2
to get
3
to call
4
to be
5
to move
6
to say
Фрагменттегі сөздер келесідей рет бойынша беріледі: to call, to say, to be, to get, to move, to fly.
Мәнмәтіндегі сөздерді түсіну қабілеті.
Сол видеофрагментпен жұмыс істей отырып, оқытушы келесі тапсырманы орындауды сұрайды: сөйлемдердегі қалып қойған жерлерді видеофрагменттегі сөздермен және сөз тіркестерімен толтыру. Тапсырманы жеңілдету үшін оқушылар фрагментті толық емес көреді, бөлшектерімен көреді де, карточкаларында бірден сәйкес жазуларды жасайды. Сонымен бірге карточкаларда сөйлемдерге қойылатын сөздердің тізімі бар [9, б. 84].
Әр оқушыға мынадай карточка берілді:
Кесте 4 - 2 тапсырма жазылған карточка
1
draw
A
You know what I... buddy.
2
waddle
B
I thought the frost ... `em all up.
3
freeze
C
If my trunk was that small, I woudn't ...attention to myself, pal.
4
wipe
D
Don't let me ... them all up.
5
hog
E
If he wants ...to death let him.
6
say
F
We've been ... all day
Тілдік ағыннан таныс емес сөздерді бөліп алып, олардың мәнін анықтай алу қабілеті.
Оқушыларға тапсырма берілді, фрагментті тағы бір рет көріп, мәнмәтінге қарай отырып, видеоқатарды қолдана отырып, эпизодты көргенге дейінгі жаңа сөздердің мәнін түсіну керек.
Сөздер: extinction, trunk, issues, evolutionary breakthrough.
Осы жаттығуларды жүргізгеннен кейін біз 3 кестеде келтірілген нәтижелерге қол жеткіздік.
Кесте 5 - Алғашқы жағдайын диагностикалау сатысындағы тыңдаудың лексикалық қабілеттерінің қалыптасуының деңгейі
Оқушының аты-жөні
Оқшауланған сөздерді түсіне алу қабілеті
Мәнмәтіндегі сөздерді түсіне алу қабілеті
Таныс емес сөздерді белгілеп, олардың мәнін анықтай алу қабілеті
Орташа ұпай
1. Ашықбекова А.Б.
3
3
3
3
2. Әлімбаев С.Е.
4
3
3
3
3. Болатов Е.Е.
4
4
4
4
4. Жалғасбаев Ж.О.
4
3
4
4
5. Разбеков А.С.
4
3
3
3
6. Сайлаубаева Г.Р.
4
4
4
4
7. Серікбаева Р.А.
4
3
3
3
8. Тленшеева А.Т.
4
4
4
4
9. Тлемисов Н.А.
4
3
3
3
10. Шакенова З.Т.
4
3
3
3
11. Ахметова Н.А.
4
3
3
3
12. Байтанатова А.Б.
4
4
4
4
13. Қапенова Ж.Т.
4
3
3
3
14. Курмангалиев А.О.
4
3
3
3
15. Жетписбекова Ж.Л.
4
3
3
3
16. Махамбет Б.Н.
4
3
3
3
17. Болатхан А.М.
4
4
4
4
18. Сәдуакасова Қ.Р.
4
3
4
4
19. Кубашев Д.П.
4
4
4
4
20. Саукенов О.Л.
3
3
3
3
21. Туякбаева М.Е.
4
3
3
3
22. Бекежанов А.Д.
4
3
3
3
Тыңдаудың лексикалық қабілеттерін дамыту мен тиімді етудің мәселесі осы топта өзекті болып келеді және ерекше қарауды және берілген қабілеттерді дамыту үшін сәйкес әдістерді таңдауды талап етеді [10, б. 73].
Тыңдаудың лексикалық қабілеттерін дамыту үшін біз видеоматериалмен жұмыс істеудің әр түрлі әдістерін қолдандық. Фильммен жұмыс істеудің шеңберінде ең қарапайым әдістерден бастап, оларды біртіндеп күрделендіру керек. Алдында сипатталған әдістерді зерттей келе, біз оларды қолданудың ретін анықтадық:
болжау;
көрермендер мен тыңдаушылар;
бір дауыс;
шындық әлде өтірік пе;
диалогтағы қалып қойған жерлерді толтыру.
Ұсынылған әдістердің апробациялануынан кейін біз оқушылардың тыңдаудың лексикалық қабілеттерін диагностикалаудың қорытындысын жүргіздік, бірақ енді басқа лексикалық материалмен бірге, онда біз фильмнің 7 эпизодын қолдандық. Диагностиканы жүргізуде алғашқы диагностикада қолданылған әдіс қатып қалған кадр әдісі қолданылды, өйткені фрагментті бөлшектеп қарау нені беретініне қарай, бізді бөліп көрсеткен тыңдаудың лексикалық қабілеттерінің деңгейін анықтауға мүмкіндік береді [11, б. 95].
1.Оқшауланған сөздерді түсіне алу қабілеті.
Әр оқушыға тапсырмасы бар карточка берілді: видеофрагменттің бір бөлігін көргеннен кейін төменде келтірілген етістіктерді олардың сол фрагментте қалай келтірілгені грамматикалық формасы бойынша жазып, карточкадағы тапсырманы орындау қажет.
Answer sheet
№
Сөз
Жауаптар
Аударма
Етістіктің 3 түрі
1
to set up
2
to hunt
3
to clean
4
to bring
5
to be out
6
to grow
Фрагменттегі сөздер келесідей рет бойынша беріледі: to clean, to hunt, to grow, to set up ,to bring, to be out.
2. Мәнмәтіндегі сөздерді түсіну қабілеті.
Сол видеофрагментпен жұмыс істей отырып, оқытушы келесі тапсырманы орындауды сұрайды: сөйлемдердегі қалып қойған жерлерді видеофрагменттегі сөздермен және сөз тіркестерімен толтыру. Тапсырманы жеңілдету үшін оқушылар фрагментті толық емес көреді, бөлшектерімен көреді де, карточкаларында бірден сәйкес жазуларды жасайды. Сонымен бірге карточкаларда сөйлемдерге қойылатын сөздердің тізімі бар [12, б. 82].
Әр оқушыға мынадай карточка берілді:
Кесте 6 - 2 тапсырма жазылған карточка
1
look
A
He ... us home for dinner.
2
grow
B
In about two minutes you ... .. taste for revenge.
3
follow
C
That ... good.
4
bring
D
... your breath, Sid
5
satisfy
E
May be he ... fur and a long skinny neck and call you Mama.
6
save
F
Get down and ...
3. Тілдік ағыннан таныс емес сөздерді бөліп алып, олардың мәнін анықтай алу қабілеті.
Оқушыларға тапсырма берілді, фрагментті тағы бір рет көріп, мәнмәтінге қарай отырып, видеоқатарды қолдана отырып, эпизодты көргенге дейінгі жаңа сөздердің мәнін түсіну керек [13, б. 58].
Сөздер: to pick up, dignity, herd, ambush
Осы әдістердің көмегімен жаңа лексиканы енгізу процесімен қатар, зерттелінгенді қайталау процесі де табысты өткізілді. Бұл жердегі ең маңыздысы, аутентикалық фильмнің көмегімен тілді есту арқылы түсіну қабілеті дамытылады.
Осылайша, біз аутентикалық материалдарды сабақ үстінде белгілі бір әдістерді рет-ретімен қолдану арқылы жақсы нәтижелерге қол жеткізуге болатындығын дәлелдедік.
2.3 "Headway" ОӘК 7-бөлімі мәліметтерінің негізіндегі аутентикалық аудитивті мәтіндермен жұмыс істеу технологиясы
Жоғарғы оқу сатысындағы аудитивті аутентикалық материалдармен жұмыс істеу әдістемесін көрсету ретінде (Tape 21, дыбысталу уақыты 3 минут 35 секунд) "An interview with Jonathon Porrit" УМК "Headway" (Upper-Intermediate, Student's Book, кешеннің авторлары John and Liz Soars) аудитивті мәтіндерінің негізінде жасалынған келесідей жаттығулардың кешенін ұсынамыз.
Unit 7. Taprscript 21. An interview with Jonathon Porrit (дыбысталу уақыты 3 минут 35 секунд).
