Қазақстан Республикасындағы әлеуметтік қамтамасыздандырудың әлеуметтік дамытылуы

Кіріспе
Қолданылған әдебиеттер

Қазақстанның әлеуметтік дамытылуы басқа әлеуметтік саладағы әр түрлі реформаларда жүргізілетін жағымды тенденциялармен бірге ұлттық заңнаманың жағымды және дер уақытындағы дамытылуымен сипатталады. Әлеуметтік саясат мемлекеттен құқықтық құралдардың қолданылуын талап етеді. Өз кезегінде әлеуметтік саясат өзінің мақсаттарын жүзеге асыру үшін тек құқықтық нормаларды қолданылып қоймай, сонымен бірге құқықтың жетілдірілуіне ықпал етеді. Қазақстан Республикасының Конституциясының 28 бабында Қазақстан Республикасының азаматына жасы бойынша, ауырған жағдайда, мүгедектігінде, асыраушысын жоғалтқанда және басқа заңды негіздер бойынша минималды жалақы мен зейнетақы, әлеуметтік қамтамасыздандырылуы кепілдеме беріледі деп жарияланған [1, б. 56].
КСРО тарағанында посткеңестік кеңістік ауданындағы біршама тұрғындар бөлігінің өмір деңгейінің бірден төмендеуі жүрді, берілген мәселе Қазақстан Республикасының азаматтарына да тиесілі болды. Қазақстан Республикасының Үкіметі А.Ә.Назарбаевтың басшылығымен елдің шынайы экономикалық мүмкіндіктері мен халықаралық стандарттарына сәйкестендіре отырып, өзінің тұрғындарының алдындағы қолданыстағы әлеуметтік міндеттемелерді түбінен реформалауға мәжбүр болды. Осыған орай 1990 жылдың ортасында ұлттық әлеуметтік саясаттың жаңа принциптері талқыланды, аналық пен балалықтың қорғаныс мәселесіне, зейнетақы қамтамасыздандырылуға, жұмыссыздықтан қорғауға, мекен-жайлық әлеуметтік көмектің дамытылуына, тұрғындардың әлеуметтік қызметтерінің көрсетілу сапасының жоғарылатылуына қатысты қағидалар талқыланды. 2001 жылы Қазақстан Республикасының Үкіметі «Қазақстан Республикасының тұрғындарының әлеуметтік қорғалу тұжырымдамасын» мақұлдады, онда әлеуметтік қорғалу – бұл өмірлік қажеттік құндылықтарға қол жетімділіктің белгілі бір деңгейін және азаматтардың әл-ауқатының белгілі бір деңгейін қамтамасыз етуге бағытталған жүйе, олар қандай да бір жағдайларға байланысты экономикалық белсенді бола алмайды және төленетін еңбекке қатысу жолымен өзін табыстармен қамтамасыз ете алмайды.
Әлеуметтік дамытудың негізгі қаржыландыру көзі мемлекеттік бюджет болып табылады. Әлеуметтік саланың мәселелерін шешуге бағытталған бюджеттің шығындары жағымды өсу тенденциясына ие: мысалға алғанда 1998 жылы әлеуметтік қамтамасыздандырылу мен әлеуметтік көмекке шығындардың үлесі біліктік ішкі өнімнің 3,1 % құрады, ал 2006 жылы – 4,3 %. Жалпы білімді, ғылымды, мәдениетті, денсаулықты сақтауды және т.б. қоса алғанда әлеуметтік саланың баптары бойынша 2006 жылғы шығындар ІБӨ 11,2 % құрады. 2008 жылы әлеуметтік блокқа шығындар 939,6 млрд.теңгені құрады, яғни ол алдыңғы жылмен 17,6% өскен. Бюджеттің жалпы көлемінде бұл шығындар 32,4% немесе ІБӨ 6% жоғарысын құрады.

1. Еспенбетова Б.А. Проблемы управления активами накопительных пенсионных фондов. Банки Казахстана №6, 2015 г., с 236
2. Социальное развитие Казахстана за годы независимости - http://www.pension-in-russia.ru/archive/expositions/pir2011/sotsialnoe-razvitie-kazahstana-doklad.php
3. Теория социальной работы. Учебник/ Под. Ред. Проф. Е. И. Х. -М.:, 2014, с. 346.
4. Арстанбекова К.В. Актуальные проблемы развития накопительной пенсионной системы. // Банки Казахстана № 2, 2010 с 304
5. Баймуратов У.Б., Тулепбаев К.М. Пенсионная реформа Казахстана: итоги проблемы // Банки Казахстана №7, 2011 г.С 342.
6. «Ұлт жоспары – қазақстандық арманға бастайтын жол» Мемлекет басшысының 2016 жылғы 6 қаңтардағы мақаласы

Пән: Социология, Демография
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасындағы әлеуметтік қамтамасыздандырудың әлеуметтік дамытылуы

Аннотация
Бұл жұмыста еліміздегі әлеуметтік қамтамасыздандырылудың даму кезеңдері, жолдары қарастырылған.

Аннотация
В данной работе рассмотрено стадии и пути развития социального обеспечения в нашей стране.

Annotation
In this paper are discussed the stage and the development of social security in our country.

Қазақстанның әлеуметтік дамытылуы басқа әлеуметтік саладағы әр түрлі реформаларда жүргізілетін жағымды тенденциялармен бірге ұлттық заңнаманың жағымды және дер уақытындағы дамытылуымен сипатталады. Әлеуметтік саясат мемлекеттен құқықтық құралдардың қолданылуын талап етеді. Өз кезегінде әлеуметтік саясат өзінің мақсаттарын жүзеге асыру үшін тек құқықтық нормаларды қолданылып қоймай, сонымен бірге құқықтың жетілдірілуіне ықпал етеді. Қазақстан Республикасының Конституциясының 28 бабында Қазақстан Республикасының азаматына жасы бойынша, ауырған жағдайда, мүгедектігінде, асыраушысын жоғалтқанда және басқа заңды негіздер бойынша минималды жалақы мен зейнетақы, әлеуметтік қамтамасыздандырылуы кепілдеме беріледі деп жарияланған [1, б. 56].
КСРО тарағанында посткеңестік кеңістік ауданындағы біршама тұрғындар бөлігінің өмір деңгейінің бірден төмендеуі жүрді, берілген мәселе Қазақстан Республикасының азаматтарына да тиесілі болды. Қазақстан Республикасының Үкіметі А.Ә.Назарбаевтың басшылығымен елдің шынайы экономикалық мүмкіндіктері мен халықаралық стандарттарына сәйкестендіре отырып, өзінің тұрғындарының алдындағы қолданыстағы әлеуметтік міндеттемелерді түбінен реформалауға мәжбүр болды. Осыған орай 1990 жылдың ортасында ұлттық әлеуметтік саясаттың жаңа принциптері талқыланды, аналық пен балалықтың қорғаныс мәселесіне, зейнетақы қамтамасыздандырылуға, жұмыссыздықтан қорғауға, мекен-жайлық әлеуметтік көмектің дамытылуына, тұрғындардың әлеуметтік қызметтерінің көрсетілу сапасының жоғарылатылуына қатысты қағидалар талқыланды. 2001 жылы Қазақстан Республикасының Үкіметі Қазақстан Республикасының тұрғындарының әлеуметтік қорғалу тұжырымдамасын мақұлдады, онда әлеуметтік қорғалу - бұл өмірлік қажеттік құндылықтарға қол жетімділіктің белгілі бір деңгейін және азаматтардың әл-ауқатының белгілі бір деңгейін қамтамасыз етуге бағытталған жүйе, олар қандай да бір жағдайларға байланысты экономикалық белсенді бола алмайды және төленетін еңбекке қатысу жолымен өзін табыстармен қамтамасыз ете алмайды.
Әлеуметтік дамытудың негізгі қаржыландыру көзі мемлекеттік бюджет болып табылады. Әлеуметтік саланың мәселелерін шешуге бағытталған бюджеттің шығындары жағымды өсу тенденциясына ие: мысалға алғанда 1998 жылы әлеуметтік қамтамасыздандырылу мен әлеуметтік көмекке шығындардың үлесі біліктік ішкі өнімнің 3,1 % құрады, ал 2006 жылы - 4,3 %. Жалпы білімді, ғылымды, мәдениетті, денсаулықты сақтауды және т.б. қоса алғанда әлеуметтік саланың баптары бойынша 2006 жылғы шығындар ІБӨ 11,2 % құрады. 2008 жылы әлеуметтік блокқа шығындар 939,6 млрд.теңгені құрады, яғни ол алдыңғы жылмен 17,6% өскен. Бюджеттің жалпы көлемінде бұл шығындар 32,4% немесе ІБӨ 6% жоғарысын құрады.
Қазақстанда әлеуметтік қорғаныстың түсінігі жиі қолданылады, ол мағынасы бойынша әлеуметтік қамтамасыздандырылу түсінігінен кең. Қазақстанның әлеуметтік қорғанысының жүйесі келесідей элементтерден тұрады: 1) мемлекеттік жәрдемақы; 2) міндетті әлеуметтік сақтандыру; 3) зейнетақылық қамтамасыздандыру; 4) кепілдендірілген міндетті медициналық жәрдем; 5) аналық пен балалықтың қорғанысы; 6) тегін білім алуға қол жетімділікті қамтамасыз ету (жалпы және кәсіби); 7) әлеуметтік көмек [2].
Қазақстан Республикасында мемлекеттік жәрдемақы әлеуметтік қорғанысқа жататын жағдайларды пайда болған кезінде белгілі бір деңгейде барлық азаматтардың кепілдендірілген төлемдермен қамтамасыз етуге арналған. Қазақстан Республикасының барлық азаматтары, шетелдіктер мен азаматтығы жоқ тұлғалар, Қазақстан Республикасында тұрақты тұратындар қауіпті жағдайлардың пайда болған жағдайында бірдей деңгейде еңбектік қызметке және төлемге қатысуына тәуелсіз мемлекеттік жәрдемақыларды бірдей деңгейде алады, егер басқасы заңдармен және халықаралық келісімдермен қарастырлмаған болса. Жәрдемақылардың түсінігі Қазақстанның заңнамасында көлемді болып келеді, оған мүгедектің пайда болуы бойынша, асыраушысын жоғалту жағдайындағы, уақытша жұмысқа қабілетсіздік бойынша, жұмыссыздық бойынша және т.б. төлемдерді түсінеді. 2008-2010 жылдардағы Қазақстан Республикасының тұрғындарының жұмыс бастылығын жетілдіру бойынша шаралардың Жоспарына сәйкес, 2008-2010 жылдарда 25 мың жұмыс орындары жасалынды, олардың ішінде 22,8 мыңы - тұрақты (91,6%). Қоғамдық жұмыстарға 22 мың жұмыссыздар қатысқан болатын. Барлығы республика бойынша жұмыссыз жастардың саны 264 652 адамды құрады немесе ол 9,6%; олардың ішінде 15-24 жас аралығында - 183 610 адам, немесе 10,7%; 25-29 жас аралығында - 81 042 адам, немесе 6,5% .
Барлық уақыттарда тұрғындардың әлеуметтік қорғанысының мәселесі мен тұрғындардың әлеуметтік әл-ауқатын жақсарту мемлекеттің алдыңғы қатарлы міндеттерінің бірі болып қала берді. Қоғамның дамуының стратегиялық мақсаты көптеген елдерде азаматтардың негізгі құқықтарын іске асыру мен әлеуметтік теңсіздікті азайту болып түсіндірілген.
Тәуелсіздік жылдарында Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың стратегиялық курсын жүзеге асыру сенімді мемлекеттік әлеуметтік саясатты жүргізуге мүмкіндік берді, ол халықтың күтіміне және әлеуметтік әділеттіліктің халықаралық нормаларына жауап береді.
90-шы жылдардың басындағы Қазақстанның қоғамдық-экономикалық жүйесінің трансформациясы елдің тұрғындары үшін жаңа жағдайды жасады, ол әлеуметтік қауіптердің жоғарғы деңгейімен сипатталды: жұмыстан айрылу, өмір құнының жоғарылауы, тиісті медициналық көмекті алу мен сапалы кәсіби білім алу [3, б. 98].
1991 мен 1995 жылдар аралығында қазақстандық мемлекеттіліктің негізі қалыптасты және демократиялық дамудың негіздері жасалынды. Елдің негізгі жетістігі осы сатыда қоғамдағы әлеуметтік шиеленіске жол бермеу болды. Елдің экономикалық тәуелсіздігінің жарқын көрінісі 1993 жылы жеке ұлттық валютаның енгізуі болды.
Инфляцияның жоғарғы деңгейімен, өндірістің терең төмендеуімен және жұмыссыздықтың ұлғаюымен сипатталған, осы ауыр жылдары әлеуметтік саланың даму мүмкіндіктері біршама шектелген болатын. Мұның бәріне қарамастан өмір деңгейінің бірден төмендеуінің жағымсыз салдарларын жоюға бағытталған шараларды қолданды.

Сурет 1. Орташа жалақы мен инфляцияның ҚР 1991-2010 жж. Аралығында өсу динамикасы (Дерек көзі: ҚР статистика агенттігі)

1995 жылдан бастап 2000 жылдың аралығында заманауи демократиялық институттар құрылды және бекітілді. Осы кезеңнің негізгі мазмұны 1995 жылы Конституцияның қабылдануы болып табылады, ол әлемдік конституциялық құрылымды өзіне біріктірген болатын. Онда билікті құрастырудың жаңа принциптері бекітілді және азаматтардың негізгі құқықтары, соның ішінде тұрғындардың әлеуметтік қорғалуы бойынша минималды кепілдемелерді қамтамасыз ету бойынша құқықтары қорғалды.
1997 жылы Елбасы өзінің Қазақстан - 2030 деген Жолдауында тәуелсіз, гүлденген, саяси тұрақты мемлекеттің құрылымы анықталды, оған ұлттық бірлік, әлеуметтік әділетілік, барлық тұрғындардың экономикалық әлеуметтік әл-ауқаты тән болды.
Осылайша, біздің мемлекет посткеңестік мемлекеттердің ішінде бірінші болып ұзақ уақыттық стратегиялық жоспарлаудың бағытына бет бұрды.
Елдің дамуының әр сатысында әлеуметтік қамтамасыздандырудың деңгейі оның экономикалық және қаржылық мүмкіндіктерімен анықталды. Тоқсаныншы жылдардың екінші жартысында экономиканың қалпына келтірілуі бойынша шаралар жүзеге асырылды және қоғам мен мемлекеттің өмір қызметіндегі түбегейлі өзгерістер жүргізілді, соның ішінде 1998 жылы зейнетақы жүйесіндегі реформаларға бастама берілді [4, б. 79].
2001 мен 2006 жылдардың аралығында ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.