Сот жүйесі мен құқық қорғау органдарының жұмысын жетілдіруге 19 қадам

Кіріспе
Қолданылған әдебиеттер

Қазіргі кезде Қазақстан Республикасы қызметінің барлық салалары белсенді даму мен түрлендірудің сатысында тұр. Жалпылай алғанда, қоғамның мемлекеттің саясатында, экономикалық өсімінде, интерұлттық және этника аралық азаматтардың қарым-қатынастарындағы қанағаттанғандығы анық.
Демократиялық қоғам мен құқықтық мемлекеттің жағдайларында дауларды шешуге шақырылған барынша жетілген жүйе соттық болып табылады. Сот билігі негізгі бағыттардың бірі болып табылады, оларға біздің заманауи демократиялық мемлекетіміздің құрылысы негізделеді, соттарға Қазақстан Республикасының атынан соңғы шешімді қабылдаудың міндеттемесі қойылады. Судьяның жоғарғы лауазымы оны кәсіби дайын болуын, іскерлік қасиеттердің қажетті жиынтығына ие болуды, өзінің жұмысын ұйымдастыра білуді, сонымен бірге жоғарғы адамгершілік-этикалық қасиеттердің болуын талап етеді. «Бес институциялық реформалардың жүзеге асырылуы бойынша 100 нақты қадам» ұлттың Жоспарында ел Президенті Н.Назарбаев сот жүйесінің жетілдіру жолдарын атап көрсетті, сот жүйесінің жаңғыртылуына бағытталған 11 қадамды анықтады.
Алайда республиканың сот жүйесі күйі тереңінен алаңдатады, ол ұзақ уақыт бойы күрделі жағдайда тұр. Сот жүйесінің дағдарысы сот өндірісімен мәжбүрлі түрде соқтығысатын тұлғалардың санында көрінеді, алайда мемлекеттің дамуының жалпы жағымды тенденциясында жаппай қозбайды. Сот жүйесін жетілдіру бойынша шаралардың жеткіліксіздігі, соттардың құқыққа қабілеттілігінің нашарлауы жеке азаматтардың наразылығын арттырады. Көптеген сот актілері басқа сот актілерінен мәтіндерді көшіру жолымен плагиат әдісімен ендіріледі, кейде тіпте тараптардың тегін өзгертусіз. Соттардың жұмыс бастылығы сот істерін объективті қарауға қабілетсіздікті тудырады. Істерді қараудың конвейерлі, ағылмалы әдістері жеке және жетеге қарағанда көбірек қолданылады. Көп жағдайларда жоғарғы тұратын сот инстанциялары отырыста істі қарастырады және ол бойынша шешімді бес минуттың ішінде шығарады. Соттармен шығарылатын күдікті шешімдердің санының артуы адамдардың құқықтарының сақталуы мен қорғанысымен жағдайлардың тұрақталмауына алып келуі мүмкін [1, б. 65].
Алдында біз айтып өткендей, құқық қорғау жүйесі заңдылықтың күйі мен оның бекітілуіне әсер етудің қарқындылығын негіздейтін элементтер жүйесінің маңызды құрам бөлігі болып табылады. Бұл ретте, осы жүйені құрайтындар құқық қорғау органдары мен құқық қорғау қызметтеріне ие болған органдар деп бөлінеді. Бірінші топқа – құқық қорғау қызметтері жалғыз немесе негізгі болып табылатын құқық қорғау органдары жатады (ІІМ, АФП, ҰҚК, прокуратура). Мұнда құқық қорғау қызметтеріне ие болған органдарды жатқызуға болады, мысалы, өзінің басты, негізгі тағайындалуын тиісті орындау үшін бір немесе бірнеше құқық қорғау қызметтеріне ие болатын әр түрлі құқықтық қатынастар саласындағы мемлекеттік органдар (ЖІБ, анықтау, тергеу, осы қызметтерді жүзеге асыру бойынша ведомствалық бақылау, қылмыспен күресу бойынша құқық қорғау органдарының қызметін бақылау) [2, б. 105].

1.Бахтыбаев И.Ж. Прокуратура в правовой системе Республики Казахстан // Правозащитное предназначение органов прокуратуры на современном этапе: Материалы международной научно-практической конференции. Алматы, 23-24 ноября 2004 г. Алматы: Эдельвейс, 2012. С. 505.
2. Ибрагимов Х.Ю. Правоохранительные органы Республики Казахстан: Учебно-методическое пособие. Изд. 2. Алматы: Данекер, 2011. С. 206.
3. Қазақстан Республикасының 1995 жылғы 21 желтоқсандағы «Прокуратура туралы» N 2709 Заңы.
4. Дмитриев Ю.А., Шапкин М.А. Правоохранительные органы. М., 2002. С. 170.
5. Алиев М.М. Суд и правоохранительные органы Республики Казахстан. – Алматы: «Жеті Жарғы», 2013 г. с. 256
6. Сто конкретных шагов: Реформа судебной системы будет направлено на обеспечение верховенства права – председатель ВС РК Кайрат Мами - http://www.inform.kz/rus/article/2806645м – 13 августа 2015 года.
7. «Мемлекеттік күзетілуі тиіс объектілердің кейбір мәселелері»Үкіметінің 2011 жылғы 7 қазандағы № 1151 Қаулысы
8. Сулейменова Г.Ж. Проблемы совершенствования судебной власти в Республике Казахстан: - Астана, 2013 г. с. 325
9. Мами К.А. Становление и развитие судебной власти в Республике Казахстан. – Астана: « Елорда», 2011 г. с. 230

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

СОТ ЖҮЙЕСІ МЕН ҚҰҚЫҚ ҚОРҒАУ ОРГАНДАРЫНЫҢ ЖҰМЫСЫН ЖЕТІЛДІРУГЕ 19 ҚАДАМ

Аннотация
Мақалада қазіргі кездегі Қазақстан Республикасының сот жүйесі мен құқық қорғау органдарының жұмысын жетілдіру бойынша 19 ұсыныс зерттелген.
Аннотация
В статье изучено 19 предложений по совершенствованию работы судебной системы и правоохранительных органах Республике Казахстан.

Қазіргі кезде Қазақстан Республикасы қызметінің барлық салалары белсенді даму мен түрлендірудің сатысында тұр. Жалпылай алғанда, қоғамның мемлекеттің саясатында, экономикалық өсімінде, интерұлттық және этника аралық азаматтардың қарым-қатынастарындағы қанағаттанғандығы анық.
Демократиялық қоғам мен құқықтық мемлекеттің жағдайларында дауларды шешуге шақырылған барынша жетілген жүйе соттық болып табылады. Сот билігі негізгі бағыттардың бірі болып табылады, оларға біздің заманауи демократиялық мемлекетіміздің құрылысы негізделеді, соттарға Қазақстан Республикасының атынан соңғы шешімді қабылдаудың міндеттемесі қойылады. Судьяның жоғарғы лауазымы оны кәсіби дайын болуын, іскерлік қасиеттердің қажетті жиынтығына ие болуды, өзінің жұмысын ұйымдастыра білуді, сонымен бірге жоғарғы адамгершілік-этикалық қасиеттердің болуын талап етеді. Бес институциялық реформалардың жүзеге асырылуы бойынша 100 нақты қадам ұлттың Жоспарында ел Президенті Н.Назарбаев сот жүйесінің жетілдіру жолдарын атап көрсетті, сот жүйесінің жаңғыртылуына бағытталған 11 қадамды анықтады.
Алайда республиканың сот жүйесі күйі тереңінен алаңдатады, ол ұзақ уақыт бойы күрделі жағдайда тұр. Сот жүйесінің дағдарысы сот өндірісімен мәжбүрлі түрде соқтығысатын тұлғалардың санында көрінеді, алайда мемлекеттің дамуының жалпы жағымды тенденциясында жаппай қозбайды. Сот жүйесін жетілдіру бойынша шаралардың жеткіліксіздігі, соттардың құқыққа қабілеттілігінің нашарлауы жеке азаматтардың наразылығын арттырады. Көптеген сот актілері басқа сот актілерінен мәтіндерді көшіру жолымен плагиат әдісімен ендіріледі, кейде тіпте тараптардың тегін өзгертусіз. Соттардың жұмыс бастылығы сот істерін объективті қарауға қабілетсіздікті тудырады. Істерді қараудың конвейерлі, ағылмалы әдістері жеке және жетеге қарағанда көбірек қолданылады. Көп жағдайларда жоғарғы тұратын сот инстанциялары отырыста істі қарастырады және ол бойынша шешімді бес минуттың ішінде шығарады. Соттармен шығарылатын күдікті шешімдердің санының артуы адамдардың құқықтарының сақталуы мен қорғанысымен жағдайлардың тұрақталмауына алып келуі мүмкін [1, б. 65].
Алдында біз айтып өткендей, құқық қорғау жүйесі заңдылықтың күйі мен оның бекітілуіне әсер етудің қарқындылығын негіздейтін элементтер жүйесінің маңызды құрам бөлігі болып табылады. Бұл ретте, осы жүйені құрайтындар құқық қорғау органдары мен құқық қорғау қызметтеріне ие болған органдар деп бөлінеді. Бірінші топқа - құқық қорғау қызметтері жалғыз немесе негізгі болып табылатын құқық қорғау органдары жатады (ІІМ, АФП, ҰҚК, прокуратура). Мұнда құқық қорғау қызметтеріне ие болған органдарды жатқызуға болады, мысалы, өзінің басты, негізгі тағайындалуын тиісті орындау үшін бір немесе бірнеше құқық қорғау қызметтеріне ие болатын әр түрлі құқықтық қатынастар саласындағы мемлекеттік органдар (ЖІБ, анықтау, тергеу, осы қызметтерді жүзеге асыру бойынша ведомствалық бақылау, қылмыспен күресу бойынша құқық қорғау органдарының қызметін бақылау) [2, б. 105].
Екінші топқа әскери бөлімдердің, шекаралық қызметтің командирлері, консулдық бөлімнің лауазымды тұлғалары, кедендік қызмет, ТЖМ. Ұлттық заңнаманың жағдайларын талдау жалпы құқық қорғау жүйесі және жекелей алғанда оның қызметінің, құқық қорғау органдарының тізімінің, жалпы мемлекеттің құқық қорғау жүйесінің анықтамасының жоқ екендігін куәландырады, алайда көптеген заңдар мен басқа нормативтік құқықтық актілерде бұл терминология кеңінен қолданылады. Осы аспектіде заң шығарушы Прокуратура туралы ҚР Заңының нормасын түсіндіргенде барынша анық болды, ол прокуратураның координациялық қызметін бақылайды [3]. Осылайша, аталған Заңның бабының 5 пукнтісі нақтылаушы түрде Бас прокуратураның басқа республикалық құқық қорғау органдарымен әсер ететіндігін бекітеді, ол жедел-іздестіру, анықтау мен тергеу, заңдылық пен құқықтық тәртіптің қамтамасыз етілуін жүзеге асырады және олардың қызметін басқарады. Осыған ұқсас жағдайда берілген амал ҚР құқық қорғау органдарының Координациялық Кеңесі туралы Жағдайдың I бөлімінің 1 п. Анықталған. Берілген мәселені қарастырғанда ғалым заңгерлермен әр түрлі көзқарастар айтылады. Кең мағынасында құқық қорғау органдарына барлық құқықтардың қорғанысымен айналысатын мемлекеттік органдарды енгізу қабылданған. Мұнымен қоса, кейбір авторлардың ойынша, құқық қорғау қызметінің субъектілерінің жалпыланған түсінігінде құқық қорғау органдары мен ұйымдары туралы айтқан дұрысырақ. Мұндай аталым, олардың ойынша, мемлекеттік және мемлекеттік емес құқық қорғау құрылымдарының жиынтығын қамтиды және құқық қорғау жүйесін барынша дәл анықтауға мүмкіндік береді. Құқық қорғау қызметінің теорияда шартты ұсынылатындары келесідей:
1) құқық қорғау органдарының қызметі заңды әсер ету шараларының көмегімен жүзеге асырылады;
2) әсер етудің шаралары заңның ережелеріне сәйкес келуі қажет;
3) қызмет заңда орнатылған тәртіпте белгілі бір процедуралардың сақталуымен жүзеге асырылады.
4) қызметтің жүзеге асырылуы арнайы уәкілетті тұлғаларға қойылады.
Бүгінгі күннің өзінде соттармен шығарылған күдікті шешімдердің жиынтығы, әділетсіз сот актілерін халықаралық арыздандыру жүйесінің болмауы, бақылау өндірістерін қоздырудан бас тарту адамдардың құқықтарымен жағдайды қиындата түседі. Жекелей алғанда http:service.pravstat.kz интернет сайтында келтірілген статистика бойынша бақылау өндірістері түскен бақылау арыздар санының ішінен тек 2011ж. - 6,72 %; 2012ж. - 7,43 %; 2013ж. - 7,13 % қоздырылған, ол 2008ж. - 9,72 %; 2009ж. - 8,35% салыстырғанда төмендеу тенденциясына ие.
2012 және 2013 жылдардағы адамның құқықтары туралы Баяндамада хабарланды: Адамның құқығының саласындағы барынша маңызды мәселелердің қатарына тәуелсіз сот жүйесінің және тиісті құқықтық процедуралардың болмауы жатқызылды, әсіресе күнделікті парақорлықпен, құқық қорғау органдары мен сот жүйесіндегі асыра пайдаланушылықпен байланысты істерде [4, б. 96].
Сот органдары дауда бірінші инстанция сотының шешіміне кейіннен арыз түсіруге қаламаушылық пен мәнсіздік тудырудың бірдей шегін табуға қабілетсіз болады. Көбінесе судьяның адами әлсіздігі парасатты мағынадан басым болады, ал жалғандық пен екіжүзділік кәсіби ауруларға айналады. Дамушы мемлекеттердің сот жүйелерінің негізгі жаулары ретінде адами фактордан туындайтын мыналар шығады:
- непотизм (жақындық, туысқандық-достық және корпоративті байланыстар);
- еріншектік (жалқаулық);
- құзыретсіздік (кәсіпсіздік);
- парақорлық;
- мемлекеттік өндірістерде және кейбір бизнестің артықшылықты субъектілерінде міндетті жасырын лоббилендіру, әдетте монополиялық немесе мемлекетпен құрылған немесе лауазымды тұлғалармен негізделген.
Жоғарыда аталған тұжырымдар мен дамушы мемлекеттердің сот жүйесі үшін жарамды шараларды іздестіруге алып келді, олар тәуелсіздік пен әділеттілікке қол жеткізуге бағытталған. Зерттеулердің нәтижесінде жедел шаралардың тізімі жасалған, олар сот жүйесінің жетілдірілуінің жағымды қарқынын қамтамасыз етуі қажет, негізінен мынаны ұсынамын:
1. Адамның құқықтары бойынша Азиялық халықаралық соттың жасалуына бастамашылық ету.
2. Халықаралық сот инстанциясының пайда болуына дейін жедел тәртіпте бақылау тәртібіндегі сот актілерінің қайта қарастырылу мүмкіндігіне үш кедергілі жетімділікті қамтамасыз ету, соның ішінде мыналарды болдырмау: істің талап етілмеуісіз бақылау арызын алдын ала қарастыру; істің талап етілуімен бақылау арызын алдын ала қарастыру.
3. Бірінші инстанция мен бақылау инстанциясының сотының арасында бір судья мен екі ант берген сот мәслихатшысының көлеміндегі сот актілерін қайта қарастыру бойынша бір инстанцияны қалыптастыру (дамыған мемлекеттердің мысалында: Дания, Греция, Нидерланды, Швеция және т.б.). Ант берген мәслихатшылар интеллигенциядан шыққан, тәуелсіздігімен, әділеттілігімен, дұрыс санасымен, ғылымның, техниканың, өнердің қоғамдық өкілдері мен көрнекті мемлекеттік тұлғалардың қатарынан шыққан болуы керек [5, б. 84].
Қазіргі жүйеде апелляциялық және кассациялық коллегияның судьялары ұқсас, ротациялық, шеңберлік және өзара алмастырылатын қызметтік-функционалдық жағдайға ие бола отырып, и бір ғимараттың көршілес кабинеттерінде бола отырып, өзгермейтін және жеңілмейтін корпоративті-психологиялық кедергіге ие болады.
4. Сот отырыстарындағы сот коллегияларының төрағалық етуші терминін алып тастау. Төрағалық етуші термині басты, негізгі дегенді білдіреді, ол анықтамасы бойынша сот өндірісінде және әділеттілікті жіберуде жарамсыз, онда әр судьяның қорытындысы төрағалық етушіге емес, жеке және тек ары мен заңға бағынуы қажет.
Коллегияның сот отырысы Баяндаушымен ашылып, жүргізілуі қажет, ол коллегия құрамының қалыптасуында анықталады, ол ең жұмыс өтілі аз судья бола алады. Судья коллегияларының барлық судьялары кәсіби мен ант бергендер бірдей өкілеттілікке, жауапкершілікке ие болуы қажет. Сот актісін рәсімдеу процедурасында орындаушы ретінде баяндаушы болуы қажет. Сот актісімен келіспеген жағдайда коллегияның мүшелері оған өзінің ерекше көзқарасын кірістіруге құқылы.
5. Барлық соттардың барлық судьялары лауазымына мемлекеттің Президентімен Жоғарғы соттың ұсынысымен мемлекеттің Парламентімен судья кандитатурасын растағаннан кейін тағайындалуы қажет. Парламент судьяның кандитатурасын оның орнына сайланғысы келген тұлғаның өзінің білімі, кәсіптілігі, өзінің қызметінің нәтижелері, құқық ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.