I - Interviewer
P - Jonathon Porrit
I Could I ask you please, how did your interest in the environment, and the need to protect it, begin?
P It really all began because I was a teacher, and teaching in an inner London comprehensive school near Shepherd's Bush, and obviously a lot of the work we were doing were ... was making assumptions about the shape of the future, and the world into which those children would have to go out, after they'd finished their five years' schooling. And I became more and more involved in trying to think what the shape of the planet would be like after the year two thousand, and one of the big projects that we did with some of our kids was to look more carefully at the relationship between humankind and the planet. And that got me interested in the whole subject, and I started reading much more about ecology. And then I began to realize that you can't really talk about ecology as a science, you have to consider ecology within a social and political context. And that's what drew me into Green politics. I became increasingly involved in several organizations, tried to wrap my... mind more and more around the economics of the issues, as that's really the key to it all, and eventually ended up with "Friends of the Earth", as...as director.
I I see. When you look into the future, the next thirty years, a reasonably long term, you perhaps see reasons to be both optimistic and pessimistic. What changes and developments do you think we might see over the next thirty years?
P It is very hard to predict - it has to be said - and I do feel a strange mixture of pessimism and optimism. I call myself a constructive pessimist, looking at some of the issues we face, and yet if we don't face them in a constructive way, then that pessimism merely feeds on itself, and becomes fatalism, and the world really will get into a very sorry state. But obviously, the crucial problems we face now are largely those of population, which is a problem... which is unfolding remorselessly, and will really hit us in the middle of the next century; the misuse or abuse of the world's resources, such as the clean air, clean water, and the non-renewable resources, the speed with which we're using up oil, gas, whatever else it may be; the appalling problems of poverty and famine and hunger, which er... what we saw last year in Ethiopia and Sudan, I'm sorry to say, is merely a very small indication of the kind of things we're going to see before now and the turn of the century; the arms build-up, which has reached really staggeringly immoral levels er... one thousand million million dollars now being spent on arms every year, instead of being spent on the kinds of things that it ought to go on. And all of those problems, to us, which we, which we consider to be the problems of er... the misuse of the planet are very daunting. And they're not separate, they are all interconnected. And what I think is only just dawning on people, is that a lot of these problems do have the same roots, namely the unsustainable system that we insist upon at the moment, believing that the only way we can increase human wealth is by producing more and consuming more, even if we destroy the planet in the process. On the other side of the coin personally I think that there's another way out, the alternative we're putting across to materialism - an increasing awareness of the spiritual values [14, б. 56].
I Mr Porrit, thank you very much indeed.
P Thanks
Берілген мәтінді таңдау мынамен негізделген, ол түпнұсқалық аутентикалық материал болып табылады (authentic, unscripted recording) және экологияның өзекті мәселесіне арналған, өйткені тақырып оқушыларды қызықтыратын болады.
Ұсыныстарды қарастыра отырып, табиғи қарым-қатынастың жағдайларына қарама-қайшы келмейтін оқытудың осындай әдістерін таңдауға ұмтылатын. Берілген позиция мынаған негізделеді, кез-келген оқу әдісінің мақсаты берілген жаттығудың табыстылығын меңгерілетін тілде сөйлеуге үйренуді қамтамасыз етеді (яғни, оқушы белгілі бір мәтінді түсінуі үшін). Ал бұл үшін жаттығуды орындаудың шарттары өзінің негізгі сипаттамалары бойынша ерекшеленбеуі қажет, яғни тапсырманың аутентикалығының аспектісіне сәйкес келуі қажет.
Берілген аспект № 7 (Unit 7) бөлімге енгізілген, ол жаңа лексикамен оқушыларды таныстыру және "Yesterday's and today's problems" тақырыбы бойынша жаңа ақпаратты алу мақсатымен жасалынады. Оқушылар осы тақырып бойынша негізгі лексикамен таныс болып саналады (ОӘК осы материалмен жұмыс "Nightmare of the Monster Cities" мәтіндерін оқумен, сонымен бірге экология мәселелеріне арналған мәселелерді оқумен шектеледі). Осы материалмен жұмыс істеу кезінде біз келесідей әдістерді қолдануды ұсынамыз:
I. Мәтінге дейінгі саты.
Берілген сатының мақсаты қарым-қатынастың жағдайы мен мотивін жасауда, коммуникативті міндетті қоюға, сондай-ақ қабылдаудың қиындықтарын жасауға және әр түрлі тіреулерді және қабылдауды жеңілдететін басқа факторларды қолданумен әр түрлі тіреулерді қолдануға негізделеді.
Today we are going to discuss one of the most urgent problems of our society - the problem of ecology. Read the dictionary entry for ecology on page 60 and say what is your understanding of this word, what associations come to your mind concerning this word [15, б. 56].
(Экологияның анықтамасымен жұмыс істегеннен кейін экологияның кез-келген заманауи мәселелері бойынша олардың көзқарасын мадақтай отырып, осы тақырыпқа талқылауды бастау керек (мысалы, ядролық энергия, қышқылдық жаңбырлар, әлемдік ресурстарды қайта шығындау).
And now you will hear an interview with Jonathan Porrit, the Director of "Friends of the Earth" in the United Kingdom. "Friends of the Earth" is an environmental pressure group. I suppose that you'll be interested in the reason that made Jonathan Porrit be involved in such an activity and what, to his point of view, are the problems people face nowadays.
Мәтінді тыңдауға кіріспестен бұрын біз оқушыларға осы сатының лексикалық қиындықтарын жеңуге бағытталған тапсырмаларды орындауды ұсынамыз.
But first listen to some sentences and try to define the meaning of the unknown words from the context.
1. We were making assumptions, trying to imagine what would be the future of our world. (болжам).
2. One of the big projects that we did with some of our kids was to look more carefully at the relationship between humankind and the planet. (человечество).
3. Organizations of Green politics aim to protect both the renewable resources, such as clean air and water and the non-renewable ones: oil and gas. (восполняемые и невосполняемые ресурсы).
4. People believe that the only way we can increase human wealth is by producing more and consuming more. (ұлғайту жоғарылату ...шығындау тұтыну).
5. The arms build-up has reached really immoral levels. (қарулардың жарысы).
6. On the other side of the coin the alternative we're can put across to materialism is an increasing awareness of the spiritual values. (медальдың танымның рухани құндылықтың басқа жағы) [16, б. 43].
Оқушылар оларға таныс емес сөздердің мағынасы туралы өздерінің қорытындыларын жасайды, кейіннен оқытушы оларға дұрыс жауаптарын хабарлайды.
Кейіннен оқушыларға тақырып бойынша бірнеше сұрақтарға жауап беру ұсынылады, олардың әрқайсысына жауап беріп, тыңдаудан кейін өзіндік субъективті бағасын беруі қажет. (Сұрақтар оқулықтан алынады).
Look briefly at the relevant questions and close your books. (Оқулықтарды жабу ұсынылады, бұл сұрақтар мәтінді тыңдаудан және келесі тапсырманы орындаудан алаңдатпауы үшін қажет).
1. How did Jonathon Porrit become interested in the environment?
2. Why do you think he says that "you can't really talk about ecology as a science, you have to consider ecology within a social and political context?"
3.He says economics is "the key to it all..." Do you agree?
4. Why does he call himself a constructive pessimist?
5. He reffers to 4 crucial problems that the planet faces. Write in the chart what the problems are, and add some notes on each.
1 Population.
2 The world's resources (both renewable and non-renewable).
3 Poverty, famine and hunger.
4 The arms build-up.
6. He says that these problems have the same roots, that is, the belief that "the only way we can increase human wealth is by producing more and consuming more, even if we destroy the planet in the process". Do you agree?
7. To Jonathon Porrit's opinion there's a way out, the alternative humankind can put across to materialism. What is it?
Jonathon Porrit's opinion is that an increasing awareness of the spiritual values of humankind is the way out, the alternative we can put we're putting across materialism.
Кейіннен, мәтінге дейінгі сатыда біз оқушыларға келесідей тапсырмалармен карточкалар таратамыз:
Look through these sentences and arrange the order their English equivalents appear in the text. (Оқушылар хабарлаудың логикалық реттілігіне қарай нөмірлерді қойып шығуы қажет) [17, б. 45].
1
Келесідей мәселелер критикалық болып табылады: тұрғындар, әлемдік сарқылатын және сарқылмайтын ресурстарды дұрыс емес қолдану немесе теріс пайдаланушылық.
4
2
Миллиондаған және миллиондаған долларлар жыл сайын қаруларға жұмсалады
6
3
Біздің планетамыз 2050 жылдан кейін қандай күйге түсетіндігі туралы ой қатты мазалады.
1
4
Адамзаттың әл-ауқатын көтерудің жалғыз шешімі көп өндіру мен тұтыну.
8
5
Мен өзімді құрылымдық пессимист деп атаймын, өйткені біз тап болатын жағдайларды бақылай отырып, пессимист болып қала беруге болмайды.
3
6
Мен сол кезде экологияны жеке ғылым ретінде қарастырмау керек екендігін түсіндім, бізге оны әлеуметтік және саяси мәнмәтінде қарастыруға тура келеді.
2
7
Өткен жылы біз Эфиопия мен Судандағы кедейшілік пен аштықтың мәселелерімен тап болдық.
5
8
Медальдың басқа жағы сондай, біз рухани құндылықтардың өсіп келе жатқан материализміне қарама-қарсы келе аламыз, осы шешім болып табылады.
7
Now listen to the interview.
II. Мәтіндік саты. Екінші саты мәтінді қабылдау мен түсінуге және қажетті ақпаратты алуға арналады. Айта кететін жайт, табиғи жағдайларда мағынасын түсіну қарым-қатынас актісінің мақсаты болмайды. Бұл тыңдаудың нәтижесі, сондай-ақ тыңдаушының коммуникативті мақсатының жүзеге асырылуының шарты, мысалы, белгілі бір практикалық ақпаратты алу, нақты мәселе бойынша сұхбаттасушының көзқарасын білу, қандай да бірнәрсеге рұқсат алу, бірдеңе маңыздыны және қызықтыны білу. Сондықтан тыңдаушы мазмұнының селекциясын жүргізуі қажет: танымал болғанға сүйене отырып, жаңа ақпаратты анықтау, ал жаңа ақпаратта оның коммуникативті мақсатына сәйкес келетінді бөліп көрсету. Бұл қызмет мәтінге дейінгі тапсырмаларға бағытталады [18, б. 34].
Мәтінді тыңдау кезінде оқушылар "Arrange the order" тапсырмасын орындайды.
III. Мәтіннен кейінгі саты. Үшінші саты мәтіннің мағынасын түсінуді бақылауға арналған, яғни коммуникативті ниетті жүзеге асыру және тыңдаудың коммуникативті мақсатына қол жеткізу (қажетті мәліметтерді алу алмау, бірдеңе маңыздыны білді білмеді, мазмұнымен қызықты қызықпады және т.б.), сондай-ақ қарым-қатынас актісінің тиімділігіне қол жеткізу.
"Arrange the order" тапсырмасын тексеру, кейіннен оқушыларға мәтіннен кейінгі сұрақтарға жауап беруі ұсынылады.
Answer the questions. (Мүмкін жауаптар келтірілген).
1. How did Jonathon Porrit become interested in the environment?
While he was a teacher, he began ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Шетел тілін жоғарғы кезеңде оқыту барысында аутентикалық материалдарды қолданудың ерекшеліктері
Мазмұны
2 Жоғарғы сынып оқушыларын ағылшын тіліне оқытудағы аутентикалық мәліметтерді қолданудың ерекшеліктері 3
2.1 Жоғарғы сынып оқушыларын ағылшын тіліне оқытудағы қолданылатын аутентикалық мәліметтердің ерекшеліктерін анықтаудың мақсатындағы John and Liz Soars "Headway" (Upper-Intermediate Level) ОӘК талдау 3
2.2 11 сынып оқушыларын ағылшын тіліне оқытудағы аутентикалық мәліметтерді қолданудың тәжірибесі 8
2.3 "Headway" ОӘК 7-бөлімі мәліметтерінің негізіндегі аутентикалық аудитивті мәтіндермен жұмыс істеу технологиясы 14
Қорытынды 27
Қолданылған әдебиеттер тізімі 31
2 Жоғарғы сынып оқушыларын ағылшын тіліне оқытудағы аутентикалық мәліметтерді қолданудың ерекшеліктері
2.1 Жоғарғы сынып оқушыларын ағылшын тіліне оқытудағы қолданылатын аутентикалық мәліметтердің ерекшеліктерін анықтаудың мақсатындағы John and Liz Soars "Headway" (Upper-Intermediate Level) ОӘК талдау
Берілген жұмыстың бірінші бөлімінде көрсетілген объективті себептерге байланысты тыңдаудың жоғарғы сатысында аутентикалық мәліметтерді қолдану тек тиімді ғана емес, сондай-ақ қажет.
Бұған қарамастан, практикалық қызметте аутентикалық мәліметтерді қолдану шектеулі. Бұл жерде екі себепті бөліп көрсетуге болады. Біріншіден, заманауи шет тілге оқыту мақсаттарының мектептердегі оқу әдістемелік кешінінің көбісімен біршама ерекшеленуі, екіншіден, жасалған оқыту әдістемелерінің және олардың теориялық негізінің болмауы.
Сондықтан берілген жұмыстың практикалық бөлімінде біз Астана қаласының №51 мектебіндегі заманауи "Headway" оқу-әдістемелік кешені бойынша шет тілі сабағын өткізетін боламыз. Өйткені біз жоғарғы оқыту сатысын қарастырғандай, берілген жағдайда бұл Upper-Intermediate level, ол бойынша жұмыс 11-ші сыныптарда жүргізіледі. Бұл оқу-әдістемелік кешенінде шет тілін оқыту амалына коммуникативті әдіс ұсынылған.
Біздің таңдап алынған тақырыптың өзгешелігіне байланысты, біздің ұсынған аудитивті мәтіндеріміз бен тапсырмаларымыздың олардың аутентілігіне қойылған белгілеріне келесідей жоспар бойынша сәйкестігіне талдау жүргізген дұрыс:
1. ОӘК өзінің қысқаша сипаттамасы.
2. Тыңдауға арналған мәліметтерді сипаттау мен талдау.
3. Аудитивті мәтіндермен жұмыс әдістемесін ұсыну [1, б. 85].
"Headway" (Upper-Intermediate, Student's Book, кешеннің авторлары John and Liz Soars) Анлияда басылып шығарылған заманауи оқу-әдістемелік кешені, ол шет елдің студенттерінің ағылшын тілін оқуына арналған. Ол он екі тақырыптық бөлімдерден тұрады. Бөлімдердің әрқайсысы сөйлеу қызметінің барлық түрлеріне параллельді оқытуды білдіретіндей құрастырылған: оқу, сөйлеу, тыңдау және жазу. Оқулық әдемі рәсімделген және көркемдік тіреулерге ие: әр түрлі фотосуреттер, күлкінішті суреттер, өнер туындыларының репродукциялары. Онда оқу-аутентикалық және нағыз аутентикалық мәліметтер кеңінен көрсетілген: газеттер мен журналдардан алынған публицистикалық мәтіндер, ғылыми мақалалар, елтанушылық және мәдени сипаттағы очерктер, прагматикалық мәліметтер, көркем туындылардан үзінділер (the soucers of the material include encyclopaedias, classical, modern and popular literature, quizzes both serious and amusing, popular and professional magazines, and daily newspapers. The material in the listening developments is either an authentic interview (Units 3, 7, 10, 12) or a script recorded by actors based on an authentic intervew).
Берілген оқу-әдістемелік кешенінің құрамына аудиокассеталар кіреді, аудитивті мәтіндер (барлығы 37 мәтіндер) басылымдық түрде оқулықтың соңында қайталанған, түрлі сөйлеу түрлеріне ие (диалогтар мен монологтар). Мәтіндердің тақырыптары әр түрлі: "A variety of accents";"Esperanto, a world language"; "A Victorian Family" және т.б.
Біз ұсынылған мәліметтерді аутентілігінің және аудитивті мәтіндерге қойылатын жалпы талаптарының белгілері мен параметрлерімен алып талдау жүргіземіз, ол келесі кестеде келтірілген:
Кесте 1 - Аудитивті мәтіндердің аутентикалықтың белгілері мен аутентикалық мәтіннің параметрлеріне сәйкестігі
Оқушылардың жастық ерекшеліктеріне сәйкес келуі
Берілген мәтіндердің пәндік жағы жоғарғы сатыдағы оқушылардың психологиясының жастық ерекшеліктерін ескереді және оларға тән қарым-қатынастың саласын көрсетеді: оқу-еңбек ("The right job for you","How do you learn languages?"), отбасылық-тұрмыстық("A Victorian family","Planning a menu","The relationship between father and daughter"), әлеуметтік-мәдени("Monster cities of the year 2000","An interview with Margaret Thatcher about Victorian values"), қоғамдық-саяси ("The Prime Minister's pay rise"), және кәсіби ("Holistic medicine", "Adventures of a lorry driver").
Көрнекілік тіреулерінің болуы
Кейбір мәтіндер көрнекіліктің тіреулеріне ие (фотосуретер, суреттер, репродукциялар және т.б.), бұл қарым-қатынастың жағдайын жасайды және мәтінді түсінуге ықпал етеді.
Мәдени аспект
Берілген ОӘК елтанушылық ақпараттардың санының көп екендігін атап өткен жөн (салт-дәстүрлер, ұлттық мерекелер, зерттелетін тілдің тарихи жағдайлары туралы).
Ақпараттық аспект
Ұсынылған тақырып ең үлкен жастардың қызығушылықтарының спектріне ие: саясаттың мәселелерінен бастап, отбасыны жоспарлаудан бастап музыкалық қызығушылықтардан бастап сәнге дейін.
Жағдайлық аспект
Мәтін-диалогтарда ұсынылған жағдайлардың табиғилығы мен өміршеңдігін, белгілі бір эмоционалдық зарядтардың болуын айта кеткен жөн, бұл оқушылардың қызығушылығы мен эмоционалдық реакциясын тудыруға көмектеседі. Сонымен бірге ұсынылған мәліметтердегі әзілдік элементтердің болуын айта кеткен жөн, оларды кірістіру еркінділіктің, релаксацияның атмосферасының жасалуына ықпал етеді, ал солардың арқасында пайда болатын психологиялық бәсеңдену өз кезегінде тыңдаудың қиыншылықтарымен байланысты шиеленісті нейтралдайды.
Әр түрлі сөйлеу түрлерінің ұсынылуы, лексикалық-фразеологиялық аутентілік
Көптеген мәтіндер эмоционалдық боялған диалогтар түрінде көрінеді, монологтардың күйінде ақпараттық және бақылау сипатындағы мәтіндер ұсынылған. Біздің байқағанымыздай, берілген мәтіндер лексикалық және фразеологиялық оралымдармен сипатталады, олар жанды ағылшын тіліне тән және көбінесе ана тілінде эквиваленті жоқ (face and hands of the clock, from the horse's mouth, a lazybones, etc.)
Функционалдық және грамматикалық аутенттілік
Ұсынылған мәтіндердің жанрлық-композициялық түрлілігі және аутенттік лингвистикалық құралдар, соның ішінде оқушылардың ана тілінде қабылданған нормалардан ерекшеленетін, мәтіндерде грамматикалық үлгілердің қолданылуы, олар тек ағылшын тіліне тән үлгілерге ғана сәйкес келеді, оқушыларды заманауи, жанды тілдік клишелермен таныстыруға мүмкіндік береді (Кітапты қайтаруды ұмытпа. - Remember to bring the book back.; Оған мұны істеуге рұқсат бермеңдер. - Keep him from doing it.)
Құрылымдық аутентілік
Ұсынылған мәтіндер мазмұндық бүтінділікке, оның құрам бөліктерінің арасындағы логикалық байланыстарға ие (диалогтарда берілген аспект коннекторлардың, элиптикалық ұсыныстардың, есімдік ауыстырымдардың көмегімен беріледі).
Рәсімдеу аспектісі
Ұсынылған ОӘК аудиомәтіндердің тағы бір ерекшелігі олардың дыбыстық рәсімделуі болып табылады: барлығында дерлік дыбыстық қатар бар (environmental clues), ол туралы жоғарыда айтылған болатын (көліктің шуы, жүргендердің әңгімелері, телефон дыбыстары, музыка); тыныштықты толтырушылар (...Erm..., ...er...); мәліметтер жеке сөйлеу мәнерімен, соның ішінде кәсіби емес дикторлардың әр түрлі орындалуларда ұсынылған, бұл нақты мәліметтің көрінісін жасайды.
Оқу тапсырмасының аспектісі
ОӘК ұсынылған аудитивті мәтіндерге тапсырмалар мәтінге өзара әсерлесуге бағытталған, ойлап табуды дамытады, жаттығуды орындау шарты табиғи араласудың жағдайларынан ерекше сипаттамалары бойынша өзгешеленбейді (What do you think? Imagine, that ... , Discuss it in your group.).
Ұсынылған кестеден, берілген ОӘК аудитивті мәліметтері аутентикалылықтың негізгі белгілеріне және аутентикалық мәтіндердің параметрлеріне, сондай-ақ аудитивті мәліметтерге қойылатын жалпы талаптарға сәйкес келеді [2, б. 78].
Мұнымен қоса, берілген ОӘК барлық аудитивті мәтіндерін функционалдық қолданылуының жағынан қарастыруға болады, өйткені тыңдау оқыту процесі кезінде мақсат пен құрал ретінде көрінеді.
Бұдан шығатыны, берілген ОӘК барлық аудитивті мәтіндерін олардың функционалды қолданылуына қарай бөлуге болады:
1) Тыңдауды келесі құралдар ретінде қолдану мақсатында құрастырылған оқу-аутентикалық мәтіндер:
- сөйлеу қызметінің басқа түрлеріне оқыту;
- жаңа тілдік мәліметті бекіту мен енгізу (фонетикалық, лексикалық, грамматикалық);
- өткен материалды бақылау.
Мұндай мәтіндер нақты тақырыптық бөлім бойынша аутентикалық мәтіннің параметрлерінің және өтілген лексикалық және грамматикалық материалға сәйкес құрастырылған, және әдетте жаңа аудитивті қиыншылықтардан тұрмайды.
2) Түпнұсқалық аутентикалық материалдар сөйлеу қызметінің түрі ретіндегі тікелей тыңдаудың қабілеттері мен дағдыларын дамыту үшін қолданылады (authentic, unscripted recordings). Олардың қолданылуы шет елдің тілін тыңдауға қабылдау мен түсіну қабілеттері мен дағдыларын жетілдіруге бағытталған.
Аудитивті материалдармен жұмыс істеудің ұсынылған әдістемесін қарастырайық.
Осылайша, авторлармен келесідей тыңдауға арналған бағдарлама ұсынылады (the listening syllabus):
- жалпы мәтінді түсіну (gist listening) үшін;
- арнайы (таңдалынған) ақпаратты алу үшін (for specific information);
- note taking;
- негізгі жағдайлардың жоспарын құрастыру (summarizing main points);
- мәтін бойынша қорытынды құрастыру (inference).
Тыңдауды оқытудың мақсаты мен құралы ретінде қолдану кезіндегі аудитивті мәтіндермен жұмыс істеудегі дифференциалды амалды бөліп көрсеткен жөн [3, б. 90].
Ұсынылған кесте аудитивті мәтіндермен жұмыс істеу әдістемелерінің олардың функционалды қолданылуына байланысты айырмашылықтарын көрсетеді:
Кесте 2 - Аудитивті мәтіндермен жұмыс істеу әдістемелерінің олардың функционалды қолданылуына байланысты айырмашылықтар
Тыңдау оқу құралы ретінде
Тыңдау оқу мақсаты ретінде
I. Мәтінге дейінгі саты.
Оқу-аутентикалық материалдар
Түпнұсқалық аутентикалық материалдар
Көптеген жағдайларда көп ретті тыңдаулар ұсынылады.
Бір ретті тыңдау.
1. Оқытушының мәтіннің қысқаша мазмұнын ұсынуы. (Listen to 4 people talking about their relationship with their parents.
2. Оқу мақсаты мен мәтінге дейінгі тапсырманы қою (тіреулерді қолданумен және қолданусыз оқу мақсатына байланысты қою). ( As you listen, decide: a) if they are talking about the present or the past. b) if the relationship was good or not.)
1. Қарым-қатынастың жағдайын жәненемесе мотивін жасау. (Мысалы: You will hear an interview with a man called Brian about his experiences of driving a lorry for the first time).
2. Коммуникативті міндетті қою. (Compare your own impressions (if you have any) to those of his):
3. Мәтінге дейінгі тапсырма. (The following words are contained in the story, look at them and before you listen, imagine, what happened to Brian during the rest of the day (сөздердің тізімі).
4. Listen to the story and answer the questions (Мәтінге дейінгі сұрақтар).
II. Мәтіндегі саты (кейбір мәтінге дейінгі тапсырмаларды орындаумен мәтінді тыңдау).
III. Мәтіннен кейінгі саты.
3. Answer the following questions, using either used to do or be get used to. Use short answers where appropriate.
5. There are 5 incidents. Put a number on the map (көру тірегі) to show where they happened. Describe briefly each one.
6. Think over Brian's behaviour and discuss it with your partner. Use the words and word-combinations from the text..
Тапсырмалар оқу сипатына ие және өтілген тілдік материалдың бекітілуіне бағытталған (берілген жағдайда грамматикалық).
Тапсырмалар мәтіннің түсінілуіне бағытталған және негізінен шығармашылық сипатқа ие, яғни аутентикалылықтың аспектісіне сәйкес келеді.
Кестенің бірінші жолында біз тыңдауды оқыту құралы ретінде, ал екіншісінде мақсаты ретінде қолдануға мысал келтірдік.
Тілдік қызметтің бір түрі ретіндегі тыңдауға оқыту әдістемесінің ұсынылған ОӘК келесідей ерекшеліктерін бөліп көрсетуге болады:
- мәтінді бір рет ұсыну;
- тыңдауға үйрету әдетте толық бір мәтіннің материалында жүзеге асырылады;
- аудитивті мәтіндермен жұмыс істеу әдістемесі мәтінге дейінгі, мәтіндегі және мәтіннен кейінгі сатыларға бөлінеді;
- авторлармен сол тілде сөйлеушілердің жеке сөйлеу мәнеріне бейімделуге бағытталған ерекше тапсырмалар қарастырылған;
- тіреу мәтінге дейінгі сатыға жасалынған, бұл оқушыларды меңгерілген тілдік материалға сүйене отырып, саналы түрде тыңдау мен білімдерді алуға мотивациялау үшін жасалыған;
- мәтінге дейінгі сұрақтар мәтінді жалпы және мұқият түсінуді білдіреді.
- мәтіннен кейінгі тапсырмалар оқушыларды өзінің ойын жеткізуге және эмоционалдық қатынасын көрсетуге бағыттайды, шығармашылық сипатқа ие және аутентикалылықтың аспектісіне сәйкес келеді (мәтінмен өзара әрекеттесуге стимулдайтын тапсырмалар, олар ақпарат көздерімен жұмыс істеу кезінде оқудан тыс ортада жасалынады, өйткені ол аутентикалық коммуникативті әрекет болып табылады, ол ойлау қабілетін стимулдайды, оған оқушылар күнделікті қарым-қатынас кезінде жүгінеді) [4, б. 103].
Осылайша, берілегн ОӘК анализі онда ұсынылған аудитивті мәтіндер мен тапсырмалардың аутентикалықтың белгілеріне сәйкес келетіндігін көрсетті.
Біз шет тіліне оқытуға арналған заманауи оқу-әдістемелік кешені осындай болуы қажет деп ойлаймыз, және онымен дұрыс ұйымдастырылған жұмыс сөйлеу қызметінің бір түрі ретіндегі тыңдауға оқыту кезінед жедел және тиімді нәтижедерді береді деп санаймыз.
2.2 11 сынып оқушыларын ағылшын тіліне оқытудағы аутентикалық мәліметтерді қолданудың тәжірибесі
Зерттеулерді жүргізу кезінде біз келесідей мақсаттар қойдық:
- шет тілін оқуға деген жоғарғы сынып оқушыларының мотивациясын анықтау;
- сөйлеу қызметінің бір түрі ретіндегі тыңдауға үйренгендігінің деңгейін анықтау;
Біз зерттеуді Астана қаласының №51 мектебінде 11 б сыныбымен өткіздік. Бұл сынып екі топқа бөлінген. 1-ші топ - 10 оқушы, 2-шісі - 12.
Жүргізілген зерттеулердің нәтижелері келесілерді көрсетті (оқушылардың сауалнамасы, сабақтардағы бақылаулар, оқытушылармен әңгімелесулер).
Сауалнама кезінде оқушылар келесідей сұрақтар ұсынылды:
1. Сіз ағылшын тілін қажетті сабақ деп ойлайсыз ба?
2. Егер жоқ болса, неліктен?
3. Егер ие болса, онда ағылшын тілін білу сіздің әрі қарайғы өміріңізге қалайша әсер етеді?
4. Сіз қалай ойлайсыз, өміріңіздің қандай жерінде Сіз оған қолданыс табасыз?
Сауалнаманың нәтижесі барлық оқушылардың шет тілін білу қазіргі заманның бөлінбейтін бір бөлшегі екендігін көрсетті. Алайда оған әр түрлі себептер келтірілді ("әр мәдениетті адам бір шет тілін білуі қажет"; "өйткені ағылшын тілісіз компьютерді және интернетті қолдануға болмайды"; "ең жақсы жазбалар (музыкалық) барлығы ағылшын тілінде"; "маған ағылшын тілі жай ғана ұнайды!"; "бұл маған кейінгі кәсібімде қажет болады"; "мен шет елдің азаматына тұрмыс құрып, көшіп кеткім келеді"; "мен шет тіліне осы жылы түсуді жоспарлап отырмын"; "барлығы бүкіл жерде ағылшын тілінде" және т.б.), бірақ ең бастысы барлық түлектер шет тілінің практикалық маңыздылығын, оның өмірлік қолдануға бағытын түсінеді [5, б. 56].
№51 мектепте жоғарғы сыныптарда шет тіліне оқытуда жағымды нәтижелердің болған жағдайында (шет тілін оқуға нақты мотивация, пәнге сияқты шет тіліне деген қатал қарым-қатынас) жағымсыз жағдайлары да болады.
Оқытушылар мен оқушылармен әңгімелесуден біз мынаны анықтадық, басқа сөйлеу қызметтеріне қарағанда тыңдауға аз назар бөлінеді. Оқытушылар мұны берілген сатыда ағылшын тіліне сағаттар аз бөлінді деп түсіндірді, жоғарғы оқу сатысындағы алдыңғы қатарлы сөйлеу қызметінің алдыңғы қатарлы бағдарламасының түрлеріне оқу жатады, сондықтан тыңдауға мүлдем уақыт қалмайды. Бірақ біз басқа қорытындыға келдік: тыңдаудың маңыздылығын бағаламау жеңіл қабілет болып саналады. Оқытушылардың бірі, мысалы былайша ойлайды: егер оқушы ағылшын тілінде сөйлеуге үйренсе, онда ол оны кез-келген жағдайда түсінетін болады. Алайда бұл көзқарастың дұрыс еместігі теориямен де, практикамен де дәлелденген. Осылайша, бақылау негізінен жүргізілген 11 б сыныбында оқушылар шынында да ағылшын тілінде сөйлейді (яғни, ағылшын тіліне аударылған қазақ тілінде, ағылшын тіліне тән грамматикалық құрылымдар мен заманауи ауызекі сөйлеу клишелері мүлдем қолданылмайды). Бірақ бір рет аутентикалық мәтін-диалогты таныс лексикамен, өтілген грамматикалық құрылымдарымен олардың оқулығынан оқығаннан кейін көптеген оқушылар осы мәтінге мазмұны бойынша қарапайым сұрақтарға жауап бере алмады, өйткені олар оны жай ғана түсінбеді. Осы сәтсіздіктің себептері, біздің ойымызша, келесіге негізделеді: біріншіден, сөйлеу қызметінің бір түрі ретіндегі тыңдаудың маңыздылығын бағаламауда, екіншіден, берілген ОӘК аутентикалық материалдарымен жұмыс істеу кезінде оқытушылар оқу мәтіндерінің негізінде жасалынған дәстүрлі оқу әдістемесін қолданады.
Осылайша, 3 сатыдан тұратын келесідей сызба бойынша жүргізіледі:
1. Мәтінге дейінгі. Мәтінді оқығанға дейін оқытушы (қазақ тілінде) не туралы әңгіме болатындығын айтады, қиындықтарды алып тастайды (алайда оқытудың жоғарғы сатысы олардың саны минимумға дейін келтірілуі керек деп болжайды), тақтаға сөздерді жазады (соның ішінде мағыналық белгілері болып табылмайтын сөздерді), өтілген грамматикалық құрылымдарды қайталап, кейіннен оқушылар оқулықтағы мәтінге дейінгі сұрақтарды қарастырады.
2. Мәтіндік. Оқушылар мәтінді тыңдайды.
3. Мәтіннен кейінгі. Оқушылар негізгі фактілерді атап шығады немесе қысқаша мазмұнды құрастырады [6, б. 45].
Тыңдауға қабылдау үшін мәтінді ұсына отырып, оқытушы оқушының мәтіннің мағынасын түсінгенін немесе түсінбегенін біледі (жалпы немесе бөлшектей). Кейде жеке тілдік құбылыстарды түсінуі бақыланады. Сирек кімнің және кімге жүгінетіндігі, қандай жағдайларда қарым-қатынас актісі жүретіндігі нақтыланады, және ең бастысы, қандай мақсатпен. Оқытушылар өзінің оқушыларын олардың орнына қоюға немесе тыңдаушының орнына қоюға тырыспайды, оған сөйлеушінің сөйлеуі бағытталған және сондықтан соңғысының өзінің коммуникативті ниетін жүзеге асырумен қызығады.
Мәтіннің түсінігін бақылау үшін қалпына келтіруге тестілер, сұрақтарға жауаптар, жеке эпизодтардың мазмұндамалары қолданылады.
Мұнда айта кететін жайт, мәтін оқытушымен құрам бөліктерге жекеше дыбысталу уақыты 1-3 минуттармен шектеледі, бұл ОӘК өзімен (бұл ретте мазмұндық бүтіндігі және оның құраушыларының арасындағы логикалық байланыстары бұзылады), сондай-ақ мәтінді ұсынудың көп реттілігі (2-3 тыңдау) болжанбайды, бұл мақсатты емес, өйткені табиғи араласуға тән емес, өйткені қабілет немесе дағды ол қалыптасқан қиыншылықтардың жағдайында әрекет етеді.
Ұсынылған жаттығулар қабылдауға және репродуктивті қызметке негізінен бағытталған, оқытушылар ОӘК өзімен ұсынылған шығармашылық аутентикалық тапсырмалардың кең спектрін қолданады [7, б. 32].
Оқытушылармен қолданылатын дәстүрлі әдіс бізге тексерілген, жарым-жартылай нәтижелі, бірақ аутентикалық мәтіндермен жұмыс істегенде жеткіліксіз түрде нәтижелі болып көрінеді.
Диагностиканы жүргізу үшін біз тыңдаудың негізгі лексикалық қабілеттерін Я.М. Колкердің жіктеуіне негізделе отырып анықтадық:
- оқушауланған сөздерді түсіну қабілеті;
- тілдік ағыннан таныс емес сөздерді бөліп алып, олардың мағынасын анықтай алу қабілеті;
- мәнмәтінде сөздерді түсіне алу қабілеті;
Көрсетілген қабілеттердің әрқайсысы 5-ұпайлық меже бойынша бағаланады.
5 деген баға мәтіннің негізгі фактілерін, лексиканы түсінген, мәнмәтін бойынша кейбір таныс емес сөздердің мағынасын бірден түсінген оқушыға қойылады.
4 деген баға барлық дерлік негізгі фактілерді түсінбеген, лексикалық бірліктердің мәнін нақты анықтаған, бірақ бірден таппаған оқушыға қойылады.
3 деген баға оқушының тек 50% мәтінді ғана түсінгенін, жеке фактілерді дұрыс емес түсінгенін білдіреді.
2 деген баға егер оқушы мәтіннің 50% кемін түсініп, одан негізгі фактілердің жартысынан да азын бөліп көрсеткенде қойылады [8, б. 67].
Нәтижесінде орташа ұпай қойылады.
Зерттеудің негізгі әдісі ретінде тыңдаудың лексикалық қабілеттерінің қалыптасуын анықтау бойынша арнайы тестілеу таңдалынды.
Алғашқы диагностиканы жүргізу үшін біз қатып қалған кадр әдісін таңдадық, өйткені ол оқушыларға фрагментті бөлшектеп көріп, видеомен жұмыс істеуге бейімделуге мүмкіндік береді, бұл маңызды болып табылады, өйткені оқушылар әлі тыңдауға үйренбеген, ол оларда көптеген қиындықтарды туғызуы мүмкін.
Оқушыларға келесідей жаттығулар ұсынылды:
Оқшауланған сөздерді түсіну қабілеті.
Әр оқушыға тапсырмасы бар карточка берілді: видеофрагменттің бір бөлігін көргеннен кейін төменде келтірілген етістіктерді олардың сол фрагментте қалай келтірілгені грамматикалық формасы бойынша жазып, карточкадағы тапсырманы орындау қажет.
Кесте 3 - Answer sheet
Answer sheet
№
Сөздер
Жауаптар
Аударма
Етістіктің 3 түрі
1
to fly
2
to get
3
to call
4
to be
5
to move
6
to say
Фрагменттегі сөздер келесідей рет бойынша беріледі: to call, to say, to be, to get, to move, to fly.
Мәнмәтіндегі сөздерді түсіну қабілеті.
Сол видеофрагментпен жұмыс істей отырып, оқытушы келесі тапсырманы орындауды сұрайды: сөйлемдердегі қалып қойған жерлерді видеофрагменттегі сөздермен және сөз тіркестерімен толтыру. Тапсырманы жеңілдету үшін оқушылар фрагментті толық емес көреді, бөлшектерімен көреді де, карточкаларында бірден сәйкес жазуларды жасайды. Сонымен бірге карточкаларда сөйлемдерге қойылатын сөздердің тізімі бар [9, б. 84].
Әр оқушыға мынадай карточка берілді:
Кесте 4 - 2 тапсырма жазылған карточка
1
draw
A
You know what I... buddy.
2
waddle
B
I thought the frost ... `em all up.
3
freeze
C
If my trunk was that small, I woudn't ...attention to myself, pal.
4
wipe
D
Don't let me ... them all up.
5
hog
E
If he wants ...to death let him.
6
say
F
We've been ... all day
Тілдік ағыннан таныс емес сөздерді бөліп алып, олардың мәнін анықтай алу қабілеті.
Оқушыларға тапсырма берілді, фрагментті тағы бір рет көріп, мәнмәтінге қарай отырып, видеоқатарды қолдана отырып, эпизодты көргенге дейінгі жаңа сөздердің мәнін түсіну керек.
Сөздер: extinction, trunk, issues, evolutionary breakthrough.
Осы жаттығуларды жүргізгеннен кейін біз 3 кестеде келтірілген нәтижелерге қол жеткіздік.
Кесте 5 - Алғашқы жағдайын диагностикалау сатысындағы тыңдаудың лексикалық қабілеттерінің қалыптасуының деңгейі
Оқушының аты-жөні
Оқшауланған сөздерді түсіне алу қабілеті
Мәнмәтіндегі сөздерді түсіне алу қабілеті
Таныс емес сөздерді белгілеп, олардың мәнін анықтай алу қабілеті
Орташа ұпай
1. Ашықбекова А.Б.
3
3
3
3
2. Әлімбаев С.Е.
4
3
3
3
3. Болатов Е.Е.
4
4
4
4
4. Жалғасбаев Ж.О.
4
3
4
4
5. Разбеков А.С.
4
3
3
3
6. Сайлаубаева Г.Р.
4
4
4
4
7. Серікбаева Р.А.
4
3
3
3
8. Тленшеева А.Т.
4
4
4
4
9. Тлемисов Н.А.
4
3
3
3
10. Шакенова З.Т.
4
3
3
3
11. Ахметова Н.А.
4
3
3
3
12. Байтанатова А.Б.
4
4
4
4
13. Қапенова Ж.Т.
4
3
3
3
14. Курмангалиев А.О.
4
3
3
3
15. Жетписбекова Ж.Л.
4
3
3
3
16. Махамбет Б.Н.
4
3
3
3
17. Болатхан А.М.
4
4
4
4
18. Сәдуакасова Қ.Р.
4
3
4
4
19. Кубашев Д.П.
4
4
4
4
20. Саукенов О.Л.
3
3
3
3
21. Туякбаева М.Е.
4
3
3
3
22. Бекежанов А.Д.
4
3
3
3
Тыңдаудың лексикалық қабілеттерін дамыту мен тиімді етудің мәселесі осы топта өзекті болып келеді және ерекше қарауды және берілген қабілеттерді дамыту үшін сәйкес әдістерді таңдауды талап етеді [10, б. 73].
Тыңдаудың лексикалық қабілеттерін дамыту үшін біз видеоматериалмен жұмыс істеудің әр түрлі әдістерін қолдандық. Фильммен жұмыс істеудің шеңберінде ең қарапайым әдістерден бастап, оларды біртіндеп күрделендіру керек. Алдында сипатталған әдістерді зерттей келе, біз оларды қолданудың ретін анықтадық:
болжау;
көрермендер мен тыңдаушылар;
бір дауыс;
шындық әлде өтірік пе;
диалогтағы қалып қойған жерлерді толтыру.
Ұсынылған әдістердің апробациялануынан кейін біз оқушылардың тыңдаудың лексикалық қабілеттерін диагностикалаудың қорытындысын жүргіздік, бірақ енді басқа лексикалық материалмен бірге, онда біз фильмнің 7 эпизодын қолдандық. Диагностиканы жүргізуде алғашқы диагностикада қолданылған әдіс қатып қалған кадр әдісі қолданылды, өйткені фрагментті бөлшектеп қарау нені беретініне қарай, бізді бөліп көрсеткен тыңдаудың лексикалық қабілеттерінің деңгейін анықтауға мүмкіндік береді [11, б. 95].
1.Оқшауланған сөздерді түсіне алу қабілеті.
Әр оқушыға тапсырмасы бар карточка берілді: видеофрагменттің бір бөлігін көргеннен кейін төменде келтірілген етістіктерді олардың сол фрагментте қалай келтірілгені грамматикалық формасы бойынша жазып, карточкадағы тапсырманы орындау қажет.
Answer sheet
№
Сөз
Жауаптар
Аударма
Етістіктің 3 түрі
1
to set up
2
to hunt
3
to clean
4
to bring
5
to be out
6
to grow
Фрагменттегі сөздер келесідей рет бойынша беріледі: to clean, to hunt, to grow, to set up ,to bring, to be out.
2. Мәнмәтіндегі сөздерді түсіну қабілеті.
Сол видеофрагментпен жұмыс істей отырып, оқытушы келесі тапсырманы орындауды сұрайды: сөйлемдердегі қалып қойған жерлерді видеофрагменттегі сөздермен және сөз тіркестерімен толтыру. Тапсырманы жеңілдету үшін оқушылар фрагментті толық емес көреді, бөлшектерімен көреді де, карточкаларында бірден сәйкес жазуларды жасайды. Сонымен бірге карточкаларда сөйлемдерге қойылатын сөздердің тізімі бар [12, б. 82].
Әр оқушыға мынадай карточка берілді:
Кесте 6 - 2 тапсырма жазылған карточка
1
look
A
He ... us home for dinner.
2
grow
B
In about two minutes you ... .. taste for revenge.
3
follow
C
That ... good.
4
bring
D
... your breath, Sid
5
satisfy
E
May be he ... fur and a long skinny neck and call you Mama.
6
save
F
Get down and ...
3. Тілдік ағыннан таныс емес сөздерді бөліп алып, олардың мәнін анықтай алу қабілеті.
Оқушыларға тапсырма берілді, фрагментті тағы бір рет көріп, мәнмәтінге қарай отырып, видеоқатарды қолдана отырып, эпизодты көргенге дейінгі жаңа сөздердің мәнін түсіну керек [13, б. 58].
Сөздер: to pick up, dignity, herd, ambush
Осы әдістердің көмегімен жаңа лексиканы енгізу процесімен қатар, зерттелінгенді қайталау процесі де табысты өткізілді. Бұл жердегі ең маңыздысы, аутентикалық фильмнің көмегімен тілді есту арқылы түсіну қабілеті дамытылады.
Осылайша, біз аутентикалық материалдарды сабақ үстінде белгілі бір әдістерді рет-ретімен қолдану арқылы жақсы нәтижелерге қол жеткізуге болатындығын дәлелдедік.
2.3 "Headway" ОӘК 7-бөлімі мәліметтерінің негізіндегі аутентикалық аудитивті мәтіндермен жұмыс істеу технологиясы
Жоғарғы оқу сатысындағы аудитивті аутентикалық материалдармен жұмыс істеу әдістемесін көрсету ретінде (Tape 21, дыбысталу уақыты 3 минут 35 секунд) "An interview with Jonathon Porrit" УМК "Headway" (Upper-Intermediate, Student's Book, кешеннің авторлары John and Liz Soars) аудитивті мәтіндерінің негізінде жасалынған келесідей жаттығулардың кешенін ұсынамыз.
Unit 7. Taprscript 21. An interview with Jonathon Porrit (дыбысталу уақыты 3 минут 35 секунд).
I - Interviewer
P - Jonathon Porrit
I Could I ask you please, how did your interest in the environment, and the need to protect it, begin?
P It really all began because I was a teacher, and teaching in an inner London comprehensive school near Shepherd's Bush, and obviously a lot of the work we were doing were ... was making assumptions about the shape of the future, and the world into which those children would have to go out, after they'd finished their five years' schooling. And I became more and more involved in trying to think what the shape of the planet would be like after the year two thousand, and one of the big projects that we did with some of our kids was to look more carefully at the relationship between humankind and the planet. And that got me interested in the whole subject, and I started reading much more about ecology. And then I began to realize that you can't really talk about ecology as a science, you have to consider ecology within a social and political context. And that's what drew me into Green politics. I became increasingly involved in several organizations, tried to wrap my... mind more and more around the economics of the issues, as that's really the key to it all, and eventually ended up with "Friends of the Earth", as...as director.
I I see. When you look into the future, the next thirty years, a reasonably long term, you perhaps see reasons to be both optimistic and pessimistic. What changes and developments do you think we might see over the next thirty years?
P It is very hard to predict - it has to be said - and I do feel a strange mixture of pessimism and optimism. I call myself a constructive pessimist, looking at some of the issues we face, and yet if we don't face them in a constructive way, then that pessimism merely feeds on itself, and becomes fatalism, and the world really will get into a very sorry state. But obviously, the crucial problems we face now are largely those of population, which is a problem... which is unfolding remorselessly, and will really hit us in the middle of the next century; the misuse or abuse of the world's resources, such as the clean air, clean water, and the non-renewable resources, the speed with which we're using up oil, gas, whatever else it may be; the appalling problems of poverty and famine and hunger, which er... what we saw last year in Ethiopia and Sudan, I'm sorry to say, is merely a very small indication of the kind of things we're going to see before now and the turn of the century; the arms build-up, which has reached really staggeringly immoral levels er... one thousand million million dollars now being spent on arms every year, instead of being spent on the kinds of things that it ought to go on. And all of those problems, to us, which we, which we consider to be the problems of er... the misuse of the planet are very daunting. And they're not separate, they are all interconnected. And what I think is only just dawning on people, is that a lot of these problems do have the same roots, namely the unsustainable system that we insist upon at the moment, believing that the only way we can increase human wealth is by producing more and consuming more, even if we destroy the planet in the process. On the other side of the coin personally I think that there's another way out, the alternative we're putting across to materialism - an increasing awareness of the spiritual values [14, б. 56].
I Mr Porrit, thank you very much indeed.
P Thanks
Берілген мәтінді таңдау мынамен негізделген, ол түпнұсқалық аутентикалық материал болып табылады (authentic, unscripted recording) және экологияның өзекті мәселесіне арналған, өйткені тақырып оқушыларды қызықтыратын болады.
Ұсыныстарды қарастыра отырып, табиғи қарым-қатынастың жағдайларына қарама-қайшы келмейтін оқытудың осындай әдістерін таңдауға ұмтылатын. Берілген позиция мынаған негізделеді, кез-келген оқу әдісінің мақсаты берілген жаттығудың табыстылығын меңгерілетін тілде сөйлеуге үйренуді қамтамасыз етеді (яғни, оқушы белгілі бір мәтінді түсінуі үшін). Ал бұл үшін жаттығуды орындаудың шарттары өзінің негізгі сипаттамалары бойынша ерекшеленбеуі қажет, яғни тапсырманың аутентикалығының аспектісіне сәйкес келуі қажет.
Берілген аспект № 7 (Unit 7) бөлімге енгізілген, ол жаңа лексикамен оқушыларды таныстыру және "Yesterday's and today's problems" тақырыбы бойынша жаңа ақпаратты алу мақсатымен жасалынады. Оқушылар осы тақырып бойынша негізгі лексикамен таныс болып саналады (ОӘК осы материалмен жұмыс "Nightmare of the Monster Cities" мәтіндерін оқумен, сонымен бірге экология мәселелеріне арналған мәселелерді оқумен шектеледі). Осы материалмен жұмыс істеу кезінде біз келесідей әдістерді қолдануды ұсынамыз:
I. Мәтінге дейінгі саты.
Берілген сатының мақсаты қарым-қатынастың жағдайы мен мотивін жасауда, коммуникативті міндетті қоюға, сондай-ақ қабылдаудың қиындықтарын жасауға және әр түрлі тіреулерді және қабылдауды жеңілдететін басқа факторларды қолданумен әр түрлі тіреулерді қолдануға негізделеді.
Today we are going to discuss one of the most urgent problems of our society - the problem of ecology. Read the dictionary entry for ecology on page 60 and say what is your understanding of this word, what associations come to your mind concerning this word [15, б. 56].
(Экологияның анықтамасымен жұмыс істегеннен кейін экологияның кез-келген заманауи мәселелері бойынша олардың көзқарасын мадақтай отырып, осы тақырыпқа талқылауды бастау керек (мысалы, ядролық энергия, қышқылдық жаңбырлар, әлемдік ресурстарды қайта шығындау).
And now you will hear an interview with Jonathan Porrit, the Director of "Friends of the Earth" in the United Kingdom. "Friends of the Earth" is an environmental pressure group. I suppose that you'll be interested in the reason that made Jonathan Porrit be involved in such an activity and what, to his point of view, are the problems people face nowadays.
Мәтінді тыңдауға кіріспестен бұрын біз оқушыларға осы сатының лексикалық қиындықтарын жеңуге бағытталған тапсырмаларды орындауды ұсынамыз.
But first listen to some sentences and try to define the meaning of the unknown words from the context.
1. We were making assumptions, trying to imagine what would be the future of our world. (болжам).
2. One of the big projects that we did with some of our kids was to look more carefully at the relationship between humankind and the planet. (человечество).
3. Organizations of Green politics aim to protect both the renewable resources, such as clean air and water and the non-renewable ones: oil and gas. (восполняемые и невосполняемые ресурсы).
4. People believe that the only way we can increase human wealth is by producing more and consuming more. (ұлғайту жоғарылату ...шығындау тұтыну).
5. The arms build-up has reached really immoral levels. (қарулардың жарысы).
6. On the other side of the coin the alternative we're can put across to materialism is an increasing awareness of the spiritual values. (медальдың танымның рухани құндылықтың басқа жағы) [16, б. 43].
Оқушылар оларға таныс емес сөздердің мағынасы туралы өздерінің қорытындыларын жасайды, кейіннен оқытушы оларға дұрыс жауаптарын хабарлайды.
Кейіннен оқушыларға тақырып бойынша бірнеше сұрақтарға жауап беру ұсынылады, олардың әрқайсысына жауап беріп, тыңдаудан кейін өзіндік субъективті бағасын беруі қажет. (Сұрақтар оқулықтан алынады).
Look briefly at the relevant questions and close your books. (Оқулықтарды жабу ұсынылады, бұл сұрақтар мәтінді тыңдаудан және келесі тапсырманы орындаудан алаңдатпауы үшін қажет).
1. How did Jonathon Porrit become interested in the environment?
2. Why do you think he says that "you can't really talk about ecology as a science, you have to consider ecology within a social and political context?"
3.He says economics is "the key to it all..." Do you agree?
4. Why does he call himself a constructive pessimist?
5. He reffers to 4 crucial problems that the planet faces. Write in the chart what the problems are, and add some notes on each.
1 Population.
2 The world's resources (both renewable and non-renewable).
3 Poverty, famine and hunger.
4 The arms build-up.
6. He says that these problems have the same roots, that is, the belief that "the only way we can increase human wealth is by producing more and consuming more, even if we destroy the planet in the process". Do you agree?
7. To Jonathon Porrit's opinion there's a way out, the alternative humankind can put across to materialism. What is it?
Jonathon Porrit's opinion is that an increasing awareness of the spiritual values of humankind is the way out, the alternative we can put we're putting across materialism.
Кейіннен, мәтінге дейінгі сатыда біз оқушыларға келесідей тапсырмалармен карточкалар таратамыз:
Look through these sentences and arrange the order their English equivalents appear in the text. (Оқушылар хабарлаудың логикалық реттілігіне қарай нөмірлерді қойып шығуы қажет) [17, б. 45].
1
Келесідей мәселелер критикалық болып табылады: тұрғындар, әлемдік сарқылатын және сарқылмайтын ресурстарды дұрыс емес қолдану немесе теріс пайдаланушылық.
4
2
Миллиондаған және миллиондаған долларлар жыл сайын қаруларға жұмсалады
6
3
Біздің планетамыз 2050 жылдан кейін қандай күйге түсетіндігі туралы ой қатты мазалады.
1
4
Адамзаттың әл-ауқатын көтерудің жалғыз шешімі көп өндіру мен тұтыну.
8
5
Мен өзімді құрылымдық пессимист деп атаймын, өйткені біз тап болатын жағдайларды бақылай отырып, пессимист болып қала беруге болмайды.
3
6
Мен сол кезде экологияны жеке ғылым ретінде қарастырмау керек екендігін түсіндім, бізге оны әлеуметтік және саяси мәнмәтінде қарастыруға тура келеді.
2
7
Өткен жылы біз Эфиопия мен Судандағы кедейшілік пен аштықтың мәселелерімен тап болдық.
5
8
Медальдың басқа жағы сондай, біз рухани құндылықтардың өсіп келе жатқан материализміне қарама-қарсы келе аламыз, осы шешім болып табылады.
7
Now listen to the interview.
II. Мәтіндік саты. Екінші саты мәтінді қабылдау мен түсінуге және қажетті ақпаратты алуға арналады. Айта кететін жайт, табиғи жағдайларда мағынасын түсіну қарым-қатынас актісінің мақсаты болмайды. Бұл тыңдаудың нәтижесі, сондай-ақ тыңдаушының коммуникативті мақсатының жүзеге асырылуының шарты, мысалы, белгілі бір практикалық ақпаратты алу, нақты мәселе бойынша сұхбаттасушының көзқарасын білу, қандай да бірнәрсеге рұқсат алу, бірдеңе маңыздыны және қызықтыны білу. Сондықтан тыңдаушы мазмұнының селекциясын жүргізуі қажет: танымал болғанға сүйене отырып, жаңа ақпаратты анықтау, ал жаңа ақпаратта оның коммуникативті мақсатына сәйкес келетінді бөліп көрсету. Бұл қызмет мәтінге дейінгі тапсырмаларға бағытталады [18, б. 34].
Мәтінді тыңдау кезінде оқушылар "Arrange the order" тапсырмасын орындайды.
III. Мәтіннен кейінгі саты. Үшінші саты мәтіннің мағынасын түсінуді бақылауға арналған, яғни коммуникативті ниетті жүзеге асыру және тыңдаудың коммуникативті мақсатына қол жеткізу (қажетті мәліметтерді алу алмау, бірдеңе маңыздыны білді білмеді, мазмұнымен қызықты қызықпады және т.б.), сондай-ақ қарым-қатынас актісінің тиімділігіне қол жеткізу.
"Arrange the order" тапсырмасын тексеру, кейіннен оқушыларға мәтіннен кейінгі сұрақтарға жауап беруі ұсынылады.
Answer the questions. (Мүмкін жауаптар келтірілген).
1. How did Jonathon Porrit become interested in the environment?
While he was a teacher, he began ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz