Қоғамдағы саяси лидердің рөлі



Кіріспе 3

1 Лидер түсінігі және оның түрлері 5

2 Саяси лидер және оның негізгі қасиеттері 7

3 Бүгінгі таңдағы Қазақстандағы саяси лидерліктің ахуалы мен мәселелері 10

Қорытынды 12

Қолданылған әдебиеттер тізімі 13
Лидер – бұл берілген қауымның мүдделерін қанағаттандыруға бағытталған, ортақ қызметті біріктіру мақсатында басқаларға әсер етуге қабілетті тұлға. Қоғамдық өмірде нақты бір салада қандай да бір топты алдыға жетелейтін тұлғаны бөліп көрсетуге болады.
Қазіргі кезде лидерлік мәселесі бүкіл ғылым салаларымен зерттелінуде. Мысалға алсақ, психология лидердің тұлғалық ерекшеліктерін зерттейді. Әлеуметтану лидерлікті әлеуметтік жүйенің негізінде қарастырады. Әлеуметтік психология лидерлікті әлеуметтік және психологиялық факторлардың өзара қызметтік процесі ретінде зерттейді. Ал саясаттану саяси лидерлікті билік феномені ретінде қарастыра келе, оның табиғатын, қызмет ету механизмдерін, қоғамға ықпалын зерттейді. Сонымен бірге, тиімді басқарудың әдістері мен тәжірибелік ұсыныстары айқындала түседі.
Көптеген ғалымдардың ойына сүйенетін болсақ, өз бойында туа біткен қасиеттерді ұштастыратын адам ғана қайырымды халықтың басшысы бола алады, ал соның ішінде лидердің келесідей қасиеттері басым болуы тиіс:
1. Бұл адамның мүшелері мүлдем мінсіз болуы тиіс, бұл мүшелердің күші өздері атқаруға тиісті қызметті аяқтап шығу үшін мейлінше жақсы бейімделген болуы керек;
2. Жаратылысынан өзіне айтылғанның бәрін жете түсінетін, айтылған сөзді сөйлеушісіне ойындағысын және істің жай-жағдайына сәйкес ұғып алатын болуы керек;
3. Өзі түсінген, көрген, есіткен және аңғарған нәрселердің бәрін жадында жақсы сақтайтын, бұларды ешнәрсені ұмытпайтын болуы керек;
4. Кез-келген қызметті атқаруға дайын, алғыр да аңғарымпаз ақыл иесі болу шарт;
5. Өткір сөз иесі және ойына түйгеннің бәрін айдан-анық айтып бере алатын тілмар болу шарт;
6. Өнер-білімге құштар болу, оқып үйренуден шаршап шалдықпай, осыған жұмсалатын еңбектен қиналып азаптанбай, бұған оңай жететін болу керек;
7. Тағамның, ішімдік ішуге, сыр-сұқбат айтуға келгенде қанағатшыл болу керек.
Лидерлік саяси салада саяси басқару негізінде түсініледі. Халықтың басшысы болу үшін тек лидерлік қасиет қана емес, мемлекетте көшбасшылық қасиет танытуы тиіс.
Міне сондықтан, осы жұмыстың негізгі мақсаты – жалпы лидердің қоғамдағы рөлін зерттеу болып табылады. Ал зерттеу жұмысының өзектілігі – қазіргі кезде саяси көшбасшылар кейіннен ел басқаруға өз үлесін қосары анық, ұлт көшбасшысымен ғана алдыға жетелей алады, сондықтан соның санасын, қыр-сырларын зерттеген артық етпес.
1. А.С. Панарин – Политология: Учебник. – 2-е, перераб. и дополненное. – М.: ТК Велби, 2004. – 440 с.;
2. Политология на российском фоне. - М.: П 50 «Луч», 1993. – 425 (1) С.;
3. Политология: Учеб. пособие для вузов/Сост.и отв. Редактор А.А. Радугин. – М.: Центр, 1998. – 224 с.;
4. Политология: Энциклопедический словарь. – М.: - 1993. - 431 с.;
5. Политология: Учебное пособие. – М. ФАИР-ПРЕСС, 2000. – 416 с.
6. Политология: Учебник. – М. РАГС, 2002. – 520 с.;
7. Политология: Курс лекций. Под ред. доктора юридических наук, профессора М. Н. Марченко. Изд. 3-е, перераб. и доп. – М.: издательство ЗЕРЦАЛО, 1999. - 608 с.

Пән: Саясаттану
Жұмыс түрі:  Реферат
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 13 бет
Таңдаулыға:   
СӨЖ тақырыбы: Қоғамдағы саяси лидердің рөлі

Мазмұны

Кіріспе 3

1 Лидер түсінігі және оның түрлері 5

2 Саяси лидер және оның негізгі қасиеттері 7

3 Бүгінгі таңдағы Қазақстандағы саяси лидерліктің ахуалы мен мәселелері 10

Қорытынды 12

Қолданылған әдебиеттер тізімі 13

Кіріспе

Лидер - бұл берілген қауымның мүдделерін қанағаттандыруға бағытталған, ортақ қызметті біріктіру мақсатында басқаларға әсер етуге қабілетті тұлға. Қоғамдық өмірде нақты бір салада қандай да бір топты алдыға жетелейтін тұлғаны бөліп көрсетуге болады.
Қазіргі кезде лидерлік мәселесі бүкіл ғылым салаларымен зерттелінуде. Мысалға алсақ, психология лидердің тұлғалық ерекшеліктерін зерттейді. Әлеуметтану лидерлікті әлеуметтік жүйенің негізінде қарастырады. Әлеуметтік психология лидерлікті әлеуметтік және психологиялық факторлардың өзара қызметтік процесі ретінде зерттейді. Ал саясаттану саяси лидерлікті билік феномені ретінде қарастыра келе, оның табиғатын, қызмет ету механизмдерін, қоғамға ықпалын зерттейді. Сонымен бірге, тиімді басқарудың әдістері мен тәжірибелік ұсыныстары айқындала түседі.
Көптеген ғалымдардың ойына сүйенетін болсақ, өз бойында туа біткен қасиеттерді ұштастыратын адам ғана қайырымды халықтың басшысы бола алады, ал соның ішінде лидердің келесідей қасиеттері басым болуы тиіс:
1. Бұл адамның мүшелері мүлдем мінсіз болуы тиіс, бұл мүшелердің күші өздері атқаруға тиісті қызметті аяқтап шығу үшін мейлінше жақсы бейімделген болуы керек;
2. Жаратылысынан өзіне айтылғанның бәрін жете түсінетін, айтылған сөзді сөйлеушісіне ойындағысын және істің жай-жағдайына сәйкес ұғып алатын болуы керек;
3. Өзі түсінген, көрген, есіткен және аңғарған нәрселердің бәрін жадында жақсы сақтайтын, бұларды ешнәрсені ұмытпайтын болуы керек;
4. Кез-келген қызметті атқаруға дайын, алғыр да аңғарымпаз ақыл иесі болу шарт;
5. Өткір сөз иесі және ойына түйгеннің бәрін айдан-анық айтып бере алатын тілмар болу шарт;
6. Өнер-білімге құштар болу, оқып үйренуден шаршап шалдықпай, осыған жұмсалатын еңбектен қиналып азаптанбай, бұған оңай жететін болу керек;
7. Тағамның, ішімдік ішуге, сыр-сұқбат айтуға келгенде қанағатшыл болу керек.
Лидерлік саяси салада саяси басқару негізінде түсініледі. Халықтың басшысы болу үшін тек лидерлік қасиет қана емес, мемлекетте көшбасшылық қасиет танытуы тиіс.
Міне сондықтан, осы жұмыстың негізгі мақсаты - жалпы лидердің қоғамдағы рөлін зерттеу болып табылады. Ал зерттеу жұмысының өзектілігі - қазіргі кезде саяси көшбасшылар кейіннен ел басқаруға өз үлесін қосары анық, ұлт көшбасшысымен ғана алдыға жетелей алады, сондықтан соның санасын, қыр-сырларын зерттеген артық етпес.

1 Лидер түсінігі және оның түрлері

Лидер қоғамның саяси өмірінде аса маңызды орындардың бірін алады, оның іс-әрекеті мен нұсқауына қоғамның қандай бағытта дамитындығы байланысты болады. Лидерліктің мән-мағынасы және формасы бойынша биліктің феномені дегеніміз осы. Лидерлік дегеніміз - билік, себебіол белгілі бір адамның бірдеңежасауына мәжбүр ету қабілетінен тұрады. Лидер - халықтың, қоғамның, топтың және т.б. үстінен қарайтын адам. Бірақ билік пен лидерлік қатынасы айырықша тең болмауымен ерекшеленеді, себебілидер өзінің тобының барлық мүшелерін басқа жағдайда олар жасамаған, ал кейде ерікті түрде бір нәрсені жасауға көндіруге қабілетті адам. Осылайша, лидерліктің негізінде биліктік қатынас жатады, бірақ олар айырықша тең болмауымен - ерікті болуымен ерекшеленеді.
Лидер түсінігінің екі мағынасы бар:
1. Барынша анық, пайдалы қасиеттеріне ие индивид, ол қасиеттерінің арқасында лидердің қызметі барынша өнімді, жемісті болады. Мұндай лидер еліктеге тұрарлықтай болады, ол қандай да бір эталонға айналады, топтық көзқарасқа сүйенсек, басқалары соған бағына бастайды. Мұндай лидердің әсері субъективтіліктің психологиялық феноменіне негізделеді.
2. Берілген қоғам мүшелері маңызды шешім қабылдауда көзқарастарына сүйену құқығына ие тұлғаны лидер деп қарастыруға болады. Бұл лидердің авторитеті топтық мақсатқа қол жеткізу мақсатында басқаларын біріктіруге, жұмылдыруға негізделген. Мұндай тұлға лидерліктің стиліне қарамастан, топтағы өзара қарым-қатынастарды реттейді, топаралық қарым-қатынастарда оның құндылықтарын қорғайды, топішілік құндылықтардың қалыптасуына әсер етеді, кейбір жағдайларда оларға белгілерді береді [1].
Лидерлік құрылымының негіздеріне лидердің жеке қасиеті,билік ресурстары құралдары,саяси жағдай жатады. Егер саяси лидердің билік бағдары мен рөлі тұрақты болса,ол радикалды өзгерістерге сирек ұрынады.
Лидерлік табысқа жету жолындағы билікке ұмтылыс, деп Шопенгауэрмен келісе отырып, қоғамды "лидерге" және "әлсіздерге" тағдыры өзгелердің қолындағы жандарға бөлуге негізделген деген Ницшенің көзқарасы пайымдалды.
Көшбасшылық құбылыс ретінде күрделі ұйымдастырылған жүйелердің белгілі бір объективті қажеттіліктеріне негізделеді. Оларға бірінші кезекте, өзін-өзі ұйымдастырудағы қажеттілікті, жүйенің жеке элементтерінің мінез-құлқын реттеуді жатқыза аламыз. Мұндай реттеушілік тігінен және көлденеңінен іске асырылады, яғни басқару-бағыну мен бірдеңгейлік байланыстар арқылы іске асырылады. Басқару пирамидасының ең жоғары сатысында лидер тұрады.
Саясат, оның міндеттері, мақсаттары саяси қызметтің әр түрлі деңгейлерінде ерекшеленеді, сондықтан түрлі лидерлер бар. Қызметінің сипаты мен масштабы бойынша үш деңгейдегі лидерлерді бөліп көрсете аламыз:
- Аз тұлға топтарының лидері, ол берілген қауымдастықта ортақ мүдделері бар тұлғалардың ішінде ең үлкен билікке ие. Лидер мұнда осы топтағы ең авторитетті адамға ие болады, ол оның негізгі жеке қасиеттерінің негізінде қалыптасады, оны тобы ортақ қызметінің барысында тікелей бағалайды. Одан жақын ортасымен тығыз қарым-қатынасты ұстау қажеттілігі талап етіледі. Мұнымен бірге оның келесідей қасиеттері басты рөл атқарады:
- жағдайды қолына алу, шешімдерді қабылдау;
- жауапкершілікті өз мойнына алу;
- дұрыс саяси таңдай жасау.
Лидер бір уақытта азаматтық нормалар мен құқықтардың шегінен шықпастан, топтың әр мүшесінің мүдделерін қанағаттандыруы тиіс. Бұл жағдайда ол іскер, зияткерлігі мол, жан-жақты тұлғаның қасиеттеріне ие болуы тиіс [2].
Біріншісіне ұйымдастырушылық қабілеттері, шешім қабылдаушылық, прагматизм сынды қабілеттері тән. Зияткерлігі мол лидердің авторитеті күрделі шешімдерді шеше білу, стандартты емес шешімдерді қабылдау, топтың ақыл орталығының қызметін атқару қабілеттеріне негізделген.
Қарым-қатынастың лидеріне психологиялық ыңғайлылық, жан-жақтылық, топтың ішіндегі шиеленістерді шешу қабілеттері тән. Топпен қарым-қатынастарына лидердің мінез-құлқының жеке стилі әсер етеді.
Қоғамдық қозғалыстың лидерімен нақты қоғамның бір қабаты өздерінің мүдделерін қанағаттандыру мүмкіндігін байланыстырады. Мұндай деңгейдің лидері қоғамның көзқарасына жеке қасиеттерінің арқасында, сонымен бірге өзін қолдап, одан үміт күтетін тұлғалардың арқасында өз күшін сақтайды.
Үшінші деңгейдің лидері - билік қатынасында әрекет ететін саясаткер, онда саяси лидерлік әлеуметтік институт ретінде көрінеді.
Қызметінің сипаты бойынша лидерліктің келесідей түрлері бар:
1. Универсалды, яғни үнемі лидердің қасиетін үнемі көрсететін тұлға;
2. Жағдайлық, яғни лидер қасиетін белгілі бір жағдайда ғана көрсететін тұлға.
Мазмұны бойынша лидердіктің келесідей түрлері бар:
- Лидер - мінез-құлық бағдарламасын ұсынушы, жандандырушы, жасаушы;
- Лидер - берілген бағдарламаның орындаушысы, ұйымдастырушысы;
- Лидер, бір уақытта қуаттандырушы және ұйымдастырушы.
Қызметінің түрі бойынша ресми және ресми емес деген лидердің түрлерін бөліп көрсетуге болады [3].
Ресми лидер жетекшіні тағайындаудың орнатылған ережелерімен байланысты және функционалдық қарым-қатынастарды білдіреді.
Ресми емес лидер қатысушылардың жеке қарым-қатынастарының негізінде пайда болады. Лидерлердің осы түрлері не бір-бірін толықтырады және авторитетті жетекшінің келбетінде үйлеседі немесе конфликтіге қатысады және сонда ұйымның тиімділігі түседі.
Саясатшылар жеке лидерлікті - лидерді және ұжымдық лидерлікті - элита мен массаны бөліп көрсетеді.
2 Саяси лидер және оның негізгі қасиеттері

Саяси қызметтің ажырамас компоненті саяси лидер болып табылады, себебі кезкелген саяси белсенді топ өздерінің ортасынан басшылар тобын алға шығарады.
Саяси лидерліктің табиғаты барынша күрделі және оның түптамыры ғалым-ойшылдардың консульдар, императорлар, корольдер феноменін зерттеп білген алыс өткенде жатыр. Лидерлік феномені саяси психологиядағы ерекше проблема. Оның ертеректегі теориясы геройлар теориясы деп аталады. Оның басқа да теориялары бар. Лидерліктің саяси психологиялық типологиясын жасағандар мыналар: психопотологиялық типологияны Г. Лассуэль, саяси типтерін Д. Рисман, макиавеллилық теориясы, Президенттер типологиясы Д. Барбер және т.б. жасаған. Лидерлік феномені саяси психологиядағы ерекшелігі бар мәселе.
Саяси лидерге тән қасиеттер:
- Жауапкершілікке және бастаған ісін аяқтауға күшті ұмтылысы;
- Мақсатына жету жолындағы күш қайраты;
- Бастамашылдығы;
- Өзіне-өзінің сенімділігі;
- Айналасындағылардың мінез-құлқына, іс-әрекетіне ықпал ету қабілеті;
- Іс-әрекетінің және шешімдерінің салдарын өзіне қабылдау қабілеті;
- Топтық фрустрацияға және ыдырауына қарсы тұра алатын қабілеті.
Саяси лидер категориясы саясат саласындағы адамдардың белгілі бір бірлестігіне басшылық ету бойынша қызмет процесін білдіреді. Лидерлік - ең алдымен қоғам мүшелері арасындағы қатынас, себебі лидер әрқашанда қандай да бір әлеуметтік топтың немесе қауымдастықтың бір бөлігі болып табылады. Бұндай жағдайда лидер белгілі бір қауымдастықтың мүддесі мен мақсатын тұжырымдау және білдіру құқы мен жауапкершілігінің белгілі бір көлеміне ие болады, оларды жүзеге асыру және барлық қауымдастықтың саяси процеске қатысуын ұйымдастыруда бастамашы болуға құқы бар [4].
Саясатта қызметінің сипаты мен ауқымы бойынша лидерлердің үш деңгейін ажыратады:
1. Мүдделері ортақ қоғамда барынша көп билікке ие шағын топтың лидері;
2. Қоғамдық қозғалыстың (ұйымның, партияның) лидері, яғни белгілі бір әлеуметтік топ өзінің қажетсінуін қанағаттандыру мүмкіндігін байланысты-ратын адам;
3. Лидер - биліктік қатынастар жүйесінде әрекет етуші саясаткер.
Саяси лидерлік - өзінің тағдырын жақсарту үшін іс-әрекетке, бірлескен жұмысқа қоғам мүшелерін итермелейтін күш.
Саяси лидер - қоғамда белгілі бір қызметті жүзеге асыру үшін өкілеттіліктің тиісті мөлшеріне ие болатын саяси қайраткер.
Саяси лидердің негізгі қызметі:
- интегративтік, яғни халықтың белгілі бір бөлігінің мүддесін анықтау және саяси бағдарламаны жасау;
- алға қойған мақсатты орындау үшін ұтымды шешімді табу және қабылдау қызметі;
- билік органдарының қоғам мүшелерімен байланысын нығайту, қоғам мүшелерінің биліктен және басқарудан шет қалуын болдырмау қызметі;
- бір жерге жұмылдырушы, яғни нақты міндеттерді шешуге көпшілікті ұйымдастыру, көпшіліктің әлеуметтік күш-қуатын, саяси мәдениетін және белсенділігін дамыту қызметі;
- прагматикалық, яғни мақсат пен міндеттерді нақты әрекетке айналдыру.
Лидердің мынадай бес белгісі мен сапасын айтуға болады:
1. Биологиялық дәрежедегі белгісі мен сапалары: тұқым қуалаушылығы, темпераменті, жынысы, денсаулық жағдайы.
2. Психологиялық дәрежесі: адамның эмоциясын, еркін, жадын, қабілетін, интелектін, мінезін қамтиды.
3. Әлеуметтік-психологиялық дәрежесі: адамның мүдделеріне, көзқарасына, ұстанымына, қарым-қатынасына т.б. байланысты.
4. Саяси психологиялық дәрежесі: саяси әлеуметтенуіне, саяси таңдауына, саяси мінез-құлық түрлеріне байланысты.
5. Әлеуметтік дәрежесі: мүдделердің жалпы әлеуметтік ұстанымы мен көзқарастарын білдіреді.
Қазіргі саяси топ бастаушылары яғни лидерлер деп қоғамдық-саяси ұйымға қозғалысқа, мемлекетке әрдайым және шешуші ықпал ететін тұлғаны айтады. Халықтың немесе үлкен топтың өмірінде бір кездерде маңызды жағдайлар, оқиғалар кездеседі. Сонда көш бастайтын лидерлерге қажеттілік пайда болады. Сонымен қатар топ бастаушы өзін-өзі көрсете білуі ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Саяси процестерді жүзеге асыру барысындағы саяси лидердің ролі
Саяси лидер имиджін қалыптастырудағы саяси технологиялардың ролі: Қазақстандық тәжірибе
Ұлттық және саяси процестер мен технологиялар
Жеткіншектік кезеңнің психологиялық ерекшеліктері
Көшбасшылық теориясы
Әлеуметтік психологияның негізгі мәселелері
Сайлау науқанында саяси маркетинг пен PR-тің қолдану тәжірибесі
Лидер
Қазақстан Республикасындағы саяси партиялар имиджі
Лидерліктің танымдық бағыттылығын зерттеу және олармен жүргізілетін психологиялық жұмыс түрлерін анықтау
Пәндер