Сотта өкілдік ету:түсінігі және түрлері

Кіріспе 3
1 Сотта өкілдік ету түсінігі мен түрлері 5
1.1 Сот өкілдігінің түсінігі 5
1.2 Сот өкілдігінің түрлері 7
2 Өкілдіктің субъектілері мен олардың міндеттемелері 11
2.1 Сот өкілдігінің субъектілері 11
2.2 Өкілдердің міндеттемелері 14
2.3 Міндеттемелерді рәсімдеудің тәртібі 16
Қорытынды 24
Қолданылған әдебиеттер тізімі 27

Азаматтық құқықтық қатынастарға қатысушылар мәмілелер жасағанда кейбір жағдайларда өздері тікелей қатыса алмай басқа бір тұлға арқылы мәміле жасау қажет болады. Осындай жағдайларды реттеу үшін азаматтық заңнамада өкілдік институты көрсетілген. Азаматтық құқықта бір адамның екінші бір адамның атынан жасаған мәмілелері және басқа да заңдық маңызы бар әрекеттері тікелей екінші адам үшін азаматтық құқықтар мен міндеттерді туғызатын, өзгертетін немесе тоқтататын құқықтық қатынастар өкілдік деп аталады.
Өкілдің уәкілеттігі көбінесе сенімхат арқылы рәсімделеді. Кейбір жағдайларда заңның негізінде, әкімшілік акт негізінде болады. Өкіл болатын азаматтар әрекет қабілеттікке ие болу керек. Өкіл әр жағдайда өкіл берушінің мүдделерін қорғау мақсатында әрекет ету керек, сондықтан ол өкілдің атынан өз-өзімен мәміле жасай алмайды және тағы басқа бір тұлғаның өкілі болса екі өкіл берушілердің арасында мәміле жасала алмайды.
Жалпы процессуалдың заңға сәйкес азаматтар өз істерін сотта өздері немесе өкілдері арқылы жүргізуге құқылы және азаматтық іске өзінің қатысуы оның бұл іс бойынша өкілі болу құқығынан айырмайды.
Өкілдік басқа адамның (өкілдік берушінің) атымен бір адамның (өкілдің) сенімхатқа, заңдарға, сот шешіміне не әкімшілік құжатқа негізделген өкілеттігі күшімен жасаған мәмілесі өкілдік берушінің азаматтық құқықтары мен міндеттерін тікелей туғызады, өзгертеді және тоқтатады. Өкілеттік өкілдің әрекет жасаған жағдайынан да көрінуі мүмкін. Мысалы, бөлшек сауда жүйесіндегі сатушы, кассир, т.б. Өкіл жасаған мәміле бойынша тікелей өкілдік берушіде құқықтар мен міндеттер пайда болады. Әрекет қабілеттілігі жоқ адамдардың атынан мәмілелерді олардың заңды өкілдері мен қорғаншылары жасайды (атаанасы, асырап алушылар).
Сотта өкілдікетудегеніміз - басқа тұлға анық мүддесіне және оның атынан бір тұлғамен процессуалдың ісәрекеттер жасау.
Сотта өкілдік етубасқа тұлға анық мүддесіне және оның атынан (өкілдік берушінің) өзіне берілген өкілеттігі шегінде процессуалдың әрекеттер жасайтын бір тұлға (сот өкіл етуші), оның себебіне өкілдік берушінің сәйкесті құқықтар мен міндеттер туындайды.
Сотта аталған процессуалдың ісәрекеттер жасайтын тұлғаны сотта өкіл етуші депатайды. Соттабасқатұлға анық мүддесіне және оның атынан өкілдік етуге өкілдің құқығын куәландыратын құжаттар ұсынуы негіз болып табылады.
Сотта өкіл етуші өкілдік берушінің мүддесіне және оның атынан өзіне берілген өкілеттігі шегінде процессуалдың әрекеттер жасайтын әрекет қабілеттігі бар тұлға. Сенімхатқа, заңдарға, сот шешімдеріне не әкімшілік актісіне негізделген істі сотта жүргізуге тиісінше рәсімделген өкілеттігі бар әрекетке қабілетті кез келген адам сотта өкіл бола алады.

1. Қазақстан Республикасының Азаматтық процестік кодексі. Қазақстан Республикасының Кодексі 2015 жылғы 31 қазандағы № 377-V ҚРЗ
2. Баймолдина З.Х. Доказывание и доказательства в гражданском судопроизводстве. Алматы: «Жеті жарғы», 2013ж.
3. Баянов Е. Мемлекет және құқық негіздері. Алматы 2014.
4. Ударцев С.Ф. Суд и правотворчество. Сборн. Законотворческий процесс в Республике Казахстан: состояние и проблемы - Алматы, 2009, с. 243.
5. Шайкенова С. Реализаңия принципа незаңисимости судей в условиях переходного периода //Право и государство. – 2011. С. 342
6. Афанасьев С.Ф., Зайцев А.И. Гражданский процесс. Учебное пособие. – М.: Издательство Норма, 2014, с. 234
7. Гражданское процессуальное право: Учебник. / Под ред. М.С. Шакарян. - М.: Проспект, 2015, с. 341.
8. Смушкин А.Б., Суркова Т.В., Черникова О.С. Гражданский процесс. – М.: Омега-Л, 2011, с. 214
9. Халатов С.А. Представительство в гражданском и арбитражном процессе. - М.: Норма, 2012, с. 350
10. Невская О.В. Кто может быть судебным представителем и защитником? // Адвокат, 2014, №10
11. Пиксин Н., Смирнов Д. Правовой институт судебного представительства // эж-ЮРИСТ, 2013, №38
12. Баймолдина З. Х. Гражданско-процессуальное право РК. В-2-х томах. Учебник. Алматы, 2011.
13. Алексеев С.С. Гражданское право. Учебник. Проспект, 2013.
14. Алимова Н.А. Участие гражданина в гражданском процессе - Система ГАРАНТ, 2016.
15. Қазақстан Республикасының Конституциясы. Конституция 1995 жылы 30 тамызда республикалық референдумда қабылданды
16. Горохов Б.А. Кнышев В.П., Потапенко С.В. Практика применения Гражданского процессуального кодекса. М., 2013.
17. Дорошков В.В. Мировой судья. Исторические, организационные и процессуальные аспекты деятельности. Норма, 2013.
18. Жуйков, В.М. Проблемы гражданского процессуального права. – М., 2014.
19. Коваленко А.Г.Гражданский процесс. Учебник / 2015.
20. Кузбагарова А.Н., Алексия П.В. гражданское процессуальное право, Юнити-Дана, Закон и Право, М.2010.
21. Решетникова, И.В., Яркое В.В. Гражданское право и гражданский процесс. – М., 2010.
22. Рыжаков А.П. Комментарий к Гражданскому процессуальному кодексу РФ (изд. 6-е перераб. и доп.). - Система ГАРАНТ, 2011.

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 27 бет
Таңдаулыға:

Курстық жұмыстың тақырыбы: Сотта өкілдік ету:түсінігі және түрлері

Мазмұны

Кіріспе 3
1 Сотта өкілдік ету түсінігі мен түрлері 5
1.1 Сот өкілдігінің түсінігі 5
1.2 Сот өкілдігінің түрлері 7
2 Өкілдіктің субъектілері мен олардың міндеттемелері 11
2.1 Сот өкілдігінің субъектілері 11
2.2 Өкілдердің міндеттемелері 14
2.3 Міндеттемелерді рәсімдеудің тәртібі 16
Қорытынды 24
Қолданылған әдебиеттер тізімі 27

Кіріспе

Азаматтық құқықтық қатынастарға қатысушылар мәмілелер жасағанда кейбір жағдайларда өздері тікелей қатыса алмай басқа бір тұлға арқылы мәміле жасау қажет болады. Осындай жағдайларды реттеу үшін азаматтық заңнамада өкілдік институты көрсетілген. Азаматтық құқықта бір адамның екінші бір адамның атынан жасаған мәмілелері және басқа да заңдық маңызы бар әрекеттері тікелей екінші адам үшін азаматтық құқықтар мен міндеттерді туғызатын, өзгертетін немесе тоқтататын құқықтық қатынастар өкілдік деп аталады.
Өкілдің уәкілеттігі көбінесе сенімхат арқылы рәсімделеді. Кейбір жағдайларда заңның негізінде, әкімшілік акт негізінде болады. Өкіл болатын азаматтар әрекет қабілеттікке ие болу керек. Өкіл әр жағдайда өкіл берушінің мүдделерін қорғау мақсатында әрекет ету керек, сондықтан ол өкілдің атынан өз-өзімен мәміле жасай алмайды және тағы басқа бір тұлғаның өкілі болса екі өкіл берушілердің арасында мәміле жасала алмайды.
Жалпы процессуалдың заңға сәйкес азаматтар өз істерін сотта өздері немесе өкілдері арқылы жүргізуге құқылы және азаматтық іске өзінің қатысуы оның бұл іс бойынша өкілі болу құқығынан айырмайды.
Өкілдік басқа адамның (өкілдік берушінің) атымен бір адамның (өкілдің) сенімхатқа, заңдарға, сот шешіміне не әкімшілік құжатқа негізделген өкілеттігі күшімен жасаған мәмілесі өкілдік берушінің азаматтық құқықтары мен міндеттерін тікелей туғызады, өзгертеді және тоқтатады. Өкілеттік өкілдің әрекет жасаған жағдайынан да көрінуі мүмкін. Мысалы, бөлшек сауда жүйесіндегі сатушы, кассир, т.б. Өкіл жасаған мәміле бойынша тікелей өкілдік берушіде құқықтар мен міндеттер пайда болады. Әрекет қабілеттілігі жоқ адамдардың атынан мәмілелерді олардың заңды өкілдері мен қорғаншылары жасайды (атаанасы, асырап алушылар).
Сотта өкілдікетудегеніміз - басқа тұлға анық мүддесіне және оның атынан бір тұлғамен процессуалдың ісәрекеттер жасау.
Сотта өкілдік етубасқа тұлға анық мүддесіне және оның атынан (өкілдік берушінің) өзіне берілген өкілеттігі шегінде процессуалдың әрекеттер жасайтын бір тұлға (сот өкіл етуші), оның себебіне өкілдік берушінің сәйкесті құқықтар мен міндеттер туындайды.
Сотта аталған процессуалдың ісәрекеттер жасайтын тұлғаны сотта өкіл етуші депатайды. Соттабасқатұлға анық мүддесіне және оның атынан өкілдік етуге өкілдің құқығын куәландыратын құжаттар ұсынуы негіз болып табылады.
Сотта өкіл етуші өкілдік берушінің мүддесіне және оның атынан өзіне берілген өкілеттігі шегінде процессуалдың әрекеттер жасайтын әрекет қабілеттігі бар тұлға. Сенімхатқа, заңдарға, сот шешімдеріне не әкімшілік актісіне негізделген істі сотта жүргізуге тиісінше рәсімделген өкілеттігі бар әрекетке қабілетті кез келген адам сотта өкіл бола алады.
Сотта өкілдік ету процессуалдың заңмен барлық азаматтық істер бойынша соттарда және азаматтық процестің барлық сатыларында болады.
Зерттеу жұмысының өзектілігі. Сотта өкілдік ету қызметінің ерекшеліктерін зерттеу.
Зерттеу жұмысының мақсаты. Соттағы өкілдік ету қызметінің мәні мен өзгешеліктерін зерттей отырып, соттағы өкілдіктің рөлін анықтау.
Зерттеу жұмысының міндеттері:
- Сотта өкілдік ету түсінігі мен түрлерін зерттеу;
- Өкілдіктің субъектілері мен олардың міндеттемелерін қарастыру;
- Сот өкілдігінің субъектілерімен және өкілдердің міндеттемелерімен таныстыру;
- Міндеттемелерді рәсімдеудің тәртібін қарастыру.
Зерттеу жұмысының теориялық құндылығы. Зерттеу жұмысының барысында соттағы өкілдіктердің үлкен арнасы ашылып, өзінің ерекше зерттеу нысаны, ғылыми ұс‬танымдары, түрлері мен үлгілері анықталды. Зерттеудің нәтижелері құқық саласында қолданудың ерекшеліктеріне нақты үлес қосады. Зерттеу барысында жасалынған тұжырымдамалар мен нәтижелер куәні құқықтық қорғаудың дамуына, қалыптасуына септігін тигізеді.
Зерттеу жұмысының практикалық құндылығы. Алынған мәліметтер ҚР азаматтық іс жүргізу бойынша зерттеу жұмыс‬тары үшін қолданыла алынады, курс‬тық, дипломдық, диссертациялық жұмыс‬тарды жазу үшін де қолданыла алады. Сондай-ақ бұл зерттеу жұмысы құқықтық оқытуда, практикалық сабақтарда, дәріс‬терде қолданыла алады.
Зерттеу жұмысының құрылымы. Курстық жұмыс кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан, қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

1 Сотта өкілдік ету түсінігі мен түрлері

1.1 Сот өкілдігінің түсінігі

Жалпы процессуалдық заңға сәйкес азаматтар өз істерін сотта өздері немесе өкілдері арқылы жүргізуге құқылы және азаматтың іске өзінің қатысуы бұл іс бойынша өкілі болу құқығынан айырмайды (ҚР АПК -і 6 тарауы) [1].
Өкілдік - басқа адамның (өкілдік берушінің) атымен бір адамның (өкілдің) сенімхатқа, заңдарға, сот шешіміне не әкімшілік құжатқа негізделген өкілеттігі күшімен жасаған мәмілесі өкілдік берушінің азаматтық құқықтары мен міндеттерін тікелей туғызады, өзгертеді және тоқтатады. Өкілеттік өкілдің әрекет жасаған жағдайынан да көрінуі мүмкін. Мысалы, бөлшек сауда жүйесіндегі сатушы, кассир т.б. өкіл жасаған мәміле бойынша тікелей өкілдік берушіде құқықтар мен міндеттер пайда болады.
Әрекет қабілеттілігі жоқ адамдардың атынан мәмілелерді олардың заңды өкілдері мен қорғаншылары жасайды (ата-анасы, асырап алушылар).
Сотта өкілдік ету дегеніміз - басқа тұлғаның мүддесіне және оның атынан бір тұлғамен процессуалдық іс-әрекеттер жасау.
Сотта өкілдік ету - басқа тұлғаның мүддесіне және оның атынан (өкілдік берушінің) өзіне берілген өкілеттігі шегінде процессуалдық әрекеттер жасайтын бір тұлға (сотта өкіл етуші), оның себебі өкілдік берушінің сәйкесті құқықтар мен міндеттері туындайды.
Сотта аталған процессуалдық іс-әрекеттер жасайтын тұлғаны сотта өкіл етуші деп атайды. Сотта басқа тұлғаның мүддесіне және оның оның атынан өкілдік етуге өкілдің құқығын куәландыратын құжаттар ұсынуы негіз болып табылады.
Сотта өкіл етуші - өкілдік берушінің мүддесіне және оның атынан өзіне берілген өкілеттігі шегінде процессуалдық әрекеттер жасайтын әрекет қабілеттігі бар тұлға. Сенімхатқа, заңдарға, сот шешімдеріне не әкімшілік актісіне негізделген істі сотта жүргізуге тиісінше рәсімделген өкілеттігі бар әрекетке қабілетті кез-келген адам сотта өкіл бола алады [2, б. 21].
Сотта өкілдік ету процессуалдық заңмен барлық азаматтар істер бойынша соттарда және азаматтық процестің барлық сатыларында болады.
Сотта өкілдік етудің мақсаты:
- Өкілдік беруші тұлғаның мүддесін сотта қорғау.
- Өкілдік берушінің іс жүргізу құқығының жүзеге асуына және міндеттерінің орындалуына көмектесу.
- Соттың азаматтық істі дұрыс шешуіне ықпал ету.
Соттағы өкіл-азаматтық іс жүргізу құқыққатынасының жеке дербес субъектісі болып табылады. Дегенмен, соттағы өкілдер АПК бойынша іске қатысушы тұлғалардың құрамына кірмейді. Себебі ол іске қатысушы тұлғаға тән белгілерді иеленбейді. Атап айтқанда:
Өкілдің іс барысында заңды қызығушылығы болмайды.
Өкіл өз атынан емес мүдделі тұлғаның атынан қатысады.
Сонымен соттағы өкілдер дегеніміз - заңмен, жарғымен, ережелермен немесе құрылтай құжаттарымен белгіленген өкілеттілік шегінде сенім білдірушінің атынан істі жүргізуші жеке тұлға.
Сотағы өкілдердің белгілері.
- Өкілдің іс жүргізу құқықтары мен міндеттерінің көлемі сенім білдірушінің немесе өкіл тағайындаушының еркіне байланысты. Бұған заңды өкілдер мен жарғы бойынша өкілдердің өкілеттігі кірмейді.
- Сотта олар өз құқықтарын емес сенім білдірген тұлғаның құқықтырын қорғайды.
- Іс жүргізуі нәтижесінде өкіл тағайындаушының процесуалдық құқықтары мен міндеттері туындайды немесе қысқарады.
Соттағы өкілге заңды күшіне енген сот шешімінің материалдық - құқығының салдары болмайды және олар құқық жөніндегі даудың субъектісі болмағандықтан сот шығындарын өтемейді [3, б. 41].
Сенімхатқа, заңдарға, сот шешімдеріне, немесе әкімшілік актісіне негізделген істі сотта жүргізуге тиісінше рәсімделген өкілеттігі бар әрекетке қабілетті кез келген адам сотта өкіл бола алады.
Азаматтық процестік Кодексіне сәйкес мына тұлғалар сотта өкіл бола алады.
- адвокаттар
- заңды тұлғаның қызметкерлері осы ұйымның істері бойынша
- кәсіптік одақтың уәкілетті адамдары.
- заңмен жарығымен немесе ережемен осы ұйым мүшелерінің құқықтары мен мүдделерін қорғау құқығы берілген ұйымның уәкілетті адамдары.
- тең қатысушының тапсырмасы бойынша тең қатысушылардың біреуі.
- іске қатысушының рұқсатымен басқа да адамдар.
- әрекет қабілеттілігі жоқ және шектеулі азаматтың ата-аналары, асырап алушылары қамқоршылары, қорғаушылары.
-хабар- ошарсыз кеткендердің мүлкіне қатысты істер бойынша мүлкіне қамқорлықты жүзеге асыратын адам.
- қайтыс болған адамдардың мүлкіне қатысты іс бойынша сақтаушы немесе қамқоршы [4, б. 67].
Сотта өкіл бола алмайтын тұлғалар.
АПК -ң 60-бабы бойынша сотта өкіл бола алмайтын тұлғаларға мыналар кіреді.
1.Судьялар,тергеушілер, прокурорлар мен өкілді органның депутаттары, олардың процеске тиісті ұйымның уәкілеттік берілген адамдары немесе заңды өкілдер ретінде қатысу жағдайынан басқа жағдайда сотта өкіл бола алмайды.
2. Адвокатура туралы заңдармен белгіленген ережелерді бұза отырып, заң көмегін көрсету туралы тапсырма алған адвокаттар сотта өкіл бола алмайды.
3. Адам егер мүдделері өзі өкіл болып отырған адамның мүдделеріне қайшы келетін адамадарға осы іс бойынша заң көмегін көрсетсе немесе бұрын көрсеткен болса.
4. Бұрын осы іс бойынша судья, прокурор, сарапшы, маман, аудармашы, куә ретінде қатысса.
5. Істі қарауға қатысушы лауазымды адаммен туыстық қатынастарда болса өкіл бола алмайды.
Өкілдің түрлері мен негіздері. (тапсырма бойынша және заңды өкілдік). Тапсырма бойынша өкілдіктің әр түрлері [5, б. 94].
Сот пен өкілдердің арасында құқықтық қатынастар белгілі заңды фактілерге байланысты туындайды. Ол фактілерге:
Сотқа өкілеттігін куәландыратын құжаттарды табыстау немесе өкіл берушінің өкіл тағайындау жөніндегі ауызша өтінішін хаттамаға тіркеу.

1.2 Сот өкілдігінің түрлері

Сотта өкілдік туындау негіздеріне байланысты мынадай түрлерге бөлінеді:
- шартты;
- заңды;
- жарғысы бойынша;
- қоғамдық;
- ресми.
Шартты өкілдік ету - еңбек шартына немесе тапсырма шартына негізделген өкілдік ету. Мұнда өкілдік беруші (тарап, үшінші тұлға) басқа тұлғаға (өкіл етушіге) сотта оның ісін жүргізуін тапсырады. Азаматтық процесс бойынша тарап немесе үшінші тұлға ретінде қатысатын азаматтың іске өзінің қатысуы оның бұл іс бойынша өкілі болу құқығынан айырмайды (ҚР АПК 6-тарауы). Сонымен қатар істің мән-жайлары бойынша қажет болса, сот тараптардың сот отырысына қатысуын міндетті деп тани алады [6, б. 18].
Өкіл етуші ретінде іске қатысушылардың өтінуімен сот рұқсат еткен басқа да адамдар тапсырма бойынша сотта өкіл бола алады (ҚР АПК 6-тарауы).
Заңды өкілдік ету - заңның тікелей көрсетілуіне негізделген өкілдік ету. ҚР АПК -нің 63-бабы бойынша сотта заңды өкілдік ету:
- әрекетке қабілетсіз (14 жасқа дейінгі, есі дұрыс емес), әрекет қабілетіне толық ие емес (14-18 жаста) немесе әрекетке қабілеті шектеулі азаматтардың жеке және мүліктік құқықтары мен мүдделерін қорғау үшін ата-аналармен, асырап алушылармен, қамқоршылар немесе қорғаншылармен;
- хабар-ошарсыз кеткен деп белгіленген тәртіппен танылған азамат қатысуға тиісті іс бойынша - мүлкіне қамқорлықты жүзеге асыратын адаммен;
- қайтыс болған немесе қайтыс болды деп белгіленген тәртіппен жарияланған адамның мұрагері қатысуға тиісті іс бойынша, егер мұраны әлі ешкім қабылдамаса - мұралық мүлікті қорғау мен басқару үшін тағайындалған сақтаушы немесе қамқоршымен жүзеге асырылады.
Сонымен заңды өкілдік ету туындау негізі үшін әр түрлі заңды фактілер қажет - туыстық, асырап алушылық, қорғаншы немесе қамқоршы тағайындауы.
Заңды өкілдер істі сотта өздері жүргізеді немесе басқа өкілге тапсыра алады (ҚР АПК -і 63-бабының 4-бөлігі).
Құрылтай құжаттары бойынша өкілдік ету - төмен түрған ұйымның арнайлы тапсырмасыз олардың мүдделерін қорғауға жоғары тұрған ұйымның өкілдік ету құқығы [7, б. 35].
Қоғамдық өкілдік ету - өз мүшелерінің мүдделерін қорғау үшін қоғамдық бірлестіктердің өкілдік етуі.
Ресми өкілдік ету - тапсырма бойынша өкілдік ету, өз сипаты бойынша заңды өкілдік етуге жақын.
Ұйымдардың ісін сотта оларға заңмен, өзге нормативтік-құқықтық актілермен немесе құрылтай құжаттарымен берілген өкілеттіктердің шегінде іс-әрекет жасайтын олардың органдары және тиісті өкілеттіктер берілген олардың өкілдері жүргізеді. Заңды тұлғалардың басшылары сотқа олардың қызметтік жағдайын немесе өкілеттіктерін куәландыратын құжаттар береді.
Заңды тұлғаның органы тиісті өкілеттік берілген басқа өкілдермен бірге іске қатыса алады.
Заңды және қоғамдық өкілдердің, заңды тұлғалардың органдары мен өкілдерінің өкілеттіктері сәйкестікті заңдардан, құрылтай құжаттарынан немесе ережелерден туындайды.
Сотта өкілдік ету түрлері
Шартты
Заңды
Құрылтай құжаттары бойынша
Қоғамдық
Ресми

Сурет 1 - Сотта өкілдік ету түрлері

Сотта өкілдің өкілдік ету құқығын куәландыратын құжаттар:
- заңды тұлғалардың басшылары сотқа олардың қызметтік жағдайын немесе өкілеттіктерін куәландыратын куәліктер;
- заңды тұлғаның өкілдерінің куәліктері (тапсырмалары);
- АХАЖ органдарының куәліктері немесе қамқоршылық және қорғаншылық органдарының куәліктері;
- клиент пен адвокат арасындағы жасалған келісім-шарт, ордер, сенімхат;
- өзге жеке және заңды тұлғалардың нотариуспен куәландырылған сенімхаттары.
Заңды өкілдер заңда көзделген шектеулермен өкілдік етушілердің атынан жасау құқығы өкілдік берушіге тиесілі барлық іс жүргізу әрекеттерін жасайды.
Өкілдің өкілеттігін өкілдік беруші белгілейді және заңға сәйкес берілген және рәсімделген сенімхатта көзделуі тиіс [8, б. 34].
Өкілдің өкілеттіктері: сотта іс жүргізуге арналған өкілеттік өкілге, талап арызға қол қоюды, істі аралық сотқа беруді, талап қою талаптары мен талап қоюды танудан толық немесе ішінара бас тартуды, талап қоюды тануды, талап қоюдың нысанасын немесе негіздемесін өзгертуді өзгертуді, бітімгершілік келісім жасауды, өкілеттіктерді басқа адамға беруді (сенімді басқа біреуге аудару), соттың қаулысына шағым беруді, соттың қаулысын мәжбүрлеп орындатуды талап етуді, берілген мүлікті немесе ақшаны алуды қоспағанда қкілдік берушінің атынан барлық іс жүргізу әрекеттерін жасауға құқық береді.
Өкілді іске қатыстыру жөніндегі соттың ұйғарымы жатады.
Азаматтық іс жүргізу заңдары бойынша сотта өкілдік етудің 2 түрі бар.
а) Тапсырма бойынша өкілдік ету.
б) Заңды өкілдер.
Тапсырма бойынша өкілдік етудің өзі бірнеше түрлерге бөлінеді.
- Шарттық өкілдер-тапсырма шарты бойынша немесе еңбек шарты бойынша пайда болады. Оған адвокаттың қызметі немесе азаматтардың өтініші бойынша кез-келген тұлғанаң өкіл ретінде қатысуы және тең қатысушылардың біреуінің басқа қатысушылар атынан өкіл ретінде іске қатысуы жатады [9, б. 14].
- Қоғамдық өкілдер- азаматтық қоғамдық бірлестіктерге мүше болуы негізінде пайда болады.
- Заң көмегін заңмен немесе жарғымен басқа адамдардың мүдделерін қорғау құқығы берілген ұйымдардың уәкілетті адамдары жүргізеді.
- Жарғы бойынша өкілдік ету - ұйымдардың ісін сотта заңмен, құрылтай құжаттарымен берілген өкілеттік шегінде олардың органдары немесе өкілдері жүргізеді. Заңды тұлғалардың басшылары сотқа олардың қызметтік жағдайын немесе өкілеттіктерін куәландыратын құжаттар береді.
Заңды өкілдер АПК 6-тарауында көзделгендей әрекетке қабілетсіз немесе әрекет қабілеттігі шектеулі адамдарға тағайындалады. Олардың өкілдері ретінде ата-аналары, асырап алушылары, қамқоршылары , қорғаншылары қатысады. Заңды өкілдер заңда көзделген шектеулермен өкілдік етушінің атынан жасау құқығы өкілдік берушіге тиесілі барлық іс жүргізу әрекеттерін жасайды.
Өкіл ретінде адвокаттың іске қатысу ерекшелігі.
Азаматтық сот өндірісінде адвокаттың іске қатысуы арнайы заңмен реттеледі.
Адвокаттық алқаларда мүше болатын және мамандық негізінде заң көмегін көрсете алатын жоғарғы заң білімі бар, 2 жылдан жоғары жұмыс стажы бар, адвокаттың әрекетті жүзеге асыруға лицения алған ҚР азаматы адвокат бола алады [10, б. 64].
Қасақана қылмысы үшін сотталған немесе әрекет қабілеттілігі жоқ немесе шектелген азаматтар, адвокаттық алқалардын шығарылғандар - адвокат бола алмайды.
Лицензия беру тәртібі Адвокаттық қызметпен шұғылдану үшін лицензия беру тәртібі туралы бұйрығымен реттеледі.
Лицензия біліктілік емтиханы тапсырылғаннан кейін беріледі және оның күші ҚР-ң бүкіл территориясына қатысты болады.
Заң көмегін көрсету жөніндегі төлемақылар адвокат пен клиент арасындағы келісімдермен реттеледі.
Адвокат заң көмегін көрсету негізінде белгілі болған мәліметтерді құпия түрінде сақтауға міндетті. Құпияны сақтамаған жағдайда жауапкершілікке тартылады.

2 Өкілдіктің субъектілері мен олардың міндеттемелері

2.1 Сот өкілдігінің субъектілері

Сот өкілдігінің субъектілеріне азаматтар мен ұйымдардың құқықтары мен мүдделерін қорғау мүмкіндігінің әрекетін жасауға қабілетті тұлғалар жатады. Алайда сот өкілдігіне кез-келген адам ие бола алмайды. Заң сот өкілдігінің қызметін атқара алатын тұлғалардың кең шеңберін анықтайды, бұл азаматтардың өкілді таңдау кепілдіктерін бекітеді. Алайда алдында болған Азаматтық процестік Кодексі мен салыстырғанда заңнамада оның тізімі жоқ. Сот өкілдері ретінде әрекет ете алатын тұлғалардың тізімі Азаматтық Процестік Кодекстің 6-тарауында 58-бабында келтірілген:
1) адвокаттар;
2) заңды тұлғалардың істері бойынша - осы заңды тұлғалардың жұмыскерлері, ал мемлекеттік органдардың және олардың аумақтық бөлімшелерінің істері бойынша - осы мемлекеттік органдардың жұмыскерлері;
3) кәсіптік одақтардың - құқықтары мен мүдделерін қорғауды осы кәсіптік одақтар жүзеге асыратын жұмысшылардың, қызметшілердің, сондай-ақ басқа да адамдардың істері бойынша уәкілетті өкілдері;
4) заңмен, жарғымен немесе ережемен осы ұйымдар мүшелерінің құқықтары мен мүдделерін, сондай-ақ басқа да адамдардың құқықтары мен мүдделерін қорғау құқығы берілген ұйымдардың уәкілетті өкілдері;
5) басқа тең қатысушылардың тапсырмасы бойынша тең қатысушылардың біреуі;
6) іске қатысатын адамдардың өтініші бойынша сот рұқсат еткен, жоғары заң білімі бар басқа да адамдар тапсырма бойынша сотта өкіл бола алады.
Өкілдің процестік өкілеттіктері тиісті түрде ресімделген сенімхатпен расталады [11, б. 65].
Адвокат ордерге сәйкес өкілдік жанында, осы Кодекстің 60-бабында санамаланған әрекеттерді қоспағанда, қажетті процестік әрекеттерді жасауға құқылы. Олардың әрқайсысын жасауға құқығы сенімхатта көрсетілуге тиіс.
Олардың қатарына әрекетке қабілетті, АПК 58-бабында көрсетілгендерден басқа істі жүргізуге белгілі бір міндеттемелеріне ие тұлғалар жатады. АПК көрсетілген тұлғалар сот өкілдіктерінің міндеттемелеріне заңның күшіне орай ие бола алады [12, б. 34].
Бірнеше азаматтардың категориялары сот өкілдігінің қызметтерін атқара алмайды. Соның ішінде, келесідей тұлғалар сот өкілдіктерінің қызметін атқара алмайды:
- кәмелетке толмағандар;
- асыраудағы немесе қамқорлықтағы тұлғалар (асырауда немесе қамқорлықта сотпен өздерінің психикалық ауытқуларының себебінен әрекетсіз деп танылған тұлғалар, есірткілік немесе спирттік заттарды қолданушы тұлғалар бола алады).
Жеке жағдайларда кәмелетке толмаған азаматтар сот өкілдерінің қызметін атқара алады. Негізінде, 18 жасқа толмаған кәмелетке толмаған тұлғалардың некеге отырған кезінде, сонымен бірге мұндай тұлғаны толық әрекетсіз деп танығанда, мұндай тұлғалар толыққанды және толық құқықтық әрекетке қабілетті болып саналады тек материалдық мағынада ғана емес, сонымен бірге процессуалдық мағынада да, және ол сотта өзінің мүдделері мен құқықтарын қорғай алады [13, б. 47].
АПК баптарына сәйкес, сот өкіл ретінде адвокатты тағайындай алады, алайда адвокат сот өкілдігінің қызметін атқара алмайтын бірнеге жағдайлар бар:
- егер адвокат келіссөз шарты бойынша берілген тұлғаның мүддесінен ерекшеленетін өзіндік қызығушылығына ие болса;
- егер адвокат іске сот, аралық сот немесе арбитр, делдал, прокурор, тергеуші, анықтаушы, сарапшы, маман, аудармашы ретінде қатысса, егер берілген тұлғаның қызығушылығына шешімді қабылдау құзыреттілігінде лауазымды тұлға болса;
- егер адвокат лауазымды тұлғамен, берілген істің қарастырылуына немесе тергелуінде қатысқан тұлғамен туысқандық немесе отбасылық қатынаста болса;
- берілген тұлғаның мүдделеріне қарама-қайшы келетін сенімгерге адвокат заңдық көмек көрсететін болса.
АПК сәйкес, сотта өкілдікке судья, тергеушілер, прокурорлар ие бола алады. Жалғыз ерекше жағдайларға аталған лауазымды тұлғалар іске қатысушы тұлғалардың мүдделерін көрсететін жағдайлар болып табылады. Демек, бұл жағдайда олар істі қарау кезінде көрсетілген органдар мен тұлғалардың өкілдері ретінде қатысады.
Мемлекеттік және муниципиалдық қызметкерлер, сонымен бірге нотариустар өкілдік қызметті атқару құқығына ие емес.
Сотта өкіл бола алмайтын тұлғалар:
- судьялар, тергеушілер, прокурорлар мен өкілді органдардың депутаттары, олардың процеске тиісті ұйымдардың уәкілеттік берген адамдары немесе заңды өкілдер ретінде қатысу жағдайынан басқа жағдайда;
- адвокатура туралы заңдармен белгіленген ережелерді бұза отырып, заң көмегін көрсету туралы тапсырма алған адвокаттар;
- адам, егер мүдделері өзі өкіл болып отырған адамның мүдделеріне қайшы келетін адамдарға осы іс бойынша заң көмегін көрсетсе немесе бұрын көрсеткен болса немесе судья, прокурор, сарапшы, маман, аудармашы, куә немесе айғақшы ретінде қатысса, сондай-ақ егер ол істі қарауға қатысушы лауазымды адаммен туыстық қатынастарда болса [14, б. 97].
Азаматтық істер бойынша сот төрелігін жүзеге асыруды ұйымдастыру принциптері қатарына мыналарды жатқызуға болады:
1. сот төрелігін тек қана соттың жүзеге асыруы.
2. адамның құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін сотта қорғау ;
3. жеке адамның ар-намысы мен қадір-қасиетін құрметтеу.
4. жеке өмірге қол сұғылмаушылық. Хат жазысудың телефон арқылы сөйлесудің, почта, телеграф және өзге де хабарлардың құпиясы;
5. меншікке қол сұғылмаушылық;
6. судьялардың тәуелсіздігі;
7. барлық адамдардың заң мен сот алдындағы теңдігі;
8. азаматтық істерді сотта жеке дара және алқа сот құрамымен қарау;
9. сот ісін жүргізу тілі.
10. дәлелдемелерді ішкі сенім бойынша бағалау;
11. куәлік жауап беру міндетінен босату;
12. білікті заң көмегін алу құқығын қамтамасыз ету;
13. сотта істі қараудың жариялылығы;
14. сотта істі қарау барысында қауіпсіздікті қамтамасыз ету;
15. сот актілерінің міндеттілігі;
16. іс жүргізу әрекеттері мен шешімдеріне шағымдану бостандығы.
Сот төрелігін тек қана соттың жүзеге асыруы. ҚР Конституциясы мен ҚР сот жүйесі мен судьялар мәртебесі туралы конституцияның заңы республикамыздың бүкіл аумағында сот билігін іске асырудың негізгі және маңызды нысаны сот төрелігін жүзеге асыру болып табылатынын бекітеді. Сот төрелігі туралы ұғымның көптеген анықтамаларын заң әдебиеттерінде оқып танысуға болады. Бірқатар авторлардың пікінше сот төрелігі сот отырыстарында іс жүргізу тәртібімен жасалатын арнайы мемлекеттік органдардың материалдық нормаларын қолдана отырып, азаматтық, қылмыстық және өзге істерді қарау және шешу бойынша қызметі болып табылады [15].
Сот төрелігі сот билігін жүзеге асырудың негізгі нысаны бола отырып, сот отырыстарында судьямен азаматтық іс жүргізу, әкімшілік іс жүргізу және қылмыстық іс жүргізу заңнамасы белгіленген тәртіппен азаматтық, әкімшілік және қылмыстық істерді сот ісін жүргізу нысанында қарауды және шешуді түсіндіреді. Мұндай соттың биліктік өкілеттігін кімнің де болса иеленуі заңда көзделген жауаптылыққа әкеліп соғады. Тиісінше заңнамада қандай да бір атаулармен арнайы және төтенше соттар құруға жол берілмейтіндігі көрсетілген, сондай-ақ мұндай соттар шешімінің заң күші болмайтыны және орындалуға тиісті еместігі көзделген [16, б. 64].
Өз қарауына жатпайтын іс бойынша азаматтық сот ісін жүргізуді жүзеге асырған, өз өкілеттігін асыра пайдаланған немесе азаматтық іс жүргізу принциптерін өзгеше түрде елеулі түрде бұзған соттың шешімдері заңсыз болады, олардың күші жойылуы тиіс.

2.2 Өкілдердің міндеттемелері

Өкілдің өкілеттіктері заңға сәйкес берілген және рәсімдеген сенімхатта көрсетілуге тиіс. Кәсіптік одақтар мен басқа ұйымдардың уәкілеттік берілген адамдары сотқа осы іс бойынша өкілдікті жүзеге асыруға арналған тапсырманы куәландыратын құжаттарды беруі тиіс. Адвокаттың нақты істі жүргізуге арналған өкілеттігі заң консультациясы немесе адвокаттық кеңсе берген ордермен, ал өз қызметін дербес жүргізген жағдайда - адвокат клиентпен жасасқан шартпен куәландырады. Заңды тұлғаның атынан сенімхатты тиісті заңды тұлғаның басшысы немесе өзге уәкілетті адамы береді. ҚР АПК аталған өкілдің өкілеттігі сенімхатта немесе сот отырысының хаттамасына кіргізген сенім білдірушінің сотта берген ауызша түрдегі өтінішінде көрініс табуы мүмкін [17, б. 67].
Сотта өкілдер бола алмайтын тұлғалар:
- судьялар, тергеушілер, прокурорлар мен өкілді органдардың депутаттары, олардың процеске тиісті ұйымдардың уәкілеттік берілген адамдары немесе заңды өкілдер ретінде қатысу жағдайынан басқа жағдайда;
- адвокатура туралы заңдармен белгіленген ережелерді бұза отырып, заң көмегін көрсету туралы тапсырма алған адвокаттар;
- адам, егер мүдделері өзі өкіл болып отырған адамның мүдделеріне қайшы келетін адамдарға осы іс бойынша заң көмегін көрсетсе немесе бұрын көрсеткен болса немесе судья, прокурор, сарапшы, маман, аудармашы, куә немесе айғақшы ретінде қатысса, сондай-ақ егер ол істі қарауға қатысушы лауазымды адаммен туыстық қатынастарда болса.
Соттағы өкілдің өкілеттіктері.
Соттағы өкілдердің өкілеттігі жалпы және арнайы болып бөлінеді.
Жалпы өкілеттілікке сот шешімі мен ұйғарымына шағындану құқығынан басқа АПК көзделген барлық әрекеттер кіреді.
Арнайы өкілеттілікке АПК аталған әрекеттер кіреді. Аталған іс-әрекеттерді әрқайсысын жасауға өкілеттігі өкілдік беруші берген сенімхатта арнайы көзделуі тиіс.
Әрбір өкіл өзінің өкілеттігін куаландыратын құжатын және жеке басын куаландыратын құжатын сотқа табыс етуі тиіс.
Адвокаттың нақты іс жүргізуге арналған төкілеттігі немесе адвокаттың кеңсе берген ордермен, ал ол кызметін дербес жүргізген жағдайда адвокат клиентпен жасасқан шартпен куәландырылады [18, б. 13].
Кәсіптік одақтар мен басқа ұйымдық уәкілеттік берілген адамдар сотқа осы іс бойынша өкілдікті жүзеге асыруға арналған тапсырманы куәландыратын құжаттарды беруге тиіс.
Заңды тұлғаның басшылары заңды тұлға атынан тиісті сенімхаттар береді.
Ата-аналар заңды өкіл ретінде сотқа АХАЖ органдар берген баланың тууы туралы куәлігін беруі тиіс.
Асырап алушылар-сот шешімдерін және жаңадан алған тууы туралы куәлікті көрсетуі тиіс.
Қамқоршылар мен қорғаушылар сол органдардан берілген актілерді көрсетуі тиіс.
Азаматтық процессуалдық кодекске сәйкес, сот өкілдігі кең міндеттемелерге ие. Сот өкілдері процессуалдық әрекеттерді уәкілетті тұлғалардың атынан жасайтындықтан, онда міндеттемелердің көлемі сәйкесінше сенімгердің процессуалдық жағдайымен анықталады. Мұнымен бірге сот өкілдігінің міндеттемелерінің көлемі сенімгерден оған қандай міндеттемелер берілгендігімен де анықталады [19, б. 45].
Заң әдебиетінде жалпы және арнайы міндетемелерді бөліп көрсетеді. Жалпы міндеттемелер - бұл сенімгердің атынан түсетін, кез-келген өкіл жасауға құқылы процессуалдық әрекеттер, бұл олардың куәлікте айтылғандығына тәуелсіз болып келеді. Өкілдіктің жалпы міндеттемелеріне мыналар жатады:
- өкілдің істің материалдарымен танысу құқығы;
- істің материалдарынан жазбалар жасау құқығы;
- көшірмелерді жасау құқығы;
- процестің қатысушыларына қарсы шығу құқығы;
- дәлелдемелерді ұсыну құқығы;
- дәлелдемелерді зерттеуге қатысу құқығы;
- іске қатысушыларға, куәлерге, сарапшыларға сұрау қою құқығы;
- дәлелдемелерді талап ету туралы өтінішхатты ұсыну құқығы;
- сот отырысында пайда болған сұрақтар бойынша дәлелдемелерді келтіру мен өз ойын айту құқығы;
- іске қатысушы тұлғаларға қарсы анықтамаларды, өтінішхаттарды беру құқығы.
Арнайы міндеттемелер - бұл тек өкіл оған сенімділігін көрсеткен жағдайда жасауға құқылы міндеттемелер. Осындай міндеттемелер АПК келтірілген, оларға келесілерді жатқызамыз:
- арыздық мәлімдемеге қол қою;
- сотқа арызды беру;
- аралық сотқа қарауды дауды беру;
- қарсы талапты беру;
- арыздық талаптардан толық немесе жарым-жартылай бас тарту;
- арыздық талаптардың көлемін кемейту;
- арызды қабылдау;
- арыздың пәнін немесе негізін өзгерту;
- бітімгершілік келісімді бекіту;
- басқа тұлғаға міндеттемелерді беру;
- соттың жаңаруға арыз беру;
- арыздануға орындаушылық құжатты ұсыну;
- мүлікті немесе ақшаны беру.
Өкілдің өкілеттіктері АПК 60-бабында келтірілген, оған сәйкес:
1. Тапсырма бойынша өкіл талап қою арызына қол қоюдан, iстi төрелікке беруден; татуласу келісімін, дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы келісім немесе дауды партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу туралы келісім жасаудан, талап қоюдан немесе талап қоюды танудан толық немесе ішінара бас тартудан, талап қою талаптарының нысанасын ұлғайтудан немесе азайтудан, талап қоюдың нысанасын немесе негізін өзгертуден, өкілеттіктерді басқа тұлғаға беруден (сенімді басқаға аударудан); сот актісіне апелляциялық, кассациялық тәртіптермен шағым жасаудан, жаңадан ашылған немесе жаңа мән-жайлар бойынша сот актісін қайта қарау туралы арыз беруден, сот актісін мәжбүрлеп орындатуды талап етуден, сот алып берген мүлікті алудан, апелляциялық шағымнан, өтінішхаттан бас тартудан басқа, осы Кодексте көзделген барлық процестік әрекеттерді өзі өкілі болып отырған тұлғаның атынан жасауға құқылы [20, б. 31].
2. Осы Кодекстің 58-бабы бірінші бөлігінің 1) тармақшасында көрсетілген тапсырма бойынша өкіл осы баптың бірінші бөлігінде көзделген құқықтармен қатар мемлекеттік органдардан, қоғамдық бірлестіктерден, заңды тұлғалардан анықтамаларға немесе өзге де құжаттарға сұрау салуға, сондай-ақ Қазақстан Республикасының адвокаттық қызмет туралы заңнамасында белгіленген тәртіппен заң көмегін көрсету үшін өзге де әрекеттерді жасауға құқылы.
3. Өкілдің осы баптың бірінші бөлігінде көрсетілген процестік әрекеттердің әрқайсысын жасауға өкілеттіктері өкілдік беруші берген сенімхатта арнайы көзделуге тиіс.

2.3 Міндеттемелерді рәсімдеудің тәртібі

Азаматтық істер бойынша ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.