ҚР мотельдердің даму ерекшеліктері
Кіріспе 3
1.1 Қонақжайлылық индустриясының дамуының тарихы мен заманауи тенденциялары 6
1.2 Мотельдердің және қонақ үй нысандарының түрлері. Қонақ үйлерді жіктеу жүйесі 15
1.3 Қонақ үйді басқарудың ұйымдастырушылық құрылымы 18
2 Қазақстан Республикасының заманауи қонақ үй кешенінің сипаттамасы және оның даму ерекшеліктері 24
2.1 Қазақстандағы мотель қызметтерін басқарудың даму бағыттары 24
2.2 Еліміздегі мотель кешендерін басқаруды жетілдіру жолдары 26
Қорытынды 28
Қолданылған әдебиеттер тізімі 32
1.1 Қонақжайлылық индустриясының дамуының тарихы мен заманауи тенденциялары 6
1.2 Мотельдердің және қонақ үй нысандарының түрлері. Қонақ үйлерді жіктеу жүйесі 15
1.3 Қонақ үйді басқарудың ұйымдастырушылық құрылымы 18
2 Қазақстан Республикасының заманауи қонақ үй кешенінің сипаттамасы және оның даму ерекшеліктері 24
2.1 Қазақстандағы мотель қызметтерін басқарудың даму бағыттары 24
2.2 Еліміздегі мотель кешендерін басқаруды жетілдіру жолдары 26
Қорытынды 28
Қолданылған әдебиеттер тізімі 32
Қонақ үй кәсіпорнының негізгі функциясы тұрғындарға уақытша тұратын үй ұсыну болып табылады.
Қонақ үй индустриясы кәсіпорындарының нарығын қоғамдық-экономикалық құбылыс ретінде айқындауға болады, ол қонақ үй өнімін белгілі бір уақытта, белгілі бір жерде сату-сатып алуды қамтамасыз ететін сұраныстар мен ұсыныстарды біріктіреді.
Қонақ үй қызметтері нарығы қонақ үй кәсіпорындары мен қонақ үй қызметтерін сатып алушылар ретіндегі субъектілердің болуымен сипатталады.
Қазақстанда қонақ үй шаруашылығын дамыту үшін барлық мүмкіндіктер бар.
Республиканың бай тарихы, сирек кездесетін тарихи ескерткіштері, өзіндік мәдениеті, саяси тұрақтылық, барынша ашықтық және оның ынтымақтастыққа дайындығы – осының бәрі туристік сияқты қонақ үй саласының да жедел дамуына ықпал етеді.
Қонақ үйдің негізгі белгілері мыналар:
- номерлік қорлардың болуы;
- міндетті қызметтер жиынын көрсету (номерлерді, санитарлық тораптарды жинау, төмек-орынды күн сайын жаңарту, номерлерде қызмет көрсету);
- қосымша қызметтердің белгілі түр-түрлерінің болуы.
Барлық қонақ үйлерде төрт негізгі қызмет топтары қарастырылған:
- орналастыру;
- тамақтану;
- бос уақыт;
- тұрмыстық қызметтер көрсету.
Олар негізгі, қосымша және ілеспе қызметтерді қамтиды.
Қандай қонақ үйдің болмасын қажетті шарты екі негізгі қызметінің болуы: орналастыру және тамақтандыру.
Орналастыру қызметін ұстау біріншіден, пайдалану үшін арнайы орын-жайлар ұсынылады (қонақ үй номерлері), екіншіден қонақ үйдің құрамы тікелей көрсететін қызметтері ұсыну болыпп табылды: қонақтарды қабылдайтын және ресімдейтін портье, қонақ үй номерлерін жинаушылар жәнен т.б.
Қонақтарға қызметтер көрсету әр түрлі процестерден тұрады: өндірістік (ас үйде тамақ дайындау), сауда (пайдалану үшін дайын тамақ, алкогольді және алкогольсіз ішімдіктерді сату), сервистік (мейрамханада, барда, кафеде, қонақ үй номелерінде официанттардың қызмет көрсетулері).
Қосымша және басқа қызметтерге бассейн, спорт, конференц-залдар, сөйлесіп отыру залдары, автомобильді жалға алу, химиялық тазалау, жуу, шаштараз, массаж кабинеті, және басқалары кіреді.
Қонақ үй индустриясы кәсіпорындарының нарығын қоғамдық-экономикалық құбылыс ретінде айқындауға болады, ол қонақ үй өнімін белгілі бір уақытта, белгілі бір жерде сату-сатып алуды қамтамасыз ететін сұраныстар мен ұсыныстарды біріктіреді.
Қонақ үй қызметтері нарығы қонақ үй кәсіпорындары мен қонақ үй қызметтерін сатып алушылар ретіндегі субъектілердің болуымен сипатталады.
Қазақстанда қонақ үй шаруашылығын дамыту үшін барлық мүмкіндіктер бар.
Республиканың бай тарихы, сирек кездесетін тарихи ескерткіштері, өзіндік мәдениеті, саяси тұрақтылық, барынша ашықтық және оның ынтымақтастыққа дайындығы – осының бәрі туристік сияқты қонақ үй саласының да жедел дамуына ықпал етеді.
Қонақ үйдің негізгі белгілері мыналар:
- номерлік қорлардың болуы;
- міндетті қызметтер жиынын көрсету (номерлерді, санитарлық тораптарды жинау, төмек-орынды күн сайын жаңарту, номерлерде қызмет көрсету);
- қосымша қызметтердің белгілі түр-түрлерінің болуы.
Барлық қонақ үйлерде төрт негізгі қызмет топтары қарастырылған:
- орналастыру;
- тамақтану;
- бос уақыт;
- тұрмыстық қызметтер көрсету.
Олар негізгі, қосымша және ілеспе қызметтерді қамтиды.
Қандай қонақ үйдің болмасын қажетті шарты екі негізгі қызметінің болуы: орналастыру және тамақтандыру.
Орналастыру қызметін ұстау біріншіден, пайдалану үшін арнайы орын-жайлар ұсынылады (қонақ үй номерлері), екіншіден қонақ үйдің құрамы тікелей көрсететін қызметтері ұсыну болыпп табылды: қонақтарды қабылдайтын және ресімдейтін портье, қонақ үй номерлерін жинаушылар жәнен т.б.
Қонақтарға қызметтер көрсету әр түрлі процестерден тұрады: өндірістік (ас үйде тамақ дайындау), сауда (пайдалану үшін дайын тамақ, алкогольді және алкогольсіз ішімдіктерді сату), сервистік (мейрамханада, барда, кафеде, қонақ үй номелерінде официанттардың қызмет көрсетулері).
Қосымша және басқа қызметтерге бассейн, спорт, конференц-залдар, сөйлесіп отыру залдары, автомобильді жалға алу, химиялық тазалау, жуу, шаштараз, массаж кабинеті, және басқалары кіреді.
1. Вуколов В.И. Индустрия туризма и ее кадровый потенциал // Деловой мир Казахстана, 2010, №4-5;
2. Гостиничное хозяйство: справочное пособие. – М., 2013.
3. Гостиничный и туристский бизнес: Учебник / под ред. А.Д.Чудновского. – М., 2010.
4. Гуляев В.Г. Новые информационные технологии в туризме. М. Приор: 2011.
5. Квартальнов В.А. Туризм: теория и практика: избранные труды. В 5 т. Т. 3.
6. Новые цели и функции туризма: экономика и управление. - М.: Финансы и статистика, 2006.
7. Агеев А.Г. Предпринимательство: проблемы собственности и культуры М.: Прогресс, 2011;
8. Андреева О. Д. Технология бизнеса: маркетинг. Учебное пособие. - М.:Издательская группа ИНФРА-М - НОРМА, 2009. - 224с.
9. Браймер Р. Основы управления в индустрии гостеприимства. – М., 2015.
10. Дурович А.П. Маркетинг в туризме: учеб. Пособие. – Минск, 2011.
11. Ердавлетов С.Р. География туризма. – Алматы: 2014
12. Кибанов А.Я. «Управление персоналом организации» Классики маркетинга / сост. Б.М.Энис, К.Т.Кокс. – М.;СПб., 2011.
13. Котлер Ф., Боуэн д., Мейкенз Д. Маркетинг: Гостеприимство и туризм: учебник. – М., 2011.
14. Лесник А.Л., Чернышев А.В. практика маркетинга в гостиничном и ресторанном бизнесе. – М., 2010.
15. Организация и управление гостиничным бизнесом: учебник / под ред. А.Л.Лесника, А.В.Чернышева. – М., 2010.
16. Туризм и гостиничное хозяйство. - Учебник/Под.ред.проф., д.н.э. Чудновского А.Д. - М.:Тандем. –М.: ЭКМОС, 2010. -400с.
17. « Қонақ үй шаруашылығы » Мазбаев О.Б., Омаров Қ.М. Оқу құралы. 2007 жыл.
18. « Туризм және өлкетану негіздері » Мазбаев О.Б., Атейбеков Б.Н., Асубаев Б.К. Оқу құралы. 2006 жыл
2. Гостиничное хозяйство: справочное пособие. – М., 2013.
3. Гостиничный и туристский бизнес: Учебник / под ред. А.Д.Чудновского. – М., 2010.
4. Гуляев В.Г. Новые информационные технологии в туризме. М. Приор: 2011.
5. Квартальнов В.А. Туризм: теория и практика: избранные труды. В 5 т. Т. 3.
6. Новые цели и функции туризма: экономика и управление. - М.: Финансы и статистика, 2006.
7. Агеев А.Г. Предпринимательство: проблемы собственности и культуры М.: Прогресс, 2011;
8. Андреева О. Д. Технология бизнеса: маркетинг. Учебное пособие. - М.:Издательская группа ИНФРА-М - НОРМА, 2009. - 224с.
9. Браймер Р. Основы управления в индустрии гостеприимства. – М., 2015.
10. Дурович А.П. Маркетинг в туризме: учеб. Пособие. – Минск, 2011.
11. Ердавлетов С.Р. География туризма. – Алматы: 2014
12. Кибанов А.Я. «Управление персоналом организации» Классики маркетинга / сост. Б.М.Энис, К.Т.Кокс. – М.;СПб., 2011.
13. Котлер Ф., Боуэн д., Мейкенз Д. Маркетинг: Гостеприимство и туризм: учебник. – М., 2011.
14. Лесник А.Л., Чернышев А.В. практика маркетинга в гостиничном и ресторанном бизнесе. – М., 2010.
15. Организация и управление гостиничным бизнесом: учебник / под ред. А.Л.Лесника, А.В.Чернышева. – М., 2010.
16. Туризм и гостиничное хозяйство. - Учебник/Под.ред.проф., д.н.э. Чудновского А.Д. - М.:Тандем. –М.: ЭКМОС, 2010. -400с.
17. « Қонақ үй шаруашылығы » Мазбаев О.Б., Омаров Қ.М. Оқу құралы. 2007 жыл.
18. « Туризм және өлкетану негіздері » Мазбаев О.Б., Атейбеков Б.Н., Асубаев Б.К. Оқу құралы. 2006 жыл
Курстық жұмыстың тақырыбы: ҚР мотельдердің даму ерекшеліктері
Мазмұны
Кіріспе 3
1.1 Қонақжайлылық индустриясының дамуының тарихы мен заманауи тенденциялары 6
1.2 Мотельдердің және қонақ үй нысандарының түрлері. Қонақ үйлерді жіктеу жүйесі 15
1.3 Қонақ үйді басқарудың ұйымдастырушылық құрылымы 18
2 Қазақстан Республикасының заманауи қонақ үй кешенінің сипаттамасы және оның даму ерекшеліктері 24
2.1 Қазақстандағы мотель қызметтерін басқарудың даму бағыттары 24
2.2 Еліміздегі мотель кешендерін басқаруды жетілдіру жолдары 26
Қорытынды 28
Қолданылған әдебиеттер тізімі 32
Кіріспе
Қонақ үй кәсіпорнының негізгі функциясы тұрғындарға уақытша тұратын үй ұсыну болып табылады.
Қонақ үй индустриясы кәсіпорындарының нарығын қоғамдық-экономикалық құбылыс ретінде айқындауға болады, ол қонақ үй өнімін белгілі бір уақытта, белгілі бір жерде сату-сатып алуды қамтамасыз ететін сұраныстар мен ұсыныстарды біріктіреді.
Қонақ үй қызметтері нарығы қонақ үй кәсіпорындары мен қонақ үй қызметтерін сатып алушылар ретіндегі субъектілердің болуымен сипатталады.
Қазақстанда қонақ үй шаруашылығын дамыту үшін барлық мүмкіндіктер бар.
Республиканың бай тарихы, сирек кездесетін тарихи ескерткіштері, өзіндік мәдениеті, саяси тұрақтылық, барынша ашықтық және оның ынтымақтастыққа дайындығы - осының бәрі туристік сияқты қонақ үй саласының да жедел дамуына ықпал етеді.
Қонақ үйдің негізгі белгілері мыналар:
- номерлік қорлардың болуы;
- міндетті қызметтер жиынын көрсету (номерлерді, санитарлық тораптарды жинау, төмек-орынды күн сайын жаңарту, номерлерде қызмет көрсету);
- қосымша қызметтердің белгілі түр-түрлерінің болуы.
Барлық қонақ үйлерде төрт негізгі қызмет топтары қарастырылған:
- орналастыру;
- тамақтану;
- бос уақыт;
- тұрмыстық қызметтер көрсету.
Олар негізгі, қосымша және ілеспе қызметтерді қамтиды.
Қандай қонақ үйдің болмасын қажетті шарты екі негізгі қызметінің болуы: орналастыру және тамақтандыру.
Орналастыру қызметін ұстау біріншіден, пайдалану үшін арнайы орын-жайлар ұсынылады (қонақ үй номерлері), екіншіден қонақ үйдің құрамы тікелей көрсететін қызметтері ұсыну болыпп табылды: қонақтарды қабылдайтын және ресімдейтін портье, қонақ үй номерлерін жинаушылар жәнен т.б.
Қонақтарға қызметтер көрсету әр түрлі процестерден тұрады: өндірістік (ас үйде тамақ дайындау), сауда (пайдалану үшін дайын тамақ, алкогольді және алкогольсіз ішімдіктерді сату), сервистік (мейрамханада, барда, кафеде, қонақ үй номелерінде официанттардың қызмет көрсетулері).
Қосымша және басқа қызметтерге бассейн, спорт, конференц-залдар, сөйлесіп отыру залдары, автомобильді жалға алу, химиялық тазалау, жуу, шаштараз, массаж кабинеті, және басқалары кіреді.
Қазіргі уақытта қосымша қызметтер қонақ үй кәсіпорнының нарықтық тартымдылығын қалыптастыруда ерекше маңызға ие болуда.
Тәуелсіз кәсіпорын болсын немесе ішінара қонақ үй корпорациясы болсын барлық отельдердің негізгі міндеті қоғамның белгілі бір қажеттілігіне қызмет етуді, сонымен қатар оның иесіне пайда түсіруді білдіреді.
Мотель - отельдің бір түрі, шағын қонақ үй. Мотель жол бойы қонақ үйін білдіреді.
Әдетте мотельдер бір немесе екі қабаттан тұрды, қосымша қызметтер мен номерлер түрлері санаулы, сондықтан тұру құны да соған сәйкес болады.
Зерттеу жұмысының өзектілігі: Біздің елімізде қонақ үй қызметті арттыру мәселесі үлкен орынға ие. Қонақжайлылық индустриясында қонақ үй саласында персоналдың имиджін құру, квалификациялы білікті жұмыскерлерді дайындау - халықаралық қатынас пен байланыстағы, республика аумағындағы өзекті мәселелердің бірі болып табылады, Қазақстан деңгейін қолдаудағы қонақ үйлік туристік индустриясын дамутуға бағытталған барлық мемлекеттік бағдарламаларды жүзеге асыру керек.
Өткен ХХ ғасыр мен ХХІ ғасырдың бірінші онжылдығы туризмнің даму жолында көптеген оқиғалар мен құбылыстарға толы болды. Бүгінгі туризм әлем экономикасындағы маңызды әлеуметтік-экономикалық тармақтарын басқарып, халықаралық деңгейдегі экономикалық байланысын дамуына зор ықпал етуде.
Қонақ үйлік индустриясы қоғамдағы экономикалық мәселелерін шешуде маңызды әсер етуде. Дамыған елдерде туризмнен түскен табыс қара және түсті металлдардың халықаралық саудасынан түскен табыстан екі есе жоғары екені белгілі. Туризмнен түскен табыс сол аумақтың экономикасын көтеруге қабілетті.
Қонақ үй индустриясы дамып жатқан аумақтың инфрақұрылымына, тұтынушылық нарығына және басқа да кәсіпкерлік қызметтердің дамуына экономикалық ықпалын тигізеді.
Әлемде туризмнің дамуына көп көңіл бөлуде, себебі бұл салалар жоғары табысты және тез өтуші. Валюталы түсіміне қарай туризм әлемде үшінші орынға ие. ДТҰ сарапшыларың болжамы бойынша туризм ХХІ ғасырда да ілгері дамиды және әлем экономикасының қозғалтқышы болады.
Қонақ үй индустриясы Қазақстан Республикасындағы іскерлік шеңберде қызығушылықтарды арттырады. Демек, ішкі нарықтағы мемлекетік емес экономикалық және өндірістік құрылымдардың жаңа бастау алған кәсіпкерлердің табыс көзі болып табылады. Сондықтан, Қазақстандағы қонақ үй индустриясы мен туризм нарығындағы персонал имиджін қалыптастыруды ішкі туристік саудасы мен халықаралық байланысын күшейту мәселесі тұр.
Осылайша, зерттеу жұмысының өзектілігі: қонақ үй кәсібінің даму ерекшеліктерін зерттей отырып, мотельдердің Қазақстан Республикасындағы өзгеше тараптарын анықтау, олардың жетілдірілу жолдарын іздестіру болып табылады.
Ал зерттеу жұмысының мақсаты: бүгінгі таңдағы еліміздегі мотельдердің даму ерекшеліктерін айқындау болып табылады.
Ал зерттеудің міндеттері келесідей:
- Қонақжайлылық индустриясының дамуының тарихы мен заманауи тенденцияларын қарастыру;
- Мотельдердің және қонақ үй нысандарының түрлерін зерттеу;
- Қонақ үйді басқарудың ұйымдастырушылық құрылымын айқындау;
- Қазақстан Республикасының заманауи қонақ үй кешенінің сипаттамасы және оның даму ерекшеліктерін анықтау;
- Қазақстандағы мотель қызметтерін басқарудың даму бағыттарын зерттеу;
- Еліміздегі мотель кешендерін басқаруды жетілдіру жолдарын іздестіру.
Зерттеу жұмысының құрылымы: курстық жұмыс кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан, қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1 Қонай үй шаруашылығын зерттеудің теориялық мәселелері
1.1 Қонақжайлылық индустриясының дамуының тарихы мен заманауи тенденциялары
Ең алғашқы қонақ үйлердің пайда болған уақытын дәлірек айту мүмкін емес. Бұл қонақ үй тарихы ежелгі ғасырлардан келе жатыр. Ежелгі грек елдерінде арнайы таверналар, қонақ үй сияқты көрген. Бірақ алғашқы қонақ үй шаруашылығының басталуы Рим елінде болды. Дәл осы Рим елінде саудагерлер мен чиновниктер кездесіп, саяхатқа шығуларына тура келіп, өздерінің шаруаларын басқа елдерде шешіп, еріксіз саяхатқа шығып, қонақ үй сияқты таверналарда тұруға тура келетін. Осындай қажеттілік туғаннан кейін, жол бойындағы бір түнеуге арналған таверналар, қонақ күту орындары ашыла бастады.
Осы кезде Рим елінде әр түрлі қойылымдар, театрларда спектакльдер қойылуымен қатар келген көрермендерге уақытша тұрақтайтын орын керек болғандықтан, арнайы орындар салына бастады және жаңбыр жауған, кезде көрермендер сол жерде отырып, көруге ыңғайландандырып салған болатын.
Арнайы келетін, жоғары лауазымды адамдардың орналасатын отыратын жерлерін алдын ала қарастырып, басқа көрермен ретінде көретін, саудагерлер мен көпестердің отыратын, орналасатын жерлері өздері дайындауға тура келетін. Орналасатын, жататын жерлері, аса ыңғайлы деп айтуға келмейді, бірақ бір жатуға тұрарлықтай, көбінесе ағаштан салынған жатақ орындары болатын. Бағасы нақты тұрақтанған емес, әр саудагерлер өзінше қожайынмен келісіп, ақысын төлеп, қанша тұрғысы келсе сонша тұратын.
Орта ғасырдағы, Еуропа еліндегі уақытша тұру орындары, жер үйлер ретінде болған, оларды саудагерлер немесе көпестер арнайы уақыт аралығында иемденген [1, б. 54].
Адам баласының негізгі мекені - жеке үйі. Осыған сай, халқымыздың басым бөлігінің саналы ғұмыры өз шаңырағында өтеді. Біз жұмысқа, дүкенге, сондай-ақ бос уақытымызды ойдағыдай өткізу үшін дос-жарандарымызға барып, кешкісін үйімізге қайта ораламыз. Алайда, кейбір азаматтар еңбек демалысына, іссапарларға және өзге де себептерге байланысты жыл бойы жиі-жиі үйде тұрақтамауы мүмкін. Мұндайда олар аялдайтын бірден-бір орын - мейманхана.
Қаланы саяхаттай жүргенде дүкендер, кеңселер, шеберханалар, мейрам-ханалар және басқа да көңіл көтеретін, демалатын орындар көзге бірден түседі. Керісінше қала сыртына қарай бет алсақ, фабрика, ферма және автозаправкаларды кездестіреміз. Осы ретте қаланың қақ ортасынан да, қала маңынан да алдымен байқалатын бір ғимарат - мейманхана. Кімнің болса да әлеуметтік-тұрмыстық қажеттілігін қанағаттандыратын орындарға кенде емеспіз. Қонақ үйлер де осындай нысандар қатарында.
Тұтынушылардың көзқарасынша мейманхана - коммерциялық негізде тұру үшін арнайы бөлме бөлетін әрі қызметін сатуға ұсынатын мекеме.
Қонақ үй шаруашылығының шығуы және дамып жетілуі қоғамымыздың даму тарихымен тікелей астасып жатыр. Ең алғашқы мейманханалық мекемелер - ежелгі Шығыстың өркениетті елдерінде саяхат жасаушы адамдарға қызмет көрсету мақсатында біздің эрамызға дейінгі екі мың жылдай бұрын пайда болған.
Ерте дәуірлерден-ақ римдіктер мемлекет мұқтаждықтарына қарай саяхат жасаушыларға арнайы ғимараттар тұрғыза бастапты. Жол бойында ерекше сән түзеген бұл ғимараттар бір қарағанда сарай секілді. Меймандостық мекемелерін құру жолында Шығыс, Азия және Кавказ елдеріндегі сауда байланыстарының дамуы үлкен роль атқарды. Аталған аймақтардың территориясы арқылы алып сауда жолдары қалыптасты. Осылайша тауар жүктеген керуендер көші басталды.
Саяхат жасаушыларды түнету мақсатында сауда жолдарын жағалай керуендерді жайғастыратын орындар құрылды. Ұлы қабырғамен айнала қорғалған сарайлар кезінде керуеншілерді қолайсыз ауа-райынан, сондай-ақ түрлі жол азабынан сақтады.
Орта ғасырлардағы қонақжай орындарын дамытудың діни дәстүрлерге де ықпалы болды.
Қонақ үй шаруашылығын дамытудағы тағы бір елеулі кезең Еуропадағы ат күшімен атқарылатын пошта және көлік қатынасының орнауымен байланысты бекеттер. Пошта жолы бойында мемлекеттік тасымалдауға, сондай-ақ демалыс орындарына қызмет көрсететін пошта бекеттері пайда болды.
ХV ғасырларда тұрғын сарайлар пошта бекеттеріне біріктірілді. Оларға мейманхана деген атау тағылды. Осыдан соң кейбір ірі қалаларда қонақжай орындарының қатары біртіндеп көбейе бастады. Бірақ, бұлар - өзгеше сипатта. Мұндағы ерекшелік - жолаушы-жүргіншілердің орналасып, тамақта-нуымен қатар, олардың коммерциялық құрылымдарын жетілдіруіне жол ашылғандығы. Осыған орай, қонақ үйлерде жабдық бөлмелер, сауда қатарлары, дүкендер, қоймалар құрылды [2, б. 78].
Осыған байланысты уақытша тұру орындары, арнайы бизнес түріне айналып, жер үйлерін жалға беріп, өздері осыдан пайда тауып отырған. Сол кезде үлкен тастардан тек монастырлар және үлкен сарайлар салынған. Сондықтан, бай адамдар сол жерде тоқтағандарын жөн көрген, өйткені олардың ақшаларын қарапайым жер үйлерде талап кетуі мүмкін болды. Монастырлар саяхатшылар мен олардың беретін көмек ақшалары. Осы шіркеулер мен монастырлар да адам қонып шығулары көбейіп, осыдан кейін алғашқы қонақ үй желісі (жүйесі) пайда болды. Қонақ үй шауашылығы мен айналысу, лауазымды шаруашылықтың бірі болды және сонымен қатар Қонақ үй қожайындары одағында мүше болу лауазымдылықтың белгісі болды. Бұл іспен айналысу дами түсті және арнайы ережелер мен ережелерді өзара сақтау қадағаланып отырды.
Осы кездерде 200 жылға созылған крестік саяхаттар, 1095 жылдары қонақ үй шаруашылықтарының дамуына әкеп соқты. Осы кезде крестік саяхатта қанша адамдар жолға шығып, оларға орналасу орындары керек болды. Сол уақыттан бастап қонақ үйдің дамуы өрши түсті. Әсіресе солтүстік Италия, Еуропа мен Шығыс елдері, Қайта даму эпохасының ең алғашқы куәгерлері болды.
1539 жылы Генрих VIII монастырларды жабып, өзі білместен, барлық қонақ үй шаруашылығының дамуына кесірін тигізді. Осы шіркеулер мен монастырларда табынушылар тұрақтанып, соның ішінде табынып, сол жерде түнеп, тамақтанатын, бірақ шіркеу мен монастырларды сатып, қонақ үй шаруашылығын дамуын тоқтатып тастады. Ал басқа елде, мәселен Англия елінде қонақ үйге байланысты арнайы заң шығып, үақытша тұрақтану жерлерінде, патшалық поштаны тасушыларға, жылқыларын айырбастап, саяхатшылардың жағдайын жақсартылуы, заңмен қадағаланып отырды.
XIX ғасыр аяғы мен XX ғасырдың басында қарапайым қонақ үйлер күймелік түрде болған, сол күймелік қонақ үйлер бұрынғы замандағы адамдар жадында сақталған. Күймелік қонақ үйлер 1784 жылы Ұлы Британияда, сол кезде парламент өз хаттарын күймеде тасымалдаған. Пошталық экипаждар тек 7 адамдық болған. Зиялы, қалталы адамдар тек өздері, пошталық фоэдарсыз жол жүру мүмкіндіктері болды. Халықтық пошта, сол кезде көптеген қонақ үйлер мен қамсызданған.
Қалалық қонақ үйлер қол хатшылардың сұраныстарына тәуелді болып, тек солардың арқасында күн көріп, егер оларда күймелік сяхатшыларды қабылдау үшін ауыспалы жылқылары болса, сол кезде ғана олар сол қонақ үйде түнейтін болған. 1838 жылы Ағылшын Парламенті почтаны темір жол арқылы тасымалдауға рұқсат беріп, сол кезде күймелік почта тасу эрасының тоқтаған кезі болды.
Ең алғашқы қонақ үйлер Франция елінде пайда болды. Бұл табиғаты әсем жерлерде салынған зәулім сарайлар болды. Олар үлкен тастардан салынып, ынғайлы, жанға жайлы және бұндай қонақ үйде тек қалталы адамдар тоқтай алған.
1829 жылы Тремон - Хаус қонақ үйі Бостон қаласында ашылды. Бұл қонақ үйлердің арасындағы толық қазіргі талаптарға сай келетін жеке даретхана мен жуынатын бөлмесі бар, әр бөлмеге арнайы жеке кілттері бар, қонақ үй болған еді. Көп қонақ үйлер темір жолдың бойында орналасқан, себебі сол кезде темір жол ең тиімді көлік және бизнестің үлкен көзі болды.
XIX ғасырдың аяғында қонақ үйлердің жүйесі қалыптаса бастады. Еуропада қонақ үй жүйесінің қонақжайлы болу, престижді белгілердің бірі болды. Мысалға алатын болсақ, Цезарь Ритс өз атынан жұмыс істеуге лицензия берген болтын [3, б. 89].
Кейін Америкада Эльворт Статлердің Буффало Статлер қонақ үй жүйесінен тарай бастады. Ол бөлме және жуынатын бөлмені 1,5 долларға беретін болған.
30-жылдары қонақ үй жүйесінде басымдау болған Конрад Хилтон Хилтон қонақ үйлері және Эрнест Эндерсон Шератон қонақ үйлері.
Орта ғасырлық Қазақстанда сол уақытта қонақ үйлерге ұқсаған караван сарайлар болған еді. Бұл Қазақстанның ірі қалаларының жолдарында орналасқан болатын. Караван сарайларды көбінесе дәулетті адамдар ұстаған болатын. Караван сарайларда ас дайындайтын бөлмелері, ас үйі бөлек, жолаушылардың демалу орындары бөлек, киім-кешек қоятын жерлері бөлек болатын. Караван сарайлардың қожайындары жолаушылардын өздерінен орналасқан үшін, белгілі мөлшерде ақша алатын.
Көшпелі аудандарда (барлық Қазақстан территориясы көшпелі деп айтса да) қонақ үй шаруашылығы, оны егер солай айтуға келсе, мүлдем басқаша болды, бұл жергілікті халықтын менталитетіне байланысты болды. Қазақ елінің әдет-ғұрпына байланысты, көшпелі елдің қадірлі қасиеті, ол жолаушыны төресіндей күтіп, ол үшін ешқандай төлем ақысыз қызмет көрсетіп, силау болатын. Егер ол қонақты қаншалықты жақсы күте алса, соншалықты ол егер сондай жағдайға тап болса, оны да жақсы күту шарт еді.
Қазақ елінде қонақ үй шаруашылығының толықтай дамуы тек Ресей империясына қосылған кезде басталды. Осы кезде ірі қалалардың инфраструктурсы жақсартып жатқан кезі еді. Салынған, қонақ үйге ұқсаған орындары қызмет көрсету түрлері санаулы болатын. Сол кезде Бостон қаласында 1829 жылы алғашқы қонақ үй жұмыс істей бастаған.
XIX ғасырдың қонақ үй жүйелері құрыла бастады, бірақ Қазақстан бұл үрдістен шетте қалып, экономикасы мен мәдениеті айтарлықтай дамымаған ел үшін бұл қажет емес сияқты болды.
Кейін қазан револициясынан кейін, өнеркәсіп сферасы және өнеркәсіп емес сфералары қарқынды даму кезеңі басталғаннан кейін, қазіргі қонақ үйлерге ұқсаған қызмет көрсетулер дами бастады. Атап айтсақ Қазақстанның ірі деген қалалары: Қарағанды қаласында Чайка, Алматы қаласында Иссык, Целиноград, қазіргі Астана қаласындағы Турист, қазіргі Абай қонақ үйлері болатын [4, б. 45].
Отель сөзі ХVІІІ ғасырда қолданысқа енді. Кезінде Францияда көп пәтерлі ғимараттарды отель деп атаған. Мұндай пәтерлер негізінен бір күнге, бір аптаға не бір айға жалға берілетін. Көп ұзамай бұл терминді Америка Құрама Штаттарының тұрғындары қабыл алды. О бастан-ақ алпауыт Америка - мейманханаларды техникалық жарақтандыру ісіндегі жаңа ережелердің, жаңа енгізілімдердің Отаны. Бұл елдерде мейманханаға деген сұраныс қашан да жоғары. Өйткені, мұнда уақытша қоныстануға бел байлаған эмигранттар жиі барып тоқтайтын. Әлемнің алпауыт мемлекеттерін жаулап алған қонақ үй бизнесі көп ұзамай қазақ даласында да дәуірледі.
Кейiнгi жылдары елiмiзде жанданып келе жатқан саланың бiрi - туризм. Бұл өз кезегінде экономикамыздың едәуiр пайда әкелетiн тармағына айналуымен қатар қонақ үй саласын ілгерілетуге септігін тигізіп келеді.
ҚР Үкіметінің Экономиканың басымдық секторындағы пилотты кластерді құру және дамыту жөніндегі жоспарын бекіту туралы Қаулысында қазіргі таңда туристік бизнес жандана түскендігі сөз етілген. Қазақстан алдағы 3-4 жыл ағымында елімізге келетін туристерді 10 есеге ұлғайтуды көздеп отыр.
2006-2007 жылдардағы республикамыздағы қонақ үй бизнесінің қарқынды дамуы экономикалық өсіммен байланысты сипатталады. Қонақ үй шаруашы-лығын дамытуға сыртқы және ішкі туризмнің дамуы нәтижесінде қатысушылар санының көбеюі ықпал етті.
Қазақстанда туризмді дамытудың 2007-2011 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын іске асыру қорытындысына сәйкес 2009 жылғы келушілер саны 2008 жылмен салыстырғанда 26,7%-ға өсті. Сырттан келушілер туризмі 31,5%-ға өсіп, 3996,3 мың адамды құраса (36,9%), сыртқа шыққан туристердің саны 2008 жылға қарағанда 22,7%-ға өсіп, 3396,0 мың адамды құрады немесе жалпы келушілер ағынының 31,3% құрады және ішкі туризмнің келушілер саны 25,5%-ға өсіп, 3449,0 мың адамды құрады. Көрсетілген қызметтің жалпы көлемі 45%-ға өсіп, 34557,3 мың теңгені құрады, сатылған жолдамалардың құны 11036,0 млн. теңгеге жетті (1,7 есе көбейді). 2009 жылы 904 туристік фирма және туристік қызметпен айналысатын 46 жеке кәсіпкер 422,6 мың келушілерге қызмет көрсетті. Республикадағы барлық қонақ үйлерде 1906,9 мың адамға қызмет көрсетілген және қызмет көрсетуден 28166,4 млн. теңге түскен. Орналастыру объектілерінде 25565 нөмір есептелді, бір уақыттағы сыйымдылығы 58612 койко-орынды құрады.
2008 жылғы есеп бойынша республикамыздағы мейманхана, мотель және келушілерге арналған жатақханалар саны - 385, ал келгендерді орналастырумен шұғылданатын кәсіпкерлер - 163. Мейманханалардағы бір жолғы сыйымдылық - 33 399 орын болса, нөмірлер саны - 15 515. Орта статистикалық әрбір қонақ үйдегі 86,8 орынға 40,2 нөмірден келеді. Сонда бір нөмірдегі орташа сыйымдылық көлемі - 2,2 төсек-орын.
2000-2006 жылдары елімізде мейманханалар саны күрт өсті. Бұл Қазақстанға шетелдік азаматтардың іскерлік мақсатпен келу көрсеткішінің көбеюімен байланыстырылады. Екінші жағынан, соңғы жылдары халық-аралық стандарттарға сай келетін жеке мейманханалар, қонақ күту үйлері мен туристерді жайғастыратын өзге де стационарлық орындар бой көтеріп, ескі мейманханаларға жөндеу жұмыстары жүргізілуде.
2000 жылмен салыстырғанда мейманханалар, мотель және келушілерге арналған жатақханалар саны 226 бірлікке, яғни 2,4 есе өскен болса, 1994 жылмен салыстырғанда - 6,7 есе артық. 2000 жылмен салыстырғанда қонақ үйдегі бір жолғы сыйымдылық 2-2,5 есеге, нөмірлер саны - 6391 бірлікке, яғни 1,7 есе ұлғайды.
Қор нөмірінің көлемі жағынан аса ірі қонақ үйлер Алматы және Астана қалаларында орналасқан. Алматыдағы мейманханалар орта есеппен алғанда 148,8 орынға 72,5 нөмірден, ал Астанадағы 66,2 орынға 38,4 нөмір сәйкес келеді.
Қазіргі таңдағы өзекті мәселе - қонақ үй шаруашылығын меншік формасы бойынша бөлу. Жоғарыда аталған 385 орынжайдың 22-сі мемлекет меншігінде болса, 340 - жеке меншікке, 17-сі өзге мемлекеттердің, олардың азаматтары мен заңды тұлғаларының меншігіне тиесілі.
Ал 340 қонақ үй шаруашылығы жеке меншіктікі десек, соның 37-сі шетелдіктермен бірлескен меншік үлесінде.
Еліміздегі 385 қонақ үй орынжайларының 350-і қалалық жерлерде орналасса, 35-і ауылдық елді-мекендерден (11 облыстағы) орын алған. Бір өкініштісі, Батыс Қазақстан, Қызылорда және Маңғыстау облыстарындағы ауылдық жерлерде қонақ үйлер мүлдем аз.
Қазақстандық қонақ үй рыногын төмендегіше топтастыруға болады:
Бес отель 5 жұлдызды, жиырма үші 4 жұлдызды категория қатарына тіркелсе, 3 жұлдызды қонақ үйге елу нысан қатысты. Қалған қонақ үй қорлары - арзан сегменттегілер. 5 жұлдызды қонақ үйлердің менеджменттері шетелдіктердің басқаруында, келесі категориядағыларға жетекшілік ететіндер - жергілікті топ-менеджменттер.
Жалпы халыққа қызмет көрсету саласына жататындар - білім беру, денсаулық сақтау, мәдени-тұрмыстық қызмет т.б. Осылармен қатар қызметтің дербес және спецификалық айырмасы пайда болды. Әрбір жеке тұлғаның қажеттіліктерін қамтитын қызметті дербес, ал қоғамдық не ұжымдық қажеттіліктерді қанағаттандыратын қызметті спецификалық деп ұғыну керек. Қызметтің қос түрі де - қазақстандық қонақ үйлер үшін жат емес.
Қызмет атаулының жалпы құрамынан мейманханадағы тұрмыстық қызметті бөліп қарауға болады. Тұрмыстық қызметтің өзі екіге бөлінеді. Оның бірі қызметтің бір түрі бола тұрып екіұдайылық сипат алады. Сондай-ақ ол материалдық құндылыққа да ие. Мәселен, тұрмыстық қызмет көрсету саласына қатысты болса да, киімдерді тазалау және жөнге келтіру арқылы мейманхананың материалдық байлығын арттыруға қомақты үлес қосады. Қызметтің өзге топтары меншікті қызмет түріне жатады. Ол мейманханадағы монша, кір жуатын орын және фотография тәрізділер арқылы көрінеді. Қызмет классификациясының тағы бір түрі жоғарыда ұсынылды. Мұнда қызмет көрсетуді үш бөлімге жіктеген. Олар: Ақылы қызмет, жеңілдетілген қызмет және тегін қызмет [5, б. 64].
Мұның алғашқысы жеке кірістері есебінен клиенттің материалдық және әлеуметтік-мәдени сұраныстарын орындайды. Осы арқылы тұрмыстық қызмет орны, кино, театр, жолаушы тасымалы, халыққа байланыс қызметін көрсету (пошта, телефон, телеграф, радио, телекс, факс) секілді қызметтің барлық түріне толықтай төлем жасалады. Ал екіншісі халықтың жарым-жартылай төлеуін талап етеді. Қосымша ақыға мемлекет немесе қонақ үй шаруашылығыдар жауапты. Жеңілдетілген қызмет тұрмысы төмен топтағыларға, мүгедектерге көрсетіледі.
Қонақ үй қонақ үй шаруашылығыдарын функциональдық бағытына қарай былайша топтастырамыз:
1) Арнаулы мейманханалар, оған жататындар:
Іскерлік мақсаттағы мейманханалар - бұл туристерге арналған, саяхатшылардың басты мұраты - кәсіби іс-әрекет (бизнес, коммерция, кездесулер, кеңестер, симпозиумдар, конференцилар, конгресстер, өзара тәжірибе алмасу, оқу, көрмелер, тұсаукесерлер т.б.) орнату. Бұл категорияға бизнес-отельдер (коммерциялық отельдер), конгресс-отельдер, конгресс-орталықтары және басқалар жатады.
Демалуға арналған мейманханалар - бұл да негізінен туристерге арналған, саяхатшылардың мүддесі - демалу және ем алу. Бұл категорияға қатыстылар: курорттық мейманханалар, пансионаттар мен демалыс үйлері, туристік-экскурсиялық мейманханалар, туристік-спорттық қонақ үйлер, казино-отельдер.
2) Транзитті мейманханалар, бұлар қысқа мерзімге келген туристерге қызмет көрсетуді жүзеге асырады. Мұндай мейманханалар авиатрасса-лардың, автотрассалардың, темір жол трассаларының және сулы трассала-рының жанына орналастырылған.
3) Барлық уақытта тұруға арналған мейманханалар. Бұл типтес қонақ үйлер Қазақстанда жоқ.
Жұмыс ұзақтығы бойынша қонақ үйлер төмендегіше жіктеледі:
1. Жыл бойы жұмыс істейтіндер;
2. Екі маусым жұмыс істейтіндер;
3. Бір мезгілдік.
4. Қызметтің келесі сипаттағы құрылымы да тұрмыста кең тараған:
5. Қызмет жасаушы;
6. Қызмет көрсетуде клиеттің болуы;
7. Көрсетілетін қызмет бағыты;
8. Қызметті жасаушының мақсатты уәжі;
9. Қызметтің нақты саласына қарай істелген қызметтер;
10. Өндірістің белгілі бір тауарлық өнімі ретіндегі қызметтер.
Қызмет көрсету оны тұтынушы тұтынып, қанағаттанатын болған жағдайда, қызмет көрсетіледі деп санауға болады. Айта келсе, қызмет көрсетуді бір жерде сақтап, оны бөлшектеп көрсетуге болмайды. Егер қызмет көрсетуші өзін күттіріп қоятын болса, қызмет көрсету бағасы төмендеп, сапалы болмайды. Қызмет көрсету сапасы, ол қызмет көрсетуші мен оны тұтынушы арасындағы қарым - қатынас болып табылады. Бірақ қазіргі кезде барлығы техника арқылы, автоматтар арқылы қызмет көрсетіп жатса да, адамның қатысуымен болып жатыр. Ол үшін жақсы қарым - қатынас жасай алатын адам керек. Сондықтан қанша жерде автомат арқылы қызмет көрсете алсақ та, адамның қатысуынсыз еш нәрсе шықпас, өйткені қатынасқа түсетін адам әр түрлі болады, оны психология жағынан дайындау керек.
Қызмет көрсету өзінің мағынасы, қолдануына байланысты 2 түрге бөледі. Материалдық және әлеуметтік - мәдени болып бөлінеді. Материалды қызмет көрсету, ол бір затты қалпына келтіру, сақтап қалу жатады. Егер тұтынушы - алтыннан жасалған зергерлік бқонақ үй шаруашылығыды, өңдеу, жөңдеу жұмыстары жатады, тұтынушыға жағдай жасау, бір сөзбен айтқанда, комфорт - ынғайлылық жағдайын жасау. Әсіресе материалды қызмет көрсетуге жоғарыда айтылып кеткендей жөңдеу, өңдеу, тасымалдау, тамақ өнер кәсібіндегі қызмет көрсетулер жатады [6, б. 13].
Әлеуметтік - мәдени қызмет көрсету түрі - бұл рухани қажеттіліктерді қанағаттандыру бағытындағы қызмет көрсетулер. Әлеуметтік - мәдени қызмет көрсетулер түрі, адамдардың денсаулығын қалпына келтіру, сауықтыру, емдеу, демалу, рухани және физикалық сауықтыру түрлері жатады. Әлеуметтік - мәдени қызмет көрсету түріне медициналық қызмет көрсету, мәдени қызмет көрсету, туризм, білім беру сфералары жатады.
Егер белгілі бір ҚР қонақ үйіне квалификация берілсе, сонымен қатар талаптар беріледі:
қызмет көрсетудің сапасы мен саны;
қызмет көрсетудің деңгейі;
Қызмет көрсетулер шарттарында белгіленгендей, сапалы деңгейде қызмет көрсетілуі тиіс, егер ондай шарт бойынша қызмет көрсетілмесе, онда тұтынушы өз наразылығын толықтай білдіруге құқылы.
Қонақ үйде көрсетілетін қызмет түрлері екі түрге бөлінеді, негізгі және қосымша, ақылы және ақысыз көрсетілетін қызмет түрлері болады.
Негізгі қызмет көрсету түрлеріне орналасу және тамақтану жатады. Келушілерді тіркеу қонақ үйлерде үзіліссіз, үздіксіз қабылдау жұмысы жүреді. Қонақ үйде тұрушыларды ең бірінші болып, тамақтану орнында, байланыс жүйесінде, күнделікті қызмет көрсетулерде бірінші болып, оларға қызмет көрсетіледі, одан кейін басқаларын тиянақтайды. Қонақ үйде қосымша ақысыз мынадай қызметтер көрсетіледі: жедел жәрдем шақыру, медициналық қобдишамен тегін қолдану, егер газет, журнал, хат келсе, оларды бөлмеге алып келу, тапсырыс бойынша уақытымен қонақтарды ояту, бір комплекті ыдыс аяқ, ине, жіп, қайнаған су, ас үй ыдыстарын беру.
Міндетті және ақысыз қызмет көрсетулерден басқа, қонақ үй, қызмет көрсетулердің үлкен кешенді түрде ақалы қызметтер түрін көрсетеді. Олар арнайы құрылған (гост 50645 - 94 туристік - экскурсиондық қызмет көрсету. Қонақ үй квалификациясында) айтылған ережелерге сай болуы тиіс.
Барлық қонақ үйлерде қызмет көрсетулер тізімі, қонақ үйдің деңгейіне байланысты болады. Барлық қонақ үйлерде қызмет көрсету тізімі толық болуы мүмкін емес. Бірақ оған қарамастан қонақ үйлер өздерінің қызмет көрсету түрлерін сапалы және жоғары деңгейде көрсетуге тырысып бағуда.
Қызмет көрсету кәсіпкерліктер, көбінесе ынғайлы жерлерде, қол жетімді жерде орналасу қажет (көбінесе бірінші қабатта орналасады). Вестебюльде, қабаттарда, бөлмелерде, қай уақытта қандай қызмет түрі көрсетіледі және қонақ үйлдің ішкі сызбалары, жалпы қонақ үй туралы ақпараттар берілуі шарт және олар қонақтарға ынғайлы болу керек. Орташа есеппен басшы, қызметкерлерді басқаруға немесе кадрларға жұмыс уақытының 69% дейін жұмсайды.
Қонақ үй қызметкерлерінің, егер ол қандай да бір өндірістік функцияларды тікелей орындамайтын жағдайда, оның меншік иесін қоспағанда, қонақ үйге тартылғандардың барлығын қамтиды. кез келген әлеуметтік басқару адамдарды басқару болмақ, сондықтан қызметкерлерді басқару тарихымен үздіксіз байланысты. Алайда көптеген ғасырлар бойы XX ғасырдың басына дейін қызметкерлерді басқару өзіндік ерекшелігі бар функция ретінде әлеуметтік басқарудан ажыратылған жоқ және дұрыс ойлау, тәжірибе мен дәстүрдің негізінде жүзеге асырылады. Қонақ үйді басқару, қонақ үй объектісі болып табылатын басқару қызметінің мазмұнын ашудағы нақтылық болып табылады және қызметінің өзіндік ерекшелігі бар түрі. Қызметкерлерді басқару міндеттерді орындау тәсілдерін, жұмыстың орындалуына сай келетін қызметкерлерді іріктеу үшін ғылыми талдауды пайдалану, қонақ үйде тиісті оқумен қамтамасыз ету, материалдық ынталандыруды жүелі әрі дұрыс пайдалану сияқты ғылыми басқару теориясының негізгі қағидаттарын басшылыққа алады. Қонақ үйдің объектілері, бұл жекелеген қызметкерлер, сондай-ақ олардың еңбек ұжымы ретінде жиынтығы. Қонақ үйдің жиынтығы қонақ үй шаруашылығының барлық қызметкерлерін де, құрылымдық бөлімщелердің қызметкерлерін де қамтуы тиіс. Басқару субъектілері қонақ үй қызметкерлері сияқты тиісті функцияларды орындайтын мамандар, сондай-ақ қол астындағы адамдарға қатысы бойынша басқару функциясын орындайтын барлық деңгейдегі басшылар тобы.
Қызметкерлердің басқару мәнісі , бұл қонақ үй деңгейінде жұмыс күшін қалыптастыру , бөлу, қайта бөлу процесіне, қонақ үйдің тиімді жұмыс істеуін қамтамасыз ету, әрі оған тартылған қызметкерлерді жан-жақты дамыту мақсатында қызметкердің еңбек ету сапасын пайдалану үшін өзара байланысты қонақ үй шаруашылығыдастырушылық- экономикалық әрі әлеуметтік шаралардың көмегімен жүйелі жоспарлы қонақ үй шаруашылығыдастырылған түрде ықпал жасау. Қонақ үйді басқару қызметі, бұл жағдай және жұмыстан шығару бойынша іс жүргізу, кадрлар бөлімі, жоспарлау, болжау, іріктеу және бейімдеу, мансапты қалыптастыру, өтімді қонақ үй шаруашылығыдастыру, еңбекпен оқуды нормалау. Қонақ үйді басқару тұжырымдамасының негізін қазіргі кезде қонақ үйдің жеке басының рөлі, оның стратегиялық мақсаттары мен міндеттерін қолдауды мақсат тұтады. Қызмет көрсету оны тұтынушы тұтынып, қанағаттанатын болған жағдайда, қызмет көрсетіледі деп санауға болады. Айта келсе, қызмет көрсетуді бір жерде сақтап, оны бөлшектеп көрсетуге болмайды. Егер қызмет көрсетуші өзін күттіріп қоятын болса, қызмет көрсету бағасы төмендеп, сапалы болмайды [7, б. 37].
Қызмет көрсету сапасы, ол қызмет көрсетуші мен оны тұтынушы арасындағы қарым - қатынас болып табылады. Бірақ қазіргі кезде барлығы техника арқылы, автоматтар арқылы қызмет көрсетіп жатса да, адамның қатысуымен болып жатыр. Ол үшін жақсы қарым - қатынас жасай алатын адам керек. Сондықтан қанша жерде автомат арқылы қызмет көрсете алсақ та, адамның қатысуынсыз еш нәрсе шықпас, өйткені қатынасқа түсетін адам әр түрлі болады, оны психология жағынан дайындау керек.
1.2 Мотельдердің және қонақ үй нысандарының түрлері. Қонақ үйлерді жіктеу жүйесі
Қонақ үйлерді олардың алуан түрлілігіне байланысты оларды жіктеу қиын. Қонақ үйлердің негізгі жіктеу белгілері:
1. Көлемі бойынша қонақ үйлер келесідей топтарға бөлінеді:
- 150 нөмірге дейінгілер;
- 150-ден 300 нөмірге дейінгілер;
- 300-ден 600 нөмірге дейінгілер;
- 600 нөмірден астамдары.
2. Мақсатты нарықтары бойынша қонақ үйлер былайша жіктеледі:
- коммерциялық қонақ үйлер;
- әуежайлар маңындағы отельдер;
- люкс-отельдер;
- курорт-отельдер;
- жол бойындағы қонақ үй;
- казино-отель;
- тұрақтану орны.
3. Ұсынылатын қызметтердің деңгейі мен саны бойынша:
- қызмет көрсетудің жоғарғы деңгейі - отельдер жоғары саяси және басқарушылық ортаның тұлғаларын сипаттайтын қонақтарды қабылдауға арналған;
- қызмет көрсетудің орташа деңгейі - демалушылардың ең үлкен сегментіне арналған отельдер (150-200 нөмірлер).
- қызмет көрсетудің шектеулі деңгейі - табысы онша жоғары емес тұлғаларға арналған.
4. Ғимарат нысаны мен ұсынылатын қызметтердің түрлері бойынша қонақ үйлер келесідей түрлерге бөлінеді:
- флайтель - әуе қонақ үйі, үлен көлемімен, жоғары сапалы қызметтерді көрсетумен ерекшеленеді, самолетке арналған миниәуежайы немесе отырғузы алаңы бар;
- ботель - бұл шағын ғана суда орналасқан қонақ үй, шағын көлемді кеме және қонақ үй қызметтерінің минималды мөлшерін ұсынады;
- флотель - кемедегі үлкен қонақ үйді сипаттайды және ботельден ерекшелігі мұнда қосымша кеңейтілген қызметтер көрсетіледі, кқбінесе бұл спорт және демалыс қызметтері;
- мотель - ең қажетті ғана қызметтерді көрсететін жол бойындағы шағын ғана қонақ үй;
- кемпинг - палатка немесе шағын коттедж сипатындағы қонақ үй, онда қызметтердің минималды саны ғана көрсетіледі;
- ротель - екі немесе үш отсегі бар вагон тәрізді қонақ үй.
Әлемдік саяхаттау ұйымымен қолданылуға ұсынылған қонақ үйлердің стандартты жіктемесі 1-кестеде келтірілген.
Кесте 1 - Қонақ үйлердің стандартты жіктемесі
Категориялар
Раздядтар
Топтар
1. Орналасудың ұжымдық орындар
1.1 Қонақ үйлер мен соған ұқсас орналасу орындары
1.1.1 Қонақ үйлер
1.1.2 Соған ұқсас орындар
1.2 Арнайы орындар
1.2.1 Сауықтары орындары
1.2.2 Еңбек пен демалыс лагерьлері
1.2.3 Қоғамдық көлік орындары
1.2.3 Конгресс-орталықтар
1.3 Басқа да ұжымдық орындар
1.3.1 Демалуға арналған орындар
1.3.2 Кемпингке арналған алаңдар
1.3.3 Басқа да ұжымдық орындар
2. Орналасудың жеке орындары
2.1 Орналасудың жеке дара орындары
2.1.1 Өзінің меншікті орындары
2.1.2 Жанұялық үйлердегі жалға алынатын бөлмелер
2.1.3 Жеке тұлғалардың немесе агенттіктерден жалға алынатын орындар
2.1.4 Таныстармен немесе туысқандарымен тегін ұсынылатын орындар
2.1.5 Жеке дара негіздегі басқа да ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Мазмұны
Кіріспе 3
1.1 Қонақжайлылық индустриясының дамуының тарихы мен заманауи тенденциялары 6
1.2 Мотельдердің және қонақ үй нысандарының түрлері. Қонақ үйлерді жіктеу жүйесі 15
1.3 Қонақ үйді басқарудың ұйымдастырушылық құрылымы 18
2 Қазақстан Республикасының заманауи қонақ үй кешенінің сипаттамасы және оның даму ерекшеліктері 24
2.1 Қазақстандағы мотель қызметтерін басқарудың даму бағыттары 24
2.2 Еліміздегі мотель кешендерін басқаруды жетілдіру жолдары 26
Қорытынды 28
Қолданылған әдебиеттер тізімі 32
Кіріспе
Қонақ үй кәсіпорнының негізгі функциясы тұрғындарға уақытша тұратын үй ұсыну болып табылады.
Қонақ үй индустриясы кәсіпорындарының нарығын қоғамдық-экономикалық құбылыс ретінде айқындауға болады, ол қонақ үй өнімін белгілі бір уақытта, белгілі бір жерде сату-сатып алуды қамтамасыз ететін сұраныстар мен ұсыныстарды біріктіреді.
Қонақ үй қызметтері нарығы қонақ үй кәсіпорындары мен қонақ үй қызметтерін сатып алушылар ретіндегі субъектілердің болуымен сипатталады.
Қазақстанда қонақ үй шаруашылығын дамыту үшін барлық мүмкіндіктер бар.
Республиканың бай тарихы, сирек кездесетін тарихи ескерткіштері, өзіндік мәдениеті, саяси тұрақтылық, барынша ашықтық және оның ынтымақтастыққа дайындығы - осының бәрі туристік сияқты қонақ үй саласының да жедел дамуына ықпал етеді.
Қонақ үйдің негізгі белгілері мыналар:
- номерлік қорлардың болуы;
- міндетті қызметтер жиынын көрсету (номерлерді, санитарлық тораптарды жинау, төмек-орынды күн сайын жаңарту, номерлерде қызмет көрсету);
- қосымша қызметтердің белгілі түр-түрлерінің болуы.
Барлық қонақ үйлерде төрт негізгі қызмет топтары қарастырылған:
- орналастыру;
- тамақтану;
- бос уақыт;
- тұрмыстық қызметтер көрсету.
Олар негізгі, қосымша және ілеспе қызметтерді қамтиды.
Қандай қонақ үйдің болмасын қажетті шарты екі негізгі қызметінің болуы: орналастыру және тамақтандыру.
Орналастыру қызметін ұстау біріншіден, пайдалану үшін арнайы орын-жайлар ұсынылады (қонақ үй номерлері), екіншіден қонақ үйдің құрамы тікелей көрсететін қызметтері ұсыну болыпп табылды: қонақтарды қабылдайтын және ресімдейтін портье, қонақ үй номерлерін жинаушылар жәнен т.б.
Қонақтарға қызметтер көрсету әр түрлі процестерден тұрады: өндірістік (ас үйде тамақ дайындау), сауда (пайдалану үшін дайын тамақ, алкогольді және алкогольсіз ішімдіктерді сату), сервистік (мейрамханада, барда, кафеде, қонақ үй номелерінде официанттардың қызмет көрсетулері).
Қосымша және басқа қызметтерге бассейн, спорт, конференц-залдар, сөйлесіп отыру залдары, автомобильді жалға алу, химиялық тазалау, жуу, шаштараз, массаж кабинеті, және басқалары кіреді.
Қазіргі уақытта қосымша қызметтер қонақ үй кәсіпорнының нарықтық тартымдылығын қалыптастыруда ерекше маңызға ие болуда.
Тәуелсіз кәсіпорын болсын немесе ішінара қонақ үй корпорациясы болсын барлық отельдердің негізгі міндеті қоғамның белгілі бір қажеттілігіне қызмет етуді, сонымен қатар оның иесіне пайда түсіруді білдіреді.
Мотель - отельдің бір түрі, шағын қонақ үй. Мотель жол бойы қонақ үйін білдіреді.
Әдетте мотельдер бір немесе екі қабаттан тұрды, қосымша қызметтер мен номерлер түрлері санаулы, сондықтан тұру құны да соған сәйкес болады.
Зерттеу жұмысының өзектілігі: Біздің елімізде қонақ үй қызметті арттыру мәселесі үлкен орынға ие. Қонақжайлылық индустриясында қонақ үй саласында персоналдың имиджін құру, квалификациялы білікті жұмыскерлерді дайындау - халықаралық қатынас пен байланыстағы, республика аумағындағы өзекті мәселелердің бірі болып табылады, Қазақстан деңгейін қолдаудағы қонақ үйлік туристік индустриясын дамутуға бағытталған барлық мемлекеттік бағдарламаларды жүзеге асыру керек.
Өткен ХХ ғасыр мен ХХІ ғасырдың бірінші онжылдығы туризмнің даму жолында көптеген оқиғалар мен құбылыстарға толы болды. Бүгінгі туризм әлем экономикасындағы маңызды әлеуметтік-экономикалық тармақтарын басқарып, халықаралық деңгейдегі экономикалық байланысын дамуына зор ықпал етуде.
Қонақ үйлік индустриясы қоғамдағы экономикалық мәселелерін шешуде маңызды әсер етуде. Дамыған елдерде туризмнен түскен табыс қара және түсті металлдардың халықаралық саудасынан түскен табыстан екі есе жоғары екені белгілі. Туризмнен түскен табыс сол аумақтың экономикасын көтеруге қабілетті.
Қонақ үй индустриясы дамып жатқан аумақтың инфрақұрылымына, тұтынушылық нарығына және басқа да кәсіпкерлік қызметтердің дамуына экономикалық ықпалын тигізеді.
Әлемде туризмнің дамуына көп көңіл бөлуде, себебі бұл салалар жоғары табысты және тез өтуші. Валюталы түсіміне қарай туризм әлемде үшінші орынға ие. ДТҰ сарапшыларың болжамы бойынша туризм ХХІ ғасырда да ілгері дамиды және әлем экономикасының қозғалтқышы болады.
Қонақ үй индустриясы Қазақстан Республикасындағы іскерлік шеңберде қызығушылықтарды арттырады. Демек, ішкі нарықтағы мемлекетік емес экономикалық және өндірістік құрылымдардың жаңа бастау алған кәсіпкерлердің табыс көзі болып табылады. Сондықтан, Қазақстандағы қонақ үй индустриясы мен туризм нарығындағы персонал имиджін қалыптастыруды ішкі туристік саудасы мен халықаралық байланысын күшейту мәселесі тұр.
Осылайша, зерттеу жұмысының өзектілігі: қонақ үй кәсібінің даму ерекшеліктерін зерттей отырып, мотельдердің Қазақстан Республикасындағы өзгеше тараптарын анықтау, олардың жетілдірілу жолдарын іздестіру болып табылады.
Ал зерттеу жұмысының мақсаты: бүгінгі таңдағы еліміздегі мотельдердің даму ерекшеліктерін айқындау болып табылады.
Ал зерттеудің міндеттері келесідей:
- Қонақжайлылық индустриясының дамуының тарихы мен заманауи тенденцияларын қарастыру;
- Мотельдердің және қонақ үй нысандарының түрлерін зерттеу;
- Қонақ үйді басқарудың ұйымдастырушылық құрылымын айқындау;
- Қазақстан Республикасының заманауи қонақ үй кешенінің сипаттамасы және оның даму ерекшеліктерін анықтау;
- Қазақстандағы мотель қызметтерін басқарудың даму бағыттарын зерттеу;
- Еліміздегі мотель кешендерін басқаруды жетілдіру жолдарын іздестіру.
Зерттеу жұмысының құрылымы: курстық жұмыс кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан, қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1 Қонай үй шаруашылығын зерттеудің теориялық мәселелері
1.1 Қонақжайлылық индустриясының дамуының тарихы мен заманауи тенденциялары
Ең алғашқы қонақ үйлердің пайда болған уақытын дәлірек айту мүмкін емес. Бұл қонақ үй тарихы ежелгі ғасырлардан келе жатыр. Ежелгі грек елдерінде арнайы таверналар, қонақ үй сияқты көрген. Бірақ алғашқы қонақ үй шаруашылығының басталуы Рим елінде болды. Дәл осы Рим елінде саудагерлер мен чиновниктер кездесіп, саяхатқа шығуларына тура келіп, өздерінің шаруаларын басқа елдерде шешіп, еріксіз саяхатқа шығып, қонақ үй сияқты таверналарда тұруға тура келетін. Осындай қажеттілік туғаннан кейін, жол бойындағы бір түнеуге арналған таверналар, қонақ күту орындары ашыла бастады.
Осы кезде Рим елінде әр түрлі қойылымдар, театрларда спектакльдер қойылуымен қатар келген көрермендерге уақытша тұрақтайтын орын керек болғандықтан, арнайы орындар салына бастады және жаңбыр жауған, кезде көрермендер сол жерде отырып, көруге ыңғайландандырып салған болатын.
Арнайы келетін, жоғары лауазымды адамдардың орналасатын отыратын жерлерін алдын ала қарастырып, басқа көрермен ретінде көретін, саудагерлер мен көпестердің отыратын, орналасатын жерлері өздері дайындауға тура келетін. Орналасатын, жататын жерлері, аса ыңғайлы деп айтуға келмейді, бірақ бір жатуға тұрарлықтай, көбінесе ағаштан салынған жатақ орындары болатын. Бағасы нақты тұрақтанған емес, әр саудагерлер өзінше қожайынмен келісіп, ақысын төлеп, қанша тұрғысы келсе сонша тұратын.
Орта ғасырдағы, Еуропа еліндегі уақытша тұру орындары, жер үйлер ретінде болған, оларды саудагерлер немесе көпестер арнайы уақыт аралығында иемденген [1, б. 54].
Адам баласының негізгі мекені - жеке үйі. Осыған сай, халқымыздың басым бөлігінің саналы ғұмыры өз шаңырағында өтеді. Біз жұмысқа, дүкенге, сондай-ақ бос уақытымызды ойдағыдай өткізу үшін дос-жарандарымызға барып, кешкісін үйімізге қайта ораламыз. Алайда, кейбір азаматтар еңбек демалысына, іссапарларға және өзге де себептерге байланысты жыл бойы жиі-жиі үйде тұрақтамауы мүмкін. Мұндайда олар аялдайтын бірден-бір орын - мейманхана.
Қаланы саяхаттай жүргенде дүкендер, кеңселер, шеберханалар, мейрам-ханалар және басқа да көңіл көтеретін, демалатын орындар көзге бірден түседі. Керісінше қала сыртына қарай бет алсақ, фабрика, ферма және автозаправкаларды кездестіреміз. Осы ретте қаланың қақ ортасынан да, қала маңынан да алдымен байқалатын бір ғимарат - мейманхана. Кімнің болса да әлеуметтік-тұрмыстық қажеттілігін қанағаттандыратын орындарға кенде емеспіз. Қонақ үйлер де осындай нысандар қатарында.
Тұтынушылардың көзқарасынша мейманхана - коммерциялық негізде тұру үшін арнайы бөлме бөлетін әрі қызметін сатуға ұсынатын мекеме.
Қонақ үй шаруашылығының шығуы және дамып жетілуі қоғамымыздың даму тарихымен тікелей астасып жатыр. Ең алғашқы мейманханалық мекемелер - ежелгі Шығыстың өркениетті елдерінде саяхат жасаушы адамдарға қызмет көрсету мақсатында біздің эрамызға дейінгі екі мың жылдай бұрын пайда болған.
Ерте дәуірлерден-ақ римдіктер мемлекет мұқтаждықтарына қарай саяхат жасаушыларға арнайы ғимараттар тұрғыза бастапты. Жол бойында ерекше сән түзеген бұл ғимараттар бір қарағанда сарай секілді. Меймандостық мекемелерін құру жолында Шығыс, Азия және Кавказ елдеріндегі сауда байланыстарының дамуы үлкен роль атқарды. Аталған аймақтардың территориясы арқылы алып сауда жолдары қалыптасты. Осылайша тауар жүктеген керуендер көші басталды.
Саяхат жасаушыларды түнету мақсатында сауда жолдарын жағалай керуендерді жайғастыратын орындар құрылды. Ұлы қабырғамен айнала қорғалған сарайлар кезінде керуеншілерді қолайсыз ауа-райынан, сондай-ақ түрлі жол азабынан сақтады.
Орта ғасырлардағы қонақжай орындарын дамытудың діни дәстүрлерге де ықпалы болды.
Қонақ үй шаруашылығын дамытудағы тағы бір елеулі кезең Еуропадағы ат күшімен атқарылатын пошта және көлік қатынасының орнауымен байланысты бекеттер. Пошта жолы бойында мемлекеттік тасымалдауға, сондай-ақ демалыс орындарына қызмет көрсететін пошта бекеттері пайда болды.
ХV ғасырларда тұрғын сарайлар пошта бекеттеріне біріктірілді. Оларға мейманхана деген атау тағылды. Осыдан соң кейбір ірі қалаларда қонақжай орындарының қатары біртіндеп көбейе бастады. Бірақ, бұлар - өзгеше сипатта. Мұндағы ерекшелік - жолаушы-жүргіншілердің орналасып, тамақта-нуымен қатар, олардың коммерциялық құрылымдарын жетілдіруіне жол ашылғандығы. Осыған орай, қонақ үйлерде жабдық бөлмелер, сауда қатарлары, дүкендер, қоймалар құрылды [2, б. 78].
Осыған байланысты уақытша тұру орындары, арнайы бизнес түріне айналып, жер үйлерін жалға беріп, өздері осыдан пайда тауып отырған. Сол кезде үлкен тастардан тек монастырлар және үлкен сарайлар салынған. Сондықтан, бай адамдар сол жерде тоқтағандарын жөн көрген, өйткені олардың ақшаларын қарапайым жер үйлерде талап кетуі мүмкін болды. Монастырлар саяхатшылар мен олардың беретін көмек ақшалары. Осы шіркеулер мен монастырлар да адам қонып шығулары көбейіп, осыдан кейін алғашқы қонақ үй желісі (жүйесі) пайда болды. Қонақ үй шауашылығы мен айналысу, лауазымды шаруашылықтың бірі болды және сонымен қатар Қонақ үй қожайындары одағында мүше болу лауазымдылықтың белгісі болды. Бұл іспен айналысу дами түсті және арнайы ережелер мен ережелерді өзара сақтау қадағаланып отырды.
Осы кездерде 200 жылға созылған крестік саяхаттар, 1095 жылдары қонақ үй шаруашылықтарының дамуына әкеп соқты. Осы кезде крестік саяхатта қанша адамдар жолға шығып, оларға орналасу орындары керек болды. Сол уақыттан бастап қонақ үйдің дамуы өрши түсті. Әсіресе солтүстік Италия, Еуропа мен Шығыс елдері, Қайта даму эпохасының ең алғашқы куәгерлері болды.
1539 жылы Генрих VIII монастырларды жабып, өзі білместен, барлық қонақ үй шаруашылығының дамуына кесірін тигізді. Осы шіркеулер мен монастырларда табынушылар тұрақтанып, соның ішінде табынып, сол жерде түнеп, тамақтанатын, бірақ шіркеу мен монастырларды сатып, қонақ үй шаруашылығын дамуын тоқтатып тастады. Ал басқа елде, мәселен Англия елінде қонақ үйге байланысты арнайы заң шығып, үақытша тұрақтану жерлерінде, патшалық поштаны тасушыларға, жылқыларын айырбастап, саяхатшылардың жағдайын жақсартылуы, заңмен қадағаланып отырды.
XIX ғасыр аяғы мен XX ғасырдың басында қарапайым қонақ үйлер күймелік түрде болған, сол күймелік қонақ үйлер бұрынғы замандағы адамдар жадында сақталған. Күймелік қонақ үйлер 1784 жылы Ұлы Британияда, сол кезде парламент өз хаттарын күймеде тасымалдаған. Пошталық экипаждар тек 7 адамдық болған. Зиялы, қалталы адамдар тек өздері, пошталық фоэдарсыз жол жүру мүмкіндіктері болды. Халықтық пошта, сол кезде көптеген қонақ үйлер мен қамсызданған.
Қалалық қонақ үйлер қол хатшылардың сұраныстарына тәуелді болып, тек солардың арқасында күн көріп, егер оларда күймелік сяхатшыларды қабылдау үшін ауыспалы жылқылары болса, сол кезде ғана олар сол қонақ үйде түнейтін болған. 1838 жылы Ағылшын Парламенті почтаны темір жол арқылы тасымалдауға рұқсат беріп, сол кезде күймелік почта тасу эрасының тоқтаған кезі болды.
Ең алғашқы қонақ үйлер Франция елінде пайда болды. Бұл табиғаты әсем жерлерде салынған зәулім сарайлар болды. Олар үлкен тастардан салынып, ынғайлы, жанға жайлы және бұндай қонақ үйде тек қалталы адамдар тоқтай алған.
1829 жылы Тремон - Хаус қонақ үйі Бостон қаласында ашылды. Бұл қонақ үйлердің арасындағы толық қазіргі талаптарға сай келетін жеке даретхана мен жуынатын бөлмесі бар, әр бөлмеге арнайы жеке кілттері бар, қонақ үй болған еді. Көп қонақ үйлер темір жолдың бойында орналасқан, себебі сол кезде темір жол ең тиімді көлік және бизнестің үлкен көзі болды.
XIX ғасырдың аяғында қонақ үйлердің жүйесі қалыптаса бастады. Еуропада қонақ үй жүйесінің қонақжайлы болу, престижді белгілердің бірі болды. Мысалға алатын болсақ, Цезарь Ритс өз атынан жұмыс істеуге лицензия берген болтын [3, б. 89].
Кейін Америкада Эльворт Статлердің Буффало Статлер қонақ үй жүйесінен тарай бастады. Ол бөлме және жуынатын бөлмені 1,5 долларға беретін болған.
30-жылдары қонақ үй жүйесінде басымдау болған Конрад Хилтон Хилтон қонақ үйлері және Эрнест Эндерсон Шератон қонақ үйлері.
Орта ғасырлық Қазақстанда сол уақытта қонақ үйлерге ұқсаған караван сарайлар болған еді. Бұл Қазақстанның ірі қалаларының жолдарында орналасқан болатын. Караван сарайларды көбінесе дәулетті адамдар ұстаған болатын. Караван сарайларда ас дайындайтын бөлмелері, ас үйі бөлек, жолаушылардың демалу орындары бөлек, киім-кешек қоятын жерлері бөлек болатын. Караван сарайлардың қожайындары жолаушылардын өздерінен орналасқан үшін, белгілі мөлшерде ақша алатын.
Көшпелі аудандарда (барлық Қазақстан территориясы көшпелі деп айтса да) қонақ үй шаруашылығы, оны егер солай айтуға келсе, мүлдем басқаша болды, бұл жергілікті халықтын менталитетіне байланысты болды. Қазақ елінің әдет-ғұрпына байланысты, көшпелі елдің қадірлі қасиеті, ол жолаушыны төресіндей күтіп, ол үшін ешқандай төлем ақысыз қызмет көрсетіп, силау болатын. Егер ол қонақты қаншалықты жақсы күте алса, соншалықты ол егер сондай жағдайға тап болса, оны да жақсы күту шарт еді.
Қазақ елінде қонақ үй шаруашылығының толықтай дамуы тек Ресей империясына қосылған кезде басталды. Осы кезде ірі қалалардың инфраструктурсы жақсартып жатқан кезі еді. Салынған, қонақ үйге ұқсаған орындары қызмет көрсету түрлері санаулы болатын. Сол кезде Бостон қаласында 1829 жылы алғашқы қонақ үй жұмыс істей бастаған.
XIX ғасырдың қонақ үй жүйелері құрыла бастады, бірақ Қазақстан бұл үрдістен шетте қалып, экономикасы мен мәдениеті айтарлықтай дамымаған ел үшін бұл қажет емес сияқты болды.
Кейін қазан револициясынан кейін, өнеркәсіп сферасы және өнеркәсіп емес сфералары қарқынды даму кезеңі басталғаннан кейін, қазіргі қонақ үйлерге ұқсаған қызмет көрсетулер дами бастады. Атап айтсақ Қазақстанның ірі деген қалалары: Қарағанды қаласында Чайка, Алматы қаласында Иссык, Целиноград, қазіргі Астана қаласындағы Турист, қазіргі Абай қонақ үйлері болатын [4, б. 45].
Отель сөзі ХVІІІ ғасырда қолданысқа енді. Кезінде Францияда көп пәтерлі ғимараттарды отель деп атаған. Мұндай пәтерлер негізінен бір күнге, бір аптаға не бір айға жалға берілетін. Көп ұзамай бұл терминді Америка Құрама Штаттарының тұрғындары қабыл алды. О бастан-ақ алпауыт Америка - мейманханаларды техникалық жарақтандыру ісіндегі жаңа ережелердің, жаңа енгізілімдердің Отаны. Бұл елдерде мейманханаға деген сұраныс қашан да жоғары. Өйткені, мұнда уақытша қоныстануға бел байлаған эмигранттар жиі барып тоқтайтын. Әлемнің алпауыт мемлекеттерін жаулап алған қонақ үй бизнесі көп ұзамай қазақ даласында да дәуірледі.
Кейiнгi жылдары елiмiзде жанданып келе жатқан саланың бiрi - туризм. Бұл өз кезегінде экономикамыздың едәуiр пайда әкелетiн тармағына айналуымен қатар қонақ үй саласын ілгерілетуге септігін тигізіп келеді.
ҚР Үкіметінің Экономиканың басымдық секторындағы пилотты кластерді құру және дамыту жөніндегі жоспарын бекіту туралы Қаулысында қазіргі таңда туристік бизнес жандана түскендігі сөз етілген. Қазақстан алдағы 3-4 жыл ағымында елімізге келетін туристерді 10 есеге ұлғайтуды көздеп отыр.
2006-2007 жылдардағы республикамыздағы қонақ үй бизнесінің қарқынды дамуы экономикалық өсіммен байланысты сипатталады. Қонақ үй шаруашы-лығын дамытуға сыртқы және ішкі туризмнің дамуы нәтижесінде қатысушылар санының көбеюі ықпал етті.
Қазақстанда туризмді дамытудың 2007-2011 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын іске асыру қорытындысына сәйкес 2009 жылғы келушілер саны 2008 жылмен салыстырғанда 26,7%-ға өсті. Сырттан келушілер туризмі 31,5%-ға өсіп, 3996,3 мың адамды құраса (36,9%), сыртқа шыққан туристердің саны 2008 жылға қарағанда 22,7%-ға өсіп, 3396,0 мың адамды құрады немесе жалпы келушілер ағынының 31,3% құрады және ішкі туризмнің келушілер саны 25,5%-ға өсіп, 3449,0 мың адамды құрады. Көрсетілген қызметтің жалпы көлемі 45%-ға өсіп, 34557,3 мың теңгені құрады, сатылған жолдамалардың құны 11036,0 млн. теңгеге жетті (1,7 есе көбейді). 2009 жылы 904 туристік фирма және туристік қызметпен айналысатын 46 жеке кәсіпкер 422,6 мың келушілерге қызмет көрсетті. Республикадағы барлық қонақ үйлерде 1906,9 мың адамға қызмет көрсетілген және қызмет көрсетуден 28166,4 млн. теңге түскен. Орналастыру объектілерінде 25565 нөмір есептелді, бір уақыттағы сыйымдылығы 58612 койко-орынды құрады.
2008 жылғы есеп бойынша республикамыздағы мейманхана, мотель және келушілерге арналған жатақханалар саны - 385, ал келгендерді орналастырумен шұғылданатын кәсіпкерлер - 163. Мейманханалардағы бір жолғы сыйымдылық - 33 399 орын болса, нөмірлер саны - 15 515. Орта статистикалық әрбір қонақ үйдегі 86,8 орынға 40,2 нөмірден келеді. Сонда бір нөмірдегі орташа сыйымдылық көлемі - 2,2 төсек-орын.
2000-2006 жылдары елімізде мейманханалар саны күрт өсті. Бұл Қазақстанға шетелдік азаматтардың іскерлік мақсатпен келу көрсеткішінің көбеюімен байланыстырылады. Екінші жағынан, соңғы жылдары халық-аралық стандарттарға сай келетін жеке мейманханалар, қонақ күту үйлері мен туристерді жайғастыратын өзге де стационарлық орындар бой көтеріп, ескі мейманханаларға жөндеу жұмыстары жүргізілуде.
2000 жылмен салыстырғанда мейманханалар, мотель және келушілерге арналған жатақханалар саны 226 бірлікке, яғни 2,4 есе өскен болса, 1994 жылмен салыстырғанда - 6,7 есе артық. 2000 жылмен салыстырғанда қонақ үйдегі бір жолғы сыйымдылық 2-2,5 есеге, нөмірлер саны - 6391 бірлікке, яғни 1,7 есе ұлғайды.
Қор нөмірінің көлемі жағынан аса ірі қонақ үйлер Алматы және Астана қалаларында орналасқан. Алматыдағы мейманханалар орта есеппен алғанда 148,8 орынға 72,5 нөмірден, ал Астанадағы 66,2 орынға 38,4 нөмір сәйкес келеді.
Қазіргі таңдағы өзекті мәселе - қонақ үй шаруашылығын меншік формасы бойынша бөлу. Жоғарыда аталған 385 орынжайдың 22-сі мемлекет меншігінде болса, 340 - жеке меншікке, 17-сі өзге мемлекеттердің, олардың азаматтары мен заңды тұлғаларының меншігіне тиесілі.
Ал 340 қонақ үй шаруашылығы жеке меншіктікі десек, соның 37-сі шетелдіктермен бірлескен меншік үлесінде.
Еліміздегі 385 қонақ үй орынжайларының 350-і қалалық жерлерде орналасса, 35-і ауылдық елді-мекендерден (11 облыстағы) орын алған. Бір өкініштісі, Батыс Қазақстан, Қызылорда және Маңғыстау облыстарындағы ауылдық жерлерде қонақ үйлер мүлдем аз.
Қазақстандық қонақ үй рыногын төмендегіше топтастыруға болады:
Бес отель 5 жұлдызды, жиырма үші 4 жұлдызды категория қатарына тіркелсе, 3 жұлдызды қонақ үйге елу нысан қатысты. Қалған қонақ үй қорлары - арзан сегменттегілер. 5 жұлдызды қонақ үйлердің менеджменттері шетелдіктердің басқаруында, келесі категориядағыларға жетекшілік ететіндер - жергілікті топ-менеджменттер.
Жалпы халыққа қызмет көрсету саласына жататындар - білім беру, денсаулық сақтау, мәдени-тұрмыстық қызмет т.б. Осылармен қатар қызметтің дербес және спецификалық айырмасы пайда болды. Әрбір жеке тұлғаның қажеттіліктерін қамтитын қызметті дербес, ал қоғамдық не ұжымдық қажеттіліктерді қанағаттандыратын қызметті спецификалық деп ұғыну керек. Қызметтің қос түрі де - қазақстандық қонақ үйлер үшін жат емес.
Қызмет атаулының жалпы құрамынан мейманханадағы тұрмыстық қызметті бөліп қарауға болады. Тұрмыстық қызметтің өзі екіге бөлінеді. Оның бірі қызметтің бір түрі бола тұрып екіұдайылық сипат алады. Сондай-ақ ол материалдық құндылыққа да ие. Мәселен, тұрмыстық қызмет көрсету саласына қатысты болса да, киімдерді тазалау және жөнге келтіру арқылы мейманхананың материалдық байлығын арттыруға қомақты үлес қосады. Қызметтің өзге топтары меншікті қызмет түріне жатады. Ол мейманханадағы монша, кір жуатын орын және фотография тәрізділер арқылы көрінеді. Қызмет классификациясының тағы бір түрі жоғарыда ұсынылды. Мұнда қызмет көрсетуді үш бөлімге жіктеген. Олар: Ақылы қызмет, жеңілдетілген қызмет және тегін қызмет [5, б. 64].
Мұның алғашқысы жеке кірістері есебінен клиенттің материалдық және әлеуметтік-мәдени сұраныстарын орындайды. Осы арқылы тұрмыстық қызмет орны, кино, театр, жолаушы тасымалы, халыққа байланыс қызметін көрсету (пошта, телефон, телеграф, радио, телекс, факс) секілді қызметтің барлық түріне толықтай төлем жасалады. Ал екіншісі халықтың жарым-жартылай төлеуін талап етеді. Қосымша ақыға мемлекет немесе қонақ үй шаруашылығыдар жауапты. Жеңілдетілген қызмет тұрмысы төмен топтағыларға, мүгедектерге көрсетіледі.
Қонақ үй қонақ үй шаруашылығыдарын функциональдық бағытына қарай былайша топтастырамыз:
1) Арнаулы мейманханалар, оған жататындар:
Іскерлік мақсаттағы мейманханалар - бұл туристерге арналған, саяхатшылардың басты мұраты - кәсіби іс-әрекет (бизнес, коммерция, кездесулер, кеңестер, симпозиумдар, конференцилар, конгресстер, өзара тәжірибе алмасу, оқу, көрмелер, тұсаукесерлер т.б.) орнату. Бұл категорияға бизнес-отельдер (коммерциялық отельдер), конгресс-отельдер, конгресс-орталықтары және басқалар жатады.
Демалуға арналған мейманханалар - бұл да негізінен туристерге арналған, саяхатшылардың мүддесі - демалу және ем алу. Бұл категорияға қатыстылар: курорттық мейманханалар, пансионаттар мен демалыс үйлері, туристік-экскурсиялық мейманханалар, туристік-спорттық қонақ үйлер, казино-отельдер.
2) Транзитті мейманханалар, бұлар қысқа мерзімге келген туристерге қызмет көрсетуді жүзеге асырады. Мұндай мейманханалар авиатрасса-лардың, автотрассалардың, темір жол трассаларының және сулы трассала-рының жанына орналастырылған.
3) Барлық уақытта тұруға арналған мейманханалар. Бұл типтес қонақ үйлер Қазақстанда жоқ.
Жұмыс ұзақтығы бойынша қонақ үйлер төмендегіше жіктеледі:
1. Жыл бойы жұмыс істейтіндер;
2. Екі маусым жұмыс істейтіндер;
3. Бір мезгілдік.
4. Қызметтің келесі сипаттағы құрылымы да тұрмыста кең тараған:
5. Қызмет жасаушы;
6. Қызмет көрсетуде клиеттің болуы;
7. Көрсетілетін қызмет бағыты;
8. Қызметті жасаушының мақсатты уәжі;
9. Қызметтің нақты саласына қарай істелген қызметтер;
10. Өндірістің белгілі бір тауарлық өнімі ретіндегі қызметтер.
Қызмет көрсету оны тұтынушы тұтынып, қанағаттанатын болған жағдайда, қызмет көрсетіледі деп санауға болады. Айта келсе, қызмет көрсетуді бір жерде сақтап, оны бөлшектеп көрсетуге болмайды. Егер қызмет көрсетуші өзін күттіріп қоятын болса, қызмет көрсету бағасы төмендеп, сапалы болмайды. Қызмет көрсету сапасы, ол қызмет көрсетуші мен оны тұтынушы арасындағы қарым - қатынас болып табылады. Бірақ қазіргі кезде барлығы техника арқылы, автоматтар арқылы қызмет көрсетіп жатса да, адамның қатысуымен болып жатыр. Ол үшін жақсы қарым - қатынас жасай алатын адам керек. Сондықтан қанша жерде автомат арқылы қызмет көрсете алсақ та, адамның қатысуынсыз еш нәрсе шықпас, өйткені қатынасқа түсетін адам әр түрлі болады, оны психология жағынан дайындау керек.
Қызмет көрсету өзінің мағынасы, қолдануына байланысты 2 түрге бөледі. Материалдық және әлеуметтік - мәдени болып бөлінеді. Материалды қызмет көрсету, ол бір затты қалпына келтіру, сақтап қалу жатады. Егер тұтынушы - алтыннан жасалған зергерлік бқонақ үй шаруашылығыды, өңдеу, жөңдеу жұмыстары жатады, тұтынушыға жағдай жасау, бір сөзбен айтқанда, комфорт - ынғайлылық жағдайын жасау. Әсіресе материалды қызмет көрсетуге жоғарыда айтылып кеткендей жөңдеу, өңдеу, тасымалдау, тамақ өнер кәсібіндегі қызмет көрсетулер жатады [6, б. 13].
Әлеуметтік - мәдени қызмет көрсету түрі - бұл рухани қажеттіліктерді қанағаттандыру бағытындағы қызмет көрсетулер. Әлеуметтік - мәдени қызмет көрсетулер түрі, адамдардың денсаулығын қалпына келтіру, сауықтыру, емдеу, демалу, рухани және физикалық сауықтыру түрлері жатады. Әлеуметтік - мәдени қызмет көрсету түріне медициналық қызмет көрсету, мәдени қызмет көрсету, туризм, білім беру сфералары жатады.
Егер белгілі бір ҚР қонақ үйіне квалификация берілсе, сонымен қатар талаптар беріледі:
қызмет көрсетудің сапасы мен саны;
қызмет көрсетудің деңгейі;
Қызмет көрсетулер шарттарында белгіленгендей, сапалы деңгейде қызмет көрсетілуі тиіс, егер ондай шарт бойынша қызмет көрсетілмесе, онда тұтынушы өз наразылығын толықтай білдіруге құқылы.
Қонақ үйде көрсетілетін қызмет түрлері екі түрге бөлінеді, негізгі және қосымша, ақылы және ақысыз көрсетілетін қызмет түрлері болады.
Негізгі қызмет көрсету түрлеріне орналасу және тамақтану жатады. Келушілерді тіркеу қонақ үйлерде үзіліссіз, үздіксіз қабылдау жұмысы жүреді. Қонақ үйде тұрушыларды ең бірінші болып, тамақтану орнында, байланыс жүйесінде, күнделікті қызмет көрсетулерде бірінші болып, оларға қызмет көрсетіледі, одан кейін басқаларын тиянақтайды. Қонақ үйде қосымша ақысыз мынадай қызметтер көрсетіледі: жедел жәрдем шақыру, медициналық қобдишамен тегін қолдану, егер газет, журнал, хат келсе, оларды бөлмеге алып келу, тапсырыс бойынша уақытымен қонақтарды ояту, бір комплекті ыдыс аяқ, ине, жіп, қайнаған су, ас үй ыдыстарын беру.
Міндетті және ақысыз қызмет көрсетулерден басқа, қонақ үй, қызмет көрсетулердің үлкен кешенді түрде ақалы қызметтер түрін көрсетеді. Олар арнайы құрылған (гост 50645 - 94 туристік - экскурсиондық қызмет көрсету. Қонақ үй квалификациясында) айтылған ережелерге сай болуы тиіс.
Барлық қонақ үйлерде қызмет көрсетулер тізімі, қонақ үйдің деңгейіне байланысты болады. Барлық қонақ үйлерде қызмет көрсету тізімі толық болуы мүмкін емес. Бірақ оған қарамастан қонақ үйлер өздерінің қызмет көрсету түрлерін сапалы және жоғары деңгейде көрсетуге тырысып бағуда.
Қызмет көрсету кәсіпкерліктер, көбінесе ынғайлы жерлерде, қол жетімді жерде орналасу қажет (көбінесе бірінші қабатта орналасады). Вестебюльде, қабаттарда, бөлмелерде, қай уақытта қандай қызмет түрі көрсетіледі және қонақ үйлдің ішкі сызбалары, жалпы қонақ үй туралы ақпараттар берілуі шарт және олар қонақтарға ынғайлы болу керек. Орташа есеппен басшы, қызметкерлерді басқаруға немесе кадрларға жұмыс уақытының 69% дейін жұмсайды.
Қонақ үй қызметкерлерінің, егер ол қандай да бір өндірістік функцияларды тікелей орындамайтын жағдайда, оның меншік иесін қоспағанда, қонақ үйге тартылғандардың барлығын қамтиды. кез келген әлеуметтік басқару адамдарды басқару болмақ, сондықтан қызметкерлерді басқару тарихымен үздіксіз байланысты. Алайда көптеген ғасырлар бойы XX ғасырдың басына дейін қызметкерлерді басқару өзіндік ерекшелігі бар функция ретінде әлеуметтік басқарудан ажыратылған жоқ және дұрыс ойлау, тәжірибе мен дәстүрдің негізінде жүзеге асырылады. Қонақ үйді басқару, қонақ үй объектісі болып табылатын басқару қызметінің мазмұнын ашудағы нақтылық болып табылады және қызметінің өзіндік ерекшелігі бар түрі. Қызметкерлерді басқару міндеттерді орындау тәсілдерін, жұмыстың орындалуына сай келетін қызметкерлерді іріктеу үшін ғылыми талдауды пайдалану, қонақ үйде тиісті оқумен қамтамасыз ету, материалдық ынталандыруды жүелі әрі дұрыс пайдалану сияқты ғылыми басқару теориясының негізгі қағидаттарын басшылыққа алады. Қонақ үйдің объектілері, бұл жекелеген қызметкерлер, сондай-ақ олардың еңбек ұжымы ретінде жиынтығы. Қонақ үйдің жиынтығы қонақ үй шаруашылығының барлық қызметкерлерін де, құрылымдық бөлімщелердің қызметкерлерін де қамтуы тиіс. Басқару субъектілері қонақ үй қызметкерлері сияқты тиісті функцияларды орындайтын мамандар, сондай-ақ қол астындағы адамдарға қатысы бойынша басқару функциясын орындайтын барлық деңгейдегі басшылар тобы.
Қызметкерлердің басқару мәнісі , бұл қонақ үй деңгейінде жұмыс күшін қалыптастыру , бөлу, қайта бөлу процесіне, қонақ үйдің тиімді жұмыс істеуін қамтамасыз ету, әрі оған тартылған қызметкерлерді жан-жақты дамыту мақсатында қызметкердің еңбек ету сапасын пайдалану үшін өзара байланысты қонақ үй шаруашылығыдастырушылық- экономикалық әрі әлеуметтік шаралардың көмегімен жүйелі жоспарлы қонақ үй шаруашылығыдастырылған түрде ықпал жасау. Қонақ үйді басқару қызметі, бұл жағдай және жұмыстан шығару бойынша іс жүргізу, кадрлар бөлімі, жоспарлау, болжау, іріктеу және бейімдеу, мансапты қалыптастыру, өтімді қонақ үй шаруашылығыдастыру, еңбекпен оқуды нормалау. Қонақ үйді басқару тұжырымдамасының негізін қазіргі кезде қонақ үйдің жеке басының рөлі, оның стратегиялық мақсаттары мен міндеттерін қолдауды мақсат тұтады. Қызмет көрсету оны тұтынушы тұтынып, қанағаттанатын болған жағдайда, қызмет көрсетіледі деп санауға болады. Айта келсе, қызмет көрсетуді бір жерде сақтап, оны бөлшектеп көрсетуге болмайды. Егер қызмет көрсетуші өзін күттіріп қоятын болса, қызмет көрсету бағасы төмендеп, сапалы болмайды [7, б. 37].
Қызмет көрсету сапасы, ол қызмет көрсетуші мен оны тұтынушы арасындағы қарым - қатынас болып табылады. Бірақ қазіргі кезде барлығы техника арқылы, автоматтар арқылы қызмет көрсетіп жатса да, адамның қатысуымен болып жатыр. Ол үшін жақсы қарым - қатынас жасай алатын адам керек. Сондықтан қанша жерде автомат арқылы қызмет көрсете алсақ та, адамның қатысуынсыз еш нәрсе шықпас, өйткені қатынасқа түсетін адам әр түрлі болады, оны психология жағынан дайындау керек.
1.2 Мотельдердің және қонақ үй нысандарының түрлері. Қонақ үйлерді жіктеу жүйесі
Қонақ үйлерді олардың алуан түрлілігіне байланысты оларды жіктеу қиын. Қонақ үйлердің негізгі жіктеу белгілері:
1. Көлемі бойынша қонақ үйлер келесідей топтарға бөлінеді:
- 150 нөмірге дейінгілер;
- 150-ден 300 нөмірге дейінгілер;
- 300-ден 600 нөмірге дейінгілер;
- 600 нөмірден астамдары.
2. Мақсатты нарықтары бойынша қонақ үйлер былайша жіктеледі:
- коммерциялық қонақ үйлер;
- әуежайлар маңындағы отельдер;
- люкс-отельдер;
- курорт-отельдер;
- жол бойындағы қонақ үй;
- казино-отель;
- тұрақтану орны.
3. Ұсынылатын қызметтердің деңгейі мен саны бойынша:
- қызмет көрсетудің жоғарғы деңгейі - отельдер жоғары саяси және басқарушылық ортаның тұлғаларын сипаттайтын қонақтарды қабылдауға арналған;
- қызмет көрсетудің орташа деңгейі - демалушылардың ең үлкен сегментіне арналған отельдер (150-200 нөмірлер).
- қызмет көрсетудің шектеулі деңгейі - табысы онша жоғары емес тұлғаларға арналған.
4. Ғимарат нысаны мен ұсынылатын қызметтердің түрлері бойынша қонақ үйлер келесідей түрлерге бөлінеді:
- флайтель - әуе қонақ үйі, үлен көлемімен, жоғары сапалы қызметтерді көрсетумен ерекшеленеді, самолетке арналған миниәуежайы немесе отырғузы алаңы бар;
- ботель - бұл шағын ғана суда орналасқан қонақ үй, шағын көлемді кеме және қонақ үй қызметтерінің минималды мөлшерін ұсынады;
- флотель - кемедегі үлкен қонақ үйді сипаттайды және ботельден ерекшелігі мұнда қосымша кеңейтілген қызметтер көрсетіледі, кқбінесе бұл спорт және демалыс қызметтері;
- мотель - ең қажетті ғана қызметтерді көрсететін жол бойындағы шағын ғана қонақ үй;
- кемпинг - палатка немесе шағын коттедж сипатындағы қонақ үй, онда қызметтердің минималды саны ғана көрсетіледі;
- ротель - екі немесе үш отсегі бар вагон тәрізді қонақ үй.
Әлемдік саяхаттау ұйымымен қолданылуға ұсынылған қонақ үйлердің стандартты жіктемесі 1-кестеде келтірілген.
Кесте 1 - Қонақ үйлердің стандартты жіктемесі
Категориялар
Раздядтар
Топтар
1. Орналасудың ұжымдық орындар
1.1 Қонақ үйлер мен соған ұқсас орналасу орындары
1.1.1 Қонақ үйлер
1.1.2 Соған ұқсас орындар
1.2 Арнайы орындар
1.2.1 Сауықтары орындары
1.2.2 Еңбек пен демалыс лагерьлері
1.2.3 Қоғамдық көлік орындары
1.2.3 Конгресс-орталықтар
1.3 Басқа да ұжымдық орындар
1.3.1 Демалуға арналған орындар
1.3.2 Кемпингке арналған алаңдар
1.3.3 Басқа да ұжымдық орындар
2. Орналасудың жеке орындары
2.1 Орналасудың жеке дара орындары
2.1.1 Өзінің меншікті орындары
2.1.2 Жанұялық үйлердегі жалға алынатын бөлмелер
2.1.3 Жеке тұлғалардың немесе агенттіктерден жалға алынатын орындар
2.1.4 Таныстармен немесе туысқандарымен тегін ұсынылатын орындар
2.1.5 Жеке дара негіздегі басқа да ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz