Оқу тәжірибесі бойынша есеп беру. Шамшырақ» оқу орталығы
Тәжірибеден өту бойынша күнделік 3
Кіріспе 6
1 «Шамшырақ» оқу орталығының атқаратын қызметтеріне сипаттама 7
2 Аударманың теориялық аспектілері 8
3 Аударманың мәтіндері 13
Қорытынды 31
Қолданылған әдебиеттер тізімі 32
Мінездеме 33
Кіріспе 6
1 «Шамшырақ» оқу орталығының атқаратын қызметтеріне сипаттама 7
2 Аударманың теориялық аспектілері 8
3 Аударманың мәтіндері 13
Қорытынды 31
Қолданылған әдебиеттер тізімі 32
Мінездеме 33
Аударма ісі бойынша тәжірибеден өту кезінде «Аударма ісі» бойынша студент өзінің практикалық, жеке дайындығын дамытып, өзін болашақ мамандығына кәсіби тұрғыдан дайындайды.
Мен осы мақсатқа сүйене отырып, өзімнің мамандығым бойынша тәжірибемді «Шамшырақ» оқу орталығында 2016 жылдың «29» ақпанынан бастап «01» сәуіріне дейін жетілдірдім. Аударма ісі бойынша тәжірибеден өту таңдалған мамандық саласындағы кәсіби білімдердің қалыптасуы мен дамытылуына, жалпы кәсіби және арнайы пәндер бойынша алынған теориялық білімдердің бекітілуіне, таңдалған мамандық бойынша қажетті әдістерді, амалдарды, қабілеттерді алуға, кәсіби қызметтің жағдайында жеке аударма мәселелерін барынша терең зерттеуге бағытталған. Тәжірибе оқу пәндерінің толық кешенімен өзара әрекеттесуін білдіреді, себебі тәжірибеде студенттер өздерінің оқу барысында алынған білімдерін қолдана алады.
Аударма тәжірибесінен өту барысында студент әр түрлі жұмыстарды орындауға тура келеді, оларға әр түрлі ғылыми-техникалық және ресми-іскерлік стильдегі ағылшын тілінен қазақ тіліне және қазақ тілінен ағылшын тілінен аудармаларды жатқызуға болады.
Аударма тәжірибесі мәтінмен жұмыс істеудің қабілеттерін бекітуге, аударманың тәжірибесі бойынша білімдерін тереңдетуге, арнайы лексиканың қорын байытуға, шет тілі мен ана тіліндегі ауызша және жазбаша әдеби тілдің қабілеттерін дамытуға, еңбекті ұйымдастыру бойынша қабілеттерді дамытуға арналған.
Менің тәжірибеден өтуімнің мақсаты:
- кәсіби маманның талаптарына сәйкес негізгі кәсіби аудармашылық қабілеттерді қалыптастыру, бекіту;
- кәсіби қызметке жүйелік әдісті қалыптастыру;
- аудармашының функционалдық міндеттемелерін зерттеу.
Мақсатқа қол жеткізу үшін келесідей міндеттерді орындадым:
1. Жалпы кәсіби және арнайы пәндер бойынша оқу процесінде алынған теориялық білімдерді тереңдету мен бекіту мен аудармаларды жасау кезінде олардың практикалық қолданылуы;
2. Кәсіби дайындығын кеңейту мен тереңдету, мәдениет аралық байланыс процесін қамтамасыз етуші аудармашы тұлғасының кәсіби қабілеттерін алу;
3. Ағылшын тілінен қазақ тіліне және қазақ тілінен ағылшын тіліне әр түрлі аудармаларды жасау;
4. Ақпараттық ресурстармен, арнайы әдебиеттермен жұмыс істеу қабілеттерін дамыту;
5. Әр түрлі салалардағы терминология білімдерін кеңейту мен тереңдету;
6. Таңдалған мамандығына қызығушылықты қалыптастыру.
Мен осы мақсатқа сүйене отырып, өзімнің мамандығым бойынша тәжірибемді «Шамшырақ» оқу орталығында 2016 жылдың «29» ақпанынан бастап «01» сәуіріне дейін жетілдірдім. Аударма ісі бойынша тәжірибеден өту таңдалған мамандық саласындағы кәсіби білімдердің қалыптасуы мен дамытылуына, жалпы кәсіби және арнайы пәндер бойынша алынған теориялық білімдердің бекітілуіне, таңдалған мамандық бойынша қажетті әдістерді, амалдарды, қабілеттерді алуға, кәсіби қызметтің жағдайында жеке аударма мәселелерін барынша терең зерттеуге бағытталған. Тәжірибе оқу пәндерінің толық кешенімен өзара әрекеттесуін білдіреді, себебі тәжірибеде студенттер өздерінің оқу барысында алынған білімдерін қолдана алады.
Аударма тәжірибесінен өту барысында студент әр түрлі жұмыстарды орындауға тура келеді, оларға әр түрлі ғылыми-техникалық және ресми-іскерлік стильдегі ағылшын тілінен қазақ тіліне және қазақ тілінен ағылшын тілінен аудармаларды жатқызуға болады.
Аударма тәжірибесі мәтінмен жұмыс істеудің қабілеттерін бекітуге, аударманың тәжірибесі бойынша білімдерін тереңдетуге, арнайы лексиканың қорын байытуға, шет тілі мен ана тіліндегі ауызша және жазбаша әдеби тілдің қабілеттерін дамытуға, еңбекті ұйымдастыру бойынша қабілеттерді дамытуға арналған.
Менің тәжірибеден өтуімнің мақсаты:
- кәсіби маманның талаптарына сәйкес негізгі кәсіби аудармашылық қабілеттерді қалыптастыру, бекіту;
- кәсіби қызметке жүйелік әдісті қалыптастыру;
- аудармашының функционалдық міндеттемелерін зерттеу.
Мақсатқа қол жеткізу үшін келесідей міндеттерді орындадым:
1. Жалпы кәсіби және арнайы пәндер бойынша оқу процесінде алынған теориялық білімдерді тереңдету мен бекіту мен аудармаларды жасау кезінде олардың практикалық қолданылуы;
2. Кәсіби дайындығын кеңейту мен тереңдету, мәдениет аралық байланыс процесін қамтамасыз етуші аудармашы тұлғасының кәсіби қабілеттерін алу;
3. Ағылшын тілінен қазақ тіліне және қазақ тілінен ағылшын тіліне әр түрлі аудармаларды жасау;
4. Ақпараттық ресурстармен, арнайы әдебиеттермен жұмыс істеу қабілеттерін дамыту;
5. Әр түрлі салалардағы терминология білімдерін кеңейту мен тереңдету;
6. Таңдалған мамандығына қызығушылықты қалыптастыру.
1. McCarthy M., O’Dell F. English Vocabulary in Use. – Cambridge University Press, 2005.
2. Mascull B. Key Words in the Media. – Collins Cobuild, 2005.
3. Side R., Wellman G. Grammar and vocabulary for Cambridge Advanced and Proficiency. – Pearson Education Limited, 2002.
4. Андросова М.А. Практика перевода: методические указания для студентов направления «Лингвистика» / Составитель А.М. Андросова. – Ульяновск: Ул. ГТУ, 2009. – 81 с.
5. Клейменова Е.П., Кулик Л.В. Английский язык для экономистов. – Ростов н/Д: Феникс, 2013. – 352 с.
6. Коломейцева Е.М., Макеева М.Н. Лексические проблемы перевода с английского языка на русский: Учебное пособие. – Тамбов: Изд-во ТГУБ, 2014.
7. Комиссаров В.Н. Теория перевода (лингвистические аспекты). Учебник для институтов и факультетов иностранных языков. – М.: Высш. шк., 2010. – 253 с.
2. Mascull B. Key Words in the Media. – Collins Cobuild, 2005.
3. Side R., Wellman G. Grammar and vocabulary for Cambridge Advanced and Proficiency. – Pearson Education Limited, 2002.
4. Андросова М.А. Практика перевода: методические указания для студентов направления «Лингвистика» / Составитель А.М. Андросова. – Ульяновск: Ул. ГТУ, 2009. – 81 с.
5. Клейменова Е.П., Кулик Л.В. Английский язык для экономистов. – Ростов н/Д: Феникс, 2013. – 352 с.
6. Коломейцева Е.М., Макеева М.Н. Лексические проблемы перевода с английского языка на русский: Учебное пособие. – Тамбов: Изд-во ТГУБ, 2014.
7. Комиссаров В.Н. Теория перевода (лингвистические аспекты). Учебник для институтов и факультетов иностранных языков. – М.: Высш. шк., 2010. – 253 с.
Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі
Оқу тәжірибесі бойынша
ЕСЕП БЕРУ
Мамандығы 0512000 Аудару ісі
Оқу тәжірибесін өту орны: Шамшырақ оқу орталығы
Тәжірибеден өту кезеңі: 2016 жылдың 29 ақпанынан
бастап 01 сәуіріне дейін.
Тәжірибенің жетекшісі: _________________
Орындаған: _________________
Астана 2016 жыл
Мазмұны
Тәжірибеден өту бойынша күнделік 3
Кіріспе 6
1 Шамшырақ оқу орталығының атқаратын қызметтеріне сипаттама 7
2 Аударманың теориялық аспектілері 8
3 Аударманың мәтіндері 13
Қорытынды 31
Қолданылған әдебиеттер тізімі 32
Мінездеме 33
Тәжірибеден өту бойынша күнделік
Практика орны (цех, бөлім)
Орындалған жұмыстың қысқаша мазмұны
Практика жетекшісінің қолы
Шамшырақ оқу орталығы
Жалпы фирманың жұмысының ерекшеліктерімен танысу, жұмыс тәртібімен және корпоративті мәдениетпен танысу, фирманың жұмысы негізделетін құжаттарды зерттеу;
Шамшырақ оқу орталығының Шет тілін үйретуші бөлімі
Шет тілін үйретуші бөлімнің жұмысымен танысу, олардың жұмысы қандай принципке негізделетінін анықтау;
Шамшырақ оқу орталығының кадрларды қабылдау бөлімі
Жұмысқа қабылдау бөлімінің кадрларды қызықтырудың көздерімен танысу, жұмысшыларды қабылдау қандай құқықтық құжаттарға негізделетінін анықтау;
Шамшырақ оқу орталығының клиенттермен жұмыс істеу бөлімі
Аударманы клиенттерден қандай талаптармен және қандай мерзімге қабылдайтындығын бақылау және клиенттермен жұмыс істеу
Шамшырақ оқу орталығының аударма бөлімінде
Аударманың құжаттарда қандай түрлері қолданылатынын меңгеру және құжаттардың аударылу ерекшеліктерімен танысу
Шамшырақ оқу орталығының аударма бөлімінде
Қазақ тілінен ағылшын тіліне техникалық мәтіндердің аудармасымен айналысу (18000 белгі)
Шамшырақ оқу орталығының аударма бөлімінде
Туристтік фирма үшін Турция, Анталия туралы, яғни туристерді қызықтыруға арналған мәтінді қазақ тілінен ағылшын тіліне аудару (15000 белгі)
-
Шамшырақ оқу орталығының аударма бөлімінде
Туристтік фирма үшін Грецияның курорттары туралы, яғни туристерді қызықтыруға арналған мәтінді қазақ тілінен ағылшын тіліне аудару (10000 белгі)
Шамшырақ оқу орталығының аударма бөлімінде
Павлодар мұнай-химия зауытының даму тарихы мен жұмыс істеу кезеңдері туралы мәтінді қазақ тілінен ағылшын тіліне аудару
Шамшырақ оқу орталығының аударма бөлімінде
Даму кәсіпкерлік қоры кәсіпкерлік негіздері бойынша білім алуға өтініштер қабылдауы туралы мәтінді Қарағанды мемлекеттік техникалық университетінің сайты үшін қазақ тілінен ағылшын тіліне аудару
Шамшырақ оқу орталығының аударма бөлімінде
Орта және жоғарғы мектеп жүйесіндегі көптілді білім берудің әдістемелік қырының мәселелері туралы мәтінді қазақ тілінен ағылшын тіліне аудару
Шамшырақ оқу орталығының аударма бөлімінде
ҚазҰУ Хабаршысы атты ғылыми журналға С дәруменімен модификацияланған гумин қосылыстарын алу және оның өсіру қасиеттерін зерттеу туралы мәтінді қазақ тілінен ағылшын тіліне аудару
Шамшырақ оқу орталығының аударма бөлімінде
ҚазҰУ Хабаршысы атты ғылыми журналға Газды хромато-масс- спектрометрия, қатты фазалы микроэкстракция және үстемелер әдістерін қолдану арқылы фенолды топырақта анықтау туралы мәтінді қазақ тілінен ағылшын тіліне аудару
Шамшырақ оқу орталығының аударма бөлімінде
ҚазҰУ Хабаршысы атты ғылыми журналға Морфолилсірке қышқылының тиосемикарбазидінін синтезі және молекулаiшiлiк циклдену туралы мәтінді қазақ тілінен ағылшын тіліне аудару
Шамшырақ оқу орталығының аударма бөлімінде
Шамшырақ оқу орталығының аударма бөлімінде
The Constitutional Basis of the Presidency - Президенттік биліктің Конституциялық негіздері атты тақырыптағы мақаланы ағылшын тілінен қазақ тіліне аудару
Шамшырақ оқу орталығының аударма бөлімінде
Copyright Basic - Авторлық құқықтық негіздері атты тақырыптағы мақаланы ағылшын тілінен қазақ тіліне аудару
Шамшырақ оқу орталығының аударма бөлімінде
How and Why to Protect Your Intellectual Property - Зияткерлік меншікті қалайша және не үшін сақтау керек атты тақырыптағы мақаланы ағылшын тілінен қазақ тіліне аудару
Кіріспе
Аударма ісі бойынша тәжірибеден өту кезінде Аударма ісі бойынша студент өзінің практикалық, жеке дайындығын дамытып, өзін болашақ мамандығына кәсіби тұрғыдан дайындайды.
Мен осы мақсатқа сүйене отырып, өзімнің мамандығым бойынша тәжірибемді Шамшырақ оқу орталығында 2016 жылдың 29 ақпанынан бастап 01 сәуіріне дейін жетілдірдім. Аударма ісі бойынша тәжірибеден өту таңдалған мамандық саласындағы кәсіби білімдердің қалыптасуы мен дамытылуына, жалпы кәсіби және арнайы пәндер бойынша алынған теориялық білімдердің бекітілуіне, таңдалған мамандық бойынша қажетті әдістерді, амалдарды, қабілеттерді алуға, кәсіби қызметтің жағдайында жеке аударма мәселелерін барынша терең зерттеуге бағытталған. Тәжірибе оқу пәндерінің толық кешенімен өзара әрекеттесуін білдіреді, себебі тәжірибеде студенттер өздерінің оқу барысында алынған білімдерін қолдана алады.
Аударма тәжірибесінен өту барысында студент әр түрлі жұмыстарды орындауға тура келеді, оларға әр түрлі ғылыми-техникалық және ресми-іскерлік стильдегі ағылшын тілінен қазақ тіліне және қазақ тілінен ағылшын тілінен аудармаларды жатқызуға болады.
Аударма тәжірибесі мәтінмен жұмыс істеудің қабілеттерін бекітуге, аударманың тәжірибесі бойынша білімдерін тереңдетуге, арнайы лексиканың қорын байытуға, шет тілі мен ана тіліндегі ауызша және жазбаша әдеби тілдің қабілеттерін дамытуға, еңбекті ұйымдастыру бойынша қабілеттерді дамытуға арналған.
Менің тәжірибеден өтуімнің мақсаты:
- кәсіби маманның талаптарына сәйкес негізгі кәсіби аудармашылық қабілеттерді қалыптастыру, бекіту;
- кәсіби қызметке жүйелік әдісті қалыптастыру;
- аудармашының функционалдық міндеттемелерін зерттеу.
Мақсатқа қол жеткізу үшін келесідей міндеттерді орындадым:
1. Жалпы кәсіби және арнайы пәндер бойынша оқу процесінде алынған теориялық білімдерді тереңдету мен бекіту мен аудармаларды жасау кезінде олардың практикалық қолданылуы;
2. Кәсіби дайындығын кеңейту мен тереңдету, мәдениет аралық байланыс процесін қамтамасыз етуші аудармашы тұлғасының кәсіби қабілеттерін алу;
3. Ағылшын тілінен қазақ тіліне және қазақ тілінен ағылшын тіліне әр түрлі аудармаларды жасау;
4. Ақпараттық ресурстармен, арнайы әдебиеттермен жұмыс істеу қабілеттерін дамыту;
5. Әр түрлі салалардағы терминология білімдерін кеңейту мен тереңдету;
6. Таңдалған мамандығына қызығушылықты қалыптастыру.
1 Шамшырақ оқу орталығының атқаратын қызметтеріне сипаттама
Шамшырақ оқу орталығы оқушылардың сабақ үлгерімін, Біріңғай ұлттық тестілеуге дайындаумен бірге, ағылшын-қазақ, қазақ-орыс, қазақ-ағылшын, орыс-қазақ және басқа тілдерден аударма істерін жүргізеді.
Шамшырақ оқу орталығының аударма қызметтері кәсіби аудармамен байланысты қызметтерді көрсетуге, және оған сәйкес барлық техникалық, заңды және шығармашылық тәртіптегі ерекшеліктерді қамтамасыз етуге мамандандырылады. Біздің міндетіміз тек кез-келген мәтіннің жоғарғы кәсібилігін қамтамасыз етіп қана қоймай, сонымен бірге клиентке тіларалық кеңістікте пайда болатын қиындықтарды шешуге көмектесу. Біздің жұмысымыздың негізгі қағидаттарына кәсібилік, құзыреттілік, жеделділік пен әр тапсырысқа дара тіл табу болып табылады.
Сонымен бірге біздің компаниямыздың қағидатына біздің аудармалардың сапасына қатысты қатаң талаптарды сақтау жатады, әсіресе кәсіби мәтіндерге, онда жалпы мәнін білуден басқа мәтін арналған облыстағы аудармашының мамандануы маңызды, ол алғашқы аудару мәліметіне қатысты барынша жақын аударманы қамтамасыз етеді.
Біз өзіміздің клиенттерімізді бағалаймыз және басты міндетіміз - олардың жұмыстарын дер уақытында және сапалы түрде орындау болып табылады. Біз көптеген тілдерден аударма істерін жүргіземіз.
Шамшырақ оқу орталығы аударма істерін жүргізуде жеткілікті тәжірибе жинақтаған, ол мемлекеттік ұйымдар мен мекемелермен бірге, жеке және заңды тұлғаларға қызметтер көрсетеді.
Біздің клиенттеріміз:
Павлодар мұнай химия зауыты, Казэлектромонтаж АҚ, КазАгроИнновация АҚ, Агротехника ЖШС, Көкшетауминсулар АҚ, Өндірісмашкешен ЖШС, Казкомпрессормаш ЖШС, Юпитер Зерттеу орталығы, NeWave Business Group ЖШС, Transbank (Вильнюс, Литва) көліктік-экспедиторлық компания, Теплотехникс 2 ЖШС, LogyCom АҚ және т.б.
2 Аударманың теориялық аспектілері
Аударма теориясы - ғылыми пән, оның міндеті - түпнұсқа мен аударма арасындағы заңдылықтарды қарастыру, аударманың жеке жағдайларын ғылыми мәліметтердің көмегімен бақылау, алынған мәліметтерді жалпыландыру. Мұнысымен аударма теориясы аударма тәжірибесіне көмектеседі, ол теорияға ойды жеткізудің қажетті құралдарын іздеу мен таңдауда көмектеседі: теорияға жүгіне отырып, аудармашы қажетті ойларды және дәлелдемелерді нақты мәселелердің белгілі бір шешімдерінің пайдасына шеше алады.
Осы теорияның ғылыми құндылығы оның нысанына, аудармасына тілмен және әдебиетпен байланыстағы шығармашылық қызметке қызығушылықтың түрлілігімен түсіндіріледі [1, б. 67].
Аударманың тарихына үңіліп қарасақ, ел мен елдің, халық пен халықтың өзара ұғысу, жақындасу ниеті ертеден-ақ пайда болған сияқты. Оған дәлел - әр жұрттың өмірінде замандар бойы жалғасып келе жатқан аударма өнерінің үлгілері. Әсіресе, аударманың өзге үлгілерінен гөрі көркем туындылары бір халықтан екінші халыққа, бір тілден екінші тілге жеделірек жетіп отырған. Халықтың рухани тілек-талабынан келіп туған өзге елдің көркем шығармаларын аудару процесі келе-келе өзіндік принциптері мен қағидаларын алға тартады. Аударудың әрқилы тәсілдері мен заңдылықтары бой көрсетеді.
Аударманың бүкіл халықтық сипатқа ие болуы А.М.Горький есіміне тікелей байланысты.
Жауапты мәселенің дұрыс жолға қойылуы үшін аудармашыларды аударманың ең қарапайым да түсінікті қағидаларымен қаруландыратын теория керек еді. Сөйтіп, аударма теориясының әліпбиі жасалды. Мұны алғаш қолға алған аударманың аса көрнекті теоретиктерінің бірі, әдебиетші К. Чуковский болатын. Кейін бұл еңбек әлденеше толықтырылып, жаңартылып басылып отырды.
Аударманың мәселелерін әрқилы көзқарастар тұрғысынан қарастырған әр алуан еңбектер бар. Аударма өнерінің ерекшеліктері мен заңдылықтарын таратып, талдай алатын тамаша теоретиктер бар. Олар - М.П.Алексеев, А.В.Федоров, Г.Гачечиладзе, И.А.Кашкин, О.Кундзич, А.В.Кунин, Ю.Д.Левин, П.М.Топер, Я.И.Рецкер, В.М.Россельс, В.Е.Шор, т. б..
Бұларға қоса аударма проблемаларына арналған түрлі кеңес-мәжілістер көптеген күмәнді, түсініксіз жайларды теориялық тұрғыдан ғылыми талқыға салып, саралап шыққан. Әрине бұл мәжілістер аударма теориясының әр алуан мәселелерін түбегейлі шешіп берді деп айту қате. Алайда ден қоюға тұрарлық бір ақиқат, аударма өнерінің филология ғылымының ерекше бір саласы ретінде танытылып, оның даулы-даусыз мәселелерінің нақты ғылыми жолмен тексеріле басталғандығы. Дәлелдеме, дәйектемелерге негізделген мұндай ғылыми бағыт аударма проблемасының көптеген меселелерін нақтылы шешуге, сөйтіп аудармашыларға қиындық туғызып келген кейбір жайттар жөнінде қажетті принциптерді ұсынуға едәуір септігін тигізгені хақ.
Бұл үлкен проблеманың қағидаларын талдап беруде әрқилы көзқарастар күні бүгінге дейін жалғасып келеді. Аударма өнерінің мәселелерін тексеруде әрқилы ғылым саласы келіп түйісіп жатады. Әдебиет, тіл, психология, тарих, этнография, математика, т.т. Мұның ішінде аударманың өзіндік объекті тіл мен әдебиет болуға тиіс. Өйткені көркем аударманың тексеретін мәселесі белгілі бір тілде жазылған көркем туындының екінші бір тілдегі көрінісі. Осыдан келіп аударманы зерттеу саласында тілшілер мен әдебиетшілер арасында әр алуан көзқарастардың болатыны ақиқат [2, б. 126].
Жалпы, теориямен айналыспаған аудармашының аударманың қазіргі талабына лайықты іс бітіруі неғайбіл. Аударма теориясының бүгінгі талабы дегенде біз көркемдігі жағынан дәл, толыққанды аударманы айтамыз. Қанша дегенмен, өз бетінше, өз қалауынша аудармамен айналысушы адам білгенін өзімен ала кетеді де, оның қолы жеткен ақиқат жұмбақ күйінде калады. Ал теория сондай көптеген тәжірибелерді қорыта келіп, қол жеткен табыстарды көпке ортақ дүниеге айналдырады.
Аударманың ғылыми қағидаларын ортақ мүддеге айналдырушы теоретиктердің бұл жөніндегі ұстанған принциптерін үш түрге бөліп, топтап әңгімелеуге болар еді.
Сөзбе-сөз аударма мен еркін аударма: аударманың күнделікті тірлігіңде талай әжетке жаратылып келген тәсілдер. Тіпті күні бүгінге дейін қайсыбір аудармалардан көрініп қалады. Аударманың әрқилы үлгісін жасап, әр алуан қағидаларға жүгінген өнерпаздар іс барысында сан түрлі ағым жетегінде болғанмен, олардың бәрі де осы екі үлгінің, екі тәсілдің маңайына келіп үйіріле береді. Екі тәсілдің әрқайсысын дәуіріне, кезеңіне қарай жеке-дара алып қарастырсақ, оларды түсінуде, қолдануда қилы-қилы ұғымның да болғаны мәлім.
Бұл екі тәсілдің тарихи мәнін бір жақты түсініп, теріс ағым ұстанып жүрген зерттеушілердің де бар екенін ескере отырып, алдымен аударманың біз сөз етіп отырған осы принциптеріне тоқтала кету қажет. Теориялық тұрғыдан қарастырғанда бұл принциптердің мән беруді тілейтін өзіндік ерекшеліктері мол. Және аударма процесіне қырсығын тигізген кездері де жиі кездеседі. Шынында аударманың қай түрі болмасын ол белгілі бір кезеңнің жемісі. Ғылымның, практикалық істің өзі әкелген алғашқы адымдары болады. Сондай қажеттіліктен келіп туған еркін аударма тәсілі кезінде прогрессивтік рөл атқарғаны мәлім. Өйткері ғылым, өнер, экономиканың алғашқы тәй-тәй басқан шағында бірден реалистік аударманы талап ету мүмкін емес еді. Ол кезде халықтың білім дәрежесінің өзі көптеген мәселені түсіндіріп алуды тілейтін. Аудармашылардың өзі тілесін, тілемесін алып отырған объектісін түсіндіруге ыңғайлай беретіні біріншіден осыдан, екіншіден, сол аудармашылар сүйенерлік бірде-бір жол-жобаның, аударманың семантикалық жүйесінің әлі қалыптаспауынан. Осы тұрғыдан қарағанда, бұл принциптің өз кезінде рөлі ерекше болғанын ұғу қажет. Мұның кесірлі тәсілге айнала бастаған кезін анықтау ғылыми байыптылықка саятын нәрсе. Аударма тәжірибесі молайып, оның әрқилы жаңа, жарқын принциптері туа бастағанда, қайсыбіреулердің еркіндіктен арыла алмай жүруі, әрине орынсыз. Оның себебін ашып, бүге-шігесін талдау ғылымның міндеті [3, б. 48].
Ал сөзбе-сөз аударманы кейбір практиктер мен зерттеушілер жарамсыз тәсіл деп түсіндіреді. Шынында бұл тәсілдің де себепсіз тумағанын ескеру керек сияқты. Ғылыми-теориялық еңбектерге және аударма тәжірибесіне жүгінсек, бұл принциптің көңіл аударуды тілейтін тұстары көп. Ғылыми тұжырымның мәні я олай, я былай деп тоқ етерін айта салумен анықталмаса керек, қайта нақты мәселенің себеп-салдарына жүгінген жүйелі дәлелдемелерге орай байқалса керек. Әрине сөзбе-сөз, әріпқой аударма дегендердің ғылыми қағидаларға салғанда бадырайып көрінетін баянсыз түрлерін көрсету лазым. Аударманы ғылым деп танитындығымыздан оның әдіс-тәсілдерін ғылыми жүйеге салып, себеп-салдарын дәлелдемелермен аша, ажырата баяндауға міндеттіміз.
Жалпы, ғылымның принциптері, әдіс-тәсілдері себепсіз ойдан жасалмайды. Қандай тәсіл болмасын ол белгілі бір шындықтың айнасы. Ендеше сөзбе-сөз аударма практикасындағы белгілі бір мұқтаждықтан, қажеттіліктен келіп туған. Ал ол тәсілдің жарамды-жарамсыз болмысын анықтау екінші мәселе. Ғылыми талдауды тілейтін тұс осы. Ендеше бір аударма тәжірибесі алып келген әрқилы әдістерді түсіндіруде біржақты ұғымнан қашыңқырап, соның себеп-салдарына үңілуге тиіспіз. Оның жарамды қасиеті қайсы, жарамсыз қасиеті қайсы - міне, осы мәселелер көбінесе көмескі күйде қала беретін. Тағы бір ескеретін жай мынау: әдетте сөзбе-сөз аударманы жарамсыз деп табатындар шыныңда да мұны сөзбе-сөз ұғатын тәрізді. Яғни белгілі бір сөйлем компоненттерін сол тұрған қалпында, сондай тәртіппен көшіру деп түсінеді. Егер мұндай тәртіппен аударсаң, әрине сөзбе-сөз тәсілдің түкке жарағысыз боларына күмән жоқ. Ал сөзбе-сөз аударманы дұрыс ұғатындар ұстанған принцип сәл басқашалау. Олар әлгі сөйлемді мағыналық топқа айналдырып тұрған компоненттердің түпнұсқадағы күйін сақтап жатпайды. Бірақ сондағы айтылмыш ойды білдіруге қатысып тұрған сөздердің бәрінің лексикалық мағынасын жеткізуге тырысады. Жеткізгенде, әрине әр сөзді жеке-жеке қуалап, жеке-жеке аударатын болсаңыз баяғы Гумбольдт айтқан жалған тұжырымға баратыныңыз ақиқат. Гумбольдт не дейді. Оның айтуынша, аударма дегеніміз шешілмейтін жұмбақты шешуге әурелену болып шығады. Мұның мәнісі: аудармашы жүзіп келе жатқан су астында шөккен екі тас бар. Бір халықтың көркем мүлкін жеткізуді мұрат тұтқан адам қалайда осы екі тастың біріне ұрынады. Оның бірі - түпнұсқаға өте адал болу үшін, ана тілінің заңдылықтарын аяққа басу болса, екіншісі ана тілінің заңдылықтарына түпнұсқаның бар қасиетін түгел бағындырып басқа қиянға шығып кету. Осыдан келіп әрбір халықтың зат, материя, болмыс жайындағы түсінігі әрқилы, соған орай тіл байлығы да ала-құла. Ендеше бай тілден кедей тілге аудару мүмкін емес деген идеалистік қорытынды жасайды.
Міне, осы жалған ұғымның жетегінде кетпес үшін сөзбе-сөз аударманың ішкі-тысқы характерін талдап, таратып түсіну қажет. Яғни сөзбе-сөз дегенді сол сірескен қалпында қабылдамай, аудару кезінде сөйлем компоненттері аударылатын тілдің заңдылықтарына қарай ыңғайлана, орындары ауысып түсіп жататынын және сөйте тұра түпнұсқа мазмұны мен формасы түгел жеткізілетінін қамтамасыз ететін тәсіл деп те қарағанымыз жөн.
Қазір ағылшын тілінен қазақ тіліне аударудың алуан түрлі арналы жолдары жасалды. Жаңа ұғымды берерлік тіліміздің дәстүрлі эквивалентті құрайтын жаңа терминдер, жаңа тіркестер пайда болды. Мұның көптеген мысалын шығармаларының аудармаларынан көреміз [4, б. 65].
Алайда қайсыбір тілдік материалдың мағыналық салмағы сайма-сай келмей шаршататын түс кездесуі әбден мүмкін. Мұның себебін проф. А.А.Реформатский былай түсіндіреді: Частные случаи непереводимости основываются на чисто язьковом факте - отсутствии в одном языке материальности, имеющейся в другом.
Аудармалық трансформациялар, В.Н.Комиссарвтың көзқарасы бойынша, - бұл өзгертілімдер, олардың көмегімен беріліп отырған мағынадағы түпнұсқаның бірліктерінн аударманың бірліктеріне өтуге болады. Және де аудармалық трансформациялар мазмұны да, түрі де бар тілдік бірліктермен жүзеге асатындықтан, олар бастапқы бірліктердің түрін де, мағынасын да өзгертетін (қайта жасайтын) формаллық-семантикалық сипатқа ие.
Мұндай аудармалық трансфомацияларды аудармашыға кезекті аударманың қиындықтарын жеңуге көмектесетін аударма тәсілдері деп қарастыруға болады.
Жоғарыда келтірілген анықтамалар көрсеткендей,аудармалық трансформация терминіне әр түрлі түсіндірме беріледі [5, б. 64].
Аударматанушылардың басым көпшілігі (Л.С.Бархударов,В.Н. Комиссаров, А.Д. Швейцер және т.б.) аудармалық трансформация ұғымын түпнүсқа мәтіні мен аударма мәтінінің белгілі бір үзінділерінің арасында формалық және семантикалық өзгертулер нәтижесінде пайда болатын типтік қатынас деп түсіндіреді. Бұл тұжырым аудармалық эквиваленттілікке жету үшін жүзеге асырылатын барлық тіларалық өзгертілімдерді мегзеп отыр. Аталмыш көзқарас аудармалық трансформацияның сипаты кешенді болып келетіндігін көрсетеді. Аударманы бір айтылу формасының екіншісіне өзгерту процесі ретінде қарастыру шартты болып табылады. Шын мәнінде, түпнүсқа бірліктері өзгеріссіз қалады, аудармашы тек оларға аударма тіліндегі коммуникациялық жағынан теңбе-тең бірліктерді іздестіреді. Түпнұсқадағы тілдегі бір хабарламаның мағынасы басқаша беріледі, яғни түпнүхқа мен аударма бірліктерінің арасында белгілі бір қатынастар орын алады, оларды шартты түрде, түпнүсқа бірліктерімен қандай да бір манипуляция жасау нәтижесінде алынған аударма бірліктері деп түсіндіруге болады.
Қазіргі таңда аударма теориясында сипатталған аудармалық трансформациялар саны жетерліктей көп. В.Г.Гактың пайымдауынша мүмкін болатын барлық тілдік өзгертілімдерді жүйелеп, типологиялық классификациясын беру - аударматану ғылымы үшін маңызды үлес болар еді. Ол үшін түрлі міндетті жүзеге асыруды қамтамасыз етеді: аудамашыға қажетті әдіс-тәсілдердің толық жиынтығын беру, аудармашы өз жұмысында кей кезендері өте күрделі болып келетін өзгертілімдерді жалма-жан қолданатындықтан, іс-жүзіндегі аударма практикасын дәлелдеу; аудармадағы айырмашылықтың әрбір түріне лингвистикалық түсіндірме беру. Оның үстіне аудармашының белгілі бір әдіс-тәсілдерді, құралдарды білуі - аударма нәтижелерінің сенімділігі мен объективтілігін қамтамасыз етеді, аудармашыны қаруландырады [6, б. 18].
Ал Л.С. Бархударов трансформациялардың барлығын төртке бөліп көрсетеді: орын ауыстырулар, орын алмастырулар, қосулар жэне қалдырып кетулер. Мұнда автор бүл жүйелеу жуық шамада, әрі шартты екендігін және аталғандар бір-бірімен қосылып комплексті трансформациялар құрайтындығын ескертеді. Орын ауыстыруды Л.С.Бархударов сөйлем құрылымындағы сөздің, не сөз тіркесінің ретіне немесе құмалас сөйлем бөліктерінің ретінің өзгеруі деп түсіндіреді. Автор орын ауыстыруды Л.С.Бархударов сөйлем құрылымындағы сөздің, не сөз тіркесінің ретінің немесе құрмалас сөйлем бөліктерінің ретінің өзгеруі деп түсіндірді. Автор орын алмастыруларды аудармалық трансформацияның ең кең тараған түрі дей отырып, оларды грамматикалык; және лексикалық түрлерге бөлді. Грамматикалық орын алмастыруларға Л.С.Бархударов сөз формаларының алмасуын (зат есімнің көптік, не жекешелік түрінің, етістік шақтарының және т.б.) және сөз таптарының алмасуын (мысалы, есімдену, етістіктени жасалған зат есімнің орны мен етістіктің алмасуы, сын есімнің үстеуге т.б.) В.Н.Комиссаров классификация бойынша, аудармалық трансформацияны лексикалық, грамматикалық және лексика-грамматикалық деп бөлінеді [7, б. 21].
Аударма теориясын жетік білу тек аударманың негізгі мақсаттары мен міндеттерін белгілеп қана қоймай, сонымен қатар аудармышаға көркем шығарманы аударуда тілдің грамматикалық, лексикалық және стилистикалық аспектілерін ескеру аударудағы негізгі жолдарына нұсқайды және аудармада негізінен аударманың негізгі ең дұрысын таңдау үшін лексикалық трансформацияны қолданады. Аударманың көздеген мүддесі - аударма мәтінді төл тілдің табиғи қалпымен жасау; сол себепті де сөздің , сөз тіркесінің сыртқы формасынан емес, ұлттық нысаны бар үлгілерде қолданады. Ағылшын сөйлемінде зат есімді сөз тіркестер қазақ тіліндегі зат есімді сөз тіркестеріне сәйкестендіріп аудармашы лексикалық трансформация тәсілдері арқылы беріледі.
3 Аударманың мәтіндері
Турция, Анталия
Турция - бұл Жердегі жұмақ мекені, ондағы бай мәдениет терең ұлттық дәстүрлермен, қонақжай және ақылды, үнемі қол үшін созуға дайын адамдарымен байытылған. Турция ұзақ мерзімді шомылу маусымымен әйгілі. Түрік жағажайлары мамырдың алғашқы күндерінен қарашаның мерекелеріне де демалушыларды күтеді. Дәл осы кезеңде ауаның температурасы + 30 градус шамасында болады. Сонымен бірге, Турция қысқы демалысымен де танымал. Тау шаңғылық турлар Турцияда тек жаңадан келушілер үшін ғана емес, сонымен бірге кәсіби спорт шеберлерінің де қызығушылығын танытады.
Турция - туристердің қызығушылықтарын қанағаттандыратын барлығы бар мемлекет: жағажайлар, су сарқырамалары, қонақүйлер мен ескі ескерткіштер. Ең танымал ескерткіш ол - Троя. Танымал туристік маршрурт сізді Чанаккала провинциясына алып келеді. Бұл орын тек туристердің ғана емес, сонымен бірге ғалымдардың да ойын дүрліктіреді. Себебі Гомермен айтылған бұл қала әлі күнге дейін құпия болып қала береді.
Турцияда киелі жерлер өте көп. Олардың бірі - Каппадоки ауданы. Бұл мекен геологиялық керемет болып саналады және ол алғашқы христиандарды сақтау үшін табиғатпен жасалған арнайы орын деген ой қалыптасады. Римдіктермен қуылған христиандар ұзақ уақыт бойы үңгірлік қалаларда тұрған. Ең ірілері Каймаклы мен Деринкой болды. 8 метрдің тереңдігінде мыңдаған діндарлар оларға қажеттіліктердің бәрін алған болатын: ас үйі мен желдеткіші, диірмені мен шіркеулері бар үйлер.
Турцияда исламның төртінші киелі орны (Меккеден, Мединадан және Иерусалимнен кейінгі) - Эйюба мешіті бар. Аңыз бойынша, 688 жылы Константинопольдің қабырғаларының астында Мухаммед пайғамбардың туын көтерушілердің бірі - Эйюб аль-Ансари қайтыс болған. Оның денесі 1453 жылы қаланың түріктік қоршауында ойда жоқта табылған болатын. Эйюб - Еуропада жалғыз орналасқан, исламның маңызды орындарының бірі және ол басқа дінді ұстаушыларға көруге қол жетімді.
Барлық әлемге танымал Пенк мүштіктерін Турцияда бірнеше ғасырлар бойы дайындап келеді. Теңіз қаймағы немесе сепиолит, сарғыштау-ақ минерал сындылардың бай кен орындары Турцияда орналасқан. Осы минералдың никотиннің 30 % дейін жұтып алады деп саналады - сондықтан болар олар Еуропада танымал.
Әлемнің жеті кереметінің ішінде ерекше орынды Колосс Родосский - 32 метр биіктігі бар Гелиос Күннің құдайының ескерткіші алады. Б.э.д. 244 жылы жер сілкінісінің нәтижесінде ескерткіш бұзылса да, Родос грек аралына саяхаттау сізге қызықты және керемет болып көрінеді.
Заманауи Родос бұрынғыдай әдемі, ал оның абаттандырылған керемет жағажайлары мен таңғаларлық пейзаждары жазушының қауырсынын және суретшінің қылқаламын қалам тұрады, сондықтан өзіңізбен бірге видеокамера мен фотоаппаратты алуды ұмытпаңыз.
Turkey, Antalya
Turkey is a paradise on Earth, where is the richest culture, reinforced by national traditions, hospitable and wise people, always ready to help. Turkey boasts a long swimming season. Turkish beaches await visitors from the beginning of May to November holidays. This period, the temperature is set at around 30 + degrees. In addition, Turkey is famous for winter holidays. Ski tours to Turkey is popular with beginners and professional athletes.
Turkey is a country that has everything to satisfy the interests of the tourists: beaches, waterfalls, hotels, and ancient monuments. The most famous attraction is Troy. Popular tourist route will lead you to the province of Canakkale. This place still excites the minds of not only tourists, but even scientists. Sung by Homer, City is still unsolved mystery.
Turkey has a lot of holy places. One of them is the area of Cappadocia. This place is a geological miracle, and it seems that it is specially designed by nature for the salvation of the first Christians. Persecuted by the Romans, they have lived in a cave towns a lot of time. The largest were Kaymakli and Derinkuyu. At a depth of 8 meters, thousands of believers took everything they needed: home with kitchen and ventilation, mills and churches.
Turkey is the fourth (after Mecca, Medina and Jerusalem) shrine of Islam - Mosque Eyyub. According to legend, in 688, standard-bearer of the Prophet Mohammed - Ayyub al-Ansari died under the walls of Constantinople. His relics were miraculously found in the Turkish siege of the city in 1453. Ayyub is the only significant Islamic shrines, which is located in Europe and is available for inspection faiths.
There is the world famous meerschaum pipes manufacturing in Turkey for centuries. Meerschaum, yellowish-white mineral, which rich deposits is on Turkey. It is believed that this mineral absorbs up to 30% of nicotine - most likely for this, they have become so popular in Europe.
Among the seven wonders of the world, a place of honor is the Colossus of Rhodes. A statue of the sun-god Helios, a height of 32 meters. And although in 244 BC, the statue was destroyed by an earthquake, a trip to the Greek island of Rhodes will seem interesting and enjoyable.
In fairness, we note that the modern Rhodes is not less beautiful, and its landscaped beautiful beaches and charming landscapes are worthy of the pen of the writer and painter, so do not forget to take a camera and cameras.
Грецияның курорттары
Көптеген жылдар бойы Греция туризм мен демалыстың мемлекеті болып табылады. Жұмсақ субтропиктік климат пен табиғаттың сұлулығының үйлесімі оны туристер үшін жұмаққа айналдырады. Туристтік маусым көктемнің ортасынан бастап күздің ортасына дейін жалғасады. Грецияға жеткенде Ежелгі Грецияның аңыздары мен мифтері кітабына сене бастайсың. Греция курорттарымен бай, алайда курорттар жеке атауларға ие емес. Олар өздерінің орналасқан жеріне байланысты аталған.
Аттика.
Белсенді демалысқа арналған керемет орын. Туристерге белсенді демалуға барлық мүмкіндіктер ұсынылған: атта жүру, альпинизм, теннис, желкен спорты, гольф - клуб. Варкиза, Каламаки сынды таңғажайып жағажайлар туристерді бей-жай қалдырмас. Кез-келген таңдауға сыйлықтар мен сувенирлерді сатып алуға болатын орындар туристердің есінде қалады.
Туристерге Посейдонның Храмы - грек архитектурасының үлгісін, Деметрдің Храмын көруге мүмкіндік беріледі.
Вигла.
Таушаңғылық курорты, ол барлық әлемге танымал, ол тек спортшылардың сырғанауына ғана емес, сонымен бірге жаңа шаңғышылардың да сырғанауына арналған орын. Курортта әр түрлі қиындықтағы трассалар бар. Бірнеше көтергіштер бар, соның ішінде көтергіш-лифт бар, ол шаңғышыларды 2 метр биіктікке жеткізеді, ал кішкентай шаңғышылар үшін арнайы балалардың көтергіші бар. Кәсіби инструкторлар сздерге керекті уақыт бөледі, әсіресе шаңғы ісінің жаңадан бастаушыларына мұқият назар аударады. Бірақ тек шаңғыда сырғанау сізге керемет сезім сыйлап қоймай, сонымен бірге сноубордтар мен қар кешкіштер де туристердің көзіне түсері анық. Вигла табиғи қорықтың ауданында жақсы орналасқан. Мұнда аюларды, қасқырларды сонымен бірге басқа жануарларды кездестіруге болады.
Касторья.
Касторья - сұлу грек қаласы, ол көптеген туристерді өзінің мәдени-тарихи мұрасымен, сонымен бірге аң терісін өңдеу орталығы ретінде қызықтырады.
Касторья шіркеулерге бай. Олар қаланың барлық ауданы бойынша орналасқан. Олар 70. Ал Византиялық музейде 12-17 ғғ. кезеңдердегі керемет византиялық иконалардың жинағы сақталған.
Демалушылар желкенді спортпен, балық аулаумен, су шаңғыларында сырғанаумен айналыса алады. Түнгі өмір қайнап жатыр, туристер әр түрлі барлар мен түнгі клубтарға бара алады.
Сыйлық ретінде мұнда тиімді бағалармен сапалы шубаларды алуға болады (кейде туристер мұнда шуба алуға келеді).
Демалыстарыңыз жақсы өтсін.
Resorts in Greece
For many years, Greece is a country of tourism and recreation. The harmonious combination of a mild subtropical climate and splendor of nature make Greece a paradise for tourists. The tourist season lasts from mid-spring to mid-autumn. Getting to Greece, you begin to believe the book "Myths and Legends of Ancient Greece." Greece is rich in spas, resorts but do not receive, as a rule, the individual names. They are called, depending on where they are located.
Attica.
A great place for outdoor activities. Tourists are given every opportunity for outdoor activities: horse riding, hiking, tennis, sailing, golf - club. Fantastic beaches Varkiza, Kalamaki and so on will not leave indifferent. Shops will leave on memory where you can buy gifts and souvenirs for all tastes.
Tourists are invited to visit the Temple of Poseidon - a sample of Greek architecture, the Temple of Demeter, who is the oldest.
Vigla.
Well known around the world ski resort is designed for a pleasant riding not only athletes, but also beginners. The resort has trails of varying degrees of complexity. There are several lifts, which gives skiers to a height of 2 km, and for the youngest skiers there is a special children's lift. Professional instructors are ready to give you the required amount of time, particularly attentive to the beginners ski business. But not only skiing pleasure, but also a pleasant snowboard and snowmobile will not escape the tourist gaze. Vigla is favorably located in a nature reserve. It can be easily bears, wolves and other wildlife.
Kastoria.
Kastoria is beautiful Greek city, which attracts many tourists with its historical and cultural heritage, as well as a center for dressing fur.
Kastoria is rich in churches. They are located throughout the city. They are 70. A Byzantine Museum has a unique collection of Byzantine icons of 12-17 centuries period.
Vacationers can go sailing, fishing, water-boating, water skiing. The nightlife here is boiling, tourists can visit the many different bars, discos.
As a gift, you can buy quality coats at very affordable prices (sometimes tourists come here to buy a fur coat).
Enjoy your stay.
Attractions in England
England is the largest part of the United Kingdom, its historical, cultural and administrative center. It is primarily the birthplace of ancient monarchy in Europe.
That's why the country is full of themed attractions, mighty castles and steady traditions. The head of the state at the moment is Queen Elizabeth II. The capital of England is London. Other significant cities are Manchester, Liverpool, Bristol, Bath, Stratford-upon-Avon, Windsor, etc.
Manchester is usually associated with a famous football club Manchester United. Liverpool has its own football club, but is more famous as the birthplace of the legendary Beatles.
Stratford-upon-Avon is associated with a prominent English writer - William Shakespeare, as it was his hometown. Windsor is the summer residence for English monarchs.
Speaking of London attractions, it's good to mention the tallest clock tower Big Ben, the Buckingham Palace, The Tower Bridge, Westminster Abbey and London Eye - the highest Ferris wheel in Europe.
Англияның ескерткіштері
Англия - бұл Біріккен Патшалықтың ірі бөлігі, оның тарихи, мәдени және әкімшілік орталығы. Бұл бірінші кезекте Еуропадағы ескі монархияның астанасы.
Міне сондықтан бұл елде тақырыптық ескеркіштер, мықты бекіністер мен тұрақты дәстүрлер бар. Елдің қазіргі кездегі билеушісі королева Елизавета II болып табылады. Англияның астанасы - Лондон. Басқа мәнді қалаларына Манчестер, Ливерпуль, Бристоль, Бат, Стратфорд-апон-Эйвон, Виндзор және т.б. жатқызылады.
Манчестер әдетте танымал футбол клубы Манчестер Юнайтедпен байланыстырады. Ливерпулда өзіндік футбол клубы бар, бірақ ол сонымен бірге танымал Битлз тобының туғаны жері болып саналады.
Стратфорд-апон-Эйвон көрнекті жазушы Уильям Шекспирпен байланыстырылады, өйткені ол оның туған жері. Виндзор ағылшындық монархтардың жазғы резиденциясы болып табылады.
Лондондық ескеркерткіштер туралы айта отырып, ең биік сағат мұнарасы Биг-Бен, Букингем сарайы, Тауэр көпірі, Вестминистрлік абаттық пен Лондондық Көз - Еуропадағы ең танымал көру дөңгелегі туралы ұмытпағанымыз жөн.
ПМХЗ тарихы мен қазіргі жағдайы
Павлодар мұнайхимия зауыты жауапкершілігі шектеулі серіктестігі Қазақстан Республикасындағы технология бойынша ең заманауи кәсіпорын болып табылады. Зауыт мұнайды отын түрі ретінде өңдейді және өңдеу тереңдігін 85% дейін қамтамасыз етеді, бұл мұнай өнімдерін ең жақсы өндірушілердің деңгейіне сәйкес келеді.
Зауыт жұмыс істеп тұрған уақыт ішінде акционерлер мен заңды мәртебесі бірнеше рет өзгерді:
1978 - 1994 жылдары - Павлодар мұнай өңдеу зауыты (ПМӨЗ);
1994 - 1997 жылдары - Павлодар мұнай өңдеу зауыты акционерлік қоғамы (ПМӨЗ АҚ);
1997 - 2000 жылдары - Павлодар мұнай өңдеу зауыты - CCL жабық акционерлік қоғамы (ПМӨЗ - CCL ЖАҚ);
2000 жылы (VII-XI) - Павлодар мұнай өңдеу зауыты акционерлік қоғамы (ПМӨЗ АҚ);
2000 жылғы қарашадан бастап - Павлодар мұнайхимия зауыты акционерлік қоғамы (ПМХЗ АҚ);
2009 жылғы тамызда - ПМХЗ АҚ ҚазМұнайГаз Ұлттық компаниясы акционерлік қоғамының компаниялар тобына кірді.
2013 жылғы наурызда - Павлодар мұнайхимия зауыты ЖШС.
Зауыт ұжымын әр уақытта келесі директорлар басқарды: В.И. Брендес, А.Н. Белоусов, Г.Г. Мощенко, С.А. Мералиев, О.М. Ли, А.И. Дука, Д.Ш. Жарасов, Ю.М. Гинатулин, Р.С. Бектұров, В.Г. Фомин.
2009 жылдан бері зауытты Ш.Ә. Данбай басқарып келеді.
Зауыт құрылысын директордың күрделі құрылыс жөніндегі орынбасарлары:
В.Н. Житин, С.А. Вольфсон, Ж.К. Жапаров басқарды.
Келесі бас мамандар зауыттың техникалық саясатын белгілеп, мұнайды өңдеу, жоғары сапалы өнім шығару және өнімнің түржиынын кеңейту бойынша техногияны жетілдірді:
Бас инженерлер - А.Н. Белоусов, Г.Д. Мостовых, С.А. Вольфсон, В.Т. Ливенцев, С.Г. Андрияшин.
Техникалық директорлар - Р.Т. Шәріпов, Е.П. Двуреков. 2010 жылдан бастап техникалық директор, 2016 жылдан бастап бас директордың өндіріс жөніндегі орынбасары - бас инженер О.Б.Әлсейітов.
Бас технологтар - С.А. Вольфсон, В.Р. Вайнбендер, В.А. Карякин. 2001 жылдан бері бас технолог, 2016 жылдан бастап бас инженердің мұнай өңдеу жөніндегі орынбасары А.А. Аникин.
1994, 1997, 2014 жылдары зауытқа Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаев келді.
1949 жылы Гипронефтезаводы Бүкілодақтық ғылыми-зерттеу институты Павлодар қаласының солтүстік өнеркәсіптік аймағында мұнай өңдеу зауытын (бастапқыда зауыт осылай аталған) салу үшін алаң таңдалған болатын. 1970 жылы мұнай өңдеу қуаттылығы жылына 12 млн. тонна Павлодар мұнай өңдеу зауытын салуға арналған Грозный қаласының Грознефтехим институтының жобасы бекітілді.
1971 жылы зауыт құрылысы басталды.
1978 жылы зауыттың бірінші кезегі - қуаттылығы жылына 6 млн. тонна мұнайды алғашқы өңдеу жөніндегі ЛК-6У кешені пайдалануға берілді.
Зауыттың бірінші кезегі объектілеріндегі іске қосу-жөндеу жұмыстарын Оргнефтехимзаводы ВИПТ мамандары жүргізді. Павлодар мұнай өңдеу зауыты ұжымының негізін елдің мұнай өңдеу зауыттарынан, негізінен Новокуйбышевскіден, Уфадан, Пермнен, Омбыдан шақыртылған адамдар құрады. Білікті мамандар болатын олар ЛК- 6У қондырғысын іске қосуды табысты орындады және оның қуаттылығын мерзімнен бұрын игерді, кейіннен олар Павлодар мұнай өңдеушілерінің бірнеше буынын даярлады.
1978 жылы Қазақстан Компартиясы Орталық комитетінің Бірінші хатшысы Д.А. Қонаев зауытта болып қайтты. Ол Қазақстан өнеркәсібінің дамуында зауыттың ерекше орын алатынын атап өтті.
1979-1989 жылдары зауыттың екінші кезектегі объектілері: күкірт өндіру және битум өндіру қондырғылары, КТ-1 мазутты тереңдетіп өндеу кешені, баяулатып кокстеу қондырғысы, мұнай коксын шынықтыру қондырғысы салынып, пайдалануға енгізілді. Мұнайды қайталап өңдеу бойынша барлық технологиялық кешендердің іске қосылуымен зауыттағы мұнай өңдеу тереңдігі 85% құрады.
Зауыттың технологиялық сұлбасы мұнайдың терең өңделуін көздейді және ауыр мұнай фракцияларын ұтымды өңдеу арқылы мұнайдың тиімділігі жоғары пайдаланылуына бағытталған.
1983 жылы бұрынғы Кеңес Одағының мұнай өңдеу саласында Одақтағы бірінші КТ-1 мазутты тереңдетіп өңдеу жүйесі алғашқы рет енгізілді, ол кейіннен басқа зауыттарда да кеңінен қолданысқа енді.
Зауыттың Бас жобасы 1985 жылы Грозгипронефтехим институтынан ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Оқу тәжірибесі бойынша
ЕСЕП БЕРУ
Мамандығы 0512000 Аудару ісі
Оқу тәжірибесін өту орны: Шамшырақ оқу орталығы
Тәжірибеден өту кезеңі: 2016 жылдың 29 ақпанынан
бастап 01 сәуіріне дейін.
Тәжірибенің жетекшісі: _________________
Орындаған: _________________
Астана 2016 жыл
Мазмұны
Тәжірибеден өту бойынша күнделік 3
Кіріспе 6
1 Шамшырақ оқу орталығының атқаратын қызметтеріне сипаттама 7
2 Аударманың теориялық аспектілері 8
3 Аударманың мәтіндері 13
Қорытынды 31
Қолданылған әдебиеттер тізімі 32
Мінездеме 33
Тәжірибеден өту бойынша күнделік
Практика орны (цех, бөлім)
Орындалған жұмыстың қысқаша мазмұны
Практика жетекшісінің қолы
Шамшырақ оқу орталығы
Жалпы фирманың жұмысының ерекшеліктерімен танысу, жұмыс тәртібімен және корпоративті мәдениетпен танысу, фирманың жұмысы негізделетін құжаттарды зерттеу;
Шамшырақ оқу орталығының Шет тілін үйретуші бөлімі
Шет тілін үйретуші бөлімнің жұмысымен танысу, олардың жұмысы қандай принципке негізделетінін анықтау;
Шамшырақ оқу орталығының кадрларды қабылдау бөлімі
Жұмысқа қабылдау бөлімінің кадрларды қызықтырудың көздерімен танысу, жұмысшыларды қабылдау қандай құқықтық құжаттарға негізделетінін анықтау;
Шамшырақ оқу орталығының клиенттермен жұмыс істеу бөлімі
Аударманы клиенттерден қандай талаптармен және қандай мерзімге қабылдайтындығын бақылау және клиенттермен жұмыс істеу
Шамшырақ оқу орталығының аударма бөлімінде
Аударманың құжаттарда қандай түрлері қолданылатынын меңгеру және құжаттардың аударылу ерекшеліктерімен танысу
Шамшырақ оқу орталығының аударма бөлімінде
Қазақ тілінен ағылшын тіліне техникалық мәтіндердің аудармасымен айналысу (18000 белгі)
Шамшырақ оқу орталығының аударма бөлімінде
Туристтік фирма үшін Турция, Анталия туралы, яғни туристерді қызықтыруға арналған мәтінді қазақ тілінен ағылшын тіліне аудару (15000 белгі)
-
Шамшырақ оқу орталығының аударма бөлімінде
Туристтік фирма үшін Грецияның курорттары туралы, яғни туристерді қызықтыруға арналған мәтінді қазақ тілінен ағылшын тіліне аудару (10000 белгі)
Шамшырақ оқу орталығының аударма бөлімінде
Павлодар мұнай-химия зауытының даму тарихы мен жұмыс істеу кезеңдері туралы мәтінді қазақ тілінен ағылшын тіліне аудару
Шамшырақ оқу орталығының аударма бөлімінде
Даму кәсіпкерлік қоры кәсіпкерлік негіздері бойынша білім алуға өтініштер қабылдауы туралы мәтінді Қарағанды мемлекеттік техникалық университетінің сайты үшін қазақ тілінен ағылшын тіліне аудару
Шамшырақ оқу орталығының аударма бөлімінде
Орта және жоғарғы мектеп жүйесіндегі көптілді білім берудің әдістемелік қырының мәселелері туралы мәтінді қазақ тілінен ағылшын тіліне аудару
Шамшырақ оқу орталығының аударма бөлімінде
ҚазҰУ Хабаршысы атты ғылыми журналға С дәруменімен модификацияланған гумин қосылыстарын алу және оның өсіру қасиеттерін зерттеу туралы мәтінді қазақ тілінен ағылшын тіліне аудару
Шамшырақ оқу орталығының аударма бөлімінде
ҚазҰУ Хабаршысы атты ғылыми журналға Газды хромато-масс- спектрометрия, қатты фазалы микроэкстракция және үстемелер әдістерін қолдану арқылы фенолды топырақта анықтау туралы мәтінді қазақ тілінен ағылшын тіліне аудару
Шамшырақ оқу орталығының аударма бөлімінде
ҚазҰУ Хабаршысы атты ғылыми журналға Морфолилсірке қышқылының тиосемикарбазидінін синтезі және молекулаiшiлiк циклдену туралы мәтінді қазақ тілінен ағылшын тіліне аудару
Шамшырақ оқу орталығының аударма бөлімінде
Шамшырақ оқу орталығының аударма бөлімінде
The Constitutional Basis of the Presidency - Президенттік биліктің Конституциялық негіздері атты тақырыптағы мақаланы ағылшын тілінен қазақ тіліне аудару
Шамшырақ оқу орталығының аударма бөлімінде
Copyright Basic - Авторлық құқықтық негіздері атты тақырыптағы мақаланы ағылшын тілінен қазақ тіліне аудару
Шамшырақ оқу орталығының аударма бөлімінде
How and Why to Protect Your Intellectual Property - Зияткерлік меншікті қалайша және не үшін сақтау керек атты тақырыптағы мақаланы ағылшын тілінен қазақ тіліне аудару
Кіріспе
Аударма ісі бойынша тәжірибеден өту кезінде Аударма ісі бойынша студент өзінің практикалық, жеке дайындығын дамытып, өзін болашақ мамандығына кәсіби тұрғыдан дайындайды.
Мен осы мақсатқа сүйене отырып, өзімнің мамандығым бойынша тәжірибемді Шамшырақ оқу орталығында 2016 жылдың 29 ақпанынан бастап 01 сәуіріне дейін жетілдірдім. Аударма ісі бойынша тәжірибеден өту таңдалған мамандық саласындағы кәсіби білімдердің қалыптасуы мен дамытылуына, жалпы кәсіби және арнайы пәндер бойынша алынған теориялық білімдердің бекітілуіне, таңдалған мамандық бойынша қажетті әдістерді, амалдарды, қабілеттерді алуға, кәсіби қызметтің жағдайында жеке аударма мәселелерін барынша терең зерттеуге бағытталған. Тәжірибе оқу пәндерінің толық кешенімен өзара әрекеттесуін білдіреді, себебі тәжірибеде студенттер өздерінің оқу барысында алынған білімдерін қолдана алады.
Аударма тәжірибесінен өту барысында студент әр түрлі жұмыстарды орындауға тура келеді, оларға әр түрлі ғылыми-техникалық және ресми-іскерлік стильдегі ағылшын тілінен қазақ тіліне және қазақ тілінен ағылшын тілінен аудармаларды жатқызуға болады.
Аударма тәжірибесі мәтінмен жұмыс істеудің қабілеттерін бекітуге, аударманың тәжірибесі бойынша білімдерін тереңдетуге, арнайы лексиканың қорын байытуға, шет тілі мен ана тіліндегі ауызша және жазбаша әдеби тілдің қабілеттерін дамытуға, еңбекті ұйымдастыру бойынша қабілеттерді дамытуға арналған.
Менің тәжірибеден өтуімнің мақсаты:
- кәсіби маманның талаптарына сәйкес негізгі кәсіби аудармашылық қабілеттерді қалыптастыру, бекіту;
- кәсіби қызметке жүйелік әдісті қалыптастыру;
- аудармашының функционалдық міндеттемелерін зерттеу.
Мақсатқа қол жеткізу үшін келесідей міндеттерді орындадым:
1. Жалпы кәсіби және арнайы пәндер бойынша оқу процесінде алынған теориялық білімдерді тереңдету мен бекіту мен аудармаларды жасау кезінде олардың практикалық қолданылуы;
2. Кәсіби дайындығын кеңейту мен тереңдету, мәдениет аралық байланыс процесін қамтамасыз етуші аудармашы тұлғасының кәсіби қабілеттерін алу;
3. Ағылшын тілінен қазақ тіліне және қазақ тілінен ағылшын тіліне әр түрлі аудармаларды жасау;
4. Ақпараттық ресурстармен, арнайы әдебиеттермен жұмыс істеу қабілеттерін дамыту;
5. Әр түрлі салалардағы терминология білімдерін кеңейту мен тереңдету;
6. Таңдалған мамандығына қызығушылықты қалыптастыру.
1 Шамшырақ оқу орталығының атқаратын қызметтеріне сипаттама
Шамшырақ оқу орталығы оқушылардың сабақ үлгерімін, Біріңғай ұлттық тестілеуге дайындаумен бірге, ағылшын-қазақ, қазақ-орыс, қазақ-ағылшын, орыс-қазақ және басқа тілдерден аударма істерін жүргізеді.
Шамшырақ оқу орталығының аударма қызметтері кәсіби аудармамен байланысты қызметтерді көрсетуге, және оған сәйкес барлық техникалық, заңды және шығармашылық тәртіптегі ерекшеліктерді қамтамасыз етуге мамандандырылады. Біздің міндетіміз тек кез-келген мәтіннің жоғарғы кәсібилігін қамтамасыз етіп қана қоймай, сонымен бірге клиентке тіларалық кеңістікте пайда болатын қиындықтарды шешуге көмектесу. Біздің жұмысымыздың негізгі қағидаттарына кәсібилік, құзыреттілік, жеделділік пен әр тапсырысқа дара тіл табу болып табылады.
Сонымен бірге біздің компаниямыздың қағидатына біздің аудармалардың сапасына қатысты қатаң талаптарды сақтау жатады, әсіресе кәсіби мәтіндерге, онда жалпы мәнін білуден басқа мәтін арналған облыстағы аудармашының мамандануы маңызды, ол алғашқы аудару мәліметіне қатысты барынша жақын аударманы қамтамасыз етеді.
Біз өзіміздің клиенттерімізді бағалаймыз және басты міндетіміз - олардың жұмыстарын дер уақытында және сапалы түрде орындау болып табылады. Біз көптеген тілдерден аударма істерін жүргіземіз.
Шамшырақ оқу орталығы аударма істерін жүргізуде жеткілікті тәжірибе жинақтаған, ол мемлекеттік ұйымдар мен мекемелермен бірге, жеке және заңды тұлғаларға қызметтер көрсетеді.
Біздің клиенттеріміз:
Павлодар мұнай химия зауыты, Казэлектромонтаж АҚ, КазАгроИнновация АҚ, Агротехника ЖШС, Көкшетауминсулар АҚ, Өндірісмашкешен ЖШС, Казкомпрессормаш ЖШС, Юпитер Зерттеу орталығы, NeWave Business Group ЖШС, Transbank (Вильнюс, Литва) көліктік-экспедиторлық компания, Теплотехникс 2 ЖШС, LogyCom АҚ және т.б.
2 Аударманың теориялық аспектілері
Аударма теориясы - ғылыми пән, оның міндеті - түпнұсқа мен аударма арасындағы заңдылықтарды қарастыру, аударманың жеке жағдайларын ғылыми мәліметтердің көмегімен бақылау, алынған мәліметтерді жалпыландыру. Мұнысымен аударма теориясы аударма тәжірибесіне көмектеседі, ол теорияға ойды жеткізудің қажетті құралдарын іздеу мен таңдауда көмектеседі: теорияға жүгіне отырып, аудармашы қажетті ойларды және дәлелдемелерді нақты мәселелердің белгілі бір шешімдерінің пайдасына шеше алады.
Осы теорияның ғылыми құндылығы оның нысанына, аудармасына тілмен және әдебиетпен байланыстағы шығармашылық қызметке қызығушылықтың түрлілігімен түсіндіріледі [1, б. 67].
Аударманың тарихына үңіліп қарасақ, ел мен елдің, халық пен халықтың өзара ұғысу, жақындасу ниеті ертеден-ақ пайда болған сияқты. Оған дәлел - әр жұрттың өмірінде замандар бойы жалғасып келе жатқан аударма өнерінің үлгілері. Әсіресе, аударманың өзге үлгілерінен гөрі көркем туындылары бір халықтан екінші халыққа, бір тілден екінші тілге жеделірек жетіп отырған. Халықтың рухани тілек-талабынан келіп туған өзге елдің көркем шығармаларын аудару процесі келе-келе өзіндік принциптері мен қағидаларын алға тартады. Аударудың әрқилы тәсілдері мен заңдылықтары бой көрсетеді.
Аударманың бүкіл халықтық сипатқа ие болуы А.М.Горький есіміне тікелей байланысты.
Жауапты мәселенің дұрыс жолға қойылуы үшін аудармашыларды аударманың ең қарапайым да түсінікті қағидаларымен қаруландыратын теория керек еді. Сөйтіп, аударма теориясының әліпбиі жасалды. Мұны алғаш қолға алған аударманың аса көрнекті теоретиктерінің бірі, әдебиетші К. Чуковский болатын. Кейін бұл еңбек әлденеше толықтырылып, жаңартылып басылып отырды.
Аударманың мәселелерін әрқилы көзқарастар тұрғысынан қарастырған әр алуан еңбектер бар. Аударма өнерінің ерекшеліктері мен заңдылықтарын таратып, талдай алатын тамаша теоретиктер бар. Олар - М.П.Алексеев, А.В.Федоров, Г.Гачечиладзе, И.А.Кашкин, О.Кундзич, А.В.Кунин, Ю.Д.Левин, П.М.Топер, Я.И.Рецкер, В.М.Россельс, В.Е.Шор, т. б..
Бұларға қоса аударма проблемаларына арналған түрлі кеңес-мәжілістер көптеген күмәнді, түсініксіз жайларды теориялық тұрғыдан ғылыми талқыға салып, саралап шыққан. Әрине бұл мәжілістер аударма теориясының әр алуан мәселелерін түбегейлі шешіп берді деп айту қате. Алайда ден қоюға тұрарлық бір ақиқат, аударма өнерінің филология ғылымының ерекше бір саласы ретінде танытылып, оның даулы-даусыз мәселелерінің нақты ғылыми жолмен тексеріле басталғандығы. Дәлелдеме, дәйектемелерге негізделген мұндай ғылыми бағыт аударма проблемасының көптеген меселелерін нақтылы шешуге, сөйтіп аудармашыларға қиындық туғызып келген кейбір жайттар жөнінде қажетті принциптерді ұсынуға едәуір септігін тигізгені хақ.
Бұл үлкен проблеманың қағидаларын талдап беруде әрқилы көзқарастар күні бүгінге дейін жалғасып келеді. Аударма өнерінің мәселелерін тексеруде әрқилы ғылым саласы келіп түйісіп жатады. Әдебиет, тіл, психология, тарих, этнография, математика, т.т. Мұның ішінде аударманың өзіндік объекті тіл мен әдебиет болуға тиіс. Өйткені көркем аударманың тексеретін мәселесі белгілі бір тілде жазылған көркем туындының екінші бір тілдегі көрінісі. Осыдан келіп аударманы зерттеу саласында тілшілер мен әдебиетшілер арасында әр алуан көзқарастардың болатыны ақиқат [2, б. 126].
Жалпы, теориямен айналыспаған аудармашының аударманың қазіргі талабына лайықты іс бітіруі неғайбіл. Аударма теориясының бүгінгі талабы дегенде біз көркемдігі жағынан дәл, толыққанды аударманы айтамыз. Қанша дегенмен, өз бетінше, өз қалауынша аудармамен айналысушы адам білгенін өзімен ала кетеді де, оның қолы жеткен ақиқат жұмбақ күйінде калады. Ал теория сондай көптеген тәжірибелерді қорыта келіп, қол жеткен табыстарды көпке ортақ дүниеге айналдырады.
Аударманың ғылыми қағидаларын ортақ мүддеге айналдырушы теоретиктердің бұл жөніндегі ұстанған принциптерін үш түрге бөліп, топтап әңгімелеуге болар еді.
Сөзбе-сөз аударма мен еркін аударма: аударманың күнделікті тірлігіңде талай әжетке жаратылып келген тәсілдер. Тіпті күні бүгінге дейін қайсыбір аудармалардан көрініп қалады. Аударманың әрқилы үлгісін жасап, әр алуан қағидаларға жүгінген өнерпаздар іс барысында сан түрлі ағым жетегінде болғанмен, олардың бәрі де осы екі үлгінің, екі тәсілдің маңайына келіп үйіріле береді. Екі тәсілдің әрқайсысын дәуіріне, кезеңіне қарай жеке-дара алып қарастырсақ, оларды түсінуде, қолдануда қилы-қилы ұғымның да болғаны мәлім.
Бұл екі тәсілдің тарихи мәнін бір жақты түсініп, теріс ағым ұстанып жүрген зерттеушілердің де бар екенін ескере отырып, алдымен аударманың біз сөз етіп отырған осы принциптеріне тоқтала кету қажет. Теориялық тұрғыдан қарастырғанда бұл принциптердің мән беруді тілейтін өзіндік ерекшеліктері мол. Және аударма процесіне қырсығын тигізген кездері де жиі кездеседі. Шынында аударманың қай түрі болмасын ол белгілі бір кезеңнің жемісі. Ғылымның, практикалық істің өзі әкелген алғашқы адымдары болады. Сондай қажеттіліктен келіп туған еркін аударма тәсілі кезінде прогрессивтік рөл атқарғаны мәлім. Өйткері ғылым, өнер, экономиканың алғашқы тәй-тәй басқан шағында бірден реалистік аударманы талап ету мүмкін емес еді. Ол кезде халықтың білім дәрежесінің өзі көптеген мәселені түсіндіріп алуды тілейтін. Аудармашылардың өзі тілесін, тілемесін алып отырған объектісін түсіндіруге ыңғайлай беретіні біріншіден осыдан, екіншіден, сол аудармашылар сүйенерлік бірде-бір жол-жобаның, аударманың семантикалық жүйесінің әлі қалыптаспауынан. Осы тұрғыдан қарағанда, бұл принциптің өз кезінде рөлі ерекше болғанын ұғу қажет. Мұның кесірлі тәсілге айнала бастаған кезін анықтау ғылыми байыптылықка саятын нәрсе. Аударма тәжірибесі молайып, оның әрқилы жаңа, жарқын принциптері туа бастағанда, қайсыбіреулердің еркіндіктен арыла алмай жүруі, әрине орынсыз. Оның себебін ашып, бүге-шігесін талдау ғылымның міндеті [3, б. 48].
Ал сөзбе-сөз аударманы кейбір практиктер мен зерттеушілер жарамсыз тәсіл деп түсіндіреді. Шынында бұл тәсілдің де себепсіз тумағанын ескеру керек сияқты. Ғылыми-теориялық еңбектерге және аударма тәжірибесіне жүгінсек, бұл принциптің көңіл аударуды тілейтін тұстары көп. Ғылыми тұжырымның мәні я олай, я былай деп тоқ етерін айта салумен анықталмаса керек, қайта нақты мәселенің себеп-салдарына жүгінген жүйелі дәлелдемелерге орай байқалса керек. Әрине сөзбе-сөз, әріпқой аударма дегендердің ғылыми қағидаларға салғанда бадырайып көрінетін баянсыз түрлерін көрсету лазым. Аударманы ғылым деп танитындығымыздан оның әдіс-тәсілдерін ғылыми жүйеге салып, себеп-салдарын дәлелдемелермен аша, ажырата баяндауға міндеттіміз.
Жалпы, ғылымның принциптері, әдіс-тәсілдері себепсіз ойдан жасалмайды. Қандай тәсіл болмасын ол белгілі бір шындықтың айнасы. Ендеше сөзбе-сөз аударма практикасындағы белгілі бір мұқтаждықтан, қажеттіліктен келіп туған. Ал ол тәсілдің жарамды-жарамсыз болмысын анықтау екінші мәселе. Ғылыми талдауды тілейтін тұс осы. Ендеше бір аударма тәжірибесі алып келген әрқилы әдістерді түсіндіруде біржақты ұғымнан қашыңқырап, соның себеп-салдарына үңілуге тиіспіз. Оның жарамды қасиеті қайсы, жарамсыз қасиеті қайсы - міне, осы мәселелер көбінесе көмескі күйде қала беретін. Тағы бір ескеретін жай мынау: әдетте сөзбе-сөз аударманы жарамсыз деп табатындар шыныңда да мұны сөзбе-сөз ұғатын тәрізді. Яғни белгілі бір сөйлем компоненттерін сол тұрған қалпында, сондай тәртіппен көшіру деп түсінеді. Егер мұндай тәртіппен аударсаң, әрине сөзбе-сөз тәсілдің түкке жарағысыз боларына күмән жоқ. Ал сөзбе-сөз аударманы дұрыс ұғатындар ұстанған принцип сәл басқашалау. Олар әлгі сөйлемді мағыналық топқа айналдырып тұрған компоненттердің түпнұсқадағы күйін сақтап жатпайды. Бірақ сондағы айтылмыш ойды білдіруге қатысып тұрған сөздердің бәрінің лексикалық мағынасын жеткізуге тырысады. Жеткізгенде, әрине әр сөзді жеке-жеке қуалап, жеке-жеке аударатын болсаңыз баяғы Гумбольдт айтқан жалған тұжырымға баратыныңыз ақиқат. Гумбольдт не дейді. Оның айтуынша, аударма дегеніміз шешілмейтін жұмбақты шешуге әурелену болып шығады. Мұның мәнісі: аудармашы жүзіп келе жатқан су астында шөккен екі тас бар. Бір халықтың көркем мүлкін жеткізуді мұрат тұтқан адам қалайда осы екі тастың біріне ұрынады. Оның бірі - түпнұсқаға өте адал болу үшін, ана тілінің заңдылықтарын аяққа басу болса, екіншісі ана тілінің заңдылықтарына түпнұсқаның бар қасиетін түгел бағындырып басқа қиянға шығып кету. Осыдан келіп әрбір халықтың зат, материя, болмыс жайындағы түсінігі әрқилы, соған орай тіл байлығы да ала-құла. Ендеше бай тілден кедей тілге аудару мүмкін емес деген идеалистік қорытынды жасайды.
Міне, осы жалған ұғымның жетегінде кетпес үшін сөзбе-сөз аударманың ішкі-тысқы характерін талдап, таратып түсіну қажет. Яғни сөзбе-сөз дегенді сол сірескен қалпында қабылдамай, аудару кезінде сөйлем компоненттері аударылатын тілдің заңдылықтарына қарай ыңғайлана, орындары ауысып түсіп жататынын және сөйте тұра түпнұсқа мазмұны мен формасы түгел жеткізілетінін қамтамасыз ететін тәсіл деп те қарағанымыз жөн.
Қазір ағылшын тілінен қазақ тіліне аударудың алуан түрлі арналы жолдары жасалды. Жаңа ұғымды берерлік тіліміздің дәстүрлі эквивалентті құрайтын жаңа терминдер, жаңа тіркестер пайда болды. Мұның көптеген мысалын шығармаларының аудармаларынан көреміз [4, б. 65].
Алайда қайсыбір тілдік материалдың мағыналық салмағы сайма-сай келмей шаршататын түс кездесуі әбден мүмкін. Мұның себебін проф. А.А.Реформатский былай түсіндіреді: Частные случаи непереводимости основываются на чисто язьковом факте - отсутствии в одном языке материальности, имеющейся в другом.
Аудармалық трансформациялар, В.Н.Комиссарвтың көзқарасы бойынша, - бұл өзгертілімдер, олардың көмегімен беріліп отырған мағынадағы түпнұсқаның бірліктерінн аударманың бірліктеріне өтуге болады. Және де аудармалық трансформациялар мазмұны да, түрі де бар тілдік бірліктермен жүзеге асатындықтан, олар бастапқы бірліктердің түрін де, мағынасын да өзгертетін (қайта жасайтын) формаллық-семантикалық сипатқа ие.
Мұндай аудармалық трансфомацияларды аудармашыға кезекті аударманың қиындықтарын жеңуге көмектесетін аударма тәсілдері деп қарастыруға болады.
Жоғарыда келтірілген анықтамалар көрсеткендей,аудармалық трансформация терминіне әр түрлі түсіндірме беріледі [5, б. 64].
Аударматанушылардың басым көпшілігі (Л.С.Бархударов,В.Н. Комиссаров, А.Д. Швейцер және т.б.) аудармалық трансформация ұғымын түпнүсқа мәтіні мен аударма мәтінінің белгілі бір үзінділерінің арасында формалық және семантикалық өзгертулер нәтижесінде пайда болатын типтік қатынас деп түсіндіреді. Бұл тұжырым аудармалық эквиваленттілікке жету үшін жүзеге асырылатын барлық тіларалық өзгертілімдерді мегзеп отыр. Аталмыш көзқарас аудармалық трансформацияның сипаты кешенді болып келетіндігін көрсетеді. Аударманы бір айтылу формасының екіншісіне өзгерту процесі ретінде қарастыру шартты болып табылады. Шын мәнінде, түпнүсқа бірліктері өзгеріссіз қалады, аудармашы тек оларға аударма тіліндегі коммуникациялық жағынан теңбе-тең бірліктерді іздестіреді. Түпнұсқадағы тілдегі бір хабарламаның мағынасы басқаша беріледі, яғни түпнүхқа мен аударма бірліктерінің арасында белгілі бір қатынастар орын алады, оларды шартты түрде, түпнүсқа бірліктерімен қандай да бір манипуляция жасау нәтижесінде алынған аударма бірліктері деп түсіндіруге болады.
Қазіргі таңда аударма теориясында сипатталған аудармалық трансформациялар саны жетерліктей көп. В.Г.Гактың пайымдауынша мүмкін болатын барлық тілдік өзгертілімдерді жүйелеп, типологиялық классификациясын беру - аударматану ғылымы үшін маңызды үлес болар еді. Ол үшін түрлі міндетті жүзеге асыруды қамтамасыз етеді: аудамашыға қажетті әдіс-тәсілдердің толық жиынтығын беру, аудармашы өз жұмысында кей кезендері өте күрделі болып келетін өзгертілімдерді жалма-жан қолданатындықтан, іс-жүзіндегі аударма практикасын дәлелдеу; аудармадағы айырмашылықтың әрбір түріне лингвистикалық түсіндірме беру. Оның үстіне аудармашының белгілі бір әдіс-тәсілдерді, құралдарды білуі - аударма нәтижелерінің сенімділігі мен объективтілігін қамтамасыз етеді, аудармашыны қаруландырады [6, б. 18].
Ал Л.С. Бархударов трансформациялардың барлығын төртке бөліп көрсетеді: орын ауыстырулар, орын алмастырулар, қосулар жэне қалдырып кетулер. Мұнда автор бүл жүйелеу жуық шамада, әрі шартты екендігін және аталғандар бір-бірімен қосылып комплексті трансформациялар құрайтындығын ескертеді. Орын ауыстыруды Л.С.Бархударов сөйлем құрылымындағы сөздің, не сөз тіркесінің ретіне немесе құмалас сөйлем бөліктерінің ретінің өзгеруі деп түсіндіреді. Автор орын ауыстыруды Л.С.Бархударов сөйлем құрылымындағы сөздің, не сөз тіркесінің ретінің немесе құрмалас сөйлем бөліктерінің ретінің өзгеруі деп түсіндірді. Автор орын алмастыруларды аудармалық трансформацияның ең кең тараған түрі дей отырып, оларды грамматикалык; және лексикалық түрлерге бөлді. Грамматикалық орын алмастыруларға Л.С.Бархударов сөз формаларының алмасуын (зат есімнің көптік, не жекешелік түрінің, етістік шақтарының және т.б.) және сөз таптарының алмасуын (мысалы, есімдену, етістіктени жасалған зат есімнің орны мен етістіктің алмасуы, сын есімнің үстеуге т.б.) В.Н.Комиссаров классификация бойынша, аудармалық трансформацияны лексикалық, грамматикалық және лексика-грамматикалық деп бөлінеді [7, б. 21].
Аударма теориясын жетік білу тек аударманың негізгі мақсаттары мен міндеттерін белгілеп қана қоймай, сонымен қатар аудармышаға көркем шығарманы аударуда тілдің грамматикалық, лексикалық және стилистикалық аспектілерін ескеру аударудағы негізгі жолдарына нұсқайды және аудармада негізінен аударманың негізгі ең дұрысын таңдау үшін лексикалық трансформацияны қолданады. Аударманың көздеген мүддесі - аударма мәтінді төл тілдің табиғи қалпымен жасау; сол себепті де сөздің , сөз тіркесінің сыртқы формасынан емес, ұлттық нысаны бар үлгілерде қолданады. Ағылшын сөйлемінде зат есімді сөз тіркестер қазақ тіліндегі зат есімді сөз тіркестеріне сәйкестендіріп аудармашы лексикалық трансформация тәсілдері арқылы беріледі.
3 Аударманың мәтіндері
Турция, Анталия
Турция - бұл Жердегі жұмақ мекені, ондағы бай мәдениет терең ұлттық дәстүрлермен, қонақжай және ақылды, үнемі қол үшін созуға дайын адамдарымен байытылған. Турция ұзақ мерзімді шомылу маусымымен әйгілі. Түрік жағажайлары мамырдың алғашқы күндерінен қарашаның мерекелеріне де демалушыларды күтеді. Дәл осы кезеңде ауаның температурасы + 30 градус шамасында болады. Сонымен бірге, Турция қысқы демалысымен де танымал. Тау шаңғылық турлар Турцияда тек жаңадан келушілер үшін ғана емес, сонымен бірге кәсіби спорт шеберлерінің де қызығушылығын танытады.
Турция - туристердің қызығушылықтарын қанағаттандыратын барлығы бар мемлекет: жағажайлар, су сарқырамалары, қонақүйлер мен ескі ескерткіштер. Ең танымал ескерткіш ол - Троя. Танымал туристік маршрурт сізді Чанаккала провинциясына алып келеді. Бұл орын тек туристердің ғана емес, сонымен бірге ғалымдардың да ойын дүрліктіреді. Себебі Гомермен айтылған бұл қала әлі күнге дейін құпия болып қала береді.
Турцияда киелі жерлер өте көп. Олардың бірі - Каппадоки ауданы. Бұл мекен геологиялық керемет болып саналады және ол алғашқы христиандарды сақтау үшін табиғатпен жасалған арнайы орын деген ой қалыптасады. Римдіктермен қуылған христиандар ұзақ уақыт бойы үңгірлік қалаларда тұрған. Ең ірілері Каймаклы мен Деринкой болды. 8 метрдің тереңдігінде мыңдаған діндарлар оларға қажеттіліктердің бәрін алған болатын: ас үйі мен желдеткіші, диірмені мен шіркеулері бар үйлер.
Турцияда исламның төртінші киелі орны (Меккеден, Мединадан және Иерусалимнен кейінгі) - Эйюба мешіті бар. Аңыз бойынша, 688 жылы Константинопольдің қабырғаларының астында Мухаммед пайғамбардың туын көтерушілердің бірі - Эйюб аль-Ансари қайтыс болған. Оның денесі 1453 жылы қаланың түріктік қоршауында ойда жоқта табылған болатын. Эйюб - Еуропада жалғыз орналасқан, исламның маңызды орындарының бірі және ол басқа дінді ұстаушыларға көруге қол жетімді.
Барлық әлемге танымал Пенк мүштіктерін Турцияда бірнеше ғасырлар бойы дайындап келеді. Теңіз қаймағы немесе сепиолит, сарғыштау-ақ минерал сындылардың бай кен орындары Турцияда орналасқан. Осы минералдың никотиннің 30 % дейін жұтып алады деп саналады - сондықтан болар олар Еуропада танымал.
Әлемнің жеті кереметінің ішінде ерекше орынды Колосс Родосский - 32 метр биіктігі бар Гелиос Күннің құдайының ескерткіші алады. Б.э.д. 244 жылы жер сілкінісінің нәтижесінде ескерткіш бұзылса да, Родос грек аралына саяхаттау сізге қызықты және керемет болып көрінеді.
Заманауи Родос бұрынғыдай әдемі, ал оның абаттандырылған керемет жағажайлары мен таңғаларлық пейзаждары жазушының қауырсынын және суретшінің қылқаламын қалам тұрады, сондықтан өзіңізбен бірге видеокамера мен фотоаппаратты алуды ұмытпаңыз.
Turkey, Antalya
Turkey is a paradise on Earth, where is the richest culture, reinforced by national traditions, hospitable and wise people, always ready to help. Turkey boasts a long swimming season. Turkish beaches await visitors from the beginning of May to November holidays. This period, the temperature is set at around 30 + degrees. In addition, Turkey is famous for winter holidays. Ski tours to Turkey is popular with beginners and professional athletes.
Turkey is a country that has everything to satisfy the interests of the tourists: beaches, waterfalls, hotels, and ancient monuments. The most famous attraction is Troy. Popular tourist route will lead you to the province of Canakkale. This place still excites the minds of not only tourists, but even scientists. Sung by Homer, City is still unsolved mystery.
Turkey has a lot of holy places. One of them is the area of Cappadocia. This place is a geological miracle, and it seems that it is specially designed by nature for the salvation of the first Christians. Persecuted by the Romans, they have lived in a cave towns a lot of time. The largest were Kaymakli and Derinkuyu. At a depth of 8 meters, thousands of believers took everything they needed: home with kitchen and ventilation, mills and churches.
Turkey is the fourth (after Mecca, Medina and Jerusalem) shrine of Islam - Mosque Eyyub. According to legend, in 688, standard-bearer of the Prophet Mohammed - Ayyub al-Ansari died under the walls of Constantinople. His relics were miraculously found in the Turkish siege of the city in 1453. Ayyub is the only significant Islamic shrines, which is located in Europe and is available for inspection faiths.
There is the world famous meerschaum pipes manufacturing in Turkey for centuries. Meerschaum, yellowish-white mineral, which rich deposits is on Turkey. It is believed that this mineral absorbs up to 30% of nicotine - most likely for this, they have become so popular in Europe.
Among the seven wonders of the world, a place of honor is the Colossus of Rhodes. A statue of the sun-god Helios, a height of 32 meters. And although in 244 BC, the statue was destroyed by an earthquake, a trip to the Greek island of Rhodes will seem interesting and enjoyable.
In fairness, we note that the modern Rhodes is not less beautiful, and its landscaped beautiful beaches and charming landscapes are worthy of the pen of the writer and painter, so do not forget to take a camera and cameras.
Грецияның курорттары
Көптеген жылдар бойы Греция туризм мен демалыстың мемлекеті болып табылады. Жұмсақ субтропиктік климат пен табиғаттың сұлулығының үйлесімі оны туристер үшін жұмаққа айналдырады. Туристтік маусым көктемнің ортасынан бастап күздің ортасына дейін жалғасады. Грецияға жеткенде Ежелгі Грецияның аңыздары мен мифтері кітабына сене бастайсың. Греция курорттарымен бай, алайда курорттар жеке атауларға ие емес. Олар өздерінің орналасқан жеріне байланысты аталған.
Аттика.
Белсенді демалысқа арналған керемет орын. Туристерге белсенді демалуға барлық мүмкіндіктер ұсынылған: атта жүру, альпинизм, теннис, желкен спорты, гольф - клуб. Варкиза, Каламаки сынды таңғажайып жағажайлар туристерді бей-жай қалдырмас. Кез-келген таңдауға сыйлықтар мен сувенирлерді сатып алуға болатын орындар туристердің есінде қалады.
Туристерге Посейдонның Храмы - грек архитектурасының үлгісін, Деметрдің Храмын көруге мүмкіндік беріледі.
Вигла.
Таушаңғылық курорты, ол барлық әлемге танымал, ол тек спортшылардың сырғанауына ғана емес, сонымен бірге жаңа шаңғышылардың да сырғанауына арналған орын. Курортта әр түрлі қиындықтағы трассалар бар. Бірнеше көтергіштер бар, соның ішінде көтергіш-лифт бар, ол шаңғышыларды 2 метр биіктікке жеткізеді, ал кішкентай шаңғышылар үшін арнайы балалардың көтергіші бар. Кәсіби инструкторлар сздерге керекті уақыт бөледі, әсіресе шаңғы ісінің жаңадан бастаушыларына мұқият назар аударады. Бірақ тек шаңғыда сырғанау сізге керемет сезім сыйлап қоймай, сонымен бірге сноубордтар мен қар кешкіштер де туристердің көзіне түсері анық. Вигла табиғи қорықтың ауданында жақсы орналасқан. Мұнда аюларды, қасқырларды сонымен бірге басқа жануарларды кездестіруге болады.
Касторья.
Касторья - сұлу грек қаласы, ол көптеген туристерді өзінің мәдени-тарихи мұрасымен, сонымен бірге аң терісін өңдеу орталығы ретінде қызықтырады.
Касторья шіркеулерге бай. Олар қаланың барлық ауданы бойынша орналасқан. Олар 70. Ал Византиялық музейде 12-17 ғғ. кезеңдердегі керемет византиялық иконалардың жинағы сақталған.
Демалушылар желкенді спортпен, балық аулаумен, су шаңғыларында сырғанаумен айналыса алады. Түнгі өмір қайнап жатыр, туристер әр түрлі барлар мен түнгі клубтарға бара алады.
Сыйлық ретінде мұнда тиімді бағалармен сапалы шубаларды алуға болады (кейде туристер мұнда шуба алуға келеді).
Демалыстарыңыз жақсы өтсін.
Resorts in Greece
For many years, Greece is a country of tourism and recreation. The harmonious combination of a mild subtropical climate and splendor of nature make Greece a paradise for tourists. The tourist season lasts from mid-spring to mid-autumn. Getting to Greece, you begin to believe the book "Myths and Legends of Ancient Greece." Greece is rich in spas, resorts but do not receive, as a rule, the individual names. They are called, depending on where they are located.
Attica.
A great place for outdoor activities. Tourists are given every opportunity for outdoor activities: horse riding, hiking, tennis, sailing, golf - club. Fantastic beaches Varkiza, Kalamaki and so on will not leave indifferent. Shops will leave on memory where you can buy gifts and souvenirs for all tastes.
Tourists are invited to visit the Temple of Poseidon - a sample of Greek architecture, the Temple of Demeter, who is the oldest.
Vigla.
Well known around the world ski resort is designed for a pleasant riding not only athletes, but also beginners. The resort has trails of varying degrees of complexity. There are several lifts, which gives skiers to a height of 2 km, and for the youngest skiers there is a special children's lift. Professional instructors are ready to give you the required amount of time, particularly attentive to the beginners ski business. But not only skiing pleasure, but also a pleasant snowboard and snowmobile will not escape the tourist gaze. Vigla is favorably located in a nature reserve. It can be easily bears, wolves and other wildlife.
Kastoria.
Kastoria is beautiful Greek city, which attracts many tourists with its historical and cultural heritage, as well as a center for dressing fur.
Kastoria is rich in churches. They are located throughout the city. They are 70. A Byzantine Museum has a unique collection of Byzantine icons of 12-17 centuries period.
Vacationers can go sailing, fishing, water-boating, water skiing. The nightlife here is boiling, tourists can visit the many different bars, discos.
As a gift, you can buy quality coats at very affordable prices (sometimes tourists come here to buy a fur coat).
Enjoy your stay.
Attractions in England
England is the largest part of the United Kingdom, its historical, cultural and administrative center. It is primarily the birthplace of ancient monarchy in Europe.
That's why the country is full of themed attractions, mighty castles and steady traditions. The head of the state at the moment is Queen Elizabeth II. The capital of England is London. Other significant cities are Manchester, Liverpool, Bristol, Bath, Stratford-upon-Avon, Windsor, etc.
Manchester is usually associated with a famous football club Manchester United. Liverpool has its own football club, but is more famous as the birthplace of the legendary Beatles.
Stratford-upon-Avon is associated with a prominent English writer - William Shakespeare, as it was his hometown. Windsor is the summer residence for English monarchs.
Speaking of London attractions, it's good to mention the tallest clock tower Big Ben, the Buckingham Palace, The Tower Bridge, Westminster Abbey and London Eye - the highest Ferris wheel in Europe.
Англияның ескерткіштері
Англия - бұл Біріккен Патшалықтың ірі бөлігі, оның тарихи, мәдени және әкімшілік орталығы. Бұл бірінші кезекте Еуропадағы ескі монархияның астанасы.
Міне сондықтан бұл елде тақырыптық ескеркіштер, мықты бекіністер мен тұрақты дәстүрлер бар. Елдің қазіргі кездегі билеушісі королева Елизавета II болып табылады. Англияның астанасы - Лондон. Басқа мәнді қалаларына Манчестер, Ливерпуль, Бристоль, Бат, Стратфорд-апон-Эйвон, Виндзор және т.б. жатқызылады.
Манчестер әдетте танымал футбол клубы Манчестер Юнайтедпен байланыстырады. Ливерпулда өзіндік футбол клубы бар, бірақ ол сонымен бірге танымал Битлз тобының туғаны жері болып саналады.
Стратфорд-апон-Эйвон көрнекті жазушы Уильям Шекспирпен байланыстырылады, өйткені ол оның туған жері. Виндзор ағылшындық монархтардың жазғы резиденциясы болып табылады.
Лондондық ескеркерткіштер туралы айта отырып, ең биік сағат мұнарасы Биг-Бен, Букингем сарайы, Тауэр көпірі, Вестминистрлік абаттық пен Лондондық Көз - Еуропадағы ең танымал көру дөңгелегі туралы ұмытпағанымыз жөн.
ПМХЗ тарихы мен қазіргі жағдайы
Павлодар мұнайхимия зауыты жауапкершілігі шектеулі серіктестігі Қазақстан Республикасындағы технология бойынша ең заманауи кәсіпорын болып табылады. Зауыт мұнайды отын түрі ретінде өңдейді және өңдеу тереңдігін 85% дейін қамтамасыз етеді, бұл мұнай өнімдерін ең жақсы өндірушілердің деңгейіне сәйкес келеді.
Зауыт жұмыс істеп тұрған уақыт ішінде акционерлер мен заңды мәртебесі бірнеше рет өзгерді:
1978 - 1994 жылдары - Павлодар мұнай өңдеу зауыты (ПМӨЗ);
1994 - 1997 жылдары - Павлодар мұнай өңдеу зауыты акционерлік қоғамы (ПМӨЗ АҚ);
1997 - 2000 жылдары - Павлодар мұнай өңдеу зауыты - CCL жабық акционерлік қоғамы (ПМӨЗ - CCL ЖАҚ);
2000 жылы (VII-XI) - Павлодар мұнай өңдеу зауыты акционерлік қоғамы (ПМӨЗ АҚ);
2000 жылғы қарашадан бастап - Павлодар мұнайхимия зауыты акционерлік қоғамы (ПМХЗ АҚ);
2009 жылғы тамызда - ПМХЗ АҚ ҚазМұнайГаз Ұлттық компаниясы акционерлік қоғамының компаниялар тобына кірді.
2013 жылғы наурызда - Павлодар мұнайхимия зауыты ЖШС.
Зауыт ұжымын әр уақытта келесі директорлар басқарды: В.И. Брендес, А.Н. Белоусов, Г.Г. Мощенко, С.А. Мералиев, О.М. Ли, А.И. Дука, Д.Ш. Жарасов, Ю.М. Гинатулин, Р.С. Бектұров, В.Г. Фомин.
2009 жылдан бері зауытты Ш.Ә. Данбай басқарып келеді.
Зауыт құрылысын директордың күрделі құрылыс жөніндегі орынбасарлары:
В.Н. Житин, С.А. Вольфсон, Ж.К. Жапаров басқарды.
Келесі бас мамандар зауыттың техникалық саясатын белгілеп, мұнайды өңдеу, жоғары сапалы өнім шығару және өнімнің түржиынын кеңейту бойынша техногияны жетілдірді:
Бас инженерлер - А.Н. Белоусов, Г.Д. Мостовых, С.А. Вольфсон, В.Т. Ливенцев, С.Г. Андрияшин.
Техникалық директорлар - Р.Т. Шәріпов, Е.П. Двуреков. 2010 жылдан бастап техникалық директор, 2016 жылдан бастап бас директордың өндіріс жөніндегі орынбасары - бас инженер О.Б.Әлсейітов.
Бас технологтар - С.А. Вольфсон, В.Р. Вайнбендер, В.А. Карякин. 2001 жылдан бері бас технолог, 2016 жылдан бастап бас инженердің мұнай өңдеу жөніндегі орынбасары А.А. Аникин.
1994, 1997, 2014 жылдары зауытқа Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаев келді.
1949 жылы Гипронефтезаводы Бүкілодақтық ғылыми-зерттеу институты Павлодар қаласының солтүстік өнеркәсіптік аймағында мұнай өңдеу зауытын (бастапқыда зауыт осылай аталған) салу үшін алаң таңдалған болатын. 1970 жылы мұнай өңдеу қуаттылығы жылына 12 млн. тонна Павлодар мұнай өңдеу зауытын салуға арналған Грозный қаласының Грознефтехим институтының жобасы бекітілді.
1971 жылы зауыт құрылысы басталды.
1978 жылы зауыттың бірінші кезегі - қуаттылығы жылына 6 млн. тонна мұнайды алғашқы өңдеу жөніндегі ЛК-6У кешені пайдалануға берілді.
Зауыттың бірінші кезегі объектілеріндегі іске қосу-жөндеу жұмыстарын Оргнефтехимзаводы ВИПТ мамандары жүргізді. Павлодар мұнай өңдеу зауыты ұжымының негізін елдің мұнай өңдеу зауыттарынан, негізінен Новокуйбышевскіден, Уфадан, Пермнен, Омбыдан шақыртылған адамдар құрады. Білікті мамандар болатын олар ЛК- 6У қондырғысын іске қосуды табысты орындады және оның қуаттылығын мерзімнен бұрын игерді, кейіннен олар Павлодар мұнай өңдеушілерінің бірнеше буынын даярлады.
1978 жылы Қазақстан Компартиясы Орталық комитетінің Бірінші хатшысы Д.А. Қонаев зауытта болып қайтты. Ол Қазақстан өнеркәсібінің дамуында зауыттың ерекше орын алатынын атап өтті.
1979-1989 жылдары зауыттың екінші кезектегі объектілері: күкірт өндіру және битум өндіру қондырғылары, КТ-1 мазутты тереңдетіп өндеу кешені, баяулатып кокстеу қондырғысы, мұнай коксын шынықтыру қондырғысы салынып, пайдалануға енгізілді. Мұнайды қайталап өңдеу бойынша барлық технологиялық кешендердің іске қосылуымен зауыттағы мұнай өңдеу тереңдігі 85% құрады.
Зауыттың технологиялық сұлбасы мұнайдың терең өңделуін көздейді және ауыр мұнай фракцияларын ұтымды өңдеу арқылы мұнайдың тиімділігі жоғары пайдаланылуына бағытталған.
1983 жылы бұрынғы Кеңес Одағының мұнай өңдеу саласында Одақтағы бірінші КТ-1 мазутты тереңдетіп өңдеу жүйесі алғашқы рет енгізілді, ол кейіннен басқа зауыттарда да кеңінен қолданысқа енді.
Зауыттың Бас жобасы 1985 жылы Грозгипронефтехим институтынан ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz
Реферат
Курстық жұмыс
Диплом
Материал
Диссертация
Практика
Презентация
Сабақ жоспары
Мақал-мәтелдер
1‑10 бет
11‑20 бет
21‑30 бет
31‑60 бет
61+ бет
Негізгі
Бет саны
Қосымша
Іздеу
Ештеңе табылмады :(
Соңғы қаралған жұмыстар
Қаралған жұмыстар табылмады
Тапсырыс
Антиплагиат
Қаралған жұмыстар
kz