Бастауыш сынып оқушыларының зерттеушілік құзыреттілігін қалыптастыру
Кіріспе 3
1 Бастауыш сынып оқушыларының зерттеушілік құзыреттілігін қалыптастырудың теориялық негіздері 3
1.1 Зерттеу құзыреттілік, мәні және мазмұны 3
1.2 Зерттеушілік құзыреттіліктің білім берудегі орны 3
1.3 Бастауыш сынып оқушыларының зерттеушілік құзыреттілігін қалыптастыру мүмкіндіктері 3
2 Бастауыш сынып оқушыларының зерттеушілік құзыреттілігін қалыптастыру бойынша эксперимент жұмысының мазмұны 3
2.1 Бастауыш сынып оқушыларының зерттеушілік құзыреттілігін қалыптастыру моделі 3
2.2 Бастауыш сынып оқушыларының зерттеушілік құзыреттілігін қалыптастырудың мазмұны 3
2.3 Бастауыш сынып оқушыларының зерттеушілік құзыреттілігін қалыптастырудың тәжірибелік.эксперимент жұмысы бойынша талдауы және нәтижелері 3
Қорытынды 3
Қолданылған әдебиеттер тізімі 3
1 Бастауыш сынып оқушыларының зерттеушілік құзыреттілігін қалыптастырудың теориялық негіздері 3
1.1 Зерттеу құзыреттілік, мәні және мазмұны 3
1.2 Зерттеушілік құзыреттіліктің білім берудегі орны 3
1.3 Бастауыш сынып оқушыларының зерттеушілік құзыреттілігін қалыптастыру мүмкіндіктері 3
2 Бастауыш сынып оқушыларының зерттеушілік құзыреттілігін қалыптастыру бойынша эксперимент жұмысының мазмұны 3
2.1 Бастауыш сынып оқушыларының зерттеушілік құзыреттілігін қалыптастыру моделі 3
2.2 Бастауыш сынып оқушыларының зерттеушілік құзыреттілігін қалыптастырудың мазмұны 3
2.3 Бастауыш сынып оқушыларының зерттеушілік құзыреттілігін қалыптастырудың тәжірибелік.эксперимент жұмысы бойынша талдауы және нәтижелері 3
Қорытынды 3
Қолданылған әдебиеттер тізімі 3
Балаға өз бетімен зерттеуге мүмкіндік туғызған сайын одан әрі жақсы оқи түседі. Питер Клайн.
«Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасының» басты мақсаты оқушылардың талдау, синтездеу, әрі логикалық ойлау қабілеттерін дамыту, яғни оқушылардың сабақ бойы ой еңбегімен шұғылдануын қамтамасыз ету, оқушыны ізденуге, өз бетімен қорытынды жасауға үйрету болып отыр.
Білім - ел қазынасы, халқымыздың білімділігі еліміздің байлығының ең маңызды бөлігі десек, білімнің негізі мектепте, яғни бар ғылымның бастауы – мектеп, «Елдің келешегі бүгінгі жастардың қолында, ал жас ұрпақтың тағдыры – ұстаздың қолында» деп Елбасы бізге үлкен міндет артып отыр. Егемен еліміздің болашағы, оның әлемдік өркениеттегі өз орны, ең алдымен білім мен тәрбиенің бастауы болатын – ұстаз қолында, сондықтан да біздің басты мақсатымыз – білім сапасын жақсарту.
Қазіргі таңда білім берудің әлеуметтік құрылымы маңызды элементтердің біріне айналып отыр. Дүние жүзінде білімнің ролі артып, әр елдің өзіндік білім беру жүйесі тағайындалған. Бірақ, ол әлем халықтарының білім берудегі тәжірибесімен, бағыт-бағдарымен деңгейлес болуы қажет. Қазақстан Республикасындағы үлкен өзгерістердің білім беру саласында қамтылуы маңызды іс-шара болып табылады. Осы орайда білім беруді дамыту тұжырымдамасы Қазақстан Республикасының білім беру жүйесін дамытудағы маңызды құжат екендігі сөзсіз.
Білім беру жүйесінің басты міндеті - ұлттық және адамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға, дамытуға және кәсіби шыңдауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау, оқытудың жаңа технологиясын енгізу, білім беруді ақпараттандыру. Қазіргі кезеңде білім беру жүйелерінде қайта құру жүріп жатыр, білім беру жүйелерінің жаңа ұлттық моделі құрылуда.
Оқушының ізденушілік қасиетін қалыптастыру оқытудың түрлі формалары мен әдістері арқылы жүзеге асырылады.Солардың ішіндегі ең тиімдісі (зерттеуге оқыту) - оқушылардың ғылыми қоғамын ұйымдастыру.
Сондықтан мектеп оқушыларының дарындылығын дамыту жұмыстарын жүйелі ұйымдастыру басты мақсат, ғылыми проблема болып табылады. Жеке тұлғаны дамытып қалыптастыру үшін олардың өзгермелі әрекеттерін айналадағы нақты құбылыстар мен таныс объектілерді зерттеумен байланыстырудың маңызы зор. Тақырыпты таңдағанда «мені не қызықтырады?» - деген сұраққа жауап беру керек.
Тек мұғалім оқушыға жоба жаза алатынын және жақсы идеялардың барлығы да жазу кезінде болатынын түсіндіріп, оқушының жазуға деген қызығушылығын арттырса сонда бала зерттеу жұмысын жазуға талпынады.
Зерттеу жұмысымен айналысу, шығармашылық жоба жазу оқушының аналитикалық ойлау қабілетін дамытады, шешім қабылдай алу қабілетін қалыптастырады. Оқушыны ізденушілікке баули отырып, ғылым мен техниканың жетістігіне сәйкес армандарына жетуге, өз жолдарын дәл табуға көмектеседі.
«Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасының» басты мақсаты оқушылардың талдау, синтездеу, әрі логикалық ойлау қабілеттерін дамыту, яғни оқушылардың сабақ бойы ой еңбегімен шұғылдануын қамтамасыз ету, оқушыны ізденуге, өз бетімен қорытынды жасауға үйрету болып отыр.
Білім - ел қазынасы, халқымыздың білімділігі еліміздің байлығының ең маңызды бөлігі десек, білімнің негізі мектепте, яғни бар ғылымның бастауы – мектеп, «Елдің келешегі бүгінгі жастардың қолында, ал жас ұрпақтың тағдыры – ұстаздың қолында» деп Елбасы бізге үлкен міндет артып отыр. Егемен еліміздің болашағы, оның әлемдік өркениеттегі өз орны, ең алдымен білім мен тәрбиенің бастауы болатын – ұстаз қолында, сондықтан да біздің басты мақсатымыз – білім сапасын жақсарту.
Қазіргі таңда білім берудің әлеуметтік құрылымы маңызды элементтердің біріне айналып отыр. Дүние жүзінде білімнің ролі артып, әр елдің өзіндік білім беру жүйесі тағайындалған. Бірақ, ол әлем халықтарының білім берудегі тәжірибесімен, бағыт-бағдарымен деңгейлес болуы қажет. Қазақстан Республикасындағы үлкен өзгерістердің білім беру саласында қамтылуы маңызды іс-шара болып табылады. Осы орайда білім беруді дамыту тұжырымдамасы Қазақстан Республикасының білім беру жүйесін дамытудағы маңызды құжат екендігі сөзсіз.
Білім беру жүйесінің басты міндеті - ұлттық және адамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға, дамытуға және кәсіби шыңдауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау, оқытудың жаңа технологиясын енгізу, білім беруді ақпараттандыру. Қазіргі кезеңде білім беру жүйелерінде қайта құру жүріп жатыр, білім беру жүйелерінің жаңа ұлттық моделі құрылуда.
Оқушының ізденушілік қасиетін қалыптастыру оқытудың түрлі формалары мен әдістері арқылы жүзеге асырылады.Солардың ішіндегі ең тиімдісі (зерттеуге оқыту) - оқушылардың ғылыми қоғамын ұйымдастыру.
Сондықтан мектеп оқушыларының дарындылығын дамыту жұмыстарын жүйелі ұйымдастыру басты мақсат, ғылыми проблема болып табылады. Жеке тұлғаны дамытып қалыптастыру үшін олардың өзгермелі әрекеттерін айналадағы нақты құбылыстар мен таныс объектілерді зерттеумен байланыстырудың маңызы зор. Тақырыпты таңдағанда «мені не қызықтырады?» - деген сұраққа жауап беру керек.
Тек мұғалім оқушыға жоба жаза алатынын және жақсы идеялардың барлығы да жазу кезінде болатынын түсіндіріп, оқушының жазуға деген қызығушылығын арттырса сонда бала зерттеу жұмысын жазуға талпынады.
Зерттеу жұмысымен айналысу, шығармашылық жоба жазу оқушының аналитикалық ойлау қабілетін дамытады, шешім қабылдай алу қабілетін қалыптастырады. Оқушыны ізденушілікке баули отырып, ғылым мен техниканың жетістігіне сәйкес армандарына жетуге, өз жолдарын дәл табуға көмектеседі.
1. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарты. Негізгі ереже. – Астана, 2010.
2. Савенков А.И. Маленкий исследователь. Как научить младшего школьника приобретать знания/Художник Левина Л.И.-Ярославль: Академия развития. Академия Холдинг, 2002.(Развивающее обучение. Практические задания.)
3. Жексенбаева Ү.Б., Игенбаева Б.Қ., Ниязова Г.Б. Зерттеушілік оқыту технологиясы(бастауыш мектепте).-Астана,2006.
4. Абакумова, Н.Н., Малкова И.Ю. Компетентностный подход в образовании: организация и диагностика - Томск: изд-во: Томский государственный университет, 2007.
5. Давыдов, В.В. Слободчиков, В.И. Цукерман, Г.А. Младший школьник как субъект учебной деятельности // Вопросы психологии, 1992. № 3-4. С. 149.
6. Иванов, Д.А. Компетентности и компетентностный подход в современном образовании. - М., 2007.
7. Коджаспирова, Г.М. Коджаспиров, А.Ю. Педагогический словарь: Для студ. высш. и сред. пед. учеб. заведений. - М.: Издательский центр «Академия», 2003.
8. Компетентностный подход в педагогическом образовании / Под ред. Козырева, В.А., Радионовой, Н. Ф. - СПб., 2004.
9. Савенков, А.И. Психологические основы исследовательского подхода к обучению / Савенков, А.И. - М.: Просвещение, 2006.
10. Сергеев, И.С. Блинов, В.И. Как реализовать компетентностный подход на уроке и во внеурочной деятельности. - М.: АРКТИ. 2007.
11. Дуисеева, Н.С. Формирование исследовательской компетентности как один из способов развития познавательных функций у младших школьников Международный журнал экспериментального образования. 2010. №7 С.779.
12. Исследовательская деятельность учащихся в современном образовательном пространстве: Сборник статей Под общей ред. канд.психол.наук. А. С. Обухова. М.: НИИ школьных технологий, 2006. С. 62.
13. Леонтович, А.В. Исследовательская деятельность учащихся. Сборник статей // Библиотека журнала «Исследовательская работа школьников», серия «Сборники и монографии». М. 2006, С. 114.
14. Материалы конференции: В 5 т. Т.3: Педагогика и психология. - Томск: изд-во: ТГПУ. 2003. С. 182.
15. Семенова, Н.А. Условия развития исследовательских умений школьников / Семенова, Н.А. // Материалы международной научно-практической конференции «Модернизация образования и повышение квалификации» (Томск, 26-27 ноября). Том 2. Томск. 2003. С. 191.
16. Обухов, А.С. Методика исследовательской деятельности учащихся в области естественных наук. М.: МИОО. Журнал «Исследовательская работа школьников». 2006. С. 128.
17. Осипова, Г.И. Опыт организации исследовательской деятельности школьников: «Малая Академия наук». Волгоград: Учитель, 2007.
18. Якимов, Н.А. Проектно-исследовательская деятельность младших школьников Якимов, Н.А. Исследовательская работа школьников. 2003. №1. С. 451.
2. Савенков А.И. Маленкий исследователь. Как научить младшего школьника приобретать знания/Художник Левина Л.И.-Ярославль: Академия развития. Академия Холдинг, 2002.(Развивающее обучение. Практические задания.)
3. Жексенбаева Ү.Б., Игенбаева Б.Қ., Ниязова Г.Б. Зерттеушілік оқыту технологиясы(бастауыш мектепте).-Астана,2006.
4. Абакумова, Н.Н., Малкова И.Ю. Компетентностный подход в образовании: организация и диагностика - Томск: изд-во: Томский государственный университет, 2007.
5. Давыдов, В.В. Слободчиков, В.И. Цукерман, Г.А. Младший школьник как субъект учебной деятельности // Вопросы психологии, 1992. № 3-4. С. 149.
6. Иванов, Д.А. Компетентности и компетентностный подход в современном образовании. - М., 2007.
7. Коджаспирова, Г.М. Коджаспиров, А.Ю. Педагогический словарь: Для студ. высш. и сред. пед. учеб. заведений. - М.: Издательский центр «Академия», 2003.
8. Компетентностный подход в педагогическом образовании / Под ред. Козырева, В.А., Радионовой, Н. Ф. - СПб., 2004.
9. Савенков, А.И. Психологические основы исследовательского подхода к обучению / Савенков, А.И. - М.: Просвещение, 2006.
10. Сергеев, И.С. Блинов, В.И. Как реализовать компетентностный подход на уроке и во внеурочной деятельности. - М.: АРКТИ. 2007.
11. Дуисеева, Н.С. Формирование исследовательской компетентности как один из способов развития познавательных функций у младших школьников Международный журнал экспериментального образования. 2010. №7 С.779.
12. Исследовательская деятельность учащихся в современном образовательном пространстве: Сборник статей Под общей ред. канд.психол.наук. А. С. Обухова. М.: НИИ школьных технологий, 2006. С. 62.
13. Леонтович, А.В. Исследовательская деятельность учащихся. Сборник статей // Библиотека журнала «Исследовательская работа школьников», серия «Сборники и монографии». М. 2006, С. 114.
14. Материалы конференции: В 5 т. Т.3: Педагогика и психология. - Томск: изд-во: ТГПУ. 2003. С. 182.
15. Семенова, Н.А. Условия развития исследовательских умений школьников / Семенова, Н.А. // Материалы международной научно-практической конференции «Модернизация образования и повышение квалификации» (Томск, 26-27 ноября). Том 2. Томск. 2003. С. 191.
16. Обухов, А.С. Методика исследовательской деятельности учащихся в области естественных наук. М.: МИОО. Журнал «Исследовательская работа школьников». 2006. С. 128.
17. Осипова, Г.И. Опыт организации исследовательской деятельности школьников: «Малая Академия наук». Волгоград: Учитель, 2007.
18. Якимов, Н.А. Проектно-исследовательская деятельность младших школьников Якимов, Н.А. Исследовательская работа школьников. 2003. №1. С. 451.
___________________________________ ____________________
( орындалған ұйымның атауы)
ТЕГІ,АТЫ-ЖӨНІ
Бастауыш сынып оқушыларының зерттеушілік құзыреттілігін қалыптастыру
Мамандықтың коды мен атауы
(жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білімнің мамандық классификаторы бойынша беріледі )
Ғылыми жетекші:
Ғылыми кеңесші (болған жағдайда)
Қала, жыл
Мазмұны
Кіріспе 3
1 Бастауыш сынып оқушыларының зерттеушілік құзыреттілігін қалыптастырудың теориялық негіздері 5
1.1 Зерттеу құзыреттілік, мәні және мазмұны 5
1.2 Зерттеушілік құзыреттіліктің білім берудегі орны 12
1.3 Бастауыш сынып оқушыларының зерттеушілік құзыреттілігін қалыптастыру мүмкіндіктері 16
2 Бастауыш сынып оқушыларының зерттеушілік құзыреттілігін қалыптастыру бойынша эксперимент жұмысының мазмұны 23
2.1 Бастауыш сынып оқушыларының зерттеушілік құзыреттілігін қалыптастыру моделі 23
2.2 Бастауыш сынып оқушыларының зерттеушілік құзыреттілігін қалыптастырудың мазмұны 28
2.3 Бастауыш сынып оқушыларының зерттеушілік құзыреттілігін қалыптастырудың тәжірибелік-эксперимент жұмысы бойынша талдауы және нәтижелері 34
Қорытынды 36
Қолданылған әдебиеттер тізімі 39
Кіріспе
Балаға өз бетімен зерттеуге мүмкіндік туғызған сайын одан әрі жақсы оқи түседі. Питер Клайн.
Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасының басты мақсаты оқушылардың талдау, синтездеу, әрі логикалық ойлау қабілеттерін дамыту, яғни оқушылардың сабақ бойы ой еңбегімен шұғылдануын қамтамасыз ету, оқушыны ізденуге, өз бетімен қорытынды жасауға үйрету болып отыр.
Білім - ел қазынасы, халқымыздың білімділігі еліміздің байлығының ең маңызды бөлігі десек, білімнің негізі мектепте, яғни бар ғылымның бастауы - мектеп, Елдің келешегі бүгінгі жастардың қолында, ал жас ұрпақтың тағдыры - ұстаздың қолында деп Елбасы бізге үлкен міндет артып отыр. Егемен еліміздің болашағы, оның әлемдік өркениеттегі өз орны, ең алдымен білім мен тәрбиенің бастауы болатын - ұстаз қолында, сондықтан да біздің басты мақсатымыз - білім сапасын жақсарту.
Қазіргі таңда білім берудің әлеуметтік құрылымы маңызды элементтердің біріне айналып отыр. Дүние жүзінде білімнің ролі артып, әр елдің өзіндік білім беру жүйесі тағайындалған. Бірақ, ол әлем халықтарының білім берудегі тәжірибесімен, бағыт-бағдарымен деңгейлес болуы қажет. Қазақстан Республикасындағы үлкен өзгерістердің білім беру саласында қамтылуы маңызды іс-шара болып табылады. Осы орайда білім беруді дамыту тұжырымдамасы Қазақстан Республикасының білім беру жүйесін дамытудағы маңызды құжат екендігі сөзсіз.
Білім беру жүйесінің басты міндеті - ұлттық және адамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға, дамытуға және кәсіби шыңдауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау, оқытудың жаңа технологиясын енгізу, білім беруді ақпараттандыру. Қазіргі кезеңде білім беру жүйелерінде қайта құру жүріп жатыр, білім беру жүйелерінің жаңа ұлттық моделі құрылуда.
Оқушының ізденушілік қасиетін қалыптастыру оқытудың түрлі формалары мен әдістері арқылы жүзеге асырылады.Солардың ішіндегі ең тиімдісі (зерттеуге оқыту) - оқушылардың ғылыми қоғамын ұйымдастыру.
Сондықтан мектеп оқушыларының дарындылығын дамыту жұмыстарын жүйелі ұйымдастыру басты мақсат, ғылыми проблема болып табылады. Жеке тұлғаны дамытып қалыптастыру үшін олардың өзгермелі әрекеттерін айналадағы нақты құбылыстар мен таныс объектілерді зерттеумен байланыстырудың маңызы зор. Тақырыпты таңдағанда мені не қызықтырады? - деген сұраққа жауап беру керек.
Тек мұғалім оқушыға жоба жаза алатынын және жақсы идеялардың барлығы да жазу кезінде болатынын түсіндіріп, оқушының жазуға деген қызығушылығын арттырса сонда бала зерттеу жұмысын жазуға талпынады.
Зерттеу жұмысымен айналысу, шығармашылық жоба жазу оқушының аналитикалық ойлау қабілетін дамытады, шешім қабылдай алу қабілетін қалыптастырады. Оқушыны ізденушілікке баули отырып, ғылым мен техниканың жетістігіне сәйкес армандарына жетуге, өз жолдарын дәл табуға көмектеседі.
Оқушыны ғылыми-зерттеу жұмысына қатыстыру үшін алдымен, оны қызықтыра отырып, зерттеу талабын қалыптастыру керек. Яғни оқушы ақпаратты ала білуге, оны басқаларға хабарлай білуге талпынуы тиіс. Ең алдымен оқушыны өздігінен шешім қабылдауға, ақпараттар алуға, оны басқаларға жеткізе білуге үйрету қажет.
Қазіргі білім мен тәрбиенің негізгі бағыты-жан-жақты дамыған тұлға қалыптастыру, тұлғаның Мен менталитетін қалыптастыру, өзін-өзі тану, өзін-өзі дамыту мәселесінің айналасында болып отыр.
Осы орайда, зерттеу тақырыбының өзектілігі: Қазіргі кездегі бастауыш сынып оқушыларының зерттеушілік құзыреттілігін қалыптастырудың әдіс-тәсілдерін қарастыру.
Курстық жұмыстың мақсаты: Бастауыш сынып оқушыларының зерттеушілік құзыреттілігінің негіздерін қарастыра отырып, оларды ерте жастан қалыптастырудың жолдарын іздестіру.
Көзделген мақсатқа жету үшін келесі міндеттер қойылды:
oo Оқу процесінде бастауыш сынып оқушыларындағы зерттеу құзыреттілігінің қалыптасуы мен дамуының теориялық негіздерін қарастыру;
oo Зерттеу құзыреттілігі, оның мәні және мазмұнын ашу;
oo Бастауыш сынып оқушыларының зерттеу құзыреттілігінің қалыптасуы мен дамуын зерттеу;
oo Бастауыш сынып оқушыларының зерттеу құзыреттілігін дамыту бойынша жұмыстарды жалпыландыру;
oo Оқыту процесіндегі бастауыш сынып оқушыларымен зерттеу жұмыстарын жүргізудің құрылымын талдау;
oo Бастауыш сынып оқушыларының зерттеу құзыреттілігінің нәтижелерін талдау Жазбаша аударманың түрлері мен олардың ерекшеліктерін зерттеу.
Зерттеу нысаны бастауыш сынып оқушыларының зерттеушілік құзыреттілігі болып табылады.
Жұмыстың теориялық және әдістемелік негізі ретінде отандық ғалымдардың еңбектері, мерзімдік басылымдардағы мақалалар қолданылды.
Курстық жұмыс кіріспеден, екі бөлімнен, қорытынды мен пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1 Бастауыш сынып оқушыларының зерттеушілік құзыреттілігін қалыптастырудың теориялық негіздері
1.1 Зерттеу құзыреттілік, мәні және мазмұны
Зерттеушілік құзыреттілік түсінігі анық және нақты болуы үшін құзыреттілік пен зерттеу сынды түсініктерді зерттеу қажет.
Зерттеу ғылыми-педагогикалық білімдерді қалыптастырудың процесі, танымдық қызметтің түрі, ол оқытудың, тәрбиелеудің және дамудың объективті заңдылықтарының ашылу бағыттарына бағытталған.
Зерттеулердің кең спектріне қарамастан зерттеу құзыреттілігінің нақты бір анықтамасы жоқ. Барлық авторлар оны өзінше анықтайды.
Отандық психологияда бағытталған қызмет терминін қолданып үйренген. М.И.Лисинамен танымдық белсенділік түсінігін қолданады. Кейбір қатынасында ол білуге құмарлық, зерттеушілік әрекет, зерттеу терминдерімен жақын болып саналады.
Сонымен бірге, жиі осы терминдер қолданылуында араласып жатады - мысалы, Д.Б. Годовикова баланың танымдық әрекеті туралы оның бағытталған-зерттеу қызметінің жаңа жағдайдағы салдары ретінде айтады.
Зерттеу зерттеу әрекеті сынды кез-келген тіршілік иесінің мінез-құлығының, бейімделу жағдайының, даму мен тіпті денсаулық жағдайының бөлінбейтін бөлшегі болып саналады.
Зерттеу инициативасының мотивациясының негізі ретінде білуге құмарлықты алады. Ол жаңа әсерлерде қажеттілік түсінігімен шектеседі, оны Божович Л.И. баланың негізгі қажеттілігі деп қарастырады.
Ғылыми әдебиеттерді зерттеу келе, құзыреттілік түсінігінің әр түрлі мазмұны бар екендігіне көзіміз жетеді. И. С. Сергеев пен В. И. Блинов өздерінің жұмыстарында әдістің құзыреттілігіне арнаған болатын, онда олар құзыреттілікті білімнің ерекше нәтижесі ретінде қарастырды, ол белгісіздік жағдайындағы қызметтің тиімділігіне арналған ішкі және сыртқы ресурстардың мобильділігіне көрсетеді. Құзыреттілік олармен білімділіктің жәненемесе тәжірибеліктің деңгейі ретінде түсіндіріледі, ол әлеуметтік немесе кәсіби қандай да бір қызметті табысты орындау үшін жеткілікті.
Э.Ф. Зеер, Н. Н. Абакумова және И. Ю. Малкова құзыреттілікті білімдердің, қабілеттердің интегративті толықтығы ретінде анықтайды, олар кем дегенде адамның тәжірибеде өзінің құзыреттілігін жүзеге асыра алу қабілеті ретінде қарастырады. Құзыреттілікке оқытудың нәтижелерімен бірге, құндылықтық бағыттардың және т.б. нәтижелері енгізілген [1, б. 74].
Құзыреттілік түсінігінің мазмұнын талдай отырып, Д.А.Иванов ағылшындық competence және competent терминдерінің аударылуын міндетті түрде ескеру керектігін айтады. Бірінші термин қабілет дегенді білдіреді, екінші термин құзыреттілік деп аударылады және толыққұқықты, бекітілген, заңды деген мәнге ие.
А. В. Виневская былай дейді: Құзыреттілік - бұл жүйелік түсінік, ол құзыреттіліктің көлемін, міндеттемелердің шеңберін анықтайды. Тар мағынасында бұл субъект танымға ие болатын сұрақтардың шеңбері ретінде қарастыралады... [6].
Осылайша, қазіргі кезде педагогиканың даму сатысында құзыреттілік түсінігінің жалпы түсініктері жоқ.
Құзыреттіліктің маңызды белгілеріне мынадай белгілердің жиынтығымен анықталатын белгілер жатқызылады:
- білім мен қабілеттердің деңгейі;
- білім мен қабілеттердің болуы мен тереңділігі;
- арнайы тапсырмаларды орындау деңгейі;
- жұмысты ұйымдастыра алу және жоспарлай алу қабілеті;
- бейімделу жағдайларында білімдерді қолдана алу қабелеті.
Берілген анықтамаларды талдай келе, бұл түсініктердің кейбір өзара байланысы анықталады: мүмкін-танымал; берілген - меңгерілген. Яғни міндеттемелер мен бұйрықтардың шеңберінен тұрады, олар шешілуі қажет, ал құзыреттілік - бұл ұсынылған бұйрықтар мен шешілген міндеттемелерді меңгерудің нәтижесі.
Оқыту процесімен байланысқан зерттеу қызметін зерттей келе, зерттеушілік оқу туралы айтуға болады, ол оқытуға өзіндік әдіс болып табылады, ол баланың өзінше қоршаған ортаны зерттеу қабілетіне негізделеді. Мұндай оқытудың мақсаты - балада қызметтің жаңа қабілеттерін мәдениеттің кез-келген саласында шығармашылық меңгере алу қабілеті.
Кез-келген оқытушы үшін баланың зерттеу еңбегінің нәтижесі екіге бөлінеді: олардың біреуі нәтиженің өзі, яғни қорытындылар, болжамдар, үлгілер және оған қатысты барлығы және басқа бөлігі - ол педагогикалық нәтиже, ол педагог үшін өзекті - мұндай жұмыстың тәжірибесі жаңа білімдер, қабілеттер, бұлар оқушының зерттеу құзыреттілігінің негізі болып табылады.
А.В.Хуторскийдің білім құзыреттілігінің анықтамасына сүйене отырып, зерттеу құзыреттілігінің анықтамасын ұсынып көруге болады. Зерттеу құзыреттілігі - бұл белгілі бір саладағы білімдердің жиынтығы, зерттеу қабілеттерінің болуы, осы білімдер мен қабілеттердің нақты бір қызметте қолдана алу қабелеті [2, б. 49].
Оқушылардың зерттеу құзыреттілігінің қалыптасуы негізгі төрт компоненттен тұрады: мотивациялық-жеке, интеллектуалдық-шығармашылық, когнитивті және қолданыстық-жедел.
Мотивациялық-жеке компонент оқушылардың қоршаған ортаға, өз-өзіне, жеке қабілеттеріне қарым-қатынастарының жүйесі болып көрсетіледі. Осы компонентпен зерттеу қызметіне, танымдық белсенділігіне қажеттілік, қиындықтарды жеңуге қабілеті, оқудағы, шешім қабылдаудағы даралық компоненті сипатталады. Дәл осы мотивациялық-жеке компонент дамушы құндылықтық-еңбектік, әлеуметтік-еңбек және өзін-өзі жетілдіру құзыреттілігінің болуын білдіреді.
Интеллектуалдық-шығармашылық компонент танымдық процестер мен оқу қабілеттерінің дамуына жауап ретінде көрінеді. Ең бастысы, интеллект бұл жерде баланың білімі немесе қабілеттерінің жаңа деңгейі ретінде емес, ал оның шығармашылыққа қабілеті ретінде қарастырылады. Әр түрлі шығармашылық қабілеттер оқушының шынайылықты жетілдіру мен проблемаларды шешуге дайындығын білдіреді. Ақыр соңында берілген компоненттің оқу-танымдық құзыреттіліктің аспектілерін қалыптастыратыны анық.
Когнитивті компонент ғылымның әр түрлі салаларына қатысты білімдердің жүйелерінен тұрады, оларды меңгеру әлемнің ғылыми саласына қатысты білдіреді, сондай-ақ танымдық қызметке диалектілік әдістердің меңгертілуін білдіреді.
Қолданыстық-жедел компонент зерттеуді жүргізуге қажетті қасиеттермен сипатталады.
Қазіргі кезде зерттеушілік шағын кәсіби ғылыми қызметкерлер тобына ғана тән, аясы тар мамандандырылған қызмет ретінде емес, ол кез келген саладағы қазіргі адамдардың өмір сүру тәртібіне айналған кәсіби өмірге белсене араласатын, тұлғаға тән құбылыс.
Оқушының танымдық өзгертушілік әрекеті зерттеушілік деп аталатын әдістің көмегімен жүзеге асырылады. Интеллектуалдық, шығармашылық қабілеті жоғары оқушыға өз бетімен білім алуына жағдай жасалуы тиіс, яғни оқушының өз іс- әрекетін өзі ұйымдастырып, басқаруына мүмкіндік туғызылуы қажет.
Зерттеуші оқушы өзінің табиғатынан зерттеуге бейім келеді. Білуге құмарлық, бақылау жасауға талпыныс, өзінше эксперимент жүргізу баланың балалығымен бірге жүретін процесс. Зерттеу, іздеу белсенділігі - баланың жаратылысына тән табиғи құбылыс.
Зерттеушілік әдісін қолдану қажеттігі оқушының білім алу процесінде қоршаған ортасына қызығушылығымен, сүйіспеншілікпен қарауымен түсіндіріледі.Оқушының өз бетінше зерттеу жүргізуі оның жеке талабын қанағаттандыруы мен көкейінде жүрген сұрақтарға жауап табуға үлен ықпал етеді. Одан басқа, өз бетінше зерттеу жүргізу интеллектуалдық және шығармашылық қабілеті мен ойлау, зерттеу білігінің дамуына мүмкіндік туғызады. Оқушы өз бетінше зерттеу жүргізу арқылы қоршаған ортасын тани алады, жаңа білімді дайын күйінде емес, өзі үшін жаңа білім ашады [3, б. 93].
Зерттеу күнделікті қолданыста адамның танымдық әрекет түрлерінің бірі ретінде жаңа білімді игеру қабілетімен түсіндіріледі.Ғылыми зерттеудің теориялық және практикалық тұрғыдағы ерекшеліктеріне тоқтала кетелік.
Зерттеушілікке оқыту - баланың қоршаған ортасын өз бетінше танып білуге деген табиғи ынтасы негізінде құрылған оқытудың негізгі тәсілі. Зерттеушілікке оқытудың негізгі мақсаты - оқушының адамзаттық мәдениеттің қай саласында болмасын өз бетімен шығармашылық жаңа іс әрекеті тәсілдерін игеруге дайындығы мен қабілетін қалыптастыру. Зерттеудің жобалаудан айырмашылығы мынада. Зерттеу алдын ала жоспарланған нысанды құруды көздемейді. Ол - белгісізді іздеу процесі. Бұл - адамның танымдық әрекеттерінің бірі.
Осылайша, жобалау мен зерттеу - басынан-ақ әрекет түрлерінің бағыттары, мәні мен мазмұны жағынан түрліше.
Зерттеудің жобалаудың зерттеуден айырмашылығы - жобалау тәжірибеге бағдарланған. Жобаны жүзеге асырушы адам жаңаны ғана емес, өзінің алдында тұрған нақты проблеманы шешеді.
Жобаны әзірлеу - әдетте шығармашылық іс, бірақ, шығармашылық ақиқатты іздеу міндеттерінен тыс түрлі сыртқы жағдайларға байланысты болады.
Теориялық жобаны дайын алгоритмдер мен сызбалардың көмегімен орындауға болатынын естен шығармаған жөн.
Жобалаудың проблеманы шешу жолына қарай шегі болғанмен, зерттеу сияқты тереңдей береді.
Зерттеу мен жобалау мүмкіндіктерін бағалай келе, баламен жұмыс барысында жобалау әдістері мен зерттеушілікке оқыту әдістерінің пайдасын түсіне білу керек. Жобалаумен қатар, зерттеушілік жұмыстарды орындауға болады. Әдістемелік тұрғыда жобалау әдісі бойынша жүргізілетін зерттеудің шынайы болжам жасаудың, олардың нәтижелерін жоспарға сәйкес тексерудің нақты жоспарын құруды көздейтінін ескеру қажет.
Ал зерттеушілік еркін, белгілі бір сыртқы жағдайлармен шектеусіз жүргізілуі тиіс.
Нәтижесі туралы сөз болғанда ескеретін жағдай, зерттеу жұмысының барлық кезеңдеріндегі негізгі күтілетін нәтиже - баланың жаңадан алған білімін шығармашылықпен игеру қабілетін; алынған материалды өңдеу және зерттеушілік әдебінің дағдыларын дамыту. Оның кішкентай ғана зерттеу нәтижесін басқалармен шатастыруға болмайды.
Мұғалім үшін негізгі нәтиже - баланың қолдан жасаған макеті немесе суреті емес, оның өз бетінше алған ең құнды шағармашылық зерттеу жұмысы, жаңа білімі мен білігі, жай орындаушы ғана емес, анық шығармашыл психикалық жаңа көз қарасы.
Оқушының зерттеу әрекетінің жетекшісі төмендегі ережені сақтауы тиіс:
1. оқушыларды өз бетінше әрекет етуге үйрету;
2. нақты нұсқаулардан гөрі баланың ұсынысына көңіл аудару;
3. талқылау кезінде баға беруге асықпау;
4. білім алу барысында балаларға көмектесу:
- өз бетінше проблеманы шығару;
- проблеманы өз бетінше шешу дағдыларын қалыптастыру;
- пәндер мен құбылыстар арасындағы байланысты бақылау;
- ақпаратты талдау, талқылау, жүйелеу, топтау және жинақтау;
- өзіндік пікірін ешбір қорқынышсыз ұсыну.
5. оқушыларды өз идеяларын ұсына білуге және қате пікірінен бас тартуға, шыдамдылық танытуға үйрету;
Оқушының зерттеу әрекеті процесін мынадай бірізділікте көруге болады:
1. Зерттеу проблемасы мен бағытын анықтау;
2. Зерттеу тақырыбын таңдау (зерттеу міндеттерін анықтау);
3. Зерттеу әдістерін таңдау;
4. Зерттеуді жүргізу (ақпараттарды өңдеу, бақылау, эксперимент т.б.);
5. Алынған материалдарды талдау және тарату (алынған материалдарды белгілі ережелер мен тәсілдерді қолдана отырып, құру);
6. Қорытындылау. Есеп беруге дайындалу (негізгі түсініктерге анықтама беру, зерттеу нәтижелері бойынша хабарлама жасау т.б.);
7. Презентацияны жариялау (қорғау және сұрақтарға жауап беру);
8. Аяқталған жұмыс қорытындысын талқылау. Рефлексия [4, б. 105].
Дарынды оқушының ізденушілік қасиетін қалыптастыру оқытудың түрлі формалары мен әдістері арқылы жүзеге асырылады.Солардың ішіндегі ең тиімдісі (зерттеуге оқыту)- оқушылардың ғылыми қоғамын ұйымдастыру.
Сондықтан мектеп оқушыларының дарындылығын дамыту жұмыстарын жүйелі ұйымдастыру басты мақсат, ғылыми проблема болып табылады.
Жеке тұлғаны дамытып қалыптастыру үшін олардың өзгермелі әрекеттерін айналадағы нақты құбылыстар мен таныс объектілерді зерттеумен байланыстырудың маңызы зор.
Тақырыпты таңдағанда мені не қызықтырады?-деген сұраққа жауап беру керек.
Тек мұғалім оқушыға жоба жаза алатынын және жақсы идеялардың барлығы да жазу кезінде болатынын түсіндіріп, оқушының жазуға деген қызығушылығын арттырса сонда бала зерттеу жұмысын жазуға талпынады.
Елбасымыздың 2011 жылғы Болашақтың іргесін бірге қалаймыз халыққа жолдауында 2015 жылға қарай білім беру ұйымдарының 50 пайызы электронды оқулықты пайдаланып, 2020 жылға қарай оның саны 90 пайызға артады, - деген.
Жоғарыда атап өткендей, әлемдік ақпараттық білім кеңістігінің деңгейінде Республика мектептерін көтерудің тиімді жолы- білім беру саласын толықтай ақпараттандыру. Қазақстан Республикасының білім туралы Заңында білім беру жүйесін ақпараттандыру осы саладағы мемлекеттік саясат негізінде анықталынып, осы жүйедегі басты міндеттердің біріне айналып отыр.
Қазақстан Республикасы Президентінің 1997 жылғы 22 қыркүйектегі №6345 өкімімен бекітілген Орта білім беру жүйесін ақпараттандырудың Мемлекеттік бағдарламасы мектептегі білім беруді ақпараттандыру процесіне негіз қалады.
Орта білім беру жүйесін ақпараттандырудың негізгі мақсаты оқушылардың ақпараттық мәдениетін қалыптастыру. Осы мақсатты орындау барысында оқушылардың ақпараттық мәдениетін қалыптастыруда жаңа әдістерді қолдану қажеттілігі туындап отыр.
Бүгінгі күннің өзекті мәселесі адам ресурстарын арттырудың ұстанымдарын, шығармашылық ойлауды қалыптастырудың теориясын басшылықққа ала отырып әлемдік бәсекелестікке лайықты жаңа тұлғаны субъект ретінде тәрбиелеу болып отыр. Субъектілік ұғымының мазмұны оқытудың жүйесіне жаңа көзқараспен қарауды талап етеді. Қазіргі даму кезеңі білім беру жүйесінің алдына өсіп келе жатқан жеке тұлғаны субъект ретінде жан-жақты дамыту мәселесін қойып отыр. Қазіргі оқушы:
Шыдамды, тапқыр;
Дарынды, белсенді;
Ізденімпаз, талапты;
өз алдына мақсат қоя білетін болуы керек.
Осындай жеке тұлғаны субъект ретінде дамытып, қалыптастыру керек.
Ғалым А.В.Брушлинскийдің ұйғарымы бойынша, Субъект-аса жоғары белсенділік,біртұтастық, автономдық деңгейіне жеткен адам. Адам субъект болып дүниеге келмейді, субъект болып дамып жетіледі. Оның субъект ретінде дамуының алғы шарты іс-әрекет,қарым-қатынас, тіршілік барысы болып табылады.
Субъект психологтясының алғашқы ілімдері С.Л.Рубинштейн, Д.Н.Узнадзе, Б.Г.Ананьев еңбектерінен бастау алады.
Б.Г.Ананьев субъект ұғымын адамның тұлғалық, индивидтік, даралық негіздері, субъектілік қасиеттер жиынтығынан тұрады деп түсіндіреді.
Б.Г.Ананьев пайымдауынша, субъект - тұлғаның өзін-өзі ұйымдастыруы,өзін-өзі реттеу,өзін-өзі құру ерекшеліктері, іс-әрекетті жүзеге асыру үшін ішкі және сыртқы ахуалдарды үйлестіру тәсілі, іс-әрекеттің объективті және субъективтілік мақсаттары мен міндеттеріне орай барлық психикалық процестерді, қасиеттерді, кейіпті байланыстыру орталығы.
Біздің қоғамымыз дамудың жаңа кезеңіне көшіп келеді, бұл кезең ақпараттық кезең, яғни компьютерлік техника мен оған байланысты барлық ақпараттық коммуникациялық технологиялар педагог қызметінің барлық салаларына кірігіп, оның табиғи ортасына айналып отыр. Білім берудегі АКТ ұғымы оқытудың жаңа ақпараттық технологиялары, компьютерлік оқыту технологиялары және т.б, тіркестермен тығыз байланысты.
Осы сұраққа жауап беріп өтейін. Ақпараттық мәдениет дегеніміз тек компьютермен дұрыс жұмыс істей білу емес, кез-келген ақпарат көзін - анықтамалықтарды, сөздіктерді, энциклопедияларды, көліктердің жүру кестелерін, теледидар бағдарламаларын т.с.с дұрыс пайдалана білу деген сөз. Ақпараттық мәдениет - бұл әңгімелесе білу, теледидар, хабар (Интернетті) талғамды түрде қарау немесе қарамау, алынған мәліметті ой елегінен өткізіп, талдай білу және де өзгелердің еркіндігіне әсер ететін жағдайларда өз еркіндігіңді шектей білу.
Бұл маңызды мәселені шешу мұғалімге, оның оқытудың мақсаттары мен шарттарына сай жаңа технологиялар мен әдістемелерді қолдана білуге тікелей байланысты.Яғни, бүгінгі таңда математика пәні мұғалімдерінің кәсіби құзырлылығы құрылымынан оқытудың ақпараттық - коммуникациялық технологиялары ерекше орын алады.
Компьютерлік формадағы бақылау сабақтары - оқушылардың білімдерін тест түрінде тексерудің бір түрі. Мұндай сабақтар арқылы оқушылар өз бағаларын бірден біледі (компьютер көрсетеді).
Ақпараттық коммуникативтік технология сабаққа дайындалуда қосымша ақпаратты іздеуді кеңейтеді. Интернеттің іздеу жүйесі арқылы математикалық қызықты оқиғалар, сандардың пайда болуы, өмірбаяндық материалдар, фотоқұжаттар, көрнекіліктер табылады.Әрине көп жұмыстар тексеруді, түзетуді талап етеді. Мен мұндай жұмыстарды толығымен пайдалануды қолдамаймын, бірақ кейбір мәліметтер сабаққа дайындалу барысында әдістемелік жағынан көмек береді.
Сонымен , оқу жүйесінде ақпараттық технологияларды қолдану - келесі нәтижені береді:
Электронды оқулықтармен жұмыс істеуге үйрету.
Интернет желісінен алған ақпаратты тиімді қолдануға үйрету,
Ақпараттық технологиялар арқылы, білім сапасын көтеру,
Оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттыру,
Ақпараттық мәдениетті дамыту,
Әрбір мұғалімнің шығармашылық мүмкіндігін ашу,
Сабақта уақытты үнемдеу,
Сабақтың қызықты да түсінікті болуы мұғалімнің шеберлігі мен ізденімпаздығына тікелей байланысты. Интернет желісінде жұмыс істеу де оқушыларымызға әлемдік білім мен ғылым жетістігінен хабардар болып , оны игеруіне шексіз мүмкіндіктер ашатыны хақ. Қазіргі заманғы дамытудың талаптарына лайық ақпараттық-компьютерлік технологияларсыз жоғарыда айтылғандарды шешу мүмкін емес.
Сабақтарымда ақпараттық коммуникациялық технологияларды қолданып, келесі нәтижелерге қол жеткіздім
-Ақпараттық технологиялар арқылы, білім сапасы көтерілді;
-Оқушылардың пәнге қызығушылығы артты.
-Ақпараттықммәдениет дамыды;
-Сабақта уақыт үнемді пайдаланылды
-Оқушылардың коммуникативтік қабілеттері дамыды.
Жоғарыда айтылған ой пікірлерді тұжырымдай келе, компьютерді қолдану негізінде, мектеп пәндерін оқыту сапасын арттырып, білім беруді ақпараттандыру, жүйелі түрде іске асады деуге болады.ақпараттық коммуникациялық технологияларды және компьютерлік желі арқылы жаңа білім әдістерін пайдалануы кеңейтіліп келеді. Жаңа ақпараттық технологияларды білім жүйесінде қолданудың негізгі күші - адам.
Біліктілікті арттырудың негізгі аспектілерінің ішінен мыналарды бөліп алуға болады:
1. Қызметтік (Мақсаты, міндеті, жұмыс мазмұны, формасы, әдістер
2. Мазмұндық (Әдістемелік, ғылыми-теориялық білімді практикада қолдана білуге жағдай
3. Басқарушылық (Талдау, жоспарлау, ұйымдастыру, бақылау, танып-білу.
Осы 3 аспект бойынша біліктілігін жетілдірген маман өз қызметіне
Ұстаздар үздіксіз ізденіп, өз білімін үнемі жетілдіріп жаңа педагогикалық
Мұғалім-өзі де оқуы керек. . . - деп
Мұғалімнің өздігінен білім алуына нақты көмек көрсету үшін, тұлғаның
Педагогикалық шеберліктің негізгі белгілері: кәсіптік білім, біліктілік, дағды, кәсіптік
Білім, іскерлік, дағдылардың кәсіби-педагогикалық мазмұнының құрамдас бөліктері:
1. Кәсіби педагогикалық білім
2. Кәсіби педагогикалық іс-әрекетті жүзеге асыру тәжірибесі;
3. Педагогикалық іс-әрекеттің шығармашылық тәжірибесі.
4. Педагогтың қалыптасқан тұлғалық сапаларының болуы.
Л.Н.Толстой былай деген болатын:
"Егер мұғалім өзінің балаларға деген сүйіспеншілігін, педагогикалық іс-әрекетпен жалғастыра өзін шебер педагог ретінде танып білу.
- Педагогикалық қабілеттер - коммуникативті, перцептивті, эмоциональды тұрақтылық, жоспарлау,
- Педагогикалық техника - мұғалімнің өзін-өзі басқара алу
Педагогикалық техниканың құрамдас бөліктері:
1) Өзін-өзі басқару іскерліктері;
2) Ұжыммен жеке тұлғамен өзара әрекеттесу іскерліктері.
1) Өзін-өзі басқару іскерліктері құралады.
2) Ұжыммен және жеке тұлғамен өзара әрекеттесу іскерліктері құралады:
- дидактикалық іскерліктер;
- ұйымдастырушылық іскерліктер;
- коммуникативті іскерліктер;
- талап қою іскерліктері;
- бағалау іскерліктері;
- конструктивті іскерліктері;
- педагогикалық қарым-қатынасты басқару іскерліктері
3. Педагогтің өзін-өзі дамуы.
Мұғалімнің кәсіби өзін-өзі тануына психология көмектеседі.
3. Ұстаздың педагогикалық әрекетінің нәтижелілігі, негізінен оның оқушылармен қарым-қатынас.
1) ұстаз оқушылардың алдында әлеуметік рөлдердің айғағы ретінде;
2) ұстаз психологиялық ерекшеліктері бар жеке адам ретінде көрінеді.
1.2 Зерттеушілік құзыреттіліктің білім берудегі орны
Зерттеу жұмысымен айналысу, шығармашылық жоба жазу оқушының аналитикалық ойлау қабілетін дамытады, шешім қабылдай алу қабілетін қалыптастырады. Оқушыны ізденушілікке баули отырып, ғылым мен техниканың жетістігіне сәйкес армандарына жетуге, өз жолдарын дәл табуға көмектеседі.
Оқушыны ғылыми-зерттеу жұмысына қатыстыру үшін алдымен, оны қызықтыра отырып, зерттеу талабын қалыптастыру керек. Яғни оқушы ақпаратты ала білуге, оны басқаларға хабарлай білуге талпынуы тиіс. Ең алдымен оқушыны өздігінен шешім қабылдауға, ақпараттар алуға, оны басқаларға жеткізе білуге үйрету қажет.
Қазіргі білім мен тәрбиенің негізгі бағыты-жан-жақты дамыған тұлға қалыптастыру, тұлғаның Мен менталитетін қалыптастыру, өзін-өзі тану, өзін-өзі дамыту мәселесінің айналасында болып отыр.
Расында да, тұлғаға дұрыс бағыт беру, даму, қалыптасу аймағына енгізу, өз белсенділіктерін туғызу, өзін-өзі тәрбиелеу іс-әрекеттерін ықпал ету-ұстаздар алдындағы жауапты міндет.
Осы үрдістегі мұғалімнің ролін төмендегіше саралауға болады:
- диагностикалық жұмыстар арқылы психологпен бірлесе отырып, ғылымға икемді, дарынды балаларды анықтау;
- тәрбие жұмыстары арқылы оқушылардың ғылымға деген жағымды көзқарасын қалыптастыруға түрткі жасау;
- танымдық белсенділіктерін дамыту үрдісінен іздену. Оқушылардың танымдық белсенділіктерін қалыптастыру - оларды ғылыми-ізденіс аймағына енгізудің басты жолы.
Оқушылардың ғылыми қоғамы мұғалімдермен бірлесе отырып, балалардың ынтасы, қабілеттерін ескеріп, өз қалауларына жол ашып, іздену, зерттеу тақырыптарын алуды ұйымдастыру, ғалымдармен тікелей байланыса отырып, ұйымдастыру жұмыстарын жүргізуі керек.
Оқушыларды ғылыми ізденіске баулу мақсатында Мен-зерттеушімін , Мен - жобалаушымын деген дәптер арнату. Дәптерге оқушылар ғылым әлеміне енудің түрлі жолдарын жазады, ұлы ғалымдар еңбегі, өмірінен мәліметтер береді. Оның маңызы оқушыларға практикалық та, теориялық та көмек бере алатынында. Ол әр баланың алдында жатады. Мен-зерттеушімін тақырыбында оқушылармен дөңгелек стол, әңгімелер өткізуге болады. Алғашқы әңгімелерде ғылыми жұмыстардың түрлері сөз болады. Бұл жұмыстың тиімділігі оқушылардың ғылым туралы ұғымдарын кеңейтуге ықпал етіп, іздену, зерттеу жұмыстарының түрлерімен таныстырады [5, б. 56].
Жалпы айтқанда, педагогикалық ұжым дербес ойлап, кез келген жағдайда шешім қабылдай алатын, дүниетанымы терең, жан-жақты дамыған шәкірттер тәрбиелеуді көздейді.
Оқушымен шығармашылық жұмыс бастамас бұрын мұғалім өзіне төмендегідей талап қойғаны дұрыс:
1. Дарынды баланы анықтауда психологпен бірлескен жұмыс жасау;
2. Ата-анасымен педагог ретінде сөйлесе білу;
3. Дарынды балаларға арнайы бағдарламалар жасау;
4. Дарынды балаға шығармашылықпен жұмыс істеу үшін жаңа, тың тапсырмалар беру, орындалуына талап қою;
5. Жаңа технология элементтерін сабақта пайдалану;
6. Тапсырманың орындалу нәтижесін қадағалау.
Оқушыларды ғылыми жоба жарыстарына дайындауда мынадай мәселелерге ерекше көңіл бөлу қажет:
- Тақырыптың ғылыми құндылылығы;
- Таңдаған тақырыпты ашудағы оқушы еңбегінің сипаты, қосқан үлесі;
- Көрнекілігі мен ұсынылған материалдың сапалылығы;
- Ойын ұтымды, жағымды жеткізе алуы, сөйлеу мәнері, өзін ұстауы, аудиторияны тартуы;
- Жұмыстың көркем безендірілуі.
Оқушылардың бойында дарындылық қасиеттерін, ізденімпаздығын қалыптастыруда кластан тыс, жеке, ұжымдық жұмыстар ұйымдастыруда шығармашылық ой, пәндік апталықтар мен үйірмелер, факультативтік сабақтардың маңызы зор. Барлық жұмыстарда оқушылардың қалауы, таңдауы мен ұсыныстарын ескеру қажет. Мектептегі пәндік сайыстар, түрлі шығармашылық кештер оқушылардың ізденіс қабілетін ұштап, оң нәтижеге жетуге ықпал етеді.
Еліміздің болашақта көркейіп өркениетті елдер қатарына қосылуы бүгінгі ұрпақ бейнесінен көрінеді. Қазіргі кездегі білім беру ісінің негізгі нысаны-жас ұрпақтың біліктілігін ғана қалыптастырып қоймай, олардың бойында ақпаратты өздері іздеп табатын және талдай алатын, сонымен қатар оны ұтымды пайдалана білетін, жылдам өзгеріп жатқан бүгінгі күнге лайықты өмір сүріп,қызмет етуге қабілетті тұлғаны қалыптастыру болып отыр.
Жалпы ұлттық деңгейдегі 12 жылдық жалпы орта білім берудің басты мақсаты-еліміздің әлеуметтік, экономикалық және саяси өміріне белсенді араласуға дайын, бәсекеге қабілетті жеке тұлғаны дайындау.
Бәсекеге қабілетті деп өмірдің қай саласында болмасын әр түрлі жағдайларға бейімделе білетін, бойында шығармашылық қасиеттері қалыптасқан тұлғаны айтамыз. Ғылымның жедел түрде қарқынды дамуы, қазіргі заман талабы бастауыш сынып оқушыларын да бәсекеге қабілетті тұлға етіп тәрбиелеу мақсатын қойып отыр. Бәсекеге қабілетті жетілген тұлғаны қалыптастыру үшін оқушыны ізденушілікке, өз бетінше жұмыс жасауға, бақылау мен зерттеуге, зерттеу нәтижелерін жинақтап,қорытынды жасай білуге үйрету бастауыш сыныптан басталуы қажет. Оқушылардың ғылыми - зерттеу жұмыстарын ұйымдастыру төмендегі міндеттерді шешуге мүмкіндік береді:
- Оқушыны ізденушілікке баулу, оған зерттеу дағдысы мен білігін игерту;
- Қоршаған ортаны танып білуге құштарлықтарын арттыру;
- Өзіндік зерттеу әрекетінің көмегімен жаңа білімді дайын күйінде емес, өзі ашуға ұмтылу;
- Таңдаған бағыты бойынша өзінің даму деңгейіне шығуына мүмкіндік жасау;
- Әдебиеттерді талдай білуге, анықтамалармен жұмыс істеуге үйрету;
- Басқа адамдармен қарым - қатынас жасай білу, осы заманға сай технологияларды пайдалана білу (ғаламтор, электронды пошта);
- Қоршаған ортада өз орнын, жеке рөлін анықтай білу;
- ББД-ын жан-жақты қолдана білуге мүмкіндік туғызу.
Зерттеушілік қызмет дегеніміз - жаңа білім алуға бағытталған шығармашылық қызмет. Оқушыны зерттеушілік қызметке үйретуде мұғалімнің өзі дайын болуы, демек ұстазда зерттеушілік қызмет қалыптасуы шарт. Ол үшін мұғалім зерттеушілік дегеніміз не,зерттеушілік тапсырмалар,оларды пайдалану әдістемесі, оқушылардың зерттеушілік қызметі туралы толық түсінігі болуы керек.
Зерттеу жұмысын жүргізу кезінде жетекші алға қойған мәселені анықтау үшін зерттеудің мақсатына қарай оқушыларды бағыттап отырады.Содан соң алынған нәтижелерді талдауға және қорытындыны тұжырымдауға тікелей де, жанама түрде де басшылық етеді. Оқушылардың зерттеушілік білігі артқан сайын мұғалім жанама басшылыққа көңіл бөледі де оқушылардың дербестігі және жұмысқа ынтасы арта түседі. Бұл оқушыларда зерттеушілік қызметтің қалыптасуына, дамуына ықпал етеді.Оқушылардың игерген зерттеушілік біліктілік деңгейлері неғұрлым жоғары болған сайын олардың білімдері де жоғары болады.
Зерттеушілік іс-әрекетке бейім оқушының төмендегідей сипаттамаларына көңіл бөліну керек:
- жұмысты орындауға деген жоғары деңгейдегі талпыныс;
- жаңа біліммен және біліктілікпен қарулануға деген белсенді ұмтылыс;
- алынған ақпаратты талдауға,жинақтауға,қорытындылауға және өз қызметінде пайдалана отырып нәтиже шығаруға деген қабілеттілік;
- өз көзқарасын басқаның пікірімен сәйкес келмесе де дәлелдеуге талпыну;
- белгілі бір қызмет түрінде басқа балалармен сайысуға деген ұмтылыс.
1.ҒЫЛЫМИ ЖОБАНЫ РӘСІМДЕУ
Ол бірқатар талаптарды сақтай отырып жүргізіледі:
1.1. Бет парақ;
1.2. Мазмұны:
- Кіріспе (жобаның мақсаты,міндеттері,өзектілігі,пәні, болжам)
- Негізгі бөлім (теориялық және зерттеу бөлімі)
- Қорытынды (зерттеу жұмысының нәтижесі)
- Әдебиеттер тізімі
- Қосымша (егер қажет болса)
2.Ғылыми жобаға келесі құжаттамалар қоса тіркеледі:
- аңдатпа - қазақ,орыс,ағылшын тілдерінде;
- ғылыми жетекшінің жұмыс туралы пікірі,оның қолымен расталады;
- оқушының жұмысына тиісті пән бойынша жоғарғы білімді маманның рецензиясы,оның қолымен және оқу орнының мөрімен (облыстық турда расталады)
3. Мазмұны бар беттерді рәсімдеу:
- Беттің жоғарғы бөлігінде Мазмұны деген сөз көрсетіледі;
- Мазмұнда ғылыми жоба бөлімдерінің реттілігі көрсетіледі;
- Бет нөмірі 3 беттен кіріспе бөлімінен басталады,(1,2-ші беттер - бет парақ, мазмұны) нөмірленбейді,бірақ ескеріледі.
4. ҒЫЛЫМИ-ЗЕРТТЕУ ЖҰМЫСТАРЫНЫҢ КЕЗЕҢДЕРІ
Тақырып Зерттеу жұмысының жоспарын құру Зерттеу жұмысын жүргізу Зерттеу нәтижесін жинақтау
Оқушының қызығушылығына қарай таңдалады,мақсат-міндеттері айқындалады. Тақырып бойынша жұмыс жасауға,зерттеудің міндеттерін шешуге жол көрсетеді. Зерттеу нысанымен,әдебиеттермен жұмыс,іздену кезеңі,нәтижесін анықтау. Жобаны рәсімдеу,құжаттарды дайындау.
Зерттеуші-оқушы педагогикалық-психологиялық көзқарас бойынша интеллектуалдық қабілеті ерекше сипатта болуы шарт.Бұл тұрғыда психологтар олардың ішіндегі негізгілерін атап көрсетеді.
Жадыда сақтау: баланың берілген ақпаратты ұзақ уақыт есте сақтай білу қабілеті.
Зейін: бала санасының белгілі бір объектіге шүйіліп,оның айқын бейнеленуін қамтамасыз етуі.
Талдау және жинақтауға деген қабілеттілік: баланың берілген ақпаратты тез арада талдап және керісінше жинақтап өз тұжырымын айта білуге қабілеттілігі.
Ойдың өнімділігі: баланың алдына қойған мәселелері бойынша бірнеше шешімдер таба білуге қабілеттілігі және өз қызметінің нәтижесі бойынша ең жоғарғы деңгейге жетуге деген талпынысы.
Ой ерекшелігі: баланың тың идеялар таба білуге қабілеттілігі.
Сонымен, ғылыми-зерттеу жұмыстары оқушының:
- Ой-өрісі мен рухани жан дүниесінің дамуына ықпал етеді,
- Өз бетінше жұмыс жасауға үйреніп,зерттеулер жүргізуге бейімделеді;
- Ой жүйелілігі мен шешендік өнері қалыптасады;
- Танып-білу,талдау-жинақтау,салыстыр у,бастысын бөліп шығару,өмірде қолдану әдістерін меңгереді;
- Оқыту мен тәрбиелеудің тиімділігін арттырып,оқушылардың
жоғары шығармашылық деңгейін қамтамасыз етеді.Анализ
1.3 Бастауыш сынып оқушыларының зерттеушілік құзыреттілігін қалыптастыру мүмкіндіктері
Георг Кристоф Лихтенберг былай деген болатын: Ойлауға арналған жүйелердің пайдасы заттар туралы ретімен ойлай бастайды.
Бүгінгі күні бастауыш мектеп білім мазмұнын жетілдіру сатысында тұр. Білімнің модернизациялану міндеттемелерінің бірі - оқу сапасын жоғарылату мақсатындағы әдістер мен формалардың жаңартылуы. Қазіргі заманғы жалпы білім беретін мектеп жан-жақты білімдердің, қабілеттердің толық жүйесін, сондай-ақ өз бетінше жұмыс істеу тәжірибесін және оқушылардың жеке жауапкершілігін құрауы қажет. Ал бұған тек заманауи педагогикалық технологияларды қолдана отырып қана қол жеткізуге болады. Біздің кезімізде оқушылардың зерттеушілік құзыреттілігін қалыптастыру педагогиканың теорияда да, практикада да ең дамыған бағыттарының бірі болып табылады. Бұл жұмысты білім берудің бастапқы сатысынан бастаған дұрыс.
Білім беру мен тәрбиелеу процестерінің сапасының жоғарылатылуына ерекше назар аударылады. Жағымды динамикаға қол жеткізу үшін оқытушының маңызды мақсаттарының бірі оқушылардың танымдық белсенділігін дамыту болуы қажет. Мақсатқа қол жеткізуде маңызды ролді оқытудың барынша шығармашылық әдістері атқарады. Осындай әдістердің бірі - бұл оқушылардың жобалық-зерттеушілік қызметі, оның негізінде проблеманы өз бетінше шешу, сонымен, танымдық қабілеттерді дамыту жатыр.
Ізденімпаздық, бағалаушы, коммуникативті қабілеттер мен әдеттер зерттеу қызметінің процесінде дамытылады.
Төменгі сынып оқушыларының жасы олардың негізгі қабілеттерін дамытуға ең жағымды болып келеді.
Өздерінің зерттеулерінде неміс ғалымдары мынаны анықтады: орта есеппен алғанда адам өзінің оқығанынан 10% есінде сақтайды, естігенінің 20% есінде сақтайды, көргеннің 30% есінде сақтайды; ақпараттардың 50-70% талқылауларға қатысқанында сақталады, 80% - проблемаларды өз бетінше іздеп, олардың шешімін іздегенде есінде сақталады. Бірақ оқушылар шынайы қызметке тікелей қатысқанында, ол материалдың 90% есінде сақтайды. Американдық және ресей ғалымдарымен алынған мәліметтер жоғарыда аталғандарға жақын [6, б. 38].
Төменгі сынып оқушыларының зерттеу қызметі - бұл оқушылар, ата-аналар мен педагогтар әсерлесетін қызмет. Зерттеу қызметінің мақсаты тұлғаның шығармашылық әрекетінің дамуына жағымды ортаны жасау болып табылады. Зерттеу тақырыптарын тағайындай отырып, бірінші кезекте баланың қызығушылықтарын ескеру қажет.
Бірақ өзінің жастық ерекшеліктеріне байланысты төменгі сынып оқушылары қажетті мәліметтерді ала алмайды және өзінің зерттеулерінде қолдана алмайды. Жұмыста зерттеу қызметін белсенділендіру үшін және дербес зерттеу жұмыстарын жүргізудің бастапқы қабілеттерін меңгеруіне көмектесу үшін ойындарды, ұжымдық және жеке ойындарды қолданған дұрыс. Болжанатын барлық жұмыстардың сапасы үшін барлық жауапкершілік оқытушыға жүктеледі, сондықтан зерттеу еңбегі максималды өзін-өзінің тәрбиесін және оқушылардың дербестілігін талап ететінін есте сақтаған дұрыс. Әрине, барлық оқушылардың бұл қолынан келе бермейді, өйткені әр оқушы қажетті құзыреттіліктерге ие емес:
1. Ұсынылған әдебиеттерді қолдана алу қабілеті.
2. Қандай да бір көздерде ұсынылған материалды талдай білу қабілеті.
3. Өзінің ойын анық және түсінікті жеткізе білу қабілеті.
Әр педагог белгілі бір құзыреттіліктерге ие болуы қажет:
1. Педагогтың өзі шығармашылық жағынан дамыған тұлға болуы қажет.
2. Педагог тұрақты түрде өзін-өзі дамытуға ұмтылуы қажет.
3. Педагогикалық ұстанымын белсенді түрде көрсете отырып, зерттеу қызметіне өзіндік ұмтылысына ие болуы қажет.
4. Өзінің және оқушысының қызметінің нәтижесін болжай білуі қажет.
Бастауыш сынып оқушыларының ғылыми-зерттеушілік қызметін дамыту бойынша жұмыстарды ұйымдастыра отырып, психологиялық-педагогикалық принциптерге сүйену қажет: қол жетімділік; табиғилық; саналылық; мәдениеттілік; өзіндік қызметі.
Оқушылардың оқытушыға қарым-қатынасы ол олардың тәрбиешісі, кеңесшісі болған кезінде принципиалды өзгереді, яғни бақылаушы органнан оқытушы барынша тәжірибелі серікке айналады, ол олармен бір топта жұмыс істейді [7, б. 48].
Бастауыш сынып оқушыларының зерттеу қызметінің дамытылуы үшін кейбір жағдайлар қажет, олардың ішіндегі бастыларына мыналар жатады:
- Жүйелілік. Зерттеу қабілеттерін дамыту бойынша жұмыс сыныпта тұрақты түрде жүргізілуі қажет және ол сабақтағы және сабақтан тыс қызметтен тыс жүргізілуі қажет.
- Мотивацияланғандық. Оқытушы оқушыға зерттеу қызметінде өзінің таланттары мен мүмкіндіктерінің, сондай-ақ өзін-өзі дамыту әдістерін көре білуге көмектесуі қажет.
- Психологиялық ыңғайлылық. Шығармашылық көріністерге қолдау қажет. Оқытушы өзінің оқушыларын үнемі қолдап, олардың шығармашылық идеяларға бағыттауы қажет.
- Жастық ерекшеліктерді ескеру. Зерттеу жұмысы қызықты және онымен айналысатын баланың ақыл-ойы мен күшіне сәйкес келуі қажет.
Бала үнемі зерттелетін объектісіне әр жақтан қарауды үйренеді. Өйткені оқушылар өздерінде тұлғалық Мен-білімін ашады, ол проблемалық жағдайға тап болғанда, қандай да бір түсінікті меңгеруге Неліктен? Не болып жатқанын білмеймін? Бұл қалай болды? Ал егер де? деген сұрақтарға жауаптарды іздеу қажеттілігі туындайды. Оқытушы өзінің алдына қиын міндетті қояды: бастауыш сынып оқушысына өз-өзіне сұрақ қоюды, жауаптарға қызығуды үйрету, сонымен бірге танымдық белсенділікті дамыту.
Кейіннен гипотетикалық ойлауды дамытудың жағдайы жасалады. Гипотеза ақыл-ой ізденімпаздығының, талқылаулар мен ой қорытындыларының қабілеті болып табылады. Балада өзіндік нұсқаларын, болжамдарын ұсыну қабілеттері дамиды, дәлелдеу, аргументтеу қабілеттері біртіндеп дамиды. Жаңаны жасау қабілетінің болуы зерттеу объектісіне және берілген қызметтің түріне танымдық қызығушылықты қалыптастырады.
Оқытушы біріңғай емес шешімге ие тапсырмаларды таңдауы қажет, қақпандар қажет, олар қажетті ақпаратты талап етеді. Жеткіліксіз түрдегі толық мәтін ерекше маңызды болып келеді, ол оқушыны қызметтің жаңа білімдері мен мүмкін әдістерін іздеуге қозғайды. Қолда бар жоғарғы мотивация тек эмоционалдық енгізушілікті жасап қоймай, сондай-ақ оның жағымды динамикасына ықпал етеді. Әр түрлі гипотезаларды қарастырудағы қызығушылық тұлғааралық қарым-қатынастың қалыптасуына, сонымен бірге оқушылардың әлеуметтік байланыстарының бекітілуіне әсер етеді. Даму үшін рефлекцияға қабілеттілік ерекше мәнге ие. Рефлексияны танымалды танымал еместен айыру, жұмыста табысқа қол жеткізуде қандай білімдердің жетіспейтіндігін көру мен түсіну қабілеттерінде, сыни қабілеттерінде көруге болады [8, б. 23].
Осы барлық түрлендірулер оқу әрекетімен бақылау-бағалаушылық дербестік ретінде байланысқан. Өзін-өзі бақылау оқушыларды орындалатын жұмысына жауапкершілікпен қарауына көмектеседі.
Баланың айналаны өз бетімен танып- білуге деген табиғи ұмтылысы негізінде құрылған оқытудағы зерттеу тәсілін пайдалану ерекше орын алады. Зерттеуге оқытудың басты мақсаты - адамзат мәдениетінің кез-келген саласындағы іс-әрекеттің жаңа тәсілдерін баланың өз бетімен, шығармашылықпен меңгеру қабілеті мен дайындығын қалыптастыру.
Оқушылардың өзіндік зерттеулері. Олардың жеке қажеттіліктері мен сұраныстарын қанағатттандыруға септігін тигізеді. Сонымен қатар. Өзіндік зерттеулер интеллектуалды және шығармашылық қабілеттерді, ойлау және зерттеу біліктерін дамытуға мүмкіндік береді. Өзіндік зерттеулердің көмегімен оқушылар қоршаған дүниені тани келе, өздері үшін жаңа білімдерді дайын күйде алмай, өз бетімен ашады.
2. Жоба өнімінің сипаттамасы
Зерттеу тақырыбын қалай таңдау керек?
Егер сен өзіңді дәл осы сәтте не қызықтыратынын, қандай проблеманың толғандыратынын білсең, тақырып таңдау қиын емес. Егер бұл қиындау болса, өзіңе мына сұрақтарды қойып көр:
1. Мені не көбірек қызықтырады?
2. Мен ең алдымен немен шұғылданғым келеді?
3.Бос уақытымда немен айналысқанды ұнатамын?
4.Қай пәндерден жақсы баға аламын?
5.Қандай пәндерді терең зерделеуді қажет етемін?
6.Мақтан ететін қандай тұстарым бар?
Тақырып таңдау ережесі
Тақырып баланы қызықтыратын болу керек.
Тақырып орындалатын болу керек, оның шешімдері зерттеуге қатысушыларға пайдалы болуы тиіс.
Тақырып қол жетімді болу тиіс. Проблема балалардың жас ерекшелігіне сай болуы керек.
Ықылас пен мүмкіндіктің үйлесімі.
Тақырып таңдауды ұзаққа созудың қажеті жоқ..
Зерттеу тақырыптары қандай болуы мүмкін?
Зерттеу тақырыптарын үш топқа біріктіруге болады:
- фантастикалық-өмірде болмайтын фантастикалық құбылыстар мен заттар жөнінде;
Аталған жобаны жүзеге асыру үшін ең алдымен оны эксперименттік мақұлдаудан өткізудің бағдарламасы жасалады. Жоба бастауыш мектеп оқу жоспарының вариативтік бөлігіндегі мектептік компонент сағаттарының есебінен іске асырылады. Оқушыларды зерттеушілікке үйретудің негіздері курсының бағдарламасы жасалады, бағдарламаның оқу - әдістемелік (мұғалімге және балаларға арналған) құралдары дайындалады. Аталған құралдарды дайындап, рәсімдеуде облыстың эксперттік кеңестің ережесі басшылыққа алынады. Мектеп әкімшілігінің талқылауынан кейін бағдарлама аудандық, қалалық әдістемелік кабинеттердің отырысында қаралып, бекітіледі. Сонан кейін ғана тәжірибеде қолдануға жарамды болып есептеледі.
Зерттеушілік технология - оқушыларды айналадағы құбылыстарды бақылап, ондағы заңдылықтарды тануға, өздігінен қорытынды жасай білуге үйрету. Оқушының белсенділігін, қызыығушылығын қалыптастырып, оның ойын дамытуға, өздігінен ізденуге бағытталады.
Баланы айналаны өз бетімен танып білуге деген табиғи ұмтылысы негізінде құрылған оқытудағы зерттеу тәсілін пайдалану ерекше орын алады. Зерттеуге оқытудың басты мақсаты-адамзат мәдениетінің кез-келген саласындағы іс-әрекеттің ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
( орындалған ұйымның атауы)
ТЕГІ,АТЫ-ЖӨНІ
Бастауыш сынып оқушыларының зерттеушілік құзыреттілігін қалыптастыру
Мамандықтың коды мен атауы
(жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білімнің мамандық классификаторы бойынша беріледі )
Ғылыми жетекші:
Ғылыми кеңесші (болған жағдайда)
Қала, жыл
Мазмұны
Кіріспе 3
1 Бастауыш сынып оқушыларының зерттеушілік құзыреттілігін қалыптастырудың теориялық негіздері 5
1.1 Зерттеу құзыреттілік, мәні және мазмұны 5
1.2 Зерттеушілік құзыреттіліктің білім берудегі орны 12
1.3 Бастауыш сынып оқушыларының зерттеушілік құзыреттілігін қалыптастыру мүмкіндіктері 16
2 Бастауыш сынып оқушыларының зерттеушілік құзыреттілігін қалыптастыру бойынша эксперимент жұмысының мазмұны 23
2.1 Бастауыш сынып оқушыларының зерттеушілік құзыреттілігін қалыптастыру моделі 23
2.2 Бастауыш сынып оқушыларының зерттеушілік құзыреттілігін қалыптастырудың мазмұны 28
2.3 Бастауыш сынып оқушыларының зерттеушілік құзыреттілігін қалыптастырудың тәжірибелік-эксперимент жұмысы бойынша талдауы және нәтижелері 34
Қорытынды 36
Қолданылған әдебиеттер тізімі 39
Кіріспе
Балаға өз бетімен зерттеуге мүмкіндік туғызған сайын одан әрі жақсы оқи түседі. Питер Клайн.
Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасының басты мақсаты оқушылардың талдау, синтездеу, әрі логикалық ойлау қабілеттерін дамыту, яғни оқушылардың сабақ бойы ой еңбегімен шұғылдануын қамтамасыз ету, оқушыны ізденуге, өз бетімен қорытынды жасауға үйрету болып отыр.
Білім - ел қазынасы, халқымыздың білімділігі еліміздің байлығының ең маңызды бөлігі десек, білімнің негізі мектепте, яғни бар ғылымның бастауы - мектеп, Елдің келешегі бүгінгі жастардың қолында, ал жас ұрпақтың тағдыры - ұстаздың қолында деп Елбасы бізге үлкен міндет артып отыр. Егемен еліміздің болашағы, оның әлемдік өркениеттегі өз орны, ең алдымен білім мен тәрбиенің бастауы болатын - ұстаз қолында, сондықтан да біздің басты мақсатымыз - білім сапасын жақсарту.
Қазіргі таңда білім берудің әлеуметтік құрылымы маңызды элементтердің біріне айналып отыр. Дүние жүзінде білімнің ролі артып, әр елдің өзіндік білім беру жүйесі тағайындалған. Бірақ, ол әлем халықтарының білім берудегі тәжірибесімен, бағыт-бағдарымен деңгейлес болуы қажет. Қазақстан Республикасындағы үлкен өзгерістердің білім беру саласында қамтылуы маңызды іс-шара болып табылады. Осы орайда білім беруді дамыту тұжырымдамасы Қазақстан Республикасының білім беру жүйесін дамытудағы маңызды құжат екендігі сөзсіз.
Білім беру жүйесінің басты міндеті - ұлттық және адамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға, дамытуға және кәсіби шыңдауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау, оқытудың жаңа технологиясын енгізу, білім беруді ақпараттандыру. Қазіргі кезеңде білім беру жүйелерінде қайта құру жүріп жатыр, білім беру жүйелерінің жаңа ұлттық моделі құрылуда.
Оқушының ізденушілік қасиетін қалыптастыру оқытудың түрлі формалары мен әдістері арқылы жүзеге асырылады.Солардың ішіндегі ең тиімдісі (зерттеуге оқыту) - оқушылардың ғылыми қоғамын ұйымдастыру.
Сондықтан мектеп оқушыларының дарындылығын дамыту жұмыстарын жүйелі ұйымдастыру басты мақсат, ғылыми проблема болып табылады. Жеке тұлғаны дамытып қалыптастыру үшін олардың өзгермелі әрекеттерін айналадағы нақты құбылыстар мен таныс объектілерді зерттеумен байланыстырудың маңызы зор. Тақырыпты таңдағанда мені не қызықтырады? - деген сұраққа жауап беру керек.
Тек мұғалім оқушыға жоба жаза алатынын және жақсы идеялардың барлығы да жазу кезінде болатынын түсіндіріп, оқушының жазуға деген қызығушылығын арттырса сонда бала зерттеу жұмысын жазуға талпынады.
Зерттеу жұмысымен айналысу, шығармашылық жоба жазу оқушының аналитикалық ойлау қабілетін дамытады, шешім қабылдай алу қабілетін қалыптастырады. Оқушыны ізденушілікке баули отырып, ғылым мен техниканың жетістігіне сәйкес армандарына жетуге, өз жолдарын дәл табуға көмектеседі.
Оқушыны ғылыми-зерттеу жұмысына қатыстыру үшін алдымен, оны қызықтыра отырып, зерттеу талабын қалыптастыру керек. Яғни оқушы ақпаратты ала білуге, оны басқаларға хабарлай білуге талпынуы тиіс. Ең алдымен оқушыны өздігінен шешім қабылдауға, ақпараттар алуға, оны басқаларға жеткізе білуге үйрету қажет.
Қазіргі білім мен тәрбиенің негізгі бағыты-жан-жақты дамыған тұлға қалыптастыру, тұлғаның Мен менталитетін қалыптастыру, өзін-өзі тану, өзін-өзі дамыту мәселесінің айналасында болып отыр.
Осы орайда, зерттеу тақырыбының өзектілігі: Қазіргі кездегі бастауыш сынып оқушыларының зерттеушілік құзыреттілігін қалыптастырудың әдіс-тәсілдерін қарастыру.
Курстық жұмыстың мақсаты: Бастауыш сынып оқушыларының зерттеушілік құзыреттілігінің негіздерін қарастыра отырып, оларды ерте жастан қалыптастырудың жолдарын іздестіру.
Көзделген мақсатқа жету үшін келесі міндеттер қойылды:
oo Оқу процесінде бастауыш сынып оқушыларындағы зерттеу құзыреттілігінің қалыптасуы мен дамуының теориялық негіздерін қарастыру;
oo Зерттеу құзыреттілігі, оның мәні және мазмұнын ашу;
oo Бастауыш сынып оқушыларының зерттеу құзыреттілігінің қалыптасуы мен дамуын зерттеу;
oo Бастауыш сынып оқушыларының зерттеу құзыреттілігін дамыту бойынша жұмыстарды жалпыландыру;
oo Оқыту процесіндегі бастауыш сынып оқушыларымен зерттеу жұмыстарын жүргізудің құрылымын талдау;
oo Бастауыш сынып оқушыларының зерттеу құзыреттілігінің нәтижелерін талдау Жазбаша аударманың түрлері мен олардың ерекшеліктерін зерттеу.
Зерттеу нысаны бастауыш сынып оқушыларының зерттеушілік құзыреттілігі болып табылады.
Жұмыстың теориялық және әдістемелік негізі ретінде отандық ғалымдардың еңбектері, мерзімдік басылымдардағы мақалалар қолданылды.
Курстық жұмыс кіріспеден, екі бөлімнен, қорытынды мен пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1 Бастауыш сынып оқушыларының зерттеушілік құзыреттілігін қалыптастырудың теориялық негіздері
1.1 Зерттеу құзыреттілік, мәні және мазмұны
Зерттеушілік құзыреттілік түсінігі анық және нақты болуы үшін құзыреттілік пен зерттеу сынды түсініктерді зерттеу қажет.
Зерттеу ғылыми-педагогикалық білімдерді қалыптастырудың процесі, танымдық қызметтің түрі, ол оқытудың, тәрбиелеудің және дамудың объективті заңдылықтарының ашылу бағыттарына бағытталған.
Зерттеулердің кең спектріне қарамастан зерттеу құзыреттілігінің нақты бір анықтамасы жоқ. Барлық авторлар оны өзінше анықтайды.
Отандық психологияда бағытталған қызмет терминін қолданып үйренген. М.И.Лисинамен танымдық белсенділік түсінігін қолданады. Кейбір қатынасында ол білуге құмарлық, зерттеушілік әрекет, зерттеу терминдерімен жақын болып саналады.
Сонымен бірге, жиі осы терминдер қолданылуында араласып жатады - мысалы, Д.Б. Годовикова баланың танымдық әрекеті туралы оның бағытталған-зерттеу қызметінің жаңа жағдайдағы салдары ретінде айтады.
Зерттеу зерттеу әрекеті сынды кез-келген тіршілік иесінің мінез-құлығының, бейімделу жағдайының, даму мен тіпті денсаулық жағдайының бөлінбейтін бөлшегі болып саналады.
Зерттеу инициативасының мотивациясының негізі ретінде білуге құмарлықты алады. Ол жаңа әсерлерде қажеттілік түсінігімен шектеседі, оны Божович Л.И. баланың негізгі қажеттілігі деп қарастырады.
Ғылыми әдебиеттерді зерттеу келе, құзыреттілік түсінігінің әр түрлі мазмұны бар екендігіне көзіміз жетеді. И. С. Сергеев пен В. И. Блинов өздерінің жұмыстарында әдістің құзыреттілігіне арнаған болатын, онда олар құзыреттілікті білімнің ерекше нәтижесі ретінде қарастырды, ол белгісіздік жағдайындағы қызметтің тиімділігіне арналған ішкі және сыртқы ресурстардың мобильділігіне көрсетеді. Құзыреттілік олармен білімділіктің жәненемесе тәжірибеліктің деңгейі ретінде түсіндіріледі, ол әлеуметтік немесе кәсіби қандай да бір қызметті табысты орындау үшін жеткілікті.
Э.Ф. Зеер, Н. Н. Абакумова және И. Ю. Малкова құзыреттілікті білімдердің, қабілеттердің интегративті толықтығы ретінде анықтайды, олар кем дегенде адамның тәжірибеде өзінің құзыреттілігін жүзеге асыра алу қабілеті ретінде қарастырады. Құзыреттілікке оқытудың нәтижелерімен бірге, құндылықтық бағыттардың және т.б. нәтижелері енгізілген [1, б. 74].
Құзыреттілік түсінігінің мазмұнын талдай отырып, Д.А.Иванов ағылшындық competence және competent терминдерінің аударылуын міндетті түрде ескеру керектігін айтады. Бірінші термин қабілет дегенді білдіреді, екінші термин құзыреттілік деп аударылады және толыққұқықты, бекітілген, заңды деген мәнге ие.
А. В. Виневская былай дейді: Құзыреттілік - бұл жүйелік түсінік, ол құзыреттіліктің көлемін, міндеттемелердің шеңберін анықтайды. Тар мағынасында бұл субъект танымға ие болатын сұрақтардың шеңбері ретінде қарастыралады... [6].
Осылайша, қазіргі кезде педагогиканың даму сатысында құзыреттілік түсінігінің жалпы түсініктері жоқ.
Құзыреттіліктің маңызды белгілеріне мынадай белгілердің жиынтығымен анықталатын белгілер жатқызылады:
- білім мен қабілеттердің деңгейі;
- білім мен қабілеттердің болуы мен тереңділігі;
- арнайы тапсырмаларды орындау деңгейі;
- жұмысты ұйымдастыра алу және жоспарлай алу қабілеті;
- бейімделу жағдайларында білімдерді қолдана алу қабелеті.
Берілген анықтамаларды талдай келе, бұл түсініктердің кейбір өзара байланысы анықталады: мүмкін-танымал; берілген - меңгерілген. Яғни міндеттемелер мен бұйрықтардың шеңберінен тұрады, олар шешілуі қажет, ал құзыреттілік - бұл ұсынылған бұйрықтар мен шешілген міндеттемелерді меңгерудің нәтижесі.
Оқыту процесімен байланысқан зерттеу қызметін зерттей келе, зерттеушілік оқу туралы айтуға болады, ол оқытуға өзіндік әдіс болып табылады, ол баланың өзінше қоршаған ортаны зерттеу қабілетіне негізделеді. Мұндай оқытудың мақсаты - балада қызметтің жаңа қабілеттерін мәдениеттің кез-келген саласында шығармашылық меңгере алу қабілеті.
Кез-келген оқытушы үшін баланың зерттеу еңбегінің нәтижесі екіге бөлінеді: олардың біреуі нәтиженің өзі, яғни қорытындылар, болжамдар, үлгілер және оған қатысты барлығы және басқа бөлігі - ол педагогикалық нәтиже, ол педагог үшін өзекті - мұндай жұмыстың тәжірибесі жаңа білімдер, қабілеттер, бұлар оқушының зерттеу құзыреттілігінің негізі болып табылады.
А.В.Хуторскийдің білім құзыреттілігінің анықтамасына сүйене отырып, зерттеу құзыреттілігінің анықтамасын ұсынып көруге болады. Зерттеу құзыреттілігі - бұл белгілі бір саладағы білімдердің жиынтығы, зерттеу қабілеттерінің болуы, осы білімдер мен қабілеттердің нақты бір қызметте қолдана алу қабелеті [2, б. 49].
Оқушылардың зерттеу құзыреттілігінің қалыптасуы негізгі төрт компоненттен тұрады: мотивациялық-жеке, интеллектуалдық-шығармашылық, когнитивті және қолданыстық-жедел.
Мотивациялық-жеке компонент оқушылардың қоршаған ортаға, өз-өзіне, жеке қабілеттеріне қарым-қатынастарының жүйесі болып көрсетіледі. Осы компонентпен зерттеу қызметіне, танымдық белсенділігіне қажеттілік, қиындықтарды жеңуге қабілеті, оқудағы, шешім қабылдаудағы даралық компоненті сипатталады. Дәл осы мотивациялық-жеке компонент дамушы құндылықтық-еңбектік, әлеуметтік-еңбек және өзін-өзі жетілдіру құзыреттілігінің болуын білдіреді.
Интеллектуалдық-шығармашылық компонент танымдық процестер мен оқу қабілеттерінің дамуына жауап ретінде көрінеді. Ең бастысы, интеллект бұл жерде баланың білімі немесе қабілеттерінің жаңа деңгейі ретінде емес, ал оның шығармашылыққа қабілеті ретінде қарастырылады. Әр түрлі шығармашылық қабілеттер оқушының шынайылықты жетілдіру мен проблемаларды шешуге дайындығын білдіреді. Ақыр соңында берілген компоненттің оқу-танымдық құзыреттіліктің аспектілерін қалыптастыратыны анық.
Когнитивті компонент ғылымның әр түрлі салаларына қатысты білімдердің жүйелерінен тұрады, оларды меңгеру әлемнің ғылыми саласына қатысты білдіреді, сондай-ақ танымдық қызметке диалектілік әдістердің меңгертілуін білдіреді.
Қолданыстық-жедел компонент зерттеуді жүргізуге қажетті қасиеттермен сипатталады.
Қазіргі кезде зерттеушілік шағын кәсіби ғылыми қызметкерлер тобына ғана тән, аясы тар мамандандырылған қызмет ретінде емес, ол кез келген саладағы қазіргі адамдардың өмір сүру тәртібіне айналған кәсіби өмірге белсене араласатын, тұлғаға тән құбылыс.
Оқушының танымдық өзгертушілік әрекеті зерттеушілік деп аталатын әдістің көмегімен жүзеге асырылады. Интеллектуалдық, шығармашылық қабілеті жоғары оқушыға өз бетімен білім алуына жағдай жасалуы тиіс, яғни оқушының өз іс- әрекетін өзі ұйымдастырып, басқаруына мүмкіндік туғызылуы қажет.
Зерттеуші оқушы өзінің табиғатынан зерттеуге бейім келеді. Білуге құмарлық, бақылау жасауға талпыныс, өзінше эксперимент жүргізу баланың балалығымен бірге жүретін процесс. Зерттеу, іздеу белсенділігі - баланың жаратылысына тән табиғи құбылыс.
Зерттеушілік әдісін қолдану қажеттігі оқушының білім алу процесінде қоршаған ортасына қызығушылығымен, сүйіспеншілікпен қарауымен түсіндіріледі.Оқушының өз бетінше зерттеу жүргізуі оның жеке талабын қанағаттандыруы мен көкейінде жүрген сұрақтарға жауап табуға үлен ықпал етеді. Одан басқа, өз бетінше зерттеу жүргізу интеллектуалдық және шығармашылық қабілеті мен ойлау, зерттеу білігінің дамуына мүмкіндік туғызады. Оқушы өз бетінше зерттеу жүргізу арқылы қоршаған ортасын тани алады, жаңа білімді дайын күйінде емес, өзі үшін жаңа білім ашады [3, б. 93].
Зерттеу күнделікті қолданыста адамның танымдық әрекет түрлерінің бірі ретінде жаңа білімді игеру қабілетімен түсіндіріледі.Ғылыми зерттеудің теориялық және практикалық тұрғыдағы ерекшеліктеріне тоқтала кетелік.
Зерттеушілікке оқыту - баланың қоршаған ортасын өз бетінше танып білуге деген табиғи ынтасы негізінде құрылған оқытудың негізгі тәсілі. Зерттеушілікке оқытудың негізгі мақсаты - оқушының адамзаттық мәдениеттің қай саласында болмасын өз бетімен шығармашылық жаңа іс әрекеті тәсілдерін игеруге дайындығы мен қабілетін қалыптастыру. Зерттеудің жобалаудан айырмашылығы мынада. Зерттеу алдын ала жоспарланған нысанды құруды көздемейді. Ол - белгісізді іздеу процесі. Бұл - адамның танымдық әрекеттерінің бірі.
Осылайша, жобалау мен зерттеу - басынан-ақ әрекет түрлерінің бағыттары, мәні мен мазмұны жағынан түрліше.
Зерттеудің жобалаудың зерттеуден айырмашылығы - жобалау тәжірибеге бағдарланған. Жобаны жүзеге асырушы адам жаңаны ғана емес, өзінің алдында тұрған нақты проблеманы шешеді.
Жобаны әзірлеу - әдетте шығармашылық іс, бірақ, шығармашылық ақиқатты іздеу міндеттерінен тыс түрлі сыртқы жағдайларға байланысты болады.
Теориялық жобаны дайын алгоритмдер мен сызбалардың көмегімен орындауға болатынын естен шығармаған жөн.
Жобалаудың проблеманы шешу жолына қарай шегі болғанмен, зерттеу сияқты тереңдей береді.
Зерттеу мен жобалау мүмкіндіктерін бағалай келе, баламен жұмыс барысында жобалау әдістері мен зерттеушілікке оқыту әдістерінің пайдасын түсіне білу керек. Жобалаумен қатар, зерттеушілік жұмыстарды орындауға болады. Әдістемелік тұрғыда жобалау әдісі бойынша жүргізілетін зерттеудің шынайы болжам жасаудың, олардың нәтижелерін жоспарға сәйкес тексерудің нақты жоспарын құруды көздейтінін ескеру қажет.
Ал зерттеушілік еркін, белгілі бір сыртқы жағдайлармен шектеусіз жүргізілуі тиіс.
Нәтижесі туралы сөз болғанда ескеретін жағдай, зерттеу жұмысының барлық кезеңдеріндегі негізгі күтілетін нәтиже - баланың жаңадан алған білімін шығармашылықпен игеру қабілетін; алынған материалды өңдеу және зерттеушілік әдебінің дағдыларын дамыту. Оның кішкентай ғана зерттеу нәтижесін басқалармен шатастыруға болмайды.
Мұғалім үшін негізгі нәтиже - баланың қолдан жасаған макеті немесе суреті емес, оның өз бетінше алған ең құнды шағармашылық зерттеу жұмысы, жаңа білімі мен білігі, жай орындаушы ғана емес, анық шығармашыл психикалық жаңа көз қарасы.
Оқушының зерттеу әрекетінің жетекшісі төмендегі ережені сақтауы тиіс:
1. оқушыларды өз бетінше әрекет етуге үйрету;
2. нақты нұсқаулардан гөрі баланың ұсынысына көңіл аудару;
3. талқылау кезінде баға беруге асықпау;
4. білім алу барысында балаларға көмектесу:
- өз бетінше проблеманы шығару;
- проблеманы өз бетінше шешу дағдыларын қалыптастыру;
- пәндер мен құбылыстар арасындағы байланысты бақылау;
- ақпаратты талдау, талқылау, жүйелеу, топтау және жинақтау;
- өзіндік пікірін ешбір қорқынышсыз ұсыну.
5. оқушыларды өз идеяларын ұсына білуге және қате пікірінен бас тартуға, шыдамдылық танытуға үйрету;
Оқушының зерттеу әрекеті процесін мынадай бірізділікте көруге болады:
1. Зерттеу проблемасы мен бағытын анықтау;
2. Зерттеу тақырыбын таңдау (зерттеу міндеттерін анықтау);
3. Зерттеу әдістерін таңдау;
4. Зерттеуді жүргізу (ақпараттарды өңдеу, бақылау, эксперимент т.б.);
5. Алынған материалдарды талдау және тарату (алынған материалдарды белгілі ережелер мен тәсілдерді қолдана отырып, құру);
6. Қорытындылау. Есеп беруге дайындалу (негізгі түсініктерге анықтама беру, зерттеу нәтижелері бойынша хабарлама жасау т.б.);
7. Презентацияны жариялау (қорғау және сұрақтарға жауап беру);
8. Аяқталған жұмыс қорытындысын талқылау. Рефлексия [4, б. 105].
Дарынды оқушының ізденушілік қасиетін қалыптастыру оқытудың түрлі формалары мен әдістері арқылы жүзеге асырылады.Солардың ішіндегі ең тиімдісі (зерттеуге оқыту)- оқушылардың ғылыми қоғамын ұйымдастыру.
Сондықтан мектеп оқушыларының дарындылығын дамыту жұмыстарын жүйелі ұйымдастыру басты мақсат, ғылыми проблема болып табылады.
Жеке тұлғаны дамытып қалыптастыру үшін олардың өзгермелі әрекеттерін айналадағы нақты құбылыстар мен таныс объектілерді зерттеумен байланыстырудың маңызы зор.
Тақырыпты таңдағанда мені не қызықтырады?-деген сұраққа жауап беру керек.
Тек мұғалім оқушыға жоба жаза алатынын және жақсы идеялардың барлығы да жазу кезінде болатынын түсіндіріп, оқушының жазуға деген қызығушылығын арттырса сонда бала зерттеу жұмысын жазуға талпынады.
Елбасымыздың 2011 жылғы Болашақтың іргесін бірге қалаймыз халыққа жолдауында 2015 жылға қарай білім беру ұйымдарының 50 пайызы электронды оқулықты пайдаланып, 2020 жылға қарай оның саны 90 пайызға артады, - деген.
Жоғарыда атап өткендей, әлемдік ақпараттық білім кеңістігінің деңгейінде Республика мектептерін көтерудің тиімді жолы- білім беру саласын толықтай ақпараттандыру. Қазақстан Республикасының білім туралы Заңында білім беру жүйесін ақпараттандыру осы саладағы мемлекеттік саясат негізінде анықталынып, осы жүйедегі басты міндеттердің біріне айналып отыр.
Қазақстан Республикасы Президентінің 1997 жылғы 22 қыркүйектегі №6345 өкімімен бекітілген Орта білім беру жүйесін ақпараттандырудың Мемлекеттік бағдарламасы мектептегі білім беруді ақпараттандыру процесіне негіз қалады.
Орта білім беру жүйесін ақпараттандырудың негізгі мақсаты оқушылардың ақпараттық мәдениетін қалыптастыру. Осы мақсатты орындау барысында оқушылардың ақпараттық мәдениетін қалыптастыруда жаңа әдістерді қолдану қажеттілігі туындап отыр.
Бүгінгі күннің өзекті мәселесі адам ресурстарын арттырудың ұстанымдарын, шығармашылық ойлауды қалыптастырудың теориясын басшылықққа ала отырып әлемдік бәсекелестікке лайықты жаңа тұлғаны субъект ретінде тәрбиелеу болып отыр. Субъектілік ұғымының мазмұны оқытудың жүйесіне жаңа көзқараспен қарауды талап етеді. Қазіргі даму кезеңі білім беру жүйесінің алдына өсіп келе жатқан жеке тұлғаны субъект ретінде жан-жақты дамыту мәселесін қойып отыр. Қазіргі оқушы:
Шыдамды, тапқыр;
Дарынды, белсенді;
Ізденімпаз, талапты;
өз алдына мақсат қоя білетін болуы керек.
Осындай жеке тұлғаны субъект ретінде дамытып, қалыптастыру керек.
Ғалым А.В.Брушлинскийдің ұйғарымы бойынша, Субъект-аса жоғары белсенділік,біртұтастық, автономдық деңгейіне жеткен адам. Адам субъект болып дүниеге келмейді, субъект болып дамып жетіледі. Оның субъект ретінде дамуының алғы шарты іс-әрекет,қарым-қатынас, тіршілік барысы болып табылады.
Субъект психологтясының алғашқы ілімдері С.Л.Рубинштейн, Д.Н.Узнадзе, Б.Г.Ананьев еңбектерінен бастау алады.
Б.Г.Ананьев субъект ұғымын адамның тұлғалық, индивидтік, даралық негіздері, субъектілік қасиеттер жиынтығынан тұрады деп түсіндіреді.
Б.Г.Ананьев пайымдауынша, субъект - тұлғаның өзін-өзі ұйымдастыруы,өзін-өзі реттеу,өзін-өзі құру ерекшеліктері, іс-әрекетті жүзеге асыру үшін ішкі және сыртқы ахуалдарды үйлестіру тәсілі, іс-әрекеттің объективті және субъективтілік мақсаттары мен міндеттеріне орай барлық психикалық процестерді, қасиеттерді, кейіпті байланыстыру орталығы.
Біздің қоғамымыз дамудың жаңа кезеңіне көшіп келеді, бұл кезең ақпараттық кезең, яғни компьютерлік техника мен оған байланысты барлық ақпараттық коммуникациялық технологиялар педагог қызметінің барлық салаларына кірігіп, оның табиғи ортасына айналып отыр. Білім берудегі АКТ ұғымы оқытудың жаңа ақпараттық технологиялары, компьютерлік оқыту технологиялары және т.б, тіркестермен тығыз байланысты.
Осы сұраққа жауап беріп өтейін. Ақпараттық мәдениет дегеніміз тек компьютермен дұрыс жұмыс істей білу емес, кез-келген ақпарат көзін - анықтамалықтарды, сөздіктерді, энциклопедияларды, көліктердің жүру кестелерін, теледидар бағдарламаларын т.с.с дұрыс пайдалана білу деген сөз. Ақпараттық мәдениет - бұл әңгімелесе білу, теледидар, хабар (Интернетті) талғамды түрде қарау немесе қарамау, алынған мәліметті ой елегінен өткізіп, талдай білу және де өзгелердің еркіндігіне әсер ететін жағдайларда өз еркіндігіңді шектей білу.
Бұл маңызды мәселені шешу мұғалімге, оның оқытудың мақсаттары мен шарттарына сай жаңа технологиялар мен әдістемелерді қолдана білуге тікелей байланысты.Яғни, бүгінгі таңда математика пәні мұғалімдерінің кәсіби құзырлылығы құрылымынан оқытудың ақпараттық - коммуникациялық технологиялары ерекше орын алады.
Компьютерлік формадағы бақылау сабақтары - оқушылардың білімдерін тест түрінде тексерудің бір түрі. Мұндай сабақтар арқылы оқушылар өз бағаларын бірден біледі (компьютер көрсетеді).
Ақпараттық коммуникативтік технология сабаққа дайындалуда қосымша ақпаратты іздеуді кеңейтеді. Интернеттің іздеу жүйесі арқылы математикалық қызықты оқиғалар, сандардың пайда болуы, өмірбаяндық материалдар, фотоқұжаттар, көрнекіліктер табылады.Әрине көп жұмыстар тексеруді, түзетуді талап етеді. Мен мұндай жұмыстарды толығымен пайдалануды қолдамаймын, бірақ кейбір мәліметтер сабаққа дайындалу барысында әдістемелік жағынан көмек береді.
Сонымен , оқу жүйесінде ақпараттық технологияларды қолдану - келесі нәтижені береді:
Электронды оқулықтармен жұмыс істеуге үйрету.
Интернет желісінен алған ақпаратты тиімді қолдануға үйрету,
Ақпараттық технологиялар арқылы, білім сапасын көтеру,
Оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттыру,
Ақпараттық мәдениетті дамыту,
Әрбір мұғалімнің шығармашылық мүмкіндігін ашу,
Сабақта уақытты үнемдеу,
Сабақтың қызықты да түсінікті болуы мұғалімнің шеберлігі мен ізденімпаздығына тікелей байланысты. Интернет желісінде жұмыс істеу де оқушыларымызға әлемдік білім мен ғылым жетістігінен хабардар болып , оны игеруіне шексіз мүмкіндіктер ашатыны хақ. Қазіргі заманғы дамытудың талаптарына лайық ақпараттық-компьютерлік технологияларсыз жоғарыда айтылғандарды шешу мүмкін емес.
Сабақтарымда ақпараттық коммуникациялық технологияларды қолданып, келесі нәтижелерге қол жеткіздім
-Ақпараттық технологиялар арқылы, білім сапасы көтерілді;
-Оқушылардың пәнге қызығушылығы артты.
-Ақпараттықммәдениет дамыды;
-Сабақта уақыт үнемді пайдаланылды
-Оқушылардың коммуникативтік қабілеттері дамыды.
Жоғарыда айтылған ой пікірлерді тұжырымдай келе, компьютерді қолдану негізінде, мектеп пәндерін оқыту сапасын арттырып, білім беруді ақпараттандыру, жүйелі түрде іске асады деуге болады.ақпараттық коммуникациялық технологияларды және компьютерлік желі арқылы жаңа білім әдістерін пайдалануы кеңейтіліп келеді. Жаңа ақпараттық технологияларды білім жүйесінде қолданудың негізгі күші - адам.
Біліктілікті арттырудың негізгі аспектілерінің ішінен мыналарды бөліп алуға болады:
1. Қызметтік (Мақсаты, міндеті, жұмыс мазмұны, формасы, әдістер
2. Мазмұндық (Әдістемелік, ғылыми-теориялық білімді практикада қолдана білуге жағдай
3. Басқарушылық (Талдау, жоспарлау, ұйымдастыру, бақылау, танып-білу.
Осы 3 аспект бойынша біліктілігін жетілдірген маман өз қызметіне
Ұстаздар үздіксіз ізденіп, өз білімін үнемі жетілдіріп жаңа педагогикалық
Мұғалім-өзі де оқуы керек. . . - деп
Мұғалімнің өздігінен білім алуына нақты көмек көрсету үшін, тұлғаның
Педагогикалық шеберліктің негізгі белгілері: кәсіптік білім, біліктілік, дағды, кәсіптік
Білім, іскерлік, дағдылардың кәсіби-педагогикалық мазмұнының құрамдас бөліктері:
1. Кәсіби педагогикалық білім
2. Кәсіби педагогикалық іс-әрекетті жүзеге асыру тәжірибесі;
3. Педагогикалық іс-әрекеттің шығармашылық тәжірибесі.
4. Педагогтың қалыптасқан тұлғалық сапаларының болуы.
Л.Н.Толстой былай деген болатын:
"Егер мұғалім өзінің балаларға деген сүйіспеншілігін, педагогикалық іс-әрекетпен жалғастыра өзін шебер педагог ретінде танып білу.
- Педагогикалық қабілеттер - коммуникативті, перцептивті, эмоциональды тұрақтылық, жоспарлау,
- Педагогикалық техника - мұғалімнің өзін-өзі басқара алу
Педагогикалық техниканың құрамдас бөліктері:
1) Өзін-өзі басқару іскерліктері;
2) Ұжыммен жеке тұлғамен өзара әрекеттесу іскерліктері.
1) Өзін-өзі басқару іскерліктері құралады.
2) Ұжыммен және жеке тұлғамен өзара әрекеттесу іскерліктері құралады:
- дидактикалық іскерліктер;
- ұйымдастырушылық іскерліктер;
- коммуникативті іскерліктер;
- талап қою іскерліктері;
- бағалау іскерліктері;
- конструктивті іскерліктері;
- педагогикалық қарым-қатынасты басқару іскерліктері
3. Педагогтің өзін-өзі дамуы.
Мұғалімнің кәсіби өзін-өзі тануына психология көмектеседі.
3. Ұстаздың педагогикалық әрекетінің нәтижелілігі, негізінен оның оқушылармен қарым-қатынас.
1) ұстаз оқушылардың алдында әлеуметік рөлдердің айғағы ретінде;
2) ұстаз психологиялық ерекшеліктері бар жеке адам ретінде көрінеді.
1.2 Зерттеушілік құзыреттіліктің білім берудегі орны
Зерттеу жұмысымен айналысу, шығармашылық жоба жазу оқушының аналитикалық ойлау қабілетін дамытады, шешім қабылдай алу қабілетін қалыптастырады. Оқушыны ізденушілікке баули отырып, ғылым мен техниканың жетістігіне сәйкес армандарына жетуге, өз жолдарын дәл табуға көмектеседі.
Оқушыны ғылыми-зерттеу жұмысына қатыстыру үшін алдымен, оны қызықтыра отырып, зерттеу талабын қалыптастыру керек. Яғни оқушы ақпаратты ала білуге, оны басқаларға хабарлай білуге талпынуы тиіс. Ең алдымен оқушыны өздігінен шешім қабылдауға, ақпараттар алуға, оны басқаларға жеткізе білуге үйрету қажет.
Қазіргі білім мен тәрбиенің негізгі бағыты-жан-жақты дамыған тұлға қалыптастыру, тұлғаның Мен менталитетін қалыптастыру, өзін-өзі тану, өзін-өзі дамыту мәселесінің айналасында болып отыр.
Расында да, тұлғаға дұрыс бағыт беру, даму, қалыптасу аймағына енгізу, өз белсенділіктерін туғызу, өзін-өзі тәрбиелеу іс-әрекеттерін ықпал ету-ұстаздар алдындағы жауапты міндет.
Осы үрдістегі мұғалімнің ролін төмендегіше саралауға болады:
- диагностикалық жұмыстар арқылы психологпен бірлесе отырып, ғылымға икемді, дарынды балаларды анықтау;
- тәрбие жұмыстары арқылы оқушылардың ғылымға деген жағымды көзқарасын қалыптастыруға түрткі жасау;
- танымдық белсенділіктерін дамыту үрдісінен іздену. Оқушылардың танымдық белсенділіктерін қалыптастыру - оларды ғылыми-ізденіс аймағына енгізудің басты жолы.
Оқушылардың ғылыми қоғамы мұғалімдермен бірлесе отырып, балалардың ынтасы, қабілеттерін ескеріп, өз қалауларына жол ашып, іздену, зерттеу тақырыптарын алуды ұйымдастыру, ғалымдармен тікелей байланыса отырып, ұйымдастыру жұмыстарын жүргізуі керек.
Оқушыларды ғылыми ізденіске баулу мақсатында Мен-зерттеушімін , Мен - жобалаушымын деген дәптер арнату. Дәптерге оқушылар ғылым әлеміне енудің түрлі жолдарын жазады, ұлы ғалымдар еңбегі, өмірінен мәліметтер береді. Оның маңызы оқушыларға практикалық та, теориялық та көмек бере алатынында. Ол әр баланың алдында жатады. Мен-зерттеушімін тақырыбында оқушылармен дөңгелек стол, әңгімелер өткізуге болады. Алғашқы әңгімелерде ғылыми жұмыстардың түрлері сөз болады. Бұл жұмыстың тиімділігі оқушылардың ғылым туралы ұғымдарын кеңейтуге ықпал етіп, іздену, зерттеу жұмыстарының түрлерімен таныстырады [5, б. 56].
Жалпы айтқанда, педагогикалық ұжым дербес ойлап, кез келген жағдайда шешім қабылдай алатын, дүниетанымы терең, жан-жақты дамыған шәкірттер тәрбиелеуді көздейді.
Оқушымен шығармашылық жұмыс бастамас бұрын мұғалім өзіне төмендегідей талап қойғаны дұрыс:
1. Дарынды баланы анықтауда психологпен бірлескен жұмыс жасау;
2. Ата-анасымен педагог ретінде сөйлесе білу;
3. Дарынды балаларға арнайы бағдарламалар жасау;
4. Дарынды балаға шығармашылықпен жұмыс істеу үшін жаңа, тың тапсырмалар беру, орындалуына талап қою;
5. Жаңа технология элементтерін сабақта пайдалану;
6. Тапсырманың орындалу нәтижесін қадағалау.
Оқушыларды ғылыми жоба жарыстарына дайындауда мынадай мәселелерге ерекше көңіл бөлу қажет:
- Тақырыптың ғылыми құндылылығы;
- Таңдаған тақырыпты ашудағы оқушы еңбегінің сипаты, қосқан үлесі;
- Көрнекілігі мен ұсынылған материалдың сапалылығы;
- Ойын ұтымды, жағымды жеткізе алуы, сөйлеу мәнері, өзін ұстауы, аудиторияны тартуы;
- Жұмыстың көркем безендірілуі.
Оқушылардың бойында дарындылық қасиеттерін, ізденімпаздығын қалыптастыруда кластан тыс, жеке, ұжымдық жұмыстар ұйымдастыруда шығармашылық ой, пәндік апталықтар мен үйірмелер, факультативтік сабақтардың маңызы зор. Барлық жұмыстарда оқушылардың қалауы, таңдауы мен ұсыныстарын ескеру қажет. Мектептегі пәндік сайыстар, түрлі шығармашылық кештер оқушылардың ізденіс қабілетін ұштап, оң нәтижеге жетуге ықпал етеді.
Еліміздің болашақта көркейіп өркениетті елдер қатарына қосылуы бүгінгі ұрпақ бейнесінен көрінеді. Қазіргі кездегі білім беру ісінің негізгі нысаны-жас ұрпақтың біліктілігін ғана қалыптастырып қоймай, олардың бойында ақпаратты өздері іздеп табатын және талдай алатын, сонымен қатар оны ұтымды пайдалана білетін, жылдам өзгеріп жатқан бүгінгі күнге лайықты өмір сүріп,қызмет етуге қабілетті тұлғаны қалыптастыру болып отыр.
Жалпы ұлттық деңгейдегі 12 жылдық жалпы орта білім берудің басты мақсаты-еліміздің әлеуметтік, экономикалық және саяси өміріне белсенді араласуға дайын, бәсекеге қабілетті жеке тұлғаны дайындау.
Бәсекеге қабілетті деп өмірдің қай саласында болмасын әр түрлі жағдайларға бейімделе білетін, бойында шығармашылық қасиеттері қалыптасқан тұлғаны айтамыз. Ғылымның жедел түрде қарқынды дамуы, қазіргі заман талабы бастауыш сынып оқушыларын да бәсекеге қабілетті тұлға етіп тәрбиелеу мақсатын қойып отыр. Бәсекеге қабілетті жетілген тұлғаны қалыптастыру үшін оқушыны ізденушілікке, өз бетінше жұмыс жасауға, бақылау мен зерттеуге, зерттеу нәтижелерін жинақтап,қорытынды жасай білуге үйрету бастауыш сыныптан басталуы қажет. Оқушылардың ғылыми - зерттеу жұмыстарын ұйымдастыру төмендегі міндеттерді шешуге мүмкіндік береді:
- Оқушыны ізденушілікке баулу, оған зерттеу дағдысы мен білігін игерту;
- Қоршаған ортаны танып білуге құштарлықтарын арттыру;
- Өзіндік зерттеу әрекетінің көмегімен жаңа білімді дайын күйінде емес, өзі ашуға ұмтылу;
- Таңдаған бағыты бойынша өзінің даму деңгейіне шығуына мүмкіндік жасау;
- Әдебиеттерді талдай білуге, анықтамалармен жұмыс істеуге үйрету;
- Басқа адамдармен қарым - қатынас жасай білу, осы заманға сай технологияларды пайдалана білу (ғаламтор, электронды пошта);
- Қоршаған ортада өз орнын, жеке рөлін анықтай білу;
- ББД-ын жан-жақты қолдана білуге мүмкіндік туғызу.
Зерттеушілік қызмет дегеніміз - жаңа білім алуға бағытталған шығармашылық қызмет. Оқушыны зерттеушілік қызметке үйретуде мұғалімнің өзі дайын болуы, демек ұстазда зерттеушілік қызмет қалыптасуы шарт. Ол үшін мұғалім зерттеушілік дегеніміз не,зерттеушілік тапсырмалар,оларды пайдалану әдістемесі, оқушылардың зерттеушілік қызметі туралы толық түсінігі болуы керек.
Зерттеу жұмысын жүргізу кезінде жетекші алға қойған мәселені анықтау үшін зерттеудің мақсатына қарай оқушыларды бағыттап отырады.Содан соң алынған нәтижелерді талдауға және қорытындыны тұжырымдауға тікелей де, жанама түрде де басшылық етеді. Оқушылардың зерттеушілік білігі артқан сайын мұғалім жанама басшылыққа көңіл бөледі де оқушылардың дербестігі және жұмысқа ынтасы арта түседі. Бұл оқушыларда зерттеушілік қызметтің қалыптасуына, дамуына ықпал етеді.Оқушылардың игерген зерттеушілік біліктілік деңгейлері неғұрлым жоғары болған сайын олардың білімдері де жоғары болады.
Зерттеушілік іс-әрекетке бейім оқушының төмендегідей сипаттамаларына көңіл бөліну керек:
- жұмысты орындауға деген жоғары деңгейдегі талпыныс;
- жаңа біліммен және біліктілікпен қарулануға деген белсенді ұмтылыс;
- алынған ақпаратты талдауға,жинақтауға,қорытындылауға және өз қызметінде пайдалана отырып нәтиже шығаруға деген қабілеттілік;
- өз көзқарасын басқаның пікірімен сәйкес келмесе де дәлелдеуге талпыну;
- белгілі бір қызмет түрінде басқа балалармен сайысуға деген ұмтылыс.
1.ҒЫЛЫМИ ЖОБАНЫ РӘСІМДЕУ
Ол бірқатар талаптарды сақтай отырып жүргізіледі:
1.1. Бет парақ;
1.2. Мазмұны:
- Кіріспе (жобаның мақсаты,міндеттері,өзектілігі,пәні, болжам)
- Негізгі бөлім (теориялық және зерттеу бөлімі)
- Қорытынды (зерттеу жұмысының нәтижесі)
- Әдебиеттер тізімі
- Қосымша (егер қажет болса)
2.Ғылыми жобаға келесі құжаттамалар қоса тіркеледі:
- аңдатпа - қазақ,орыс,ағылшын тілдерінде;
- ғылыми жетекшінің жұмыс туралы пікірі,оның қолымен расталады;
- оқушының жұмысына тиісті пән бойынша жоғарғы білімді маманның рецензиясы,оның қолымен және оқу орнының мөрімен (облыстық турда расталады)
3. Мазмұны бар беттерді рәсімдеу:
- Беттің жоғарғы бөлігінде Мазмұны деген сөз көрсетіледі;
- Мазмұнда ғылыми жоба бөлімдерінің реттілігі көрсетіледі;
- Бет нөмірі 3 беттен кіріспе бөлімінен басталады,(1,2-ші беттер - бет парақ, мазмұны) нөмірленбейді,бірақ ескеріледі.
4. ҒЫЛЫМИ-ЗЕРТТЕУ ЖҰМЫСТАРЫНЫҢ КЕЗЕҢДЕРІ
Тақырып Зерттеу жұмысының жоспарын құру Зерттеу жұмысын жүргізу Зерттеу нәтижесін жинақтау
Оқушының қызығушылығына қарай таңдалады,мақсат-міндеттері айқындалады. Тақырып бойынша жұмыс жасауға,зерттеудің міндеттерін шешуге жол көрсетеді. Зерттеу нысанымен,әдебиеттермен жұмыс,іздену кезеңі,нәтижесін анықтау. Жобаны рәсімдеу,құжаттарды дайындау.
Зерттеуші-оқушы педагогикалық-психологиялық көзқарас бойынша интеллектуалдық қабілеті ерекше сипатта болуы шарт.Бұл тұрғыда психологтар олардың ішіндегі негізгілерін атап көрсетеді.
Жадыда сақтау: баланың берілген ақпаратты ұзақ уақыт есте сақтай білу қабілеті.
Зейін: бала санасының белгілі бір объектіге шүйіліп,оның айқын бейнеленуін қамтамасыз етуі.
Талдау және жинақтауға деген қабілеттілік: баланың берілген ақпаратты тез арада талдап және керісінше жинақтап өз тұжырымын айта білуге қабілеттілігі.
Ойдың өнімділігі: баланың алдына қойған мәселелері бойынша бірнеше шешімдер таба білуге қабілеттілігі және өз қызметінің нәтижесі бойынша ең жоғарғы деңгейге жетуге деген талпынысы.
Ой ерекшелігі: баланың тың идеялар таба білуге қабілеттілігі.
Сонымен, ғылыми-зерттеу жұмыстары оқушының:
- Ой-өрісі мен рухани жан дүниесінің дамуына ықпал етеді,
- Өз бетінше жұмыс жасауға үйреніп,зерттеулер жүргізуге бейімделеді;
- Ой жүйелілігі мен шешендік өнері қалыптасады;
- Танып-білу,талдау-жинақтау,салыстыр у,бастысын бөліп шығару,өмірде қолдану әдістерін меңгереді;
- Оқыту мен тәрбиелеудің тиімділігін арттырып,оқушылардың
жоғары шығармашылық деңгейін қамтамасыз етеді.Анализ
1.3 Бастауыш сынып оқушыларының зерттеушілік құзыреттілігін қалыптастыру мүмкіндіктері
Георг Кристоф Лихтенберг былай деген болатын: Ойлауға арналған жүйелердің пайдасы заттар туралы ретімен ойлай бастайды.
Бүгінгі күні бастауыш мектеп білім мазмұнын жетілдіру сатысында тұр. Білімнің модернизациялану міндеттемелерінің бірі - оқу сапасын жоғарылату мақсатындағы әдістер мен формалардың жаңартылуы. Қазіргі заманғы жалпы білім беретін мектеп жан-жақты білімдердің, қабілеттердің толық жүйесін, сондай-ақ өз бетінше жұмыс істеу тәжірибесін және оқушылардың жеке жауапкершілігін құрауы қажет. Ал бұған тек заманауи педагогикалық технологияларды қолдана отырып қана қол жеткізуге болады. Біздің кезімізде оқушылардың зерттеушілік құзыреттілігін қалыптастыру педагогиканың теорияда да, практикада да ең дамыған бағыттарының бірі болып табылады. Бұл жұмысты білім берудің бастапқы сатысынан бастаған дұрыс.
Білім беру мен тәрбиелеу процестерінің сапасының жоғарылатылуына ерекше назар аударылады. Жағымды динамикаға қол жеткізу үшін оқытушының маңызды мақсаттарының бірі оқушылардың танымдық белсенділігін дамыту болуы қажет. Мақсатқа қол жеткізуде маңызды ролді оқытудың барынша шығармашылық әдістері атқарады. Осындай әдістердің бірі - бұл оқушылардың жобалық-зерттеушілік қызметі, оның негізінде проблеманы өз бетінше шешу, сонымен, танымдық қабілеттерді дамыту жатыр.
Ізденімпаздық, бағалаушы, коммуникативті қабілеттер мен әдеттер зерттеу қызметінің процесінде дамытылады.
Төменгі сынып оқушыларының жасы олардың негізгі қабілеттерін дамытуға ең жағымды болып келеді.
Өздерінің зерттеулерінде неміс ғалымдары мынаны анықтады: орта есеппен алғанда адам өзінің оқығанынан 10% есінде сақтайды, естігенінің 20% есінде сақтайды, көргеннің 30% есінде сақтайды; ақпараттардың 50-70% талқылауларға қатысқанында сақталады, 80% - проблемаларды өз бетінше іздеп, олардың шешімін іздегенде есінде сақталады. Бірақ оқушылар шынайы қызметке тікелей қатысқанында, ол материалдың 90% есінде сақтайды. Американдық және ресей ғалымдарымен алынған мәліметтер жоғарыда аталғандарға жақын [6, б. 38].
Төменгі сынып оқушыларының зерттеу қызметі - бұл оқушылар, ата-аналар мен педагогтар әсерлесетін қызмет. Зерттеу қызметінің мақсаты тұлғаның шығармашылық әрекетінің дамуына жағымды ортаны жасау болып табылады. Зерттеу тақырыптарын тағайындай отырып, бірінші кезекте баланың қызығушылықтарын ескеру қажет.
Бірақ өзінің жастық ерекшеліктеріне байланысты төменгі сынып оқушылары қажетті мәліметтерді ала алмайды және өзінің зерттеулерінде қолдана алмайды. Жұмыста зерттеу қызметін белсенділендіру үшін және дербес зерттеу жұмыстарын жүргізудің бастапқы қабілеттерін меңгеруіне көмектесу үшін ойындарды, ұжымдық және жеке ойындарды қолданған дұрыс. Болжанатын барлық жұмыстардың сапасы үшін барлық жауапкершілік оқытушыға жүктеледі, сондықтан зерттеу еңбегі максималды өзін-өзінің тәрбиесін және оқушылардың дербестілігін талап ететінін есте сақтаған дұрыс. Әрине, барлық оқушылардың бұл қолынан келе бермейді, өйткені әр оқушы қажетті құзыреттіліктерге ие емес:
1. Ұсынылған әдебиеттерді қолдана алу қабілеті.
2. Қандай да бір көздерде ұсынылған материалды талдай білу қабілеті.
3. Өзінің ойын анық және түсінікті жеткізе білу қабілеті.
Әр педагог белгілі бір құзыреттіліктерге ие болуы қажет:
1. Педагогтың өзі шығармашылық жағынан дамыған тұлға болуы қажет.
2. Педагог тұрақты түрде өзін-өзі дамытуға ұмтылуы қажет.
3. Педагогикалық ұстанымын белсенді түрде көрсете отырып, зерттеу қызметіне өзіндік ұмтылысына ие болуы қажет.
4. Өзінің және оқушысының қызметінің нәтижесін болжай білуі қажет.
Бастауыш сынып оқушыларының ғылыми-зерттеушілік қызметін дамыту бойынша жұмыстарды ұйымдастыра отырып, психологиялық-педагогикалық принциптерге сүйену қажет: қол жетімділік; табиғилық; саналылық; мәдениеттілік; өзіндік қызметі.
Оқушылардың оқытушыға қарым-қатынасы ол олардың тәрбиешісі, кеңесшісі болған кезінде принципиалды өзгереді, яғни бақылаушы органнан оқытушы барынша тәжірибелі серікке айналады, ол олармен бір топта жұмыс істейді [7, б. 48].
Бастауыш сынып оқушыларының зерттеу қызметінің дамытылуы үшін кейбір жағдайлар қажет, олардың ішіндегі бастыларына мыналар жатады:
- Жүйелілік. Зерттеу қабілеттерін дамыту бойынша жұмыс сыныпта тұрақты түрде жүргізілуі қажет және ол сабақтағы және сабақтан тыс қызметтен тыс жүргізілуі қажет.
- Мотивацияланғандық. Оқытушы оқушыға зерттеу қызметінде өзінің таланттары мен мүмкіндіктерінің, сондай-ақ өзін-өзі дамыту әдістерін көре білуге көмектесуі қажет.
- Психологиялық ыңғайлылық. Шығармашылық көріністерге қолдау қажет. Оқытушы өзінің оқушыларын үнемі қолдап, олардың шығармашылық идеяларға бағыттауы қажет.
- Жастық ерекшеліктерді ескеру. Зерттеу жұмысы қызықты және онымен айналысатын баланың ақыл-ойы мен күшіне сәйкес келуі қажет.
Бала үнемі зерттелетін объектісіне әр жақтан қарауды үйренеді. Өйткені оқушылар өздерінде тұлғалық Мен-білімін ашады, ол проблемалық жағдайға тап болғанда, қандай да бір түсінікті меңгеруге Неліктен? Не болып жатқанын білмеймін? Бұл қалай болды? Ал егер де? деген сұрақтарға жауаптарды іздеу қажеттілігі туындайды. Оқытушы өзінің алдына қиын міндетті қояды: бастауыш сынып оқушысына өз-өзіне сұрақ қоюды, жауаптарға қызығуды үйрету, сонымен бірге танымдық белсенділікті дамыту.
Кейіннен гипотетикалық ойлауды дамытудың жағдайы жасалады. Гипотеза ақыл-ой ізденімпаздығының, талқылаулар мен ой қорытындыларының қабілеті болып табылады. Балада өзіндік нұсқаларын, болжамдарын ұсыну қабілеттері дамиды, дәлелдеу, аргументтеу қабілеттері біртіндеп дамиды. Жаңаны жасау қабілетінің болуы зерттеу объектісіне және берілген қызметтің түріне танымдық қызығушылықты қалыптастырады.
Оқытушы біріңғай емес шешімге ие тапсырмаларды таңдауы қажет, қақпандар қажет, олар қажетті ақпаратты талап етеді. Жеткіліксіз түрдегі толық мәтін ерекше маңызды болып келеді, ол оқушыны қызметтің жаңа білімдері мен мүмкін әдістерін іздеуге қозғайды. Қолда бар жоғарғы мотивация тек эмоционалдық енгізушілікті жасап қоймай, сондай-ақ оның жағымды динамикасына ықпал етеді. Әр түрлі гипотезаларды қарастырудағы қызығушылық тұлғааралық қарым-қатынастың қалыптасуына, сонымен бірге оқушылардың әлеуметтік байланыстарының бекітілуіне әсер етеді. Даму үшін рефлекцияға қабілеттілік ерекше мәнге ие. Рефлексияны танымалды танымал еместен айыру, жұмыста табысқа қол жеткізуде қандай білімдердің жетіспейтіндігін көру мен түсіну қабілеттерінде, сыни қабілеттерінде көруге болады [8, б. 23].
Осы барлық түрлендірулер оқу әрекетімен бақылау-бағалаушылық дербестік ретінде байланысқан. Өзін-өзі бақылау оқушыларды орындалатын жұмысына жауапкершілікпен қарауына көмектеседі.
Баланың айналаны өз бетімен танып- білуге деген табиғи ұмтылысы негізінде құрылған оқытудағы зерттеу тәсілін пайдалану ерекше орын алады. Зерттеуге оқытудың басты мақсаты - адамзат мәдениетінің кез-келген саласындағы іс-әрекеттің жаңа тәсілдерін баланың өз бетімен, шығармашылықпен меңгеру қабілеті мен дайындығын қалыптастыру.
Оқушылардың өзіндік зерттеулері. Олардың жеке қажеттіліктері мен сұраныстарын қанағатттандыруға септігін тигізеді. Сонымен қатар. Өзіндік зерттеулер интеллектуалды және шығармашылық қабілеттерді, ойлау және зерттеу біліктерін дамытуға мүмкіндік береді. Өзіндік зерттеулердің көмегімен оқушылар қоршаған дүниені тани келе, өздері үшін жаңа білімдерді дайын күйде алмай, өз бетімен ашады.
2. Жоба өнімінің сипаттамасы
Зерттеу тақырыбын қалай таңдау керек?
Егер сен өзіңді дәл осы сәтте не қызықтыратынын, қандай проблеманың толғандыратынын білсең, тақырып таңдау қиын емес. Егер бұл қиындау болса, өзіңе мына сұрақтарды қойып көр:
1. Мені не көбірек қызықтырады?
2. Мен ең алдымен немен шұғылданғым келеді?
3.Бос уақытымда немен айналысқанды ұнатамын?
4.Қай пәндерден жақсы баға аламын?
5.Қандай пәндерді терең зерделеуді қажет етемін?
6.Мақтан ететін қандай тұстарым бар?
Тақырып таңдау ережесі
Тақырып баланы қызықтыратын болу керек.
Тақырып орындалатын болу керек, оның шешімдері зерттеуге қатысушыларға пайдалы болуы тиіс.
Тақырып қол жетімді болу тиіс. Проблема балалардың жас ерекшелігіне сай болуы керек.
Ықылас пен мүмкіндіктің үйлесімі.
Тақырып таңдауды ұзаққа созудың қажеті жоқ..
Зерттеу тақырыптары қандай болуы мүмкін?
Зерттеу тақырыптарын үш топқа біріктіруге болады:
- фантастикалық-өмірде болмайтын фантастикалық құбылыстар мен заттар жөнінде;
Аталған жобаны жүзеге асыру үшін ең алдымен оны эксперименттік мақұлдаудан өткізудің бағдарламасы жасалады. Жоба бастауыш мектеп оқу жоспарының вариативтік бөлігіндегі мектептік компонент сағаттарының есебінен іске асырылады. Оқушыларды зерттеушілікке үйретудің негіздері курсының бағдарламасы жасалады, бағдарламаның оқу - әдістемелік (мұғалімге және балаларға арналған) құралдары дайындалады. Аталған құралдарды дайындап, рәсімдеуде облыстың эксперттік кеңестің ережесі басшылыққа алынады. Мектеп әкімшілігінің талқылауынан кейін бағдарлама аудандық, қалалық әдістемелік кабинеттердің отырысында қаралып, бекітіледі. Сонан кейін ғана тәжірибеде қолдануға жарамды болып есептеледі.
Зерттеушілік технология - оқушыларды айналадағы құбылыстарды бақылап, ондағы заңдылықтарды тануға, өздігінен қорытынды жасай білуге үйрету. Оқушының белсенділігін, қызыығушылығын қалыптастырып, оның ойын дамытуға, өздігінен ізденуге бағытталады.
Баланы айналаны өз бетімен танып білуге деген табиғи ұмтылысы негізінде құрылған оқытудағы зерттеу тәсілін пайдалану ерекше орын алады. Зерттеуге оқытудың басты мақсаты-адамзат мәдениетінің кез-келген саласындағы іс-әрекеттің ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz