Клинтон әкімшілігі мен саясаты
Кіріспе 3
Б. Клинтон әкімшілігі мен саясаты 4
Президенттік биліктің екінші мерзімінде 7
Қорытынды 11
Пайдаланылған әдебиеттер 12
Б. Клинтон әкімшілігі мен саясаты 4
Президенттік биліктің екінші мерзімінде 7
Қорытынды 11
Пайдаланылған әдебиеттер 12
Қазақстан-АҚШ қатынастарының басы 1991 жылғы 25 желтоқсанда басталды. Нақ сол кезде АҚШ Қазақстан Республикасын егеменді мемлекет ретінде ресми таныды. Келесі күні-ақ екі ел арасында елшілер деңгейінде толық ауқымды дипломатиялық қатынастар орнатылды. Қазақстандағы алғашқы шетелдік елшілік Американікі болды. АҚШ-тың Қазақстанға аса жоғары көңіл бөлуі оның аумағында ең осы заманғы және тиімді жерге орнатылған СС-18 континентаралық баллистикалық зымырандардың және оларда ядролық оқтұмсықтардың болуымен айқындалды. Мұндай қатерлі әлеуеттің болуы өз қауіпсіздігіне қауіп әлсіретуге және жаңа ядролық мемлекеттің пайда болуына жол бермеуге деген Вашингтонның ұмтылысын табиғи етті. Қазақстан да ядролық қаруды таратпау келісіміне қол қойып өзінің бейбітшілікті сүйгіштігін паш еткен болатын.
1993 жылғы тамызда Президент У.Клинтон бұрынғы КСРО-ның жаңа тәуелсіз мемлекеттерінен АҚШ-қа 4300 атаулы тауарларды бажсыз әкелуді көздейтін преференцияның бас жүйесі туралы (ПБЖ) АҚШ заңына өзгерістер енгізу туралы келісімге қол қойды. Қазақстан да АҚШ ПБШ жеңілдіктерін пайдаланатын елдер тізіміне енгізілді. Қазақстан Президенті Н.Ә. Назарбаевтың 1997 жылы Вашингтонға сапары барысында маңызды құжат – Қазақстан Республикасы мен АҚШ арасында экономикалық серіктестік бойынша іс-қимылдар бағдарламасына қол қойылды. Бұл АҚШ Президенті У. Клинтонның тұсында болған саяси оқиға еді.
Америка Құрама штаттары әрқашанда әлемдегі ең ірі держава болды. Бүкіл әлемді өз "қолында ұстайтын", оны билеп, бақылайтын әлемдік "жандармға" айналды, яғни Америка — бұл барлық мемлекеттердің, саясаттың, экономика мен нарықтың орталығы деген жалған пікір қалыптасты. АҚШ бүгін ірі, әскери күшті қаруланған, соңғы технологиямен жабдықталған, экономикасы өрлеу үстіндегі ел; Батыс Европа, ТМД, Шығыс елдерінің негізгі инвесторы болғандықтан, өз тәуелсіздігіне жеткен, кез келген дербес мемлекеттер оған шын мәнісінде тәуелді болып отыр. Бір ерекшелігі мұндай позицияға Американың барлық президенттері ұмтылды. Бірақ олардың кейбіреулері бұл позицияны жетілдірсе, екінші біреулері оны шектеуге тырысты. Мәселен, 1989-93 ж.ж. билік еткен Дж. Буш әлемдегі лидерлік позициясын нығайтуға тырысса, одан кейін келген Б. Клинтон, керісінше, өзінен бұл міндетті алып тастауға ұмтылды. Бұл қызметті Батыс Европа елдерімен бөлісуге әрекет етті.
1993 жылғы тамызда Президент У.Клинтон бұрынғы КСРО-ның жаңа тәуелсіз мемлекеттерінен АҚШ-қа 4300 атаулы тауарларды бажсыз әкелуді көздейтін преференцияның бас жүйесі туралы (ПБЖ) АҚШ заңына өзгерістер енгізу туралы келісімге қол қойды. Қазақстан да АҚШ ПБШ жеңілдіктерін пайдаланатын елдер тізіміне енгізілді. Қазақстан Президенті Н.Ә. Назарбаевтың 1997 жылы Вашингтонға сапары барысында маңызды құжат – Қазақстан Республикасы мен АҚШ арасында экономикалық серіктестік бойынша іс-қимылдар бағдарламасына қол қойылды. Бұл АҚШ Президенті У. Клинтонның тұсында болған саяси оқиға еді.
Америка Құрама штаттары әрқашанда әлемдегі ең ірі держава болды. Бүкіл әлемді өз "қолында ұстайтын", оны билеп, бақылайтын әлемдік "жандармға" айналды, яғни Америка — бұл барлық мемлекеттердің, саясаттың, экономика мен нарықтың орталығы деген жалған пікір қалыптасты. АҚШ бүгін ірі, әскери күшті қаруланған, соңғы технологиямен жабдықталған, экономикасы өрлеу үстіндегі ел; Батыс Европа, ТМД, Шығыс елдерінің негізгі инвесторы болғандықтан, өз тәуелсіздігіне жеткен, кез келген дербес мемлекеттер оған шын мәнісінде тәуелді болып отыр. Бір ерекшелігі мұндай позицияға Американың барлық президенттері ұмтылды. Бірақ олардың кейбіреулері бұл позицияны жетілдірсе, екінші біреулері оны шектеуге тырысты. Мәселен, 1989-93 ж.ж. билік еткен Дж. Буш әлемдегі лидерлік позициясын нығайтуға тырысса, одан кейін келген Б. Клинтон, керісінше, өзінен бұл міндетті алып тастауға ұмтылды. Бұл қызметті Батыс Европа елдерімен бөлісуге әрекет етті.
1. Фелькен Д. Американские президенты. М.: Зевс, 1997.
2. Рогов С.М. //США-Канада: экономика, политика, культура. 2000-2, февраль.
3. www.politologya.ru
4. www.novost.kz
5. Иванян Э.А. Белый дом: президенты и политика. М.:Политиздат, 1976
6. Мурадян И. Политика США и формирование региональных альянсов на Ближнем Востоке=The policy of the USA and the fofmation of the regional alliancesint-Ереван: Изд. дом " Антарес", 2001
7. Токвиль А. Демократия в Америке. М.: Весь мир,2000
8. Тоқаев Қ. Қазақстан Республикасының дипломатиясы. Алматы: ҒӨ Пбк «GAUHAR», 2002, 188 б.
2. Рогов С.М. //США-Канада: экономика, политика, культура. 2000-2, февраль.
3. www.politologya.ru
4. www.novost.kz
5. Иванян Э.А. Белый дом: президенты и политика. М.:Политиздат, 1976
6. Мурадян И. Политика США и формирование региональных альянсов на Ближнем Востоке=The policy of the USA and the fofmation of the regional alliancesint-Ереван: Изд. дом " Антарес", 2001
7. Токвиль А. Демократия в Америке. М.: Весь мир,2000
8. Тоқаев Қ. Қазақстан Республикасының дипломатиясы. Алматы: ҒӨ Пбк «GAUHAR», 2002, 188 б.
Жоспар
Кіріспе 3
Б. Клинтон әкімшілігі мен саясаты 4
Президенттік биліктің екінші мерзімінде 7
Қорытынды 11
Пайдаланылған әдебиеттер 12
Кіріспе
Қазақстан-АҚШ қатынастарының басы 1991 жылғы 25 желтоқсанда басталды.
Нақ сол кезде АҚШ Қазақстан Республикасын егеменді мемлекет ретінде ресми
таныды. Келесі күні-ақ екі ел арасында елшілер деңгейінде толық ауқымды
дипломатиялық қатынастар орнатылды. Қазақстандағы алғашқы шетелдік елшілік
Американікі болды. АҚШ-тың Қазақстанға аса жоғары көңіл бөлуі оның
аумағында ең осы заманғы және тиімді жерге орнатылған СС-18 континентаралық
баллистикалық зымырандардың және оларда ядролық оқтұмсықтардың болуымен
айқындалды. Мұндай қатерлі әлеуеттің болуы өз қауіпсіздігіне қауіп
әлсіретуге және жаңа ядролық мемлекеттің пайда болуына жол бермеуге деген
Вашингтонның ұмтылысын табиғи етті. Қазақстан да ядролық қаруды таратпау
келісіміне қол қойып өзінің бейбітшілікті сүйгіштігін паш еткен болатын.
1993 жылғы тамызда Президент У.Клинтон бұрынғы КСРО-ның жаңа тәуелсіз
мемлекеттерінен АҚШ-қа 4300 атаулы тауарларды бажсыз әкелуді көздейтін
преференцияның бас жүйесі туралы (ПБЖ) АҚШ заңына өзгерістер енгізу туралы
келісімге қол қойды. Қазақстан да АҚШ ПБШ жеңілдіктерін пайдаланатын елдер
тізіміне енгізілді. Қазақстан Президенті Н.Ә. Назарбаевтың 1997 жылы
Вашингтонға сапары барысында маңызды құжат – Қазақстан Республикасы мен АҚШ
арасында экономикалық серіктестік бойынша іс-қимылдар бағдарламасына қол
қойылды. Бұл АҚШ Президенті У. Клинтонның тұсында болған саяси оқиға еді.
Америка Құрама штаттары әрқашанда әлемдегі ең ірі держава болды. Бүкіл
әлемді өз "қолында ұстайтын", оны билеп, бақылайтын әлемдік "жандармға"
айналды, яғни Америка — бұл барлық мемлекеттердің, саясаттың, экономика мен
нарықтың орталығы деген жалған пікір қалыптасты. АҚШ бүгін ірі, әскери
күшті қаруланған, соңғы технологиямен жабдықталған, экономикасы өрлеу
үстіндегі ел; Батыс Европа, ТМД, Шығыс елдерінің негізгі инвесторы
болғандықтан, өз тәуелсіздігіне жеткен, кез келген дербес мемлекеттер оған
шын мәнісінде тәуелді болып отыр. Бір ерекшелігі мұндай позицияға
Американың барлық президенттері ұмтылды. Бірақ олардың кейбіреулері бұл
позицияны жетілдірсе, екінші біреулері оны шектеуге тырысты. Мәселен, 1989-
93 ж.ж. билік еткен Дж. Буш әлемдегі лидерлік позициясын нығайтуға тырысса,
одан кейін келген Б. Клинтон, керісінше, өзінен бұл міндетті алып тастауға
ұмтылды. Бұл қызметті Батыс Европа елдерімен бөлісуге әрекет етті.
Б. Клинтон әкімшілігі мен саясаты
АҚШ президенттерінің әкімшілігі әрине өздеріне байланысты. Клинтон
әкімшілігі өзінен алшақ кеткен жоқ. Оның саясатын, реформасын, қызметін
қолдап отырды.
Клинтонның сайлау алдындағы стратегиясының бір бөлімі "ұмытылған" орта
тап, салық көлемін азайту, жалпы салық жүйесін жеңілдетуге уәде еткен
мәселелеріне арналды. Оның кампаниясы көптеген әлеуметтік-саяси
міндеттерімен қатар, болашақтың экономикалық талаптарын қойды. Клинтон АҚШ-
тың сауда-экономикасы болашақта өзінің ауқымды міндеттерін тек қуатты және
бәсекелестікке түсе алатын халық шаруашылығы арқылы жүзеге асыра алады деп
ойлады. Экономикалық құлдыраумен қатар жүрген жұмыссыздықтың өсуі, шынайы
жалақы көлемінің төмен түсуі кезеңдегі бұл жолдауы Парсы шығанағындағы іс-
жүзіндегі жеңіске жетпеген, бірақ "жеңдім" деген пікірде болған Джордж
Бушқа үлкен соққы беруге көмектесті.
Р. Рейган өзінен кейін ауыр мұра қалдырды: АҚШ тарихындағы ең жоғарғы
мемлекеттік қарыз, жыл сайынғы көтерілу тенденциясымен 200 млрд. доллар
болған мемлекет бюджетінің ретшілігі. Буш мұндай қауіп алдында ірі мемлекет
қарыздарды ұстап қалу саясатын ұстанса, Клинтон, 1993 жылы 17 ақпандағы
өзінің, ұлт жөніндегі есебінде өзінің президенттігі кезінде бірінші негізгі
мақсат мемлекеттің тапшылығын жою болатынын жариялады. Сонымен қатар ол
1997 жылы қарай мемлекет бюджетінің тапшылығы 140 миллиард долларға
төмендейтінін мәлімдеген болатын. Ұзақ келіссөздер мен таластар өткізіп ол
сенат аралығындағы бесжылдық бюджет жоспарын ұсынды. Оған жету жасын тек
жоғары кіріс көзі бар топтарға ғана арналған салықты көтерумен, шығындарды
қысқартумен түсіндірді. Конгрессте бұл бюджет жобасы жеткілікті
болмағанмен, президенттің елеулі табыстарының бірі болғаны айқын. Сондай-ақ
оның әкімшілігі энергияға салық салу мәселесін көтерді. Әрине бұл алдын-ала
жоспарланған, үлкен нәтиже бере алатын экологиялық-саяси болжамдармен бұл
салықтың жүзеге асырылуы мүмкін емес еді. Саясаткер-эколог, вице-президент
Эйл Гор бұл салық энергияны тұтыну үшін және халық пайдасы мен мемлекет
тапшылығымен шығудың бірде-бір жолы деп түсіндіргенде, Клинтон өз келісімін
береді. Бірақ Клинтон әкімшілігі өзіне жүктелген айласындағы ортаны қорғау
жөніндегі үмітті ақтаған жоқ.
Экономика саласындағы көптеген мамандардың айтуы бойынша, Клинтон
үкіметтің бюджеттік-саяси жұмыстары американдық шаруашылықтың
коньюнктуралық, яғни бағалы қағаздар бағамының өсуіне зор әсер етті. Үш
рецессивті жылдан кейін АҚШ экономикасы 1993 жылы қайта 2-ден 3%
көлеміндегі өсу темпі байқалды. Көтерілу тенденциясы инфляцияның төменгі
индексі формасында, көптеген жаңа жұмыс орындарын жасауда көрінген шынайы
табыс болып табылады. Алайда бұл 80 жылдармен салыстырғанда әлі де төмен
дәреже болып қала берді.
Клинтон күн тәртібіндегі негізгі ішкі саяси мәселесі жалпы медициналық
және әлеуметтік сақтандыру арқылы жүргізілген денсаулық сақтау шаралары
жүргізілгенде үдемелі өсіп жатқан шығындар ақыланып отыру керек деді. Оның
мемлекет бюджетіндегі үлесі 1965-92 жылы 2,6-дан 16%-ке дейін есті. Осы
салада, яғни денсаулық сақтау реформаларына жауапты тұлға реттеуге өзінің
жұбайын, Хиллари Родхем Клинтонды қойды. Сондай-ақ Хиллари жұмысшы тобына
басшылық етті. Ол қолында табысты және сәтті адвокат штабы бар, белсенді
түрде білім беру саласы мен әлеуметтік саясатта қызмет атқарып жүрген тұлға
еді.
Бұл ғасыр жобасы болған реформа көптеген бөгеттерге тап болды, ең
алдымен бұл құбылыс жұмыс берушілердің шығындарда қатысуында кездесті.
Конгресстің көпшілігі денсаулық жүйесінде тек кейбір өзгерулерге келісетіні
айқын болғанда, Клинтон мен Хилларидің глобальды реформасын ұсынуы саяси
қателік еді. 1994 жылдың күзіне қарай Конгресс сайлауына дейін бұл реформа
бекітілген жоқ. Ал аралық сайлауда демократтардың жеңілісі тіпті Клинтон
перспективаларының жүзеге асу мүмкіндігін қиындата түсті.
Клинтон және оның әкімшілігінің үлкен табыстарының бірі
қылмыскерлікпен күресу заңы болып табылады. Бұл заң 1994 жылы тамыздың
соңында қабылданды. АҚШ-тың ірі-ірі қалаларында өсіп келе жатқан
қылмыскерлікке қарсы мұндай заң өте орынды еді.
Бірақ оның кейбір бөлімдері қызу пікірталасқа салынды. Себебі оларды
100 мың жаңа полицейді жұмысқа алу барысында жұмсалатын 30,2 миллиард
доллар шығыны, түрмелерді кеңейту, ұлттық атқыш ассоциациясы қатаң күрес
жүргізіп жатқан жартылай автоматты қарудың 19 типіне тыйым салу мәселелері
көрініс тапты. Үшінші рет сотталғандар автоматты түрде өмір бойғы қоршауға
алынуы, 13 жастан үлкен жасөспірімдер қылмыс құқығы бойынша емес,
сәйкесінше жалпы қылмыстық құқығымен жазалануы тиіс еді. Арканзас
губернаторы болғанда да Клинтон өлім жазасын қолдап отырды, осындай "қатал"
позициясы арқылы ішкі қауіпсіздікті сақтау идеясы оның ұстанған бағыты
болды.
Сонымен қатар, ішкі саяси реформа жобаларына әлеуметтік-саяси
шараларын, әсіресе әлеуметтік қамсыздандыру жүйесіндегі, және жұмыс
орындарын жасау немесе онымен қамтамасыз ету жөніндегі инвестициялық
бағдарлама, сайлау алдындағы күрестің қаржыландырылуы, ұлттық ақпарат
байланысын жасап шығару әрекеттерін жатқызуға болады.
Американдық шаруашылық әлемдік экономика өсімінсіз тек шектелген
көлемде ғана кеңейе алады, ол еркін әлемдік сауда беріктендірілуі керек,
сонымен бірге американдық өнімдерге бәсекелестік шарттары жақсартылуы тиіс
делінді. Бұған сәйкес 1993 жылы қарашасында Буш әкімшілігінен басталған
Конгресс ратификациялаған соң американдық еркін сауда туралы келісім
(НАФТА) жасалды. Бұл келісімнің ратификациялануы президенттің жеке басының
табысы болып табылады. Себебі оған қол жеткізу үшін протекционистік
қарсыластарды Конгресс пен өз партиясының қатарынан тапты, бірақ
табандылықпен ол қарсыластарын өз дегеніне көндіре білді.
Жоғарыда айтылғандай Клинтон өз стратегиясында негізгі мақсат ретінде
мемлекет бюджетінің тапшылығын жою болған. Бұл тапшылықты тежеу мен
экономиканы реттеуге бағытталған президент әрекеті, оның республикандықтар
фракциясымен қарама-қайшылықтарына әкелді. Республикандықтар фракциясы жаңа
жұмыс орындарын жасау үшін 16,3 миллиард доллар көлеміндегі бөлінген ақшаны
тоқтатып тастады. 1993 жылы тамызда Конгресте қиыншылықтармен өткен
экономикалық бағдарлама келесі 5 жыл ішінде тапшылықты шығындарды кесу,
жаңа салықтарды, соның ішінде жанармайға (1 галлон - 4 цент) және байларға
табыс салығын енгізу туралы қысқартуды көздеді. Сонымен қатар, Клинтон
әкімшілігі 15 жыл ішінде Мексика, Канада, мен АҚШ арасындағы сауда және
тарифтік кедергілерді жоюға уәде етті. Мемлекеттер арасындағы шиеленісті
болдырмау үшін көптеген жылдар бойы Конгресте жатқан қару-жарақ сатуды
шектейтін Брейдн заңын қабылдады.
Сыртқы экономика саясатында Клинтон әкімшілігінің көрінісі Жапонияға
күшейтілген қысым болып табылады. Ал оның мақсаты оның нарығының
американдық тауарларына ашылуы, соның көмегімен негативті сауда баланысын
жою. 1993 жылы қараша айында Сиетпеде жоғары деңгейде өткен Азия-Тынық
мұхиттық ұлттар конференциясында Клинтон бұл экономикалық кеңістік
қауіпсіздік мәселесінде АҚШ-тың жүргізуші аймақтың рөлі мен әскери
қатысуымен жеңеді, бірақ АҚШ бұдан шығатын экономикалық өсуден ешқандай
үлеске жетпейді деді. Сонымен бірге Европалық Одақпен қатынасында Клинтон
әкімшілігінің қауіпсіздік үшін жауапкершілік пен эконамикалық қуаттылығы
арақатынасында тепе-теңдікті қалыптастыру талпынысы айқын байқалды.
Клинтон және оның әкімшілігі БҰҰ-ның қауіпсіздік кеңесінің мүшелігіне
"супердержавалар" Германия мен Японияны қосуға мүдделі болды. Себебі бұл
екі елдің АҚШ-қа әлемдегі аймақтық жауапкершілік пен тұрақтылықты бақылауға
көмегі болатынына сенді. Яғни, АҚШ-ты "әлемдегі жандарм" ролінен босату
көзделді. Бұған дәлел Босния-Герцеговинадағы жанжалдарда Американың
ұстанымдылығы болды.
Халықаралық жағдай 1994 жылы шиеленісе түсті. Гаити, Босния-
Герцеговина, Израиль-Палестина, Самолидегі жағдайлар АҚШ-ты алаңдатты.
Гаитидегі жағдай 1994 жылы шиеленісінде Клинтон БҰҰ келісімімен осы
елге демократиялық басшылық орнату үшін басып кіргеннен кейін өзгерді. Бұл
мәселені шешуде Клинтонға тәжірибелі Джимми Картер көмектесті. Оның АҚШ
табысындағы бір үлесі осы Гаитиде генерал Роуль Седрас режимін билік
басынан тайдырып, оның орнын президент Жан Бертран Аристидті қалыптастырды.
Қыркүйек айының ортасында Вестинция республикасына енуге АҚШ әскері дайын
тұрды, бірақ әскери жанжалды болдырмай мәселені бейбіт түрде Картер, Штаб
бастықтарының біріккен комитетінің төрағасы болған Колин Пауэлл мен сенатор
Сэм Нанн шешті.
Клинтон басшылығымен АҚШ Босниядағы жанжалдардың аяқталуына әсер еткен
бейбіт келіссөздерінде елеулі табыстарға жетті.
1995 жылы Американ дипломаты Огайо штаты, Дейтонда екі қарама-қарсы
топтың мәселесін шешуге қатысты, бұл жағдай сол жылы Париж келісіміне
әкелді. Бұл келісім бойынша АҚШ солдаты өздеріне НАТО эгидасының қол
астында ғана жүзеге асырылатын бейбіт ұстанымдық функцияларды жүктеді.
Клинтон билігі кезінде сыртқы істер министрлігі қызметін атқарған Уоррен
Кристофер Таяу Шығыста табыстарға жетті. Яғни, Израиль мен Палестинаны азат
ету ұйымы арасындағы 1993 жылы қыркүйекте Ақ үйде болған екі жақтың бейбіт
келісімдеріне үлес қосты.
Американың сыртқы саясаты қатынастарда негізгі ролді Ресеймен қарым-
қатынас алды. Бұл елмен қатынасында сыртқы істер министрлігінің орынбасары
Строуб Толбот орны ерекше екі елдің қатынастарын қалыптастыру мен
тұрақтандыруда еңбегі зор. Ол АҚШ-ты тікелей Б.Ельцинді қолдауға бағыттады.
1994 жылы 10 қаңтарда болған Брюссельдегі НАТО конференциясындағы
"Бейбітшілік үшін одақтастық" шығысқа қарай альянстің кеңеюіне қатысты орыс
тұжырымдамасына тап болды.
Белорусия, Қазақстан, Уқраина елдерінің ядролық қарудан бас тартуымен
Клинтон өзінің қарсы тұра алатын ядролық державаларының көбеюінің алдын
алды.
1994 жылы Клинтон сыртқы саяси жағдайға көңіл аударуға мәжбүр болды.
Себебі қазан айында басшысы Саддам Хусейн Кувейт шекараларына 50 мыңдық
әскери топқа өзінің бетке ұстарлық республикалық гвардияның құрамасын
жіберді, ол АҚШ Парсы шығанағына мыңдаған әскер мен жүздеген ұшақ жіберіп,
Иракты Кувейт шекарасынан өздерінің әскерлерін әкетуге мәжбүр қылды. Бұған
қоса американдық барлаушылар солтүстік Корея өзінің ядролық бағдарламасын
күшейтіп жатқанын және ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе 3
Б. Клинтон әкімшілігі мен саясаты 4
Президенттік биліктің екінші мерзімінде 7
Қорытынды 11
Пайдаланылған әдебиеттер 12
Кіріспе
Қазақстан-АҚШ қатынастарының басы 1991 жылғы 25 желтоқсанда басталды.
Нақ сол кезде АҚШ Қазақстан Республикасын егеменді мемлекет ретінде ресми
таныды. Келесі күні-ақ екі ел арасында елшілер деңгейінде толық ауқымды
дипломатиялық қатынастар орнатылды. Қазақстандағы алғашқы шетелдік елшілік
Американікі болды. АҚШ-тың Қазақстанға аса жоғары көңіл бөлуі оның
аумағында ең осы заманғы және тиімді жерге орнатылған СС-18 континентаралық
баллистикалық зымырандардың және оларда ядролық оқтұмсықтардың болуымен
айқындалды. Мұндай қатерлі әлеуеттің болуы өз қауіпсіздігіне қауіп
әлсіретуге және жаңа ядролық мемлекеттің пайда болуына жол бермеуге деген
Вашингтонның ұмтылысын табиғи етті. Қазақстан да ядролық қаруды таратпау
келісіміне қол қойып өзінің бейбітшілікті сүйгіштігін паш еткен болатын.
1993 жылғы тамызда Президент У.Клинтон бұрынғы КСРО-ның жаңа тәуелсіз
мемлекеттерінен АҚШ-қа 4300 атаулы тауарларды бажсыз әкелуді көздейтін
преференцияның бас жүйесі туралы (ПБЖ) АҚШ заңына өзгерістер енгізу туралы
келісімге қол қойды. Қазақстан да АҚШ ПБШ жеңілдіктерін пайдаланатын елдер
тізіміне енгізілді. Қазақстан Президенті Н.Ә. Назарбаевтың 1997 жылы
Вашингтонға сапары барысында маңызды құжат – Қазақстан Республикасы мен АҚШ
арасында экономикалық серіктестік бойынша іс-қимылдар бағдарламасына қол
қойылды. Бұл АҚШ Президенті У. Клинтонның тұсында болған саяси оқиға еді.
Америка Құрама штаттары әрқашанда әлемдегі ең ірі держава болды. Бүкіл
әлемді өз "қолында ұстайтын", оны билеп, бақылайтын әлемдік "жандармға"
айналды, яғни Америка — бұл барлық мемлекеттердің, саясаттың, экономика мен
нарықтың орталығы деген жалған пікір қалыптасты. АҚШ бүгін ірі, әскери
күшті қаруланған, соңғы технологиямен жабдықталған, экономикасы өрлеу
үстіндегі ел; Батыс Европа, ТМД, Шығыс елдерінің негізгі инвесторы
болғандықтан, өз тәуелсіздігіне жеткен, кез келген дербес мемлекеттер оған
шын мәнісінде тәуелді болып отыр. Бір ерекшелігі мұндай позицияға
Американың барлық президенттері ұмтылды. Бірақ олардың кейбіреулері бұл
позицияны жетілдірсе, екінші біреулері оны шектеуге тырысты. Мәселен, 1989-
93 ж.ж. билік еткен Дж. Буш әлемдегі лидерлік позициясын нығайтуға тырысса,
одан кейін келген Б. Клинтон, керісінше, өзінен бұл міндетті алып тастауға
ұмтылды. Бұл қызметті Батыс Европа елдерімен бөлісуге әрекет етті.
Б. Клинтон әкімшілігі мен саясаты
АҚШ президенттерінің әкімшілігі әрине өздеріне байланысты. Клинтон
әкімшілігі өзінен алшақ кеткен жоқ. Оның саясатын, реформасын, қызметін
қолдап отырды.
Клинтонның сайлау алдындағы стратегиясының бір бөлімі "ұмытылған" орта
тап, салық көлемін азайту, жалпы салық жүйесін жеңілдетуге уәде еткен
мәселелеріне арналды. Оның кампаниясы көптеген әлеуметтік-саяси
міндеттерімен қатар, болашақтың экономикалық талаптарын қойды. Клинтон АҚШ-
тың сауда-экономикасы болашақта өзінің ауқымды міндеттерін тек қуатты және
бәсекелестікке түсе алатын халық шаруашылығы арқылы жүзеге асыра алады деп
ойлады. Экономикалық құлдыраумен қатар жүрген жұмыссыздықтың өсуі, шынайы
жалақы көлемінің төмен түсуі кезеңдегі бұл жолдауы Парсы шығанағындағы іс-
жүзіндегі жеңіске жетпеген, бірақ "жеңдім" деген пікірде болған Джордж
Бушқа үлкен соққы беруге көмектесті.
Р. Рейган өзінен кейін ауыр мұра қалдырды: АҚШ тарихындағы ең жоғарғы
мемлекеттік қарыз, жыл сайынғы көтерілу тенденциясымен 200 млрд. доллар
болған мемлекет бюджетінің ретшілігі. Буш мұндай қауіп алдында ірі мемлекет
қарыздарды ұстап қалу саясатын ұстанса, Клинтон, 1993 жылы 17 ақпандағы
өзінің, ұлт жөніндегі есебінде өзінің президенттігі кезінде бірінші негізгі
мақсат мемлекеттің тапшылығын жою болатынын жариялады. Сонымен қатар ол
1997 жылы қарай мемлекет бюджетінің тапшылығы 140 миллиард долларға
төмендейтінін мәлімдеген болатын. Ұзақ келіссөздер мен таластар өткізіп ол
сенат аралығындағы бесжылдық бюджет жоспарын ұсынды. Оған жету жасын тек
жоғары кіріс көзі бар топтарға ғана арналған салықты көтерумен, шығындарды
қысқартумен түсіндірді. Конгрессте бұл бюджет жобасы жеткілікті
болмағанмен, президенттің елеулі табыстарының бірі болғаны айқын. Сондай-ақ
оның әкімшілігі энергияға салық салу мәселесін көтерді. Әрине бұл алдын-ала
жоспарланған, үлкен нәтиже бере алатын экологиялық-саяси болжамдармен бұл
салықтың жүзеге асырылуы мүмкін емес еді. Саясаткер-эколог, вице-президент
Эйл Гор бұл салық энергияны тұтыну үшін және халық пайдасы мен мемлекет
тапшылығымен шығудың бірде-бір жолы деп түсіндіргенде, Клинтон өз келісімін
береді. Бірақ Клинтон әкімшілігі өзіне жүктелген айласындағы ортаны қорғау
жөніндегі үмітті ақтаған жоқ.
Экономика саласындағы көптеген мамандардың айтуы бойынша, Клинтон
үкіметтің бюджеттік-саяси жұмыстары американдық шаруашылықтың
коньюнктуралық, яғни бағалы қағаздар бағамының өсуіне зор әсер етті. Үш
рецессивті жылдан кейін АҚШ экономикасы 1993 жылы қайта 2-ден 3%
көлеміндегі өсу темпі байқалды. Көтерілу тенденциясы инфляцияның төменгі
индексі формасында, көптеген жаңа жұмыс орындарын жасауда көрінген шынайы
табыс болып табылады. Алайда бұл 80 жылдармен салыстырғанда әлі де төмен
дәреже болып қала берді.
Клинтон күн тәртібіндегі негізгі ішкі саяси мәселесі жалпы медициналық
және әлеуметтік сақтандыру арқылы жүргізілген денсаулық сақтау шаралары
жүргізілгенде үдемелі өсіп жатқан шығындар ақыланып отыру керек деді. Оның
мемлекет бюджетіндегі үлесі 1965-92 жылы 2,6-дан 16%-ке дейін есті. Осы
салада, яғни денсаулық сақтау реформаларына жауапты тұлға реттеуге өзінің
жұбайын, Хиллари Родхем Клинтонды қойды. Сондай-ақ Хиллари жұмысшы тобына
басшылық етті. Ол қолында табысты және сәтті адвокат штабы бар, белсенді
түрде білім беру саласы мен әлеуметтік саясатта қызмет атқарып жүрген тұлға
еді.
Бұл ғасыр жобасы болған реформа көптеген бөгеттерге тап болды, ең
алдымен бұл құбылыс жұмыс берушілердің шығындарда қатысуында кездесті.
Конгресстің көпшілігі денсаулық жүйесінде тек кейбір өзгерулерге келісетіні
айқын болғанда, Клинтон мен Хилларидің глобальды реформасын ұсынуы саяси
қателік еді. 1994 жылдың күзіне қарай Конгресс сайлауына дейін бұл реформа
бекітілген жоқ. Ал аралық сайлауда демократтардың жеңілісі тіпті Клинтон
перспективаларының жүзеге асу мүмкіндігін қиындата түсті.
Клинтон және оның әкімшілігінің үлкен табыстарының бірі
қылмыскерлікпен күресу заңы болып табылады. Бұл заң 1994 жылы тамыздың
соңында қабылданды. АҚШ-тың ірі-ірі қалаларында өсіп келе жатқан
қылмыскерлікке қарсы мұндай заң өте орынды еді.
Бірақ оның кейбір бөлімдері қызу пікірталасқа салынды. Себебі оларды
100 мың жаңа полицейді жұмысқа алу барысында жұмсалатын 30,2 миллиард
доллар шығыны, түрмелерді кеңейту, ұлттық атқыш ассоциациясы қатаң күрес
жүргізіп жатқан жартылай автоматты қарудың 19 типіне тыйым салу мәселелері
көрініс тапты. Үшінші рет сотталғандар автоматты түрде өмір бойғы қоршауға
алынуы, 13 жастан үлкен жасөспірімдер қылмыс құқығы бойынша емес,
сәйкесінше жалпы қылмыстық құқығымен жазалануы тиіс еді. Арканзас
губернаторы болғанда да Клинтон өлім жазасын қолдап отырды, осындай "қатал"
позициясы арқылы ішкі қауіпсіздікті сақтау идеясы оның ұстанған бағыты
болды.
Сонымен қатар, ішкі саяси реформа жобаларына әлеуметтік-саяси
шараларын, әсіресе әлеуметтік қамсыздандыру жүйесіндегі, және жұмыс
орындарын жасау немесе онымен қамтамасыз ету жөніндегі инвестициялық
бағдарлама, сайлау алдындағы күрестің қаржыландырылуы, ұлттық ақпарат
байланысын жасап шығару әрекеттерін жатқызуға болады.
Американдық шаруашылық әлемдік экономика өсімінсіз тек шектелген
көлемде ғана кеңейе алады, ол еркін әлемдік сауда беріктендірілуі керек,
сонымен бірге американдық өнімдерге бәсекелестік шарттары жақсартылуы тиіс
делінді. Бұған сәйкес 1993 жылы қарашасында Буш әкімшілігінен басталған
Конгресс ратификациялаған соң американдық еркін сауда туралы келісім
(НАФТА) жасалды. Бұл келісімнің ратификациялануы президенттің жеке басының
табысы болып табылады. Себебі оған қол жеткізу үшін протекционистік
қарсыластарды Конгресс пен өз партиясының қатарынан тапты, бірақ
табандылықпен ол қарсыластарын өз дегеніне көндіре білді.
Жоғарыда айтылғандай Клинтон өз стратегиясында негізгі мақсат ретінде
мемлекет бюджетінің тапшылығын жою болған. Бұл тапшылықты тежеу мен
экономиканы реттеуге бағытталған президент әрекеті, оның республикандықтар
фракциясымен қарама-қайшылықтарына әкелді. Республикандықтар фракциясы жаңа
жұмыс орындарын жасау үшін 16,3 миллиард доллар көлеміндегі бөлінген ақшаны
тоқтатып тастады. 1993 жылы тамызда Конгресте қиыншылықтармен өткен
экономикалық бағдарлама келесі 5 жыл ішінде тапшылықты шығындарды кесу,
жаңа салықтарды, соның ішінде жанармайға (1 галлон - 4 цент) және байларға
табыс салығын енгізу туралы қысқартуды көздеді. Сонымен қатар, Клинтон
әкімшілігі 15 жыл ішінде Мексика, Канада, мен АҚШ арасындағы сауда және
тарифтік кедергілерді жоюға уәде етті. Мемлекеттер арасындағы шиеленісті
болдырмау үшін көптеген жылдар бойы Конгресте жатқан қару-жарақ сатуды
шектейтін Брейдн заңын қабылдады.
Сыртқы экономика саясатында Клинтон әкімшілігінің көрінісі Жапонияға
күшейтілген қысым болып табылады. Ал оның мақсаты оның нарығының
американдық тауарларына ашылуы, соның көмегімен негативті сауда баланысын
жою. 1993 жылы қараша айында Сиетпеде жоғары деңгейде өткен Азия-Тынық
мұхиттық ұлттар конференциясында Клинтон бұл экономикалық кеңістік
қауіпсіздік мәселесінде АҚШ-тың жүргізуші аймақтың рөлі мен әскери
қатысуымен жеңеді, бірақ АҚШ бұдан шығатын экономикалық өсуден ешқандай
үлеске жетпейді деді. Сонымен бірге Европалық Одақпен қатынасында Клинтон
әкімшілігінің қауіпсіздік үшін жауапкершілік пен эконамикалық қуаттылығы
арақатынасында тепе-теңдікті қалыптастыру талпынысы айқын байқалды.
Клинтон және оның әкімшілігі БҰҰ-ның қауіпсіздік кеңесінің мүшелігіне
"супердержавалар" Германия мен Японияны қосуға мүдделі болды. Себебі бұл
екі елдің АҚШ-қа әлемдегі аймақтық жауапкершілік пен тұрақтылықты бақылауға
көмегі болатынына сенді. Яғни, АҚШ-ты "әлемдегі жандарм" ролінен босату
көзделді. Бұған дәлел Босния-Герцеговинадағы жанжалдарда Американың
ұстанымдылығы болды.
Халықаралық жағдай 1994 жылы шиеленісе түсті. Гаити, Босния-
Герцеговина, Израиль-Палестина, Самолидегі жағдайлар АҚШ-ты алаңдатты.
Гаитидегі жағдай 1994 жылы шиеленісінде Клинтон БҰҰ келісімімен осы
елге демократиялық басшылық орнату үшін басып кіргеннен кейін өзгерді. Бұл
мәселені шешуде Клинтонға тәжірибелі Джимми Картер көмектесті. Оның АҚШ
табысындағы бір үлесі осы Гаитиде генерал Роуль Седрас режимін билік
басынан тайдырып, оның орнын президент Жан Бертран Аристидті қалыптастырды.
Қыркүйек айының ортасында Вестинция республикасына енуге АҚШ әскері дайын
тұрды, бірақ әскери жанжалды болдырмай мәселені бейбіт түрде Картер, Штаб
бастықтарының біріккен комитетінің төрағасы болған Колин Пауэлл мен сенатор
Сэм Нанн шешті.
Клинтон басшылығымен АҚШ Босниядағы жанжалдардың аяқталуына әсер еткен
бейбіт келіссөздерінде елеулі табыстарға жетті.
1995 жылы Американ дипломаты Огайо штаты, Дейтонда екі қарама-қарсы
топтың мәселесін шешуге қатысты, бұл жағдай сол жылы Париж келісіміне
әкелді. Бұл келісім бойынша АҚШ солдаты өздеріне НАТО эгидасының қол
астында ғана жүзеге асырылатын бейбіт ұстанымдық функцияларды жүктеді.
Клинтон билігі кезінде сыртқы істер министрлігі қызметін атқарған Уоррен
Кристофер Таяу Шығыста табыстарға жетті. Яғни, Израиль мен Палестинаны азат
ету ұйымы арасындағы 1993 жылы қыркүйекте Ақ үйде болған екі жақтың бейбіт
келісімдеріне үлес қосты.
Американың сыртқы саясаты қатынастарда негізгі ролді Ресеймен қарым-
қатынас алды. Бұл елмен қатынасында сыртқы істер министрлігінің орынбасары
Строуб Толбот орны ерекше екі елдің қатынастарын қалыптастыру мен
тұрақтандыруда еңбегі зор. Ол АҚШ-ты тікелей Б.Ельцинді қолдауға бағыттады.
1994 жылы 10 қаңтарда болған Брюссельдегі НАТО конференциясындағы
"Бейбітшілік үшін одақтастық" шығысқа қарай альянстің кеңеюіне қатысты орыс
тұжырымдамасына тап болды.
Белорусия, Қазақстан, Уқраина елдерінің ядролық қарудан бас тартуымен
Клинтон өзінің қарсы тұра алатын ядролық державаларының көбеюінің алдын
алды.
1994 жылы Клинтон сыртқы саяси жағдайға көңіл аударуға мәжбүр болды.
Себебі қазан айында басшысы Саддам Хусейн Кувейт шекараларына 50 мыңдық
әскери топқа өзінің бетке ұстарлық республикалық гвардияның құрамасын
жіберді, ол АҚШ Парсы шығанағына мыңдаған әскер мен жүздеген ұшақ жіберіп,
Иракты Кувейт шекарасынан өздерінің әскерлерін әкетуге мәжбүр қылды. Бұған
қоса американдық барлаушылар солтүстік Корея өзінің ядролық бағдарламасын
күшейтіп жатқанын және ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz