Азаматтық құқықтық қатынастардағы бірлескен кәсіпорын

Азаматтық құқықтық қатынастар – бұл азаматтық құқықтың нормасымен реттелетін қоғамдық қатынас. Азаматтық құқықтың пәніне мүліктікпен бірге жеке мүліктік емес қатынастар кіреді. Азаматтық құқықпен мүліктік қатынастарды реттеудің нәтижесінде азаматтық мүліктік құқықтық қатынастар пайда болады. Егер де азаматтық-құқықтық нормалармен жеке мүліктік емес қатынастар реттелетін болса, онда жеке мүліктік емес қатынастар орнатылады.
Азаматтық құқық ең алдымен қоғамның экономикалық негізінің саласында жатқан мүліктік қатынастармен байланысты. Олардың құқықтық реттелуі азаматтық құқықтық қатынастарда көрінетін көптеген ерекшеліктермен сипатталады. Азаматтық мүліктік қатынастардың барынша маңызды ерекшеліктерінің бірі онда құқықтық құрылымның және экономикалық негіздің бірлігі, олардың байланысы мен өзара әсерлесуі көрінетіндігінде болып табылады.
Азаматтық құқықтық қатынастар түсінігі азаматтық құқықтың нормасымен реттелген қоғамдық қатынастар ретінде тең дәрежеде жеке мүліктік емес құқықтық қатынастарға сәйкес келеді. Құқықтық реттеу қандай да бір қоғамдық қатынастардың жасалуына алып келмейді, тек бар мүліктік емес қатынастарға белгілі бір форманы береді, ол азаматтық құқықтық қатынастардың бір түріне айналады.
Тараптардың заңды теңдігі азаматтық құқықтық қатынастардың бөлінбейтін қасиеті болып табылады. Осы қасиеттің жоғалуымен құқықтық қатынастардың табиғаты да өзгереді. Азаматтықтан ол басқа құқықтық қатынастарға айналады. Қоғамдық қатынастардың азаматтық-құқықтық реттелу процесінде олардың қатысушылары субъективті құқықтар мен міндеттемелерге ие болады, олар кейіннен олардың арасындағы құқықтық қатынастардың шеңберінде қатысушылардың мінезін анықтайды. Кез-келген қоғамдық қатынас сияқты азаматтық құқықтық қатынас адамдардың арасындағы әрекеттесудің нәтижесінде пайда болады. Оның қатысушыларының өзара әрекеттесуінің құқықтық қатынасында оларға тән субъективті құқықтармен бірге оларға қойылған міндеттемелер жүзеге асырылады [1, б. 35].
Азаматтық құқықтың пәніне кіретін қоғамдық қатынастар олардың құқықтық реттелуінің нәтижесінде жоғалмайды, тек құқықтық нормаға ие болады, соның көмегімен оның мазмұны реттеледі. Сондықтан азаматтық құқықтық қатынастардың мазмұны олардың қатысушыларының өзара әсерлесуін жасайды, ол олардың субъективті құқықтары мен міндеттемелеріне сәйкес жүзеге асырылады.
Азаматтық құқықтық қатынастардың қатысушыларына жататын субъективті құқықтар мен міндеттемелер оның құқықтық нормасын құрайды. Субъективті құқығы деп уәкілетті тұлғаның мүмкін әрекетінің қамтамасыздандырылған шарасы түсіндіріледі, ал субъективті міндеттемесі деп – азаматтық құқықтық қатынастағы міндетті тұлғанң қажетті әрекетінің заңды негізделген шарасы түсіндіріледі. Субъективті азаматтық құқықтар мен міндеттемелердің ерекшелігі олардың не мүліктік, не мүліктік емес сипатқа ие болғандығында. Осылайша, меншіктілік құқығы – бұл мүліктік құқық, ол оның иегеріне өзінің қалауы бойынша заңды қамтамасыздандырылған мүмкіндікті, оны қолдануды ұсынады. Намысын, лауазымын және іскерлік абыройын қорғау құқығы – жеке мүліктік емес құқық, ол уәкілетті тұлғаға оның намысын, арын және іскерлік абыройын құртатындарға қарсы шығатын заңды қамтамасыздандырылған мүмкіндіктерді береді.

1. Совместное предприятие: закономерности развития и перспективы. Е.Е.Смирнова, Н.В.Хвалынска, Алматы. 2012, с. 311
2. Создание и развитие совместных предприятий в Казахстане. Транзитная экономика 1/99, 2009. С. 394
3. Деятельность совместных предприятий. //Каржы-каражат. Финансы Казахстана 4/98, с. 312, 2007
4. Организационная культура: между иллюзией и реальностью. //Теория и практика управления. №1.2009. Кристиан Шольц.
5. Проблемы теории и практики управления многонациональным предприятием. Йоахим Хентуе.// Теория и практика управления №1/ 2014, с. 325.
6. ЕЕ.Смирнова. Н.В. Хвалынска. Совместное предприятие: закономерности развития и перспективы, с. 321, 2010