Ағылшын тіліндегі эмотивті лексиканы қазақ тіліне аудару ерекшеліктері

Пән: Тілтану, Филология
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 81 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе3

1 Лингвистикада және аударма теориясында эмоцияны зерттеудің аспектілері5

1. 1Эмоцияның тілдегі атқаратын қызметі5

1. 2 Лексикалық, стилистикалық және синтаксистік әдістердің берілуінің жалпы сипаттамасы13

1. 3 Эмоцияны зерттеудің теориялық аспектілері37

2 Ағылшын тіліндегі эмотивті лексиканы қазақ тіліне аудару ерекшеліктері: (William Golding “Lord of the Flies” бойынша) 40

2. 1 William Golding “Lord of the Flies” романындағы жағымсыз эмотивті лексиканың ағылшын тілінен қазақ тіліне аударылуын талдау40

2. 2 William Golding “Lord of the Flies” романындағы жағымды эмотивті лексиканың ағылшын тілінен қазақ тіліне аударылу өзгешеліктеріне зерттеу жүргізу56

2. 3 Эмотивті лексиканы аудару кезіндегі ерекшеліктер71

Қорытынды74

Қолданылған әдебиеттер тізімі78

Кіріспе

Тіл білімінде эмотивті (эмотив-экспрессив) сөздер сөз мағынасының аспектісі ретінде тіл білімінің өзекті мәселелерінің біріне айналды. Атап айтқанда, эмоционалдылық мәселесі ағылшын, француз, литва, орыс, якут, қазақ, нанай, өзбек, жапон, қытай т. б. тілдерінің материалдары бойынша зерттелініп, оған арнайы және жанама көптеген еңбектер арналды. Бұлар әр түрлі аспектіде, жеке лингвистикалық (лексикологиялық және лингвостилистикалық), социолингвистикалық, психолингвистикалық негізде зерттелінді. Осылардың негізгілері ретінде шетел ғалымдары Ш. Баллидің, К. Эрдманның, орыс ғалымдары В. В. Виноградовтың, Е. М. Галкина-Федоруктың, Н. А. Лукьянованың, сондай - ақ қазақ ғалымдары З. К. Ахметжанованың, М. Б. Балақаевтың, Е. Жанпейісовтың, З. Х. Ибадильдинаның, Ә. Т. Қайдаровтың, С. К. Кеңесбаевтың, А. А. Қияшеваның, Ғ. Ғ. Мұсабаевтың, Ф. М. Мұсабекованың, Ш. Ы. Нұрғажинаның, Х. Нұрмұхановтың, А. Т. Таткенованың, М. Томановтың, және т. б. ғалымдардың еңбектерін атауға болады.

Тілдік қордағы бұл топқа жататын сөздерді морфологиялық деңгейде қарау семантиканың негізінде жол - жөнекей сөз болғаны болмаса, ешқандай зерттеу мақсаты болған емес. Сол сияқты фоносемантикалық деңгей де арнайы зерттеу нысанына айналмаған.

Тақырыптың өзектілігі: Мұнда ағылшын тіліндегі эмотивті сөздердің лингвистикалық және лексикалық мәні зерттелінеді. Ағылшын тіліндегі эмотивті лексиканың қазақ тіліне аударылу мәселелері қарастырылып, талданады.

Зерттеу жұмысының мақсаты - ағылшын тіліндегі эмотивті лексиканың ағылшын тілінен қазақ тіліне аударылу мәселелерінің лингвистикалық және синтаксистік құралдарын талдай отырып, көркем шығармадағы эмотивті лексикалық бірліктерді сараптау.

Қойылған мақсатқа келесі міндеттерді орындағаннан кейін ғана жетуге әбден болады:

- Лингвистикада және аударма теориясында эмоцияны зерттеудің аспектілерін қарастыру;

- Эмоцияның тілдегі атқаратын қызметін зерттеу;

- Лексикалық, стилистикалық және синтаксистік әдістердің берілуінің жалпы сипаттамасын қарастыру;

- Эмоцияны зерттеудің теориялық аспектілерін зерттеу;

- William Golding “Lord of the Flies” романындағы жағымсыз эмотивті лексиканың ағылшын тілінен қазақ тіліне аударылуын талдау;

- William Golding “Lord of the Flies” романындағы жағымды эмотивті лексиканың ағылшын тілінен қазақ тіліне аударылу өзгешеліктеріне зерттеу жүргізу

Зерттеу пәні: ағылшын тіліндегі эмотивті лексика.

Зерттеу жұмысының әдіс-тәсілдері: William Golding “Lord of the Flies” шығармасының құрамындағы эмотивті лексика болып табылатын сөздердің анализін жасау, салыстыру, топтастыру әдістері қолданылды.

Зерттеу жұмысының практикалық құндылығы: William Golding “Lord of the Flies” шығармасын сараптау нәтижесінде эмоцияның берілу жолдары ұсынылады. Зерттеу нәтижелері мәтіннің эмоционалды бөлігін зерттеген жағдайда, ағылшын тілінің практикалық сабақтарында, комуникативті грамматиканың арнайы курстарында, курстық және дипломдық жұмыстар жазуда қолданылуы мүмкін.

Зерттеу жұмысының теориялық құндылығы: мұнда көрсетілген бақылаулар мен тұжырымдар ағылшын тіліне оқыту сабақтарында, ағылшын тілінен көркем шығармаларды талдауда, ағылшын тілі мамандарын дайындауда қолданыла алады.

Зерттеу жұмысының құрылымы зерттеудің мақсаты мен міндеті арқылы анықталады. Зерттеу жұмысы кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан, қолданылған әдебиеттерден тұрады.

1 Лингвистикада және аударма теориясында эмоцияны зерттеудің аспектілері 1. 1Эмоцияның тілдегі атқаратын қызметі

Эмоция деп айналадағы заттар мен құбылыстарға жағымды жағымсыз қатынастын сәулеленуін айтамыз. Эмоциялар шындықтын жүйкеде сәулеленуін айрықша бір түрі. Сыртқы дүниенің әсері адамның миында тек қана сәулеленіп қоймай, оған толғанып тебіреніп, өзінің қатынасын білдіреді.

Эмоция адамның түрлі органикалық қажеттіліктеріне байланысты оқтын-оқтын туып отыратын, кейде шағын, кейде күрделі, ситуациялық көріністер. Мәселен, адам қуанғаннан немесе қамыққаннан көзіне жас алады, не болмаса бір нәрсеге мәз болып шек сілесі қатқанша күледі, әрине мұндай жағдайдың ұзаққа созылмайтыны белгілі. Бұл сезім мен эмоцияның бірінші ерекшелігі. Сезімдерде мәнерлі қозғалыстар (мимика, пантомимика) жөнді байқалмайды, тұрақты терең әсерлі сезім адам психологиясындағы басты белгілердің бірі, ал эмоция болса мәнерлі қозғалыстарға бай келеді, мұнда адам өзін тек организм тұрғысынан көрсете алады. «Тіл білімі сөздігінде» эмоционалдылық (лат. Emovere - еліктіру, толқыту) фр. Emation - қоршаған болмысқа деген адамның әр түрлі көңіл-күйі, сезімі, әсері. Эмоция - жан дүниесінің сыртқы және ішкі салдарынан ызалану, қаhарлану, қорқу мен шаттану сияқты жағдайларының көрініс болып табылады [1, б. 83] .

Эмоция да адамның айналасындағы өмір шындығына және өз басына деген қарым - қатынасы болып табылады. Және оның жүзеге асуына сезімдей әсер етеді. Жалпы, осы эмоция мен сезім ұғымдарының өзіндік айырмашылықтары бар. Эмоцияда мәнерлі қозғалыстар (адамның сырт пішінінен байқалатын айырмашылықтар) көбірек байқалады. Мұнда адам өзін тек ағза тұрғысынан көрсете алады.

Осылайша, эмоцияның барлық қиын және шешілмейтін мәселелерін ескере отырып, лингвист бірінші кезекте эмоциялардың белгілену мен көрінуінің тілдік механизмдерін зерттеуі қажет, онда олар тілдік құралдармен беріледі. Адамның эмоцияларын білдіретін құралдарды лингвистикалық талдаудың қажеттілігі мәселенің жетілдірілмеуімен мотивацияланады [2, б. 95] .

Сөйлеуші мен тілдік белгіленудің эмоцияларын тілдік көрінісінің механизмдері, эмоцияларды сөйлеуші мен тыңдаушының объективті болмысы ретіндегі түсіндірілуі әр түрлі. Эмоцияларды сипаттау мен эмоцияларды тілдік белгіленуі туралы айтуға болады. Белгілі бір сатыда әр түрлі эмоционалдық зарядталған лексиканы ажырату қажет болды, бұл эмоционалдық мағыналардың түрлі табиғатын зерттеу үшін қажет. Терминологиялық ажырату пайда болды: эмоциялардың лексикасы мен эмоционалдық лексика. Эмотивті лексиканың екі түрін бөліп көрсету осы сөздердің түрлі функционалдық табиғатын ескереді: эмоциялардың лексикасы тілдегі эмоциялардың нысандалуына, олардың инвентаризациясына (номинативті функциясына) бағытталған, эмоционалдық лексика сөйлеушінің эмоцияларын білдіруге және сөйлеу объектісінің эмоционалдық бағалануына бейімделген (экспрессивті және прагматикалық функциялары) . Осылайша, эмоциялардың лексикасы эмоциялар туралы түсініктерді олардың пәндік - логикалық мәні құрайтын сөздерден тұрады.

Эмотивтіліктің кең және тар түсінігін анықтауға болады. Екінші жағдайда бұл деңгей эмоциялардың көрінісінің тілдік құралдарын қамтиды. Эмотивтіліктің осындай түсіндірілуі оның әр түрлі деңгейдегі семантикалық жақын тілдік бірліктерді біріктіретінін болжайды. Біз эмотивтілік деңгейінің осындай түсіндірілуіне сүйенеміз. Лексиканың материалында эмотивтіліктің деңгейін қарастыруда эмотивті мәннің мәселесі де алдыңғы қатарға шығады. Осы сұрақ бойынша ғылыми әдебиетті зерттеу көрсеткендей, эмотивті мәннің трактовкасы эмотивтілік деңгейін түсінумен тығыз байланысты [3, б. 107] .

В. И. Шаховский ғылыми айналымға эмосема түсінігін енгізді, оның болмысы оның тұжырымдамасында ашылады: "Ол сөйлеушінің эмоцияларымен қатынасатын семалардың арнайы түрі және сөздің семантикасында эмоция мен махаббат, жек көру, қорлау т. б. сынды семантикалық белгінің жиынтығы ретінде ұсынылады, олардың тізімі ашық және әр түрлі сөздерде түрліше аталған семантикалық белгімен өзгеріп отырады. Бұл анықтамамен келісе отырып, біз эмотивтіліктің семасы кез - келген тұлғаға: сөйлеуші, тыңдаушы немесе қандай да бір үшінші тұлғаға қатысты эмоционалдық процесті көрсете алады деп ойлаймыз [4, б. 59] .

XIX ғасырдың басында В. фон Гумбольдт тіл адамның қызметі ретінде сезімдерге толы деп көрсеткен. Қазіргі кезде лингвистика оның іліміне қайта жүгінді, онда ол тілді адаммен толық байланысты меңгеруге шақырылған. Осы концепцияның негізінде жүйелік эмотивті құралдардың лингвистикалық түсіндірілуі толық жүзеге асырыла алынады [5, б. 92] .

Тіл әлемнің айна көрінісі емес, демек, эмоциялардың әлемі мен оларды білдіруші тілдік құралдардың жиынтығы толықтай сәйкес келе алмайды. Осылайша, адамзаттың эмоционалдық тәжірибесінде алдыңғы қатарлы универсалды эмоциялардың болуын ескере отырып, маңызды универсалды эмотивті мағыналардың лексикалық семантикасындағы болуын болжауға болады, бұл көріністің семантикасымен негізделеді, өйткені адамзаттың эмоцияны танудағы тәжірибесі тілдік бірліктерге бекітіледі. Лингвистикалық әдебиетте осы универсалды эмоциялардың түрлі белгіленулері қолданылады: доминантты эмоциялар, негізгі эмоциялар, эмоционалдық тон, алдыңғы қатарлы немесе негізгі т. б. Бұл уақытта психологтар әр түрлі тілдердегі эмоциялардың сөздігі бірдей еместігін көрсетеді, алайда бір ұлтқа қол жетімді болатын және басқасына қол жетімсіз ешқандай толғаулар жоқ, яғни эмоциялардың өзі - универсалды, ал эмоционалдық лексиканың түрлік құрылымы әр түрлі тілдерде сәйкес келмейді, өйткені олардың әр түрлі тілдегі көрінісі дербес [6, б. 85] .

Эмотивті лексика дәстүрлі түрде бағалылық, экспрессивтілік, бейнелілік сынды деңгейлермен бірге зерттелінеді, мұнда олардың байланыстары ерекше тығыз болады. Эмоциялар мен бағалардың түйіндесуі өзектілігін жоғалтпайды. Эмоционалдылық пен бағалылық - даусыз бір-бірімен байланысты деңгейлер.

Тағы бір ұстаным: бағалылық пен эмотивтілік - бірін - бірі біріктіретін компоненттер болса да, бірақ әр түрлі. Бұл компоненттердің түрлілігі эмоционалдық құбылыстардың жеке санаттарына бағалау қабілеті бірдей емес деңгейде тән екендігін растайды. Осы ұстанымды жақтаушылардың ойынша, бағалылық бірдей емес деңгейде эмоционалдық лексикаға тән емес. Осылайша, көп уақыт бойы бағалау параметірінде махаббат, қайғы сынды эмоциялардың лексикасы қарастырылмады, бірақ соңғы жылдары осындай сөздердің бағалылық сипаты зерттелінеді. Нәтижесінде бағалау сөздерінің түрлері бөліп көрсетілген: ұнайды/ұнамайды, қолдау/қолдамау сынды жалпы бағалау лексикасы; жиі бағалау сөздері немесе сөзді бағалаудың эмотивті аспект түсіндірмесі махаббат, жек көру болып табылады. Екіншісі бағалау модальдылығымен бірге эмоцияны белгілеуден тұрады.

Е. М . Вольф , Е. С. Кубряковой , В. Н. Телия негізгі зерттеулеріне қарағанда бағалау мәндері мен эмотивті лексиканың құрылымы туралы жеткілікті түрде түсініктерге ие.

Эмотивті лексика өзінің мәніне бағалау компонентін құрайтындықтан, эмотивті лексиканың әр түрлі сатыларының бағалау құрылымы бірдей емес.

Соңғы жылдары лексикология лексиканың жүйелілігін сипаттауда, әр түрлі лексикалық түрліліктердің анықтау мен сипаттауда керемет нәтижелерге жетті. Бұл өз кезегінде сөздің семантикалық және семалық құрылымын толық жетілдіру арқылы мүмкін болды. Сөздің семантикалық құрылымын зерттеуге маманданушы білімнің саласы толық қалыптасты - семалық және семемдік семасиология бөлімдері.

Семалық семасиология сөздің семалық құрылымын сипаттауға ұстанымдар мен әдістердің түрлілігімен сипатталады. Семеманың құрылымдық сипаты, оның өрістік үлгісі, мәнінің құрылымындағы макрокомпоненттердің болуы туралы түсінік көпшілікпен танылған болып табылады (денотация мен коннотация) [7, б. 56] .

Эмотивті мағыналар бірдей икемді емес. Лексикалық семантикада қозғалмалы және вариативті көрінеді. Эмотивті лексиканың ғаламдық сипатталуының негізі эмотивтілік семасы бола алады, ол сөздің семантикасындағы манифестацияға қатысады. Сема дәрежесі сөздің семалық құрылымындағы ұстанымымен ғана анықталмай, сөздердің эмотивті мағыналарына манифестациясының сипатын анықтайды.

Көптеген эмотивті лексиканың сөздік дефинициялары оларда бар жалпы мағынасының арқасында жақындасады. А. А. Уфимцева осы болмысы бойынша интергративті және сөздік дефинициясының маңызды бөлігінің трансформациясы деп атайды .

Категориялық - лексикалық семаның дәрежесінде қызмет ететін эмотивтіліктің семасы идентификациялаушы қызметті атқарады және әдетте аналитикалық үйлесімді білдіреді, ол сезім туралы түсінік қандай да бір сезімнің нақты атауы үлгісі бойынша құрастырылады, мысалы: қорқыныш - қорқыныш сезімі, үрей; жақсы көру - кімге де бір, қандай да бір затқа деген терең жақындасуды сезіну.

Үлгінің бірінші компоненті - негізгі эмотивтіліктің идентификаторы, бірінші дәрежелі идентификатор. Әдетте ол "сезіну - feel", "басынан өткізу - experience" сынды жалпыланған семантиканың сөздерімен белгіленеді. Екінші компонент - екінші дәрежелі қосымша эмотивтіліктің идентификаторы, ол "махаббат - love, қорқыныш - scare/fear, жек көру - hatred" сынды эмоциялардың нақты атауларымен алмасады. Осылайша, эмотивтіліктің категориялық - лексикалық семасы әдетте эмотивтіліктің жалпыланған және нақты предикаттарымен жүзеге асырылады [8, б. 74] .

Көріп тұрғанымыздай, бастапқы эмотивті мағыналар негізгі эмоцияларды ең жиі сөздерімен сәйкес келеді. Демек олар эмотивті лексиканың семантикалық ядросын құрайды [9, б. 54] .

Егер эмотивті мағыналардың лексикалық манифестациясын ескеретін болсақ, онда иерархияның басын махаббат - жек көру, қуаныш - қайғы семантикалық қарама - қарсылықтары алатынын көреміз. Бұл семантикалық оппозиция ғаламдық сипатқа ие, өйткені әлемнің халықтарына универсалды сипатқа ие, негізгі семантикалық қарама - қарсылықтарлың тобына енеді. Демек, кейбір басқа эмотивті мағыналарды (қайғы, жақсылық, ыза, үрей және т. б. ) олардың ағылшын және қазақ тілдеріндегі кең ұсынушылығын ескере отырып, универсалдықтың дәрежесіне жатқызуға болады. Осылайша, негізгі адамның эмоцияларын білдіруші эмотивті мағыналар - универсалды, ал олардың лексикалық манифестациясы тереңдігінің әр түрлі дәрежесімен және әр түрлі олардың нақтылануымен ұлттық өзгешелікке ие. Универсалдылықтардың дәрежесінен бастапқы эмотивті мағыналар тұлғаның психологиялық құрылымын құрайды. Бұл құрылым көптеген бөлшектенген номинациялармен қамтылады. Эмотивті нюанстар туралы адамның түсініктері сөздің лексикалық мағынасында ішкі лексикалық нақтылауда әр түрлі дифференциалдық нақтыланудың есебінен көрінеді, олар категориялық - лексикалық семаны нақтылайды.

Эмотивті лексиканың көптеген бөлігі мазмұндық жағынан бай. Екінші дәрежелі идентификациялаушы семалық предикат эмоцияның болмысын жеткізеді, ал оны нақтылаушы дифференциалдық семантикалық белгілері оның қасиеттерін анықтайды. Тек бірге әр түрлі комбинацияларда олар эмоциялардың түрлілігін жеткізеді. Мысалы: көңілсіздіктің сөздермен жеткізілуі: sadness, depression, melancholy (көңілсіз, депрессия, қасірет, меланхолия)

Эмотивті мағыналар лексикалық семантикада қосымша ретінде ұсыныла алынады, бұл ретте олар дифференциалдық семалардың дәрежесінде мазмұндық категориялық - лексикалық семаларды нақтылайды. Мысалы: ашық - ашық мойындау, хабарлама; күлкілі - күлкілі оқиға.

Дифференциалдық семалардың номинация затының жеке жақтарын әр түрлі аспектілерде көрсетеді деп санау қабылданған: субъектілік - объектілік, жеке анықтауыштық, жағдайлық [10, б. 36] .

Эмотивтіліктің дифференциалдық семасы семалардың басқа өкілдерінен ерекшеленеді. Өзінің мазмұны бойынша, денотативті қатынасы (сезімнің белгіленуі) бойынша - бұл предикатты сема, ол сөздік дефинициялардың трансформациясымен оңай дәлелденеді. Мысалы: мінеу - бірдеңені немесе бір нәрсену басу, таптау (жек көрінішпен) ~ біреуді басып, сонымен жек көрушілікті сезіну. Ұстаным бойынша сөздің семалық құрылымында және функциясы бойынша - бұл дифференциалдық сема, ол категориялық - лексикалық семаларға тәуелді болады және оны әр түрлі семантикалық параметірлерде нақтылайды.

Қазіргі кезде лингвистикада әр түрлі тілдік фактілерді сипаттаудың өрістік әдісі берік бекітілді. Егер лексика туралы айтатын болсақ, қазіргі кезде жеке семеманың өрістік ұйымдастырылуының тұжырымдамасы жетілдіріліп жатқанын айта кеткен жөн [11, б. 37] .

Өрістік принцип ең алдымен зерттелінетін көптеген тілдік құралдардың ядросы мен перифериясының бөлінуін білдіреді. Белгілі болғандай, ядро, біріншіден, белгілі бір категориялық мәндерді көрсетуге маманданған тілдік құралдардан тұрады, екіншіден осы мәндерді максималды жүзеге асыратын тілдік құралдардан, үшіншіден барынша көп қолданылатын тілдік құралдардан тұрады.

Егер осы ұстаныммен эмотивті лексиканы қарастыратын болсақ, онда эмоциялардың лексикалық - семантикалық өрістерінің ядросы категориялық - эмотивті лексиканы құрайтындығы шығады (бастапқы эмотивті құралдары бар эмотивтер - номинациялар), олар эмоцияларды тікелей жеткізудің қажеттіліктеріне толықтай жауап береді, өйткені эмоциялар ядролық категориялық - лексикалық семада беріледі.

Жақын периферияны дифференциалды - эмотивті лексика құрайды (эмотивті мағыналары қосылған эмотивтер - номинациялар), онда эмотивті мағыналар дифференциалдық - эмотивті семалардың түрлі семантикалығымен көрсетіледі.

Алыс периферия коннотативті - эмотативті лексикамен ұсынылған (ілесе жүретін эмотивті мағыналары бар эмотивті экспрессивтер) . Оның семалық құрылымы эмотивті мағынаны ілесе жүруші коннотацияның мағынасына енгізеді.

Осылайша, семантиканың лексикалық және функционалдық семантикасын ескерумен эмотивті лексиканың санаттары былайша бөлінген:

1. Негізгі эмотив - номинациялар:

1) «Мұң» сияқты бастапқы категориялық - эмотивті семантикасы бар біріншілік изосемикалық предикаттар;

2) «Тас болу» туынды категориялық - эмотивті семантикасы бар екіншілік метафоралық предикаттар;

3) «Мұңаю, мұң» сынды категориялық - эмотивті семантикасы бар эксплицитті енгізілген предикаттар;

4) «Өлім жазасын кесу» туынды категориялық - эмотивті семантикасы бар эксплицитті енгізілген предикаттар.

2. Қосымша эмотив - номинациялар: 1) «ақымақ, қарау» сынды дифференциалдық - эмотивті семантикасы бар эмоциялардың имплицитті (жасырын) қосылған предикаттары.

3. Эмотив - экспрессивтер:

1) «Ах! Өкінішке орай!» бастапқы эмотивті семантикасы бар жеке эмотив-экспрессивтер

2) «кербез» сынды эмотив - коннотативтер.

Эмоциялардың номинацияның басқа объектілерімен теңдессіздігі ең алдымен оларды жеткізудегі тілдік құралдардың түрлілігі мен байлығында байқалады, олар сәйкес лексикадан, фразеологиялық синтаксистік құрылымнан, ерекше интонациядан, сөздердің ретінен тұрады.

Сөз тудырушы процестер күрделі семантикалық түрленулермен ілесе жүреді, олар бастапқы сөз бен туынды сөздің арасында, туынды сөздің ішінде жұрнақ пен негіздің арасында пайда болады [12, б. 94] .

Туынды сөздердің семантикалық құрылымының қалыптасуы мен дамуына семантикалық факторлар үлкен әсер етеді. Туынды сөздердің компоненттерінің үйлесу мүмкіндігі соларға байланысты.

Басқаша сөзбен айтқанда, тілде белгілі бір семантикалық заңдылықтар бар, солардың негізінде сол тілдің сөзінің жасалуының үрдісі жүреді. Кез - келген тілдің сөз жасау жүйесі сөз тудыру әдістерінен тұрады, оларда сәйкес сол тілге тән сөз жасаушы құралдар бар. Жалпы сөз тудыру жүйесі өте күрделі болып келеді, ол ресми компоненттерден, мағыналық компоненттерден тұрады, олар тудырушы негіздердің семантикалық құрылымымен тығыз байланысты .

Сөзді жасау жүйесін екіге бөлу қабылданған:

а) бір мотивацияланатын негізбен қатынасатын сөздердің жасалу әдісі;

1) аффиксация, аффикс болып табылатын сөз тудыру құралы;

2) конверсия, жасалынатын сөз табы мен оның сөйлемдегі үйлесімділігі жасайтын сөз тудырушы құралы;

3) субстантивация, мұнда сөз тудырушы құрал ретінде мотивацияланған сөздің парадигмасы көрінеді, ол бір грамматикалық түрдің немесе көптік жалғауының мотивацияланатын парадигмасын көрсетеді.

б) біреуден асатын мотивациялық негізі бар сөз тудырудың әдістері:

1) Таза қосу, мұнда сөз тудырушы құралдарға мыналар жатады: жалғастырушы морфема, оның алдындағы компонентін нейтралдайтын грамматикалық мән; компоненттердің бекітілген реті; негіздердің біреуіне біріңғай басты екпін.

2) Қосу мен аффиксацияның қатысуымен сөзді тудырудың аралас әдістері. Бұл әдістегі сөз тудырушы құрал форматтандың сомасы болып табылады, олар сөзді жасаудың құраушы әдісіне тән, ал сөз тудырушы мағынада біріктіруші мәндері де үйлеседі (мысалы: long-tongued, shoe-maker) .

3) Тұтасу, мұнда екі және одан да көп компоненттерден тұратын мотивацияланатын сөз толығымен морфологиялық құрамы, синтаксистік үйлесуі бойынша толық теңдестіріледі, сонда бұл сөз табының синтаксистік байланысы тұтасудың құрылымында сақталынады. Бұл әдістің сөз тудырушы құралдарына келесілер жатады: синтаксистік басым компоненттегі біріңғай басты екпін және компонент сөздердің еркін емес реті (бағынышты компоненттің міндетті препозициясы. Мысалы: mother-of-pearl, father-in-law, forget-me-not) .

4) Аббревиация, мұнда USSR, UNO, NATO сынды күрделі қысқартылған және қысқартылған туындылар кіреді. Мұнда "blending", "blends" сынды атауға ие болған сөз тудыру әдісі де кіреді. Мысалы: smog, motel, trustard. Сөз тудырушы құралдарға мұнда мыналар жатады: негіздің қиылуы, ортақ екпін мен грамматикалық рәсімделу (аббревиатураның қандай да бір жіктеудің немесе жіктелмейтін зат есімдердің түріне жатқызылуы) [13, б. 96] .

Сонымен бірге, кейбір лингвистер формантты құраушы сөз тудырушы құралдардың фонында басқа құралдардың тек қосымша сипатқа ие екендігін бөліп көрсетеді. Мұндай құралдарға морфологиялық өзгерістер жатқызылады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